Mama bez smutków, czyli jak uniknąć depresji poporodowej - ebook

Spis treści

Wprowadzenie

Rozdział 1. Zrozumieć depresję poporodową

Podstawowe informacje

Definicja

Częstość występowania

Objawy

Rozpoznanie

Różnice między „baby bluesem”a depresją poporodową

Jak hormonalne zmiany po porodzie wpływają na emocje?

Wpływ nowej roli życiowej

Czy „baby blues” wymaga leczenia?

Kiedy natychmiast szukać pomocy?

Jak depresja poporodowa wpływa na dziecko?

Fakty i mity o depresji poporodowej.Rozprawiamy się z nieprawdami

Mit 1: depresja poporodowa przejdzie sama

Mit 2: nie można leczyć depresjiw trakcie ciąży i karmienia piersią

Mit 3: jeśli mam syna,ryzyko depresji poporodowej jest większe

Mit 4: nie ma testu na depresję poporodową

Mit 5: tylko matka może mieć depresję poporodową

Mit 6: jeśli mam depresję, to znaczy, że jestem złą matką

Rozdział 2. Czynniki ryzykadepresji poporodowej

Czynniki genetyczne i hormonalne

Depresja przekazywana w genach?

Czy mogę być „skazana” na depresję?

Jaki wpływ mają hormony płciowe na nasze szczęście?

Czynniki psychologiczne i społeczne

Jak radzić sobie z niską samoocenąi pesymizmem w życiu?

Choroby somatyczne

Powikłania występujące w trakcie ciąży jako predyktory depresji poporodowej

Obciążony wywiad położniczy.Ciąża wysokiego ryzyka (HRP)

Powikłania porodu, które mogą zwiększać ryzyko depresji poporodowej

Rozdział 3. Czynniki ochronne

Wczesne rozpoznawanie sygnałów

Pierwsze symptomy w ciąży

Pierwsze symptomy po porodzie

Dziennik emocji

Skala nastroju

Rozmowy z bliskimi

Relaks i hobby

Wsparcie rodziny i znaczenie wsparcia społecznego

Wspólna opieka nad dzieckiem

Otwarta komunikacja

Grupy wsparcia

Dostęp do profesjonalnej pomocy

Zdrowa dieta dla zdrowego umysłu – talerz pełen optymizmu

Dieta śródziemnomorska a depresja

Związek między przetworzoną żywnością a depresją

Omega-3 a zdrowie psychiczne

Witamina D

Mikroflora jelitowa a zdrowie psychiczne

Rozdział 4. Zapobieganie depresji poporodowej

Techniki relaksacyjne

Mindfulness i medytacja w ciąży

Jak praktykować mindfulness i medytację? Codzienna medytacja uważności

Medytacja chodzona

Medytacja jedzenia

Medytacja słuchowa

Mindful movement – ćwiczenia z uważnością

Skanowanie ciała

Ćwiczenia oddechowe – prosta strategia radzenia sobie ze stresem w ciąży

Joga w ciąży – harmonia ciała i umysłu

Aromaterapia w ciąży i podczas porodu

Pisanie dziennika w ciąży – dzielenie się myślami, uczuciami i doświadczeniami

Odkrywanie hobby i kreatywności w ciąży

Techniki wizualizacji – narzędzie wsparcia i relaksu w ciąży

Podsumowanie

Sen – nieoceniony sojusznikw ciąży i po porodzie

Sen w ciąży – budowanie fundamentów zdrowia

Wyzwania snu w ciąży

Sen po porodzie – nowe wyzwania

Jak poradzić sobie z brakiem snu?

Higiena snu, czyli jak spać, żeby się wyspać?

Podsumowanie

Ćwiczenia fizyczne – klucz do dobrego samopoczucia w ciąży i okresie poporodowym

Znaczenie ćwiczeń fizycznych

Polecane formy ćwiczeń

Ćwiczenia w ciąży i po porodzie

Włączanie ćwiczeń w codzienne życie

Jakich ćwiczeń unikać w połogu?

