- promocja
Manipulacja - ebook
Format ebooka:
EPUB
Format
EPUB
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najpopularniejszych formatów e-booków na świecie.
Niezwykle wygodny i przyjazny czytelnikom - w przeciwieństwie do formatu
PDF umożliwia skalowanie czcionki, dzięki czemu możliwe jest dopasowanie
jej wielkości do kroju i rozmiarów ekranu. Więcej informacji znajdziesz
w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Format
MOBI
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najczęściej wybieranych formatów wśród czytelników
e-booków. Możesz go odczytać na czytniku Kindle oraz na smartfonach i
tabletach po zainstalowaniu specjalnej aplikacji. Więcej informacji
znajdziesz w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Multiformat
E-booki sprzedawane w księgarni Virtualo.pl dostępne są w opcji
multiformatu - kupujesz treść, nie format. Po dodaniu e-booka do koszyka
i dokonaniu płatności, e-book pojawi się na Twoim koncie w Mojej
Bibliotece we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego
tytułu. Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na
karcie produktu przy okładce. Uwaga: audiobooki nie są objęte opcją
multiformatu.
czytaj
na tablecie
Aby odczytywać e-booki na swoim tablecie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. Bluefire
dla EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na czytniku
Czytanie na e-czytniku z ekranem e-ink jest bardzo wygodne i nie męczy
wzroku. Pliki przystosowane do odczytywania na czytnikach to przede
wszystkim EPUB (ten format możesz odczytać m.in. na czytnikach
PocketBook) i MOBI (ten fromat możesz odczytać m.in. na czytnikach Kindle).
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na smartfonie
Aby odczytywać e-booki na swoim smartfonie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. iBooks dla
EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
Czytaj fragment
Pobierz fragment
Pobierz fragment w jednym z dostępnych formatów
Manipulacja - ebook
Motywem przewodnim pierwszego tomu serii "Bliżej psychologii" staną się tytułowe manipulacje.
Czym są i co tak naprawdę można zrobić z drugim człowiekiem?
Kto czuje się szczególnie uprawniony do manipulowania innymi?
Czy istnieją jakieś środki zaradcze, które można zastosować w formie obrony przed manipulacją?
W książce, którą chcielibyśmy Państwu polecić, znaleźć można błyskotliwe odpowiedzi na te i wiele innych pytań, które padły podczas pierwszego z cyklu spotkań Bliżej psychologii.
W niiejszej książce, oprócz zapisu dyskusji toczonych przez najwybitniejsze osobowości współczesnej polskiej psychologii, znaleźć można eseje uzupełniające i wzbogacające treści poruszane w trakcie spotkań.Zarówno cały cykl spotkań, jak i książki będące ich plonem, to niesamowite odzwierciedlenie idei przewodniej - a mianowicie przybliżania dokonań naukowych laikom oraz odnajdywania praktycznych zastosowań dla wyników naukowych badań i eksperymentów. Psychologia nie jest czarną magią, współczesną alchemią czy wróżeniem z kart - nie jest także hermetycznie zamkniętą sferą, którą można wyizolować z codziennego życia.
Być bliżej psychologii - to żyć pełniej, mądrzej, lepiej. Chyba warto?
| Kategoria: | Psychologia |
| Zabezpieczenie: |
Watermark
|
| ISBN: | 978-83-62122-61-5 |
| Rozmiar pliku: | 2,5 MB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
Seria Bliżej Psychologii jest literackim plonem cyklu spotkań, zapoczątkowanego przez wydawnictwo Smak Słowa w październiku 2008 roku. Jego głównym zadaniem jest przybliżanie rzetelnej, naukowej psychologii szerokiemu gronu odbiorców, czemu sprzyjać ma klubowa, sympatyczna, luźna, a jednocześnie pobudzająca intelektualnie atmosfera poniedziałkowych spotkań w Klubie Atelier. W ich trakcie wybitne polskie osobowości świata nauki mają szansę podyskutować ze sobą na gruncie bardziej nieformalnym niż na przykład konferencje naukowe lub sympozja, a zwykli śmiertelnicy mogą nie tylko ich słuchać, lecz także żywo uczestniczyć w tych rozmowach i mieć wpływ na ich rozwój i kierunek. Efektem każdego cyklu spotkań Bliżej Psychologii będą książki, w których znajdą się zarówno wszystkie wątki poruszane podczas dyskusji, jak i wiele dodatkowych informacji i esejów pisanych przez profesorów uczestniczących w spotkaniach poświęconych określonej problematyce. Owe książki to znakomite przewodniki po współczesnej psychologii naukowej, czyniące ją bardziej zrozumiałą dla zwykłych śmiertelników.Od wydawcy