-
W empik go
Literackie przechadzki po Paryżu - ebook
Wydawnictwo:
Data wydania:
16 sierpnia 2022
Format ebooka:
EPUB
Format
EPUB
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najpopularniejszych formatów e-booków na świecie.
Niezwykle wygodny i przyjazny czytelnikom - w przeciwieństwie do formatu
PDF umożliwia skalowanie czcionki, dzięki czemu możliwe jest dopasowanie
jej wielkości do kroju i rozmiarów ekranu. Więcej informacji znajdziesz
w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Format
MOBI
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najczęściej wybieranych formatów wśród czytelników
e-booków. Możesz go odczytać na czytniku Kindle oraz na smartfonach i
tabletach po zainstalowaniu specjalnej aplikacji. Więcej informacji
znajdziesz w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Multiformat
E-booki sprzedawane w księgarni Virtualo.pl dostępne są w opcji
multiformatu - kupujesz treść, nie format. Po dodaniu e-booka do koszyka
i dokonaniu płatności, e-book pojawi się na Twoim koncie w Mojej
Bibliotece we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego
tytułu. Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na
karcie produktu przy okładce. Uwaga: audiobooki nie są objęte opcją
multiformatu.
czytaj
na tablecie
Aby odczytywać e-booki na swoim tablecie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. Bluefire
dla EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na czytniku
Czytanie na e-czytniku z ekranem e-ink jest bardzo wygodne i nie męczy
wzroku. Pliki przystosowane do odczytywania na czytnikach to przede
wszystkim EPUB (ten format możesz odczytać m.in. na czytnikach
PocketBook) i MOBI (ten fromat możesz odczytać m.in. na czytnikach Kindle).
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na smartfonie
Aby odczytywać e-booki na swoim smartfonie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. iBooks dla
EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
Czytaj fragment
Pobierz fragment
Pobierz fragment w jednym z dostępnych formatów
LUB
24,99 zł za tytuł
Tytuł dostępny w abonamencie Empik Go już od 24,99 zł / 30 dni
Sprawdź
Słuchaj i czytaj w abonamencie Go Standard już za 24,99 zł / 30 dni. Subskrypcja Go Standard daje możliwość dodania do biblioteki 3 dowolne tytuły w danym okresie rozliczeniowym (30 dni). Wybierasz z ponad 200 tys. audiobooków, ebooków i podcastów.
Literackie przechadzki po Paryżu - ebook
Książka Literackie przechadzki po Paryżu to owoc wieloletniej pasji i fascynacji kulturą francuską. Autorka w barwny sposób opisuje fenomen XIX-wiecznego Paryża, „stolicy świata” tamtego okresu. Przypomina dzieła literatury polskiej poświęcone Paryżowi oraz bogactwo tekstów kultury z nim związanych. Co najważniejsze, dokumentuje ogromny wpływ, jaki francuska kultura, obyczajowość i język wywarły na polskich autorów okresu pozytywizmu i Młodej Polski. Publikacja ta jest również hołdem dla miasta, które przez wieki oczarowywało kolejne pokolenia, stając się inspiracją dla wszystkich poszukujących wolności i lepszego życia.
„Paryż w istocie wart jest książki i można by o nim, jako o jednym z tematów pojawiających się w polskiej literaturze, napisać niemałą, a z pewnością ciekawą pracę” (J. Kolbuszewski). To stwierdzenie zainspirowało mnie do rozpoczęcia poszukiwań XIX-wiecznych tekstów literackich, których tematem był Paryż. W ten sposób rozpoczęła się moja paryska przygoda, trwająca nieprzerwanie od wielu lat. Badania literackie oraz kilka wyjazdów do Paryża, które w tym czasie odbyłam, przekształciły pracę naukową w prywatną pasję, inspirującą do dalszych poszukiwań i wypełniającą każdą wolną chwilę. Przeszukiwanie polskich i francuskich kompendiów, opracowań, archiwów, baz danych, bibliotek elektronicznych i katalogów tematycznych zaowocowało zgromadzeniem obszernej literatury przedmiotu oraz około dwustu tekstów literackich prezentujących Paryż.
Aleksandra Bajerska
Urodziła się w 1989 roku. Ukończyła filologię polską na Uniwersytecie Łódzkim. Literaturoznawczyni i glottodydaktyk. Pracuje jako lektor języka polskiego dla cudzoziemców. We wrześniu 2017 roku uzyskała stopień doktora nauk humanistycznych. Od lat prowadzi badania nad literaturą i kulturą paryską.
„Literackie przechadzki po Paryżu” to efekt 8-letniej pracy badawczej i wielu podróży do stolicy Francji. Książka powstała z miłości do miasta, które od lat nie przestaje fascynować autorki. Publikacja jest rezultatem: zwiedzania Paryża śladami znanych bohaterów literackich, poszukiwań w bibliotekach i archiwach oraz prób odnalezienia dawno zapomnianych polskich powieści, w których ówczesna kulturalna stolica świata odgrywała znaczącą rolę.
„Paryż w istocie wart jest książki i można by o nim, jako o jednym z tematów pojawiających się w polskiej literaturze, napisać niemałą, a z pewnością ciekawą pracę” (J. Kolbuszewski). To stwierdzenie zainspirowało mnie do rozpoczęcia poszukiwań XIX-wiecznych tekstów literackich, których tematem był Paryż. W ten sposób rozpoczęła się moja paryska przygoda, trwająca nieprzerwanie od wielu lat. Badania literackie oraz kilka wyjazdów do Paryża, które w tym czasie odbyłam, przekształciły pracę naukową w prywatną pasję, inspirującą do dalszych poszukiwań i wypełniającą każdą wolną chwilę. Przeszukiwanie polskich i francuskich kompendiów, opracowań, archiwów, baz danych, bibliotek elektronicznych i katalogów tematycznych zaowocowało zgromadzeniem obszernej literatury przedmiotu oraz około dwustu tekstów literackich prezentujących Paryż.
Aleksandra Bajerska
Urodziła się w 1989 roku. Ukończyła filologię polską na Uniwersytecie Łódzkim. Literaturoznawczyni i glottodydaktyk. Pracuje jako lektor języka polskiego dla cudzoziemców. We wrześniu 2017 roku uzyskała stopień doktora nauk humanistycznych. Od lat prowadzi badania nad literaturą i kulturą paryską.
„Literackie przechadzki po Paryżu” to efekt 8-letniej pracy badawczej i wielu podróży do stolicy Francji. Książka powstała z miłości do miasta, które od lat nie przestaje fascynować autorki. Publikacja jest rezultatem: zwiedzania Paryża śladami znanych bohaterów literackich, poszukiwań w bibliotekach i archiwach oraz prób odnalezienia dawno zapomnianych polskich powieści, w których ówczesna kulturalna stolica świata odgrywała znaczącą rolę.
| Kategoria: | Popularnonaukowe |
| Zabezpieczenie: |
Watermark
|
| ISBN: | 978-83-8313-084-2 |
| Rozmiar pliku: | 1,0 MB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
WSTĘP
Legenda Paryża – „stolicy świata” – najpełniej rozwinęła się w wieku XIX. Miasto od początku istnienia stopniowo umacniało swoją pozycję w Europie, jednak dopiero ów XIX wiek okazał się okresem przełomowym. Paryż stał się kulturalną stolicą Europy. Wyznaczał kierunki rozwoju literatury i sztuki światowej, był ośrodkiem nauki, polityki, mody oraz symbolem nowoczesności. Żadna inna stolica europejska nie mogła konkurować z prestiżową pozycją Paryża. Żadne inne miasto nie przyciągało tylu naukowców, artystów, polityków i turystów. Paryż był tyglem kulturowym, który fascynował i budził kontrowersje. Był nie tylko dumą Francuzów, lecz także wspólnym dobrem Europejczyków. Słusznie zatem Walter Benjamin nazwał miasto „stolicą XIX wieku”.
Fenomen kulturowy XIX-wiecznego Paryża stanowi zagadnienie szeroko omawiane w opracowaniach o charakterze historyczno-kulturowym. Opisywano dotąd znaczenie Paryża dla epoki i jego kulturotwórczą rolę. Dużo miejsca poświęcono historii miasta, losom polskich emigrantów, paryskim zabytkom oraz wpływowi kultury francuskiej (konkretnie paryskiej) na polskie życie literackie drugiej połowy XIX wieku.
Popularność miasta w epoce przekładała się na rozpowszechnienie motywu Paryża w literaturze. Stolica Francji funkcjonowała w tekstach literackich jako miejsce akcji lub symbol czasów: miasto nauki, miasto sztuki, miasto postępu, miasto zepsucia moralnego.
Literatura polska pierwsze poważniejsze inspiracje Paryżem prezentowała już w wieku XVIII, ale prawdziwa fascynacja motywami paryskimi rozpoczęła się w XIX wieku. Związana była z kulturalno-polityczną rolą Paryża w historii Polski. Popowstaniowe fale emigracyjne Polaków do stolicy Francji i dogodne warunki do rozwoju kultury polskiej zadecydowały o niezwykle istotnej roli Polonii paryskiej. W okresie romantyzmu Paryż był miastem wieszczów, Wielkiej Emigracji i poezji polskiej tworzonej nad Sekwaną.
Druga połowa XIX wieku przyniosła rozwój techniki, głównie kolei, co umożliwiło Polakom łatwiejszy kontakt z Paryżem. Stolica nie była już odległą, niedostępną legendą, lecz miastem szans, odwiedzanym coraz częściej nie tylko w celach naukowych i artystycznych, ale również turystycznych. Dziewiętnastowieczna moda na Paryż sprawiła, że wzbudzał on coraz większe zainteresowanie. Prasa, przewodniki turystyczne, przekłady z literatury francuskiej i opowieści bywalców nie wystarczały polskiemu czytelnikowi. Był to zatem okres, kiedy literatura wyszła naprzeciw oczekiwaniom czytelników, prezentując coraz częściej Paryż jako motyw i miejsce akcji utworów.
Tylko nieliczne powieści paryskie doczekały się osobnych opracowań i wnikliwych analiz. Wiele innych, cechujących się często równie dużym kunsztem literackim, co powszechnie znana klasyka, popadło w zapomnienie. Podejmowano próby wstępnej komparatystyki (Ferdynand Hoesick, Jacek Kolbuszewski, Franciszek Ziejka), ale dziwi fakt, że nie podjęto się dotąd zadania całościowego opracowania tematu Paryża w polskiej literaturze drugiej połowy XIX wieku. Prowadzone przeze mnie badania rekonesansowe dowiodły, że rozległość tematu wymaga pogłębionych poszukiwań. Uznałam, iż interesującym byłoby zaprezentowanie zagadnienia w całej jego złożoności oraz utworzenie katalogu tekstów paryskich. Znawca tematu literackiego Paryża Jacek Kolbuszewski pisał:
Paryż w istocie wart jest książki i można by o nim, jako o jednym z tematów pojawiających się w polskiej literaturze, napisać niemałą, a z pewnością ciekawą pracę. Równie efektywna mogłaby być próba ułożenia antologii różnych tekstów na tenże temat, zaświadczających o różnych kształtach i postaciach „polskiego mitu Paryża”. Nie mówiąc już o tym, że ozdobę takiej antologii stanowiłyby teksty autorów wybitnych i uznanych (Słowacki, Mickiewicz, Ujejski, Lenartowicz, Prus, Żeromski), można by na jej przykładzie naocznie śledzić różne postacie i odmiany polskiego mitu Paryża.
To stwierdzenie zainspirowało mnie do rozpoczęcia poszukiwań XIX-wiecznych tekstów literackich, których tematem był Paryż. W ten sposób rozpoczęła się moja paryska przygoda, trwająca nieprzerwanie od wielu lat. Badania literackie oraz kilka wyjazdów do Paryża, które w tym czasie odbyłam, przekształciły pracę naukową w prywatną pasję, inspirującą do dalszych poszukiwań i wypełniającą każdą wolną chwilę. Przeszukiwanie polskich i francuskich kompendiów, opracowań, archiwów, baz danych, bibliotek elektronicznych i katalogów tematycznych zaowocowało zgromadzeniem obszernej literatury przedmiotu oraz około dwustu tekstów literackich prezentujących Paryż. W książce efekty poszukiwań dokumentują: wstępny rozdział, omawiający stan badań (od francuskojęzycznych encyklopedycznych opracowań XIX-wiecznych, po współczesne teksty literaturoznawcze i kulturowe) oraz _Aneks_, w którym zostały wymienione wszystkie odnalezione przeze mnie XIX-wieczne teksty prozatorskie wraz z ich krótką charakterystyką.
Materiał prezentowany w książce jest wyborem kilku najciekawszych poznawczo wątków paryskich, gdyż pełne omówienie wszystkich tekstów byłoby w pracy tego formatu niemożliwe. Dlatego też silny akcent został położony na skonstruowanie _Aneksu_, będącego nie tylko dokumentacją pracy badawczej, ale również bazą tekstów, z której w założeniu mogliby skorzystać inni badacze. Aneks mieści krótkie streszczenia wątków paryskich oraz wykaz paryskich motywów, co ma zapewnić przejrzysty przegląd materiału.
Niniejsza książka stanowi próbę zaprezentowania Paryża w polskiej literaturze pozytywizmu i Młodej Polski. Rozważania mają na celu ukazanie tekstowych obrazów miasta, porównanie ich ze względu na sposób przedstawienia oraz ukazanie mechanizmów tworzenia literackiego obrazu Paryża. Wnioski płynące z analizy tekstów literackich są przedstawiane w kontekście historyczno-literackim i kulturowym, gdyż dopiero połączenie wszystkich wymienionych czynników pozwala na pełne zrozumienie paryskiej rzeczywistości prezentowanej w literaturze. Dlatego też niezbędne było omówienie tła historyczno-kulturowego oraz obecności Paryża w polskiej przestrzeni kulturowej XIX wieku. Na kontekstowe tło składają się zarówno teksty epoki, czyli: prasa, przewodniki turystyczne, opracowania historiograficzne, reportaże, relacje z podróży, wspomnienia, pamiętniki, listy, jak i odwołania do szeroko pojętej kulturotwórczej roli miasta (teatr, malarstwo, moda, zabytki, instytucje naukowe i polonijne itp.) i jej wpływu na postrzeganie Paryża przez Polaków. Zestawienie i omówienie opracowań historycznych i współczesnych ma na celu uporządkowanie stanu badań oraz przygotowanie zarysu bibliografii XIX-wiecznego Paryża (zarówno podmiotowej, jak i przedmiotowej). Z jednej strony jest to motywowane zwykłą rzetelnością badacza, z drugiej – myślą o przyszłych czytelnikach, którzy chcieliby poszerzać swoją wiedzę o fenomenie XIX-wiecznego Paryża i dotrzeć do źródeł często zapomnianych lub dotąd nieodkrytych.
Ważne źródło odwołań stanowi literatura francuska, prezentująca obraz Paryża, która często była ważnym punktem odniesienia dla polskich twórców. Dlatego część rozważań poświęcono skrótowemu i funkcjonalnemu omówieniu rozwoju motywu Paryża w literaturze francuskiej, ze szczególnym uwypukleniem roli _Komedii ludzkiej_ Honoriusza Balzaca jako pewnego rodzaju pratekstu Paryża.
Przeanalizowany również został rozwój motywu w literaturze polskiej od wieku XVIII do epoki pozytywizmu. Te porządkujące rozważania pozwalają spojrzeć na teksty XIX-wieczne o Paryżu w szerszym kontekście i są próbą ukazania, jak zmieniało się miasto i jak narodził się nowoczesny Paryż, ośrodek kultury europejskiej XIX wieku.
Kolejne refleksje zostały poświęcone wybranym zagadnieniom paryskim w literaturze pozytywistyczno-młodopolskiej. Zwraca się w nich uwagę zarówno na transformacje motywu, jak i na jego wielokontekstowe ujęcia. W pozytywizmie dominowały powieści prezentujące emigrantów politycznych na paryskim bruku, natomiast koniec XIX i początek XX wieku zwiastują okres popularności młodopolskich powieści o artyście. Dlatego poddano analizie zjawisko syndromu paryskiego, opisano sylwetki polskich emigrantów, w tym samotnych kobiet, a także zaprezentowano rozważania dotyczące cyganerii artystycznej oraz mitu nowożytnego Babilonu.
Część analityczna wykorzystuje zarówno klasyczne narzędzia interpretacyjne, jak i najnowsze dyscypliny badawcze związane z tematyką urbanistyczną, jak: filozofia miasta, geografia kulturowa, antropologia miasta, geokrytyka, geopoetyka. Zastosowanie różnorodnych metod badawczych pozwala na ustosunkowanie się do istniejącej literatury przedmiotu oraz zweryfikowanie jej przydatności i aktualności. Z kolei użycie nowych narzędzi interpretacyjnych ma umożliwić świeże spojrzenie na teksty XIX-wieczne oraz poszerzyć wieloaspektowość spojrzenia na Paryż w literaturze. Przeprowadzono analizy perspektyw opisu, technik obrazowania ruchu, opisów synestezyjnych, literackich prezentacji architektury i struktury społecznej miasta oraz sylwetek typowych paryżan, takich jak _flâneur_, apasz, loretka, dandys. Ponadto charakteryzuje się _genius loci_ miasta, jego palimpsestową strukturę, a także wyodrębnione różne sylwetki spacerowiczów paryskich, co ma udowodnić, że _flâneur_ nie jest jedynym typem paryskiego spacerowicza. Osobno omówiono opowiadania i powieści historyczne, w charakterze odmienne od powieści współczesnych.
Opracowanie zawiera tylko najważniejsze spostrzeżenia i wnioski oparte na celowo wyselekcjonowanych materiałach. Początkowo było próbą omówienia pełnego obrazu Paryża w literaturze polskiej drugiej połowy XIX wieku, jednak z pełną świadomością i pokorą badawczą uznaję listę tekstów za otwartą. Wiele rozważań dotyczących motywów i tematów paryskich czeka na rozwinięcie i monograficzne opracowania w ramach poszczególnych jednostek tematycznych.
Walter Benjamin użył tego określenia w jednym ze swoich tekstów zatytułowanych: _Paryż, stolica XIX wieku (1935) i (1939)_, W. Benjamin, _Pasaże_, tłum. I. Kania, Kraków 2005.
J. Kolbuszewski, _Paryż w literaturze polskiej 1830–1918_, „Romanica Wratislaviensia” XVII, Wrocław 1987, s. 204–205.
Legenda Paryża – „stolicy świata” – najpełniej rozwinęła się w wieku XIX. Miasto od początku istnienia stopniowo umacniało swoją pozycję w Europie, jednak dopiero ów XIX wiek okazał się okresem przełomowym. Paryż stał się kulturalną stolicą Europy. Wyznaczał kierunki rozwoju literatury i sztuki światowej, był ośrodkiem nauki, polityki, mody oraz symbolem nowoczesności. Żadna inna stolica europejska nie mogła konkurować z prestiżową pozycją Paryża. Żadne inne miasto nie przyciągało tylu naukowców, artystów, polityków i turystów. Paryż był tyglem kulturowym, który fascynował i budził kontrowersje. Był nie tylko dumą Francuzów, lecz także wspólnym dobrem Europejczyków. Słusznie zatem Walter Benjamin nazwał miasto „stolicą XIX wieku”.
Fenomen kulturowy XIX-wiecznego Paryża stanowi zagadnienie szeroko omawiane w opracowaniach o charakterze historyczno-kulturowym. Opisywano dotąd znaczenie Paryża dla epoki i jego kulturotwórczą rolę. Dużo miejsca poświęcono historii miasta, losom polskich emigrantów, paryskim zabytkom oraz wpływowi kultury francuskiej (konkretnie paryskiej) na polskie życie literackie drugiej połowy XIX wieku.
Popularność miasta w epoce przekładała się na rozpowszechnienie motywu Paryża w literaturze. Stolica Francji funkcjonowała w tekstach literackich jako miejsce akcji lub symbol czasów: miasto nauki, miasto sztuki, miasto postępu, miasto zepsucia moralnego.
Literatura polska pierwsze poważniejsze inspiracje Paryżem prezentowała już w wieku XVIII, ale prawdziwa fascynacja motywami paryskimi rozpoczęła się w XIX wieku. Związana była z kulturalno-polityczną rolą Paryża w historii Polski. Popowstaniowe fale emigracyjne Polaków do stolicy Francji i dogodne warunki do rozwoju kultury polskiej zadecydowały o niezwykle istotnej roli Polonii paryskiej. W okresie romantyzmu Paryż był miastem wieszczów, Wielkiej Emigracji i poezji polskiej tworzonej nad Sekwaną.
Druga połowa XIX wieku przyniosła rozwój techniki, głównie kolei, co umożliwiło Polakom łatwiejszy kontakt z Paryżem. Stolica nie była już odległą, niedostępną legendą, lecz miastem szans, odwiedzanym coraz częściej nie tylko w celach naukowych i artystycznych, ale również turystycznych. Dziewiętnastowieczna moda na Paryż sprawiła, że wzbudzał on coraz większe zainteresowanie. Prasa, przewodniki turystyczne, przekłady z literatury francuskiej i opowieści bywalców nie wystarczały polskiemu czytelnikowi. Był to zatem okres, kiedy literatura wyszła naprzeciw oczekiwaniom czytelników, prezentując coraz częściej Paryż jako motyw i miejsce akcji utworów.
Tylko nieliczne powieści paryskie doczekały się osobnych opracowań i wnikliwych analiz. Wiele innych, cechujących się często równie dużym kunsztem literackim, co powszechnie znana klasyka, popadło w zapomnienie. Podejmowano próby wstępnej komparatystyki (Ferdynand Hoesick, Jacek Kolbuszewski, Franciszek Ziejka), ale dziwi fakt, że nie podjęto się dotąd zadania całościowego opracowania tematu Paryża w polskiej literaturze drugiej połowy XIX wieku. Prowadzone przeze mnie badania rekonesansowe dowiodły, że rozległość tematu wymaga pogłębionych poszukiwań. Uznałam, iż interesującym byłoby zaprezentowanie zagadnienia w całej jego złożoności oraz utworzenie katalogu tekstów paryskich. Znawca tematu literackiego Paryża Jacek Kolbuszewski pisał:
Paryż w istocie wart jest książki i można by o nim, jako o jednym z tematów pojawiających się w polskiej literaturze, napisać niemałą, a z pewnością ciekawą pracę. Równie efektywna mogłaby być próba ułożenia antologii różnych tekstów na tenże temat, zaświadczających o różnych kształtach i postaciach „polskiego mitu Paryża”. Nie mówiąc już o tym, że ozdobę takiej antologii stanowiłyby teksty autorów wybitnych i uznanych (Słowacki, Mickiewicz, Ujejski, Lenartowicz, Prus, Żeromski), można by na jej przykładzie naocznie śledzić różne postacie i odmiany polskiego mitu Paryża.
To stwierdzenie zainspirowało mnie do rozpoczęcia poszukiwań XIX-wiecznych tekstów literackich, których tematem był Paryż. W ten sposób rozpoczęła się moja paryska przygoda, trwająca nieprzerwanie od wielu lat. Badania literackie oraz kilka wyjazdów do Paryża, które w tym czasie odbyłam, przekształciły pracę naukową w prywatną pasję, inspirującą do dalszych poszukiwań i wypełniającą każdą wolną chwilę. Przeszukiwanie polskich i francuskich kompendiów, opracowań, archiwów, baz danych, bibliotek elektronicznych i katalogów tematycznych zaowocowało zgromadzeniem obszernej literatury przedmiotu oraz około dwustu tekstów literackich prezentujących Paryż. W książce efekty poszukiwań dokumentują: wstępny rozdział, omawiający stan badań (od francuskojęzycznych encyklopedycznych opracowań XIX-wiecznych, po współczesne teksty literaturoznawcze i kulturowe) oraz _Aneks_, w którym zostały wymienione wszystkie odnalezione przeze mnie XIX-wieczne teksty prozatorskie wraz z ich krótką charakterystyką.
Materiał prezentowany w książce jest wyborem kilku najciekawszych poznawczo wątków paryskich, gdyż pełne omówienie wszystkich tekstów byłoby w pracy tego formatu niemożliwe. Dlatego też silny akcent został położony na skonstruowanie _Aneksu_, będącego nie tylko dokumentacją pracy badawczej, ale również bazą tekstów, z której w założeniu mogliby skorzystać inni badacze. Aneks mieści krótkie streszczenia wątków paryskich oraz wykaz paryskich motywów, co ma zapewnić przejrzysty przegląd materiału.
Niniejsza książka stanowi próbę zaprezentowania Paryża w polskiej literaturze pozytywizmu i Młodej Polski. Rozważania mają na celu ukazanie tekstowych obrazów miasta, porównanie ich ze względu na sposób przedstawienia oraz ukazanie mechanizmów tworzenia literackiego obrazu Paryża. Wnioski płynące z analizy tekstów literackich są przedstawiane w kontekście historyczno-literackim i kulturowym, gdyż dopiero połączenie wszystkich wymienionych czynników pozwala na pełne zrozumienie paryskiej rzeczywistości prezentowanej w literaturze. Dlatego też niezbędne było omówienie tła historyczno-kulturowego oraz obecności Paryża w polskiej przestrzeni kulturowej XIX wieku. Na kontekstowe tło składają się zarówno teksty epoki, czyli: prasa, przewodniki turystyczne, opracowania historiograficzne, reportaże, relacje z podróży, wspomnienia, pamiętniki, listy, jak i odwołania do szeroko pojętej kulturotwórczej roli miasta (teatr, malarstwo, moda, zabytki, instytucje naukowe i polonijne itp.) i jej wpływu na postrzeganie Paryża przez Polaków. Zestawienie i omówienie opracowań historycznych i współczesnych ma na celu uporządkowanie stanu badań oraz przygotowanie zarysu bibliografii XIX-wiecznego Paryża (zarówno podmiotowej, jak i przedmiotowej). Z jednej strony jest to motywowane zwykłą rzetelnością badacza, z drugiej – myślą o przyszłych czytelnikach, którzy chcieliby poszerzać swoją wiedzę o fenomenie XIX-wiecznego Paryża i dotrzeć do źródeł często zapomnianych lub dotąd nieodkrytych.
Ważne źródło odwołań stanowi literatura francuska, prezentująca obraz Paryża, która często była ważnym punktem odniesienia dla polskich twórców. Dlatego część rozważań poświęcono skrótowemu i funkcjonalnemu omówieniu rozwoju motywu Paryża w literaturze francuskiej, ze szczególnym uwypukleniem roli _Komedii ludzkiej_ Honoriusza Balzaca jako pewnego rodzaju pratekstu Paryża.
Przeanalizowany również został rozwój motywu w literaturze polskiej od wieku XVIII do epoki pozytywizmu. Te porządkujące rozważania pozwalają spojrzeć na teksty XIX-wieczne o Paryżu w szerszym kontekście i są próbą ukazania, jak zmieniało się miasto i jak narodził się nowoczesny Paryż, ośrodek kultury europejskiej XIX wieku.
Kolejne refleksje zostały poświęcone wybranym zagadnieniom paryskim w literaturze pozytywistyczno-młodopolskiej. Zwraca się w nich uwagę zarówno na transformacje motywu, jak i na jego wielokontekstowe ujęcia. W pozytywizmie dominowały powieści prezentujące emigrantów politycznych na paryskim bruku, natomiast koniec XIX i początek XX wieku zwiastują okres popularności młodopolskich powieści o artyście. Dlatego poddano analizie zjawisko syndromu paryskiego, opisano sylwetki polskich emigrantów, w tym samotnych kobiet, a także zaprezentowano rozważania dotyczące cyganerii artystycznej oraz mitu nowożytnego Babilonu.
Część analityczna wykorzystuje zarówno klasyczne narzędzia interpretacyjne, jak i najnowsze dyscypliny badawcze związane z tematyką urbanistyczną, jak: filozofia miasta, geografia kulturowa, antropologia miasta, geokrytyka, geopoetyka. Zastosowanie różnorodnych metod badawczych pozwala na ustosunkowanie się do istniejącej literatury przedmiotu oraz zweryfikowanie jej przydatności i aktualności. Z kolei użycie nowych narzędzi interpretacyjnych ma umożliwić świeże spojrzenie na teksty XIX-wieczne oraz poszerzyć wieloaspektowość spojrzenia na Paryż w literaturze. Przeprowadzono analizy perspektyw opisu, technik obrazowania ruchu, opisów synestezyjnych, literackich prezentacji architektury i struktury społecznej miasta oraz sylwetek typowych paryżan, takich jak _flâneur_, apasz, loretka, dandys. Ponadto charakteryzuje się _genius loci_ miasta, jego palimpsestową strukturę, a także wyodrębnione różne sylwetki spacerowiczów paryskich, co ma udowodnić, że _flâneur_ nie jest jedynym typem paryskiego spacerowicza. Osobno omówiono opowiadania i powieści historyczne, w charakterze odmienne od powieści współczesnych.
Opracowanie zawiera tylko najważniejsze spostrzeżenia i wnioski oparte na celowo wyselekcjonowanych materiałach. Początkowo było próbą omówienia pełnego obrazu Paryża w literaturze polskiej drugiej połowy XIX wieku, jednak z pełną świadomością i pokorą badawczą uznaję listę tekstów za otwartą. Wiele rozważań dotyczących motywów i tematów paryskich czeka na rozwinięcie i monograficzne opracowania w ramach poszczególnych jednostek tematycznych.
Walter Benjamin użył tego określenia w jednym ze swoich tekstów zatytułowanych: _Paryż, stolica XIX wieku (1935) i (1939)_, W. Benjamin, _Pasaże_, tłum. I. Kania, Kraków 2005.
J. Kolbuszewski, _Paryż w literaturze polskiej 1830–1918_, „Romanica Wratislaviensia” XVII, Wrocław 1987, s. 204–205.
więcej..