Podsumowanie

Rozdział 5. Planowanie ciąży a depresja poporodowa

Przygotowanie do macierzyństwa

Wybór położnej środowiskowej – jak domowe wsparcie po porodzie czyni cuda

Opieka położnej podczas ciąży

Opieka nad noworodkami

Szkoła rodzenia – wsparcie na drodze do macierzyństwa

Rola szkół rodzenia w przygotowaniu do porodu

Zmniejszenie lęku i stresu

Budowanie sieci wsparcia

Wsparcie dla partnerów

Przygotowanie do wyzwań macierzyństwa

Adaptacja do nowej roli

Podsumowanie

Plan porodu – Twój osobisty scenariusz narodzin

Poród rodzinny – siła wspólnego doświadczenia

Znieczulenie porodu – klucz do spokojniejszego przeżycia narodzin

Cięcie cesarskie a ryzyko depresji – co mówią badania?

Czym tak naprawdę jest tokofobia?

Cięcie cesarskiea zwiększone ryzyko depresji poporodowej

Rozdział 6. Jak być wspierającym partnerempo porodzie?

Aktywne słuchanie i empatia

Pomoc w codziennych obowiązkach

Uczestniczenie w wizytach lekarskich

Edukacja o ciąży

Planowanie przyszłości

Zachęcanie do zdrowego stylu życia

Wsparcie w zarządzaniu stresem

Poród rodzinny – jak możesz pomóc?

Najlepsza pomoc po porodzie

Rozdział 7. Powrót do zdrowia i przyszłość

Czy depresję można wyleczyć?

Terapie i leczenie depresji poporodowej

Terapia poznawczo-behawioralna (CBT)

Terapia interpersonalna (IPT)

Poradnictwo i wsparcie psychologiczne

Grupy wsparcia dla matek

Gdzie w razie potrzeby szukać pomocy?

Programy Ministerstwa Zdrowia

Konsultacja lekarza psychiatry lub psychologaw ramach NFZ

Ośrodki Interwencji Kryzysowej (OIK)

Fundacje i stowarzyszenia

SOR psychiatryczny

Przesłanie dla Ciebie –wiedza, która daje moc

Posłowie

Dodatek

Skala EPDS –sprawdź, czy może Ci grozić depresja poporodowa

Edynburska Skala Depresji Poporodowej (EPDS)*

Jak liczyć punkty?

Interpretacja

Bibliografia

O AutorachWprowadzenie

Mama bez smutków, czyli jak uniknąć depresji poporodowej to poradnik, który jest jak przyjacielska dłoń – pełen ciepła udziela wsparcia i praktycznych rad. Droga przez ciążę i okres po porodzie może bowiem stać się doświadczeniem budzącym nadzieję i dającym radość.

Pragniemy w tym przewodniku w sposób lekki, przyjemny w odbiorze, emanujący zrozumieniem i empatią przekazać zdobytą dotychczas wiedzę zarówno Mamom, Przyszłym Mamom, jak i Ich bliskim. To nie tylko zbiór suchych faktów – to towarzysz, który będzie przy Tobie, Droga Mamo, oferując ukojenie i zachętę, gdy będziesz tego potrzebować. Pamiętaj, że każda z zawartych tu rad jest jak ubranie – wybierz to, które najlepiej pasuje do Twojej osobowości, życiowej sytuacji i poczucia komfortu.

Obalamy tu mity na temat depresji poporodowej, rozwiewając wątpliwości i objaśniając nieścisłości, które często otaczają ten temat.

Znajdziesz tu strategie radzenia sobie z gorszym nastrojem, które są jak mapy prowadzące przez nieznane tereny – kierują i pomagają uniknąć potknięć. Odkryjesz czynniki ryzyka, a jednocześnie sposoby dbania o swój dobrostan, działające jak tarcza ochronna.

Wyjaśniamy w poradniku, czym jest depresja i skąd się bierze. Chcemy, abyś czuła się po jego przeczytaniu pełna nadziei i optymizmu, wiedząc, że depresja poporodowa jest wyzwaniem, z którym można sobie poradzić, a nie przeznaczeniem.

To kompleksowe opracowanie powstało na podstawie obszernych badań naukowych przeprowadzonych na grupie polskich pacjentek w Szpitalach Pomorskich Sp. z o.o. Pozwoliło na zgromadzenie cennych danych i obserwacji dotyczących tej ważnej i często niedocenianej problematyki. Pragniemy tu podziękować wszystkim pacjentkom, dzięki którym mogliśmy przeprowadzić badanie.

Sebastian Klein
Joanna KleinROZDZIAŁ 1

Zrozumieć depresję poporodową

Podstawowe informacje

Definicja

Skupimy się tu na dokładnym zdefiniowaniu depresji poporodowej – stanu, który może dotknąć wiele kobiet po narodzinach dziecka. Depresja poporodowa jest czymś znacznie więcej niż tylko tymczasowym spadkiem nastroju czy „baby bluesem”. To kompleksowe zaburzenie psychiczne, które może mieć głęboki wpływ na życie matki, jej relacje z dzieckiem oraz funkcjonowanie całej rodziny. Przyjrzymy się kryteriom diagnostycznym, objawom i przyczynom depresji poporodowej, a także odróżnieniu jej od innych stanów emocjonalnych po porodzie. Rozumienie tego, czym jest depresja poporodowa, to pierwszy krok do świadomego radzenia sobie z nią i poszukiwania skutecznej pomocy.

Częstość występowania

Depresja poporodowa jest dość częstym zjawiskiem, dotykającym około 15% kobiet, co oznacza, że mniej więcej jedna na osiem kobiet może doświadczyć tej choroby. W Polsce jest około 300 tysięcy porodów rocznie, a skoro z depresją poporodową zmaga się około 15% kobiet, można oszacować, że w Polsce zjawisko to może dotyczyć około 45 tysięcy nowych matek każdego roku.

Objawy

Warto zwrócić uwagę, że niektóre zmiany zachodzące po ciąży mogą wywoływać objawy podobne do tych charakterystycznych dla depresji. Jednakże, jeśli pewne uczucia i zachowania utrzymują się przez dłużej niż dwa tygodnie, mogą stanowić sygnały ostrzegawcze. Do tych objawów należą między innymi:

• poczucie złości lub drażliwości,

• uczucie smutku lub beznadziejności,

• poczucie winy, wstydu lub bezwartościowości,

• zmiany apetytu (jedzenie więcej lub mniej niż zwykle),

• więcej lub mniej snu niż zwykle,

• nietypowy płacz lub smutek,

• utrata zainteresowania, radości lub przyjemności z aktywności/rzeczy, które wcześniej sprawiały radość,

• wycofywanie się z relacji z rodziną/przyjaciółmi,

• myśli o krzywdzeniu dziecka lub siebie.

Kobiety doświadczające tych objawów mogą czuć wstyd lub obawiać się, że zostaną postrzegane jako złe matki, ale ważne jest, aby pamiętać, że depresja poporodowa może dotknąć każdej kobiety.

Rozpoznanie

W diagnozowaniu tego zaburzenia często stosuje się różne narzędzia, w tym Edynburską Skalę Depresji Poporodowej (EPDS) oraz rzadziej Skalę Depresji Becka. Pierwsza z nich – EPDS to kwestionariusz samooceny, który pomaga w identyfikacji objawów depresji u matek po porodzie. Skala Depresji Becka to kolejne narzędzie, które ocenia intensywność depresji.

Do metod diagnozowania depresji poporodowej należą także indywidualne wywiady kliniczne oraz inne narzędzia oceny psychologicznej. Wywiady te często prowadzone są przez specjalistów, takich jak psycholodzy czy psychiatrzy, i mogą obejmować szczegółowe pytania dotyczące historii zdrowia psychicznego, stylu życia i dotychczasowych doświadczeń. Ponadto lekarze mogą wykorzystywać ogólniejsze narzędzia oceny zdrowia psychicznego, które pomagają zidentyfikować ogólny zakres problemów emocjonalnych i behawioralnych, a nie tylko skupiać się wyłącznie na depresji.

Różnice między „baby bluesem”
a depresją poporodową

Przygnębienie poporodowe, znane również jako „baby blues”, to stan obniżenia nastroju u kobiet po porodzie, który trwa zwykle nie dłużej niż dwa tygodnie. Dotyczy on nawet 80% nowych matek. Objawia się płaczliwością, łagodnymi symptomami depresyjnymi, chwiejnością emocjonalną, lękiem i drażliwością. Największe nasilenie tych objawów występuje zazwyczaj między trzecim a piątym dniem po porodzie. Jest krótkotrwałe i zazwyczaj ustępuje samoistnie, w przeciwieństwie do depresji poporodowej.

Objawami „baby bluesa” są:

• wahania nastroju,

• uczucie smutku, lęku lub przytłoczenia,

• epizody płaczu,

• utrata apetytu,

• trudności z zasypianiem.

Jak hormonalne zmiany po porodzie wpływają na emocje?

Po porodzie kobiety doświadczają hormonalnego rollercoastera. Poziomy estrogenów i progesteronu gwałtownie spadają, co jest jednym z czynników, które mogą przyczynić się do gorszego samopoczucia. Estrogen i progesteron odgrywają znaczącą rolę w regulacji nastroju i emocji. Podczas ciąży ich poziomy są wyjątkowo wysokie, a ich nagły spadek po porodzie może prowadzić do zmian nastroju i uczucia smutku. Zmiany w poziomie hormonów tarczycy, które również mogą wystąpić po porodzie, mogą dodatkowo wpływać na nastrój. Hormony tarczycy są ważne dla metabolizmu i ogólnego samopoczucia, a ich dysfunkcja może prowadzić do objawów depresyjnych.

Wpływ nowej roli życiowej

Inne czynniki, takie jak stres związany z nową sytuacją życiową, zmęczenie, deprywacja snu, a także fizyczny ból po urodzeniu dziecka mogą również przyczyniać się do występowania „baby bluesa”. To naturalne reakcje na znaczące zmiany, które następują po narodzinach dziecka.

Czy „baby blues” wymaga leczenia?

„Baby blues” zazwyczaj ustępuje samoistnie i nie zakłóca w znaczący sposób funkcjonowania rodziny. Nie wymaga specjalistycznego leczenia, ponieważ jest to naturalna reakcja na zmiany hormonalne i nowe wyzwania związane z macierzyństwem. W odróżnieniu od depresji poporodowej „baby blues” nie prowadzi do głębokich zaburzeń emocjonalnych i nie utrudnia codziennego funkcjonowania.

Jeśli przygnębienie poporodowe utrzymuje się dłużej niż dwa tygodnie lub jest szczególnie intensywne, może to być wczesnym sygnałem depresji poporodowej. To najważniejsze różnice, na które należy zwrócić uwagę.

Kiedy natychmiast szukać pomocy?

Depresja poporodowa jest kompleksowym stanem, który może obejmować różnorodne objawy o zróżnicowanym nasileniu. Większość z nich dotyczy zmian w nastroju, zachowaniu i ogólnym samopoczuciu. Jednak istnieją pewne symptomy, które wymagają natychmiastowej interwencji medycznej. Krytyczne objawy depresji poporodowej, kluczowe dla bezpieczeństwa zarówno matki, jak i dziecka obejmują:

• myśli samobójcze lub plany samobójcze – jeśli pojawiają się myśli o wyrządzeniu sobie krzywdy lub konkretne plany dotyczące sposobu odebrania sobie życia;

• myśli o wyrządzeniu krzywdy dziecku – nawet jeśli nie masz zamiaru działać zgodnie z tymi myślami, są one poważnym sygnałem alarmowym;

• poważne problemy z funkcjonowaniem codziennym – niezdolność do opieki nad sobą lub dzieckiem, brak higieny osobistej, zaprzestanie jedzenia, niezdolność do wstawania z łóżka;

• utrata kontaktu z rzeczywistością – omamy (widzenie lub słyszenie rzeczy, których nie ma), urojenia (irracjonalne przekonania lub podejrzliwość), ekstremalna dezorientacja emocjonalna;

• ekstremalny lęk lub panika – ciągłe, intensywne uczucia lęku, które są paraliżujące i uniemożliwiają codzienne funkcjonowanie;

• niewyjaśnione bóle fizyczne lub inne poważne objawy somatyczne – takie jak: uciążliwe bóle głowy, bóle w klatce piersiowej, problemy z oddychaniem, które mogą być również objawami stanów medycznych wymagających szybkiej oceny.

Jeśli doświadczasz któregokolwiek z tych objawów, niezwłocznie szukaj profesjonalnej pomocy. Jest to szczególnie ważne, jeśli objawy te są intensywne, nasilają się lub powodują, że czujesz się zagrożona.

Jak depresja poporodowa wpływa na dziecko?

Rozwój emocjonalny i poznawczy dziecka, obserwowany przez pierwsze lata życia, często odzwierciedla wpływ stanu psychicznego matki w okresie poporodowym.

W okresie niemowlęcym dzieci matek chorujących na depresję poporodową częściej płaczą, mają kolki i problemy ze snem. Z kolei to może nasilać objawy depresyjne matki lub nawet ją rozwinąć. Takie objawy często prowadzą do zaniechania karmienia piersią i negatywnych reakcji emocjonalnych, włączając wycofanie się, brak zaangażowania, a nawet odczuwanie wrogości wobec dziecka. W skrajnych przypadkach takie stosunki mogą prowadzić do bardzo poważnych konsekwencji, w tym do dzieciobójstwa.

Depresja poporodowa jest stanem, który może mieć długofalowe i poważne konsekwencje nie tylko dla zdrowia psychicznego matki, ale także dla rozwoju jej dziecka. Badania wykazują, że ciągłe doświadczanie przez matkę silnych objawów depresji poporodowej może znacząco wpłynąć na emocjonalny i poznawczy rozwój dziecka, zarówno w krótkiej, jak i długiej perspektywie czasowej.

Dzieci urodzone przez matki z przewlekłą depresją poporodową mogą przejawiać problemy z zachowaniem, opóźnienie w rozwoju językowym, a także doświadczać depresji w późniejszych latach życia, szczególnie w wieku nastoletnim. Mogą również napotykać trudności w szkole i w relacjach społecznych.

Dzieci w wieku przedszkolnym, których matki doświadczyły depresji poporodowej, mogą osiągać niższy wzrost oraz mają większe ryzyko otyłości.

Chociaż depresja zarówno matki, jak i ojca może mieć negatywny wpływ na rozwój dziecka, wpływ choroby matki jest bardziej znaczący. Jednak złagodzenie objawów depresji u rodzica do stanu remisji może zmniejszyć negatywne skutki dla dziecka.

Pamiętaj, że depresja poporodowa jest stanem, który może być skutecznie leczony, a interwencja terapeutyczna może przynieść znaczną poprawę zarówno dla Ciebie, jak i dziecka. W świetle tych informacji kluczowe znaczenie ma wczesne wykrywanie i leczenie depresji poporodowej, aby zapewnić najlepsze możliwe warunki dla rozwoju i dobrostanu dziecka.

Fakty i mity o depresji poporodowej.
Rozprawiamy się z nieprawdami

Czas rozświetlić ciemność i dodać barw do naszej palety wiedzy o depresji poporodowej. Z determinacją godną detektywa i empatią najlepszego przyjaciela weźmiemy tu pod lupę plotki, które krążą po korytarzach i internetowych zakamarkach.

Niech ta część będzie jak kawa o poranku – energetyzująca i rozjaśniająca. Usiądźcie wygodnie, wytężcie umysły i przygotujcie się na obalenie mitów o depresji poporodowej. Zaczynamy przygodę, która obiecuje być tak pouczająca, jak podnosząca na duchu. Let’s debunk some myths!

Mit 1: depresja poporodowa przejdzie sama

Jak na ironię, jednym z najbardziej powszechnych mitów jest to, iż depresja poporodowa zniknie sama, podobnie jak niektóre dziecięce wysypki. Choć bylibyśmy zachwyceni, gdyby rozwiązanie było tak proste, rzeczywistość wymaga od nas bardziej złożonego podejścia.

Zacznijmy od tego, że depresja poporodowa to nie przejściowy smutek czy efekt „baby bluesa”, ale pełnoprawne zaburzenie nastroju, które może znacząco wpłynąć na życie matki, jej relacje z dzieckiem i rodzinną dynamikę. Próba „przeczekania” objawów bez żadnej interwencji jest jak wiara w to, że uszkodzony zegar sam naprawi swoje trybiki – obie sytuacje wymagają fachowej pomocy.

Kiedy zanurzymy się głębiej w ten mit, zauważymy, jak ważna jest świadomość, że depresja poporodowa to stan, który wymaga psychoterapii, a często wsparcia farmakoterapii. Ignorowanie objawów może prowadzić do ich pogłębienia i przedłużenia trwania depresji.

Nie lada zagadką jest także to, jak przekonania kulturowe i społeczne oczekiwania mogą wpłynąć na postrzeganie depresji poporodowej przez matki. Wiele kobiet wychowano w przekonaniu, że matki są niczym niekruszalne opoki, a przyznanie się do problemów psychicznych jest odbierane jako oznaka słabości. Przełamanie tego stereotypu jest niezbędne, aby kobiety mogły szukać pomocy bez strachu przed stygmatyzacją.

Możemy zilustrować ten punkt historiami wielu matek, które oczekiwały bezskutecznie na poprawę, aż wreszcie zrozumiały, że brak działania jest mniej efektywny niż telefon do specjalisty. Uśmiech matki, która opowiada o swojej uldze po rozpoczęciu terapii, może być potężnym dowodem na to, że poszukiwanie pomocy jest znakiem siły, a nie porażki.

Mit 2: nie można leczyć depresji
w trakcie ciąży i karmienia piersią