- W empik go
Longina "O górności" - ebook
Longina "O górności" - ebook
Klasyka na e-czytnik to kolekcja lektur szkolnych, klasyki literatury polskiej, europejskiej i amerykańskiej w formatach ePub i Mobi. Również miłośnicy filozofii, historii i literatury staropolskiej znajdą w niej wiele ciekawych tytułów.
Seria zawiera utwory najbardziej znanych pisarzy literatury polskiej i światowej, począwszy od Horacego, Balzaca, Dostojewskiego i Kafki, po Kiplinga, Jeffersona czy Prousta. Nie zabraknie w niej też pozycji mniej znanych, pióra pisarzy średniowiecznych oraz twórców z epoki renesansu i baroku.
Kategoria: | Klasyka |
Zabezpieczenie: | brak |
Rozmiar pliku: | 270 KB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
Przekładał z greckiego
Józef Kowalewski.
W Wilnie.
nakładem i drukiem A. Marcinkowskiego
1823
Jaśnie wielmożnemu
Godfrydowi Ernestowi
Groddeck.
Radźcy Stanu, Orderu ś. Włodzimierza IV klassy Kawalerowi, Literatury Greckiey i Łacińskiey Professorowi P. Z. Oddziału Literatury i Sztuk pięknych Dziekanowi w Cesarskim Uniwersytecie Wileńskim, Towarzystwa Król. Nauk w Gettyndze, Król. Przyjaciół Nauk w Warszawie, Nauk i Sztuk w Nitawie, Łacińskiego w Jenie Członkowi.
tę pierwszą pracę poświęca
wdzięczny uczeń
Józef KowalewskiWIADOMOŚĆ O ŻYCIU I PISMACH LONGINA.
W trzecim wieku po narodzeniu Chrystusa, kiedy już dawno przeminęły świetne dla nauk czasy w Atenach, kiedy państwo rzymskie i oświecenie do upadku coraz się bardziey zbliżały, urodził się Longin. Nabył on wielkiey sławy, i na chlubne wspomnienie zasłużył u wielu, już spółczesnych, już poźniey – szych pisarzy, tak przez swoje dzieła, jako też cnotliwe życie. Mimo to, rok jego narodzenia, tudzież co wpływało na ukształcenie umysłu i serca, wreszcie przygody, w których się on znaydował, nie bardzo nam są wiadome. Nie wielu też uczonych poświęciło swoję pracę rozwikłaniu tu i ówdzie rozrzuconych a poniekąd zagmatwanych świadectw, z którychby można było coś pewnieyszego wydobydź. Sławney pamięci w dziejach Filologii Dawid Runken, zostawił nam jednę rozprawę o życiu i pismach Longina, którą pod imieniem Piotra Jana Scharda – ma w roku 1775 wydał (1). Znajoma zkąd inąd obszerna nauka i talent znamienity autora, nie mniej się przebija w tey rozprawie, jak i winnych jego dziełach. Zebrane świadectwa i wspomnienia ze starożytnych pisarzy, uszykowane w pewny porządek, i dokładne ich rozwa- -
1. Dissertatio philologica de vita et scriptis Longini auctore Petro Joanne Schardam, Sparendamo-Batavo. Lecta die XXXIII octobris, MDCCLXXVI in auditorio Literario acad. Lugd. Bat. Rozprawa ta naprzód była osobno wydana, potym przedrukowana in opusculis Ruhnkenii 1807 (gdzie ob… przemowę str. VIII nast… i str. 224,) tudzież w edycyi Longina przez Weiske, od str. 69-106.
żanie, dostarczyły Runkenowi dość obfitych wiadomości o Longinie. Pozbawionym przeto większych pomocy, przestać należy na poznaniu przynaymniey choć treści wspomnioney rozprawy. Samo nazwisko Longina różnie u różnych autorów jest powtarzane; i tak: w rękopismach dziełka swojego o Górności, nazwany jest Dyoniziuszem Longinem, u Fociusza w słowniku pod wyrazem Σέρφος , Kassiuszem Longinem, u Swidasa Longinem Kassiuszem; całe zatemn nazwisko jest takie: Dionysius Cassius Longinus. Do greckiego i – mienia Dionysius, które w dzieciństwie otrzymał, przybrał rzymskie Cassius Longinus, bądź dla tego, że był klientem rzeczoney familii, bądź że przodkowie jego przez nię otrzymali prawo obywatelstwa rzymskiego.
Co się tycze roku urodzenia Longina, świadectwa wyraźnego zgola nie mamy. Fociusz (Bibl. Cod. 245 k. 1470) twierdzi, że za panowania Klaudiusza słynął: podług Jerzego Syncella (Chron… k. 384), za czasów Aureliana. Aby jakkolwiek czas urodzenia jego oznaczyć, możnaby z naywiększem do prawdy podobieństwem, tak wnosić: ponieważ Porfyriusz, uczeń Longina, urodził się roku po narodzeniu Chrystusa 233: jeżeli zaś przypuścimy, że nauczyciel był dwudziestu laty starszy od niego, rok przeto urodzenia Longina przypadnie około r. 213. Żył Longin lat 60. Zabity bowiem r. 273: co jest rzeczą niezawodną.
Podobnaż wątpliwość zachodzi w oznaczeniu mieysca urodzenia Longina. Jedni utrzymują, że w Palmyrze: drudzy, że w Syryi w mieście Emisa, zkąd też i matka jego pochodziła: inni, ze w Pamfylii. Lon – gin sam siebie mianuje Grekiem (ob… o Górn… rozdz. XII). Pewniey, że w Atenach, gdzie jego wuy Fronto zapisał mu dobra (ob. Suidas pod wyr. φρóντων i Jo. Jonsius de script. Phil. III. 14.)
Sam Longin w przemowie do książki swojey o najwyższem dobru i złem ( περί τελους ), zachowaney u Porfyriusza w życiu Plotina na kar. 127 powiada; że za młodu wraz z rodzicami wiele krajów zwiedził, i słuchał sławnych w owym czasie filozofów, a szczególniey Aminoniusza, Sakkę i Oryginesa, u których się długo uczył z wielkim pożytkiem. Oprócz języka greckie – go i syryjskiego, umiał po łacinie; o czem przekonać się można czytając rozdz. XII o Górności, w którym porównywa wymowę Demostenesa z wymową. Cycerona. Powróciwszy do Aten wykładał filozofią, krytykę i retorykę dla młodzieży. Z iegoto szkoły wyszedł ów sławny Malchus, rodem z Tyru, a od Longina przezwany Porfyriuszem, dla tego, że to imie było więcey harmoniyne. Ale szczególnieyszą miał Longin zdolność i ochotę do krytyki, i tak dalece w niey postąpił, iż Porfyriusz filozof, oddając naywiększą pochwałę swojemu nauczycielowi twierdzi; że zdanie Longina o jakiem dziele było święte i prawdziwe; ze sądzić jak Longin, toż samo znaczyło, co dobrze sądzić; i ze imie Longina kładli za imie krytyka. Przytem tak obszerne wiadomości posiadał, ze Eunapius (u Porfyr. kar. 13) nazwał go żywą biblioteką i chodzącem Muzeum (1).
Opuściwszy Ateny, gdzie wiele lat przepędził już na uczeniu młodzieży już na pisaniu dzieł bardzo licznych, udał się na Wschód; bądź dla odwiedze- – (1) Λoγγίνες δέ xατά τóν χρóνον έxείνον βιβλιοθήxη τις έμψυχος xαί περίπατούν μουσείον
nia krewnych swoich, mieszkających w mieście Emisa w Syrii, bądź dla objęcia majątku, który mu Fronto zapisał. Wtenczas sławna Septimia Zenobia, wdowa po Odenacie, władała Wschodem, która, Longina dobrze znajomego z nauki, pism i ze sposobu nieskażonego myślenia, wezwała do siebie na nauczyciela języka greckiego. Przybył Longin na dwór królowey Palmyry, gdzie naprzód zatrudniał się obowiązkiem nauczycielskim, poźniey został użytym od sameyże Zenobii do rady w rządzeniu państwem.
Tymczasem Aurelian Imperator rzymski zamyślał nad polepszeniem stanu mieszkańców i szerzył zdobycze swoje w różne strony: wreszcie posunął się i do Syrii, stoczył pomyślnie bitwy pod Antiochią i Emessą, co mu ułatwiło przystęp do Palmyry. Doznał on daleko większego, niż się spodziewał, oporu ze strony Zenobii, która wytrzymywała długie oblężenie, a nakoniec nie mogąc podołać sile przemagającey nieprzyjaciół, ucieczką życie ratować postanowiła. Ale dościgniona od Rzymian, została zachowaną dla ozdobienia tryumfu Aureliana. Żołnierze mocno… się domagali o śmierć Zenobii. Królowa całą winę złożyła na swoich doradców, a między innymi i na Longina, który w czasie oblężenia chwiejącą się i zamyślającą poddadź się Imperatorowi, namówił do mężnego walczenia w dobrey sprawie, a nawet w imieniu Zenobii napisał list do Aureliana, pełny pogróżek i pokazujący nadzwyczajną stałość umysłu w nieszczęściu (1) Aurelian, -
1. Flavius Vopiscus zachował nam ten list w tłumaczeniu łacińskiem, jak następuje: Zenobia Regina Orientis. Nemo adhuc praeter te, quod poscis litteris, petiit. Virtute faciendum est… quicquid in rebus bellicis est, gerendum. Deditionem meam petis, quasi nescias, Cleopa – nie posiadając, się w gniewie, rozkazał do szczętu zruynować Palmyrę, a domowników Zenobii okrutnie zamordować. Wtedy to poległ Longin z taka stałością i wytrwaniem, jakiego przez całe swoje życie przestrzegał; w ostatniey nawet chwili pocieszał spółtowarzyszów śmierci. W samym zgonie po- – tram reginam perire maluisse, quam in qualibet vivere dignitate. Nobis Persarum auxilia non desunt, quae jam speramus. Pro nobis sunt Saraceni: pro nobis Armenii. Latrones Syri exercitum tuum, Aureliane, vicerunt. "Quid igitur si illa venerit manus, quae undique speratur? Pones protecto supercilium, quo nunc mihi deditionem quasi omnifariam victor imperas.
kazał się prawdziwym filozofem, i jak drugi Sokrates, według którego nauki i prawideł życie swoje urządzał, z nieustraszonym umysłem zginał. To się stało w roku po narodź. Chrystusa 273 (1).
Oto jest wszystko, co tylko wiedzieć można o życiu Longina, i co Runken ze świadectw dawnych pisarzy mógł zebrać i ułożyć.
Z pomiędzy licznych pism Longina nie wiele nam pozostało; po części same ich tytuły i małe ułamki: potrzeba zaś -
1. Ub. Vopiscus Aurelian. 30. Zosimus I, 56.
je poznać, aby… można było osądzić pracę i rodzay pisania, do którego naywięcey miał ochoty Longin.
1.) Oί φιλóλoγοι t.i… variae eruditionis studiosi; dzieło to musiało bydź obszerne, gdyż dwódziesta pierwsza xięga wzmiankuje się u dawnych pisarzów; miało zawierać w sobie krytykę wielu autorów (1).
2.) O mowie Demostenesa prze- -
1. Podług domysłu niektórych krytyków, rozprawa niżey wspomniona o Górności , ma bydź ułamkiem tego ogromnego dzieła. Ob… w gazecie jenayskiey literackiey z roku 1810 (Tom I, str. 554 n.) recenzyą edycyi Longina przez Weiske.
ciw Midiaszowi.
5) Wątpliwości ( απορήματα ) w Homerze: przedmiot od wielu, począwszy od Aristotelesa, traktowany.
4) Czy Homer był filozofem?
6) Zarzuty i odpowiedzi na Homera, xiąg dwie,
6) Co grammatycy, oprócz Historyi, rozważali jak rzecz historyczną?
7) Dzieło grammatyczne o wyrażeniach Homera zwanych πολυσήμοι , xiąg cztery.
8) O wyrażeniach attyckich dwa wydania sposobem abecadłowym.
9) O wyrażeniach Antimacha i Herakleona, podobnegoż rodzaju.
10) O poganach.
11) Scholia do Hefestiona.
12) O składni krasomówskiey ( πίρ
συνθίσεως λóγων ) dwa rozdziały, ob… o Górn… r. 3g.
13) Retoryka.
14) Uwagi nad Retoryką Hermogenesa.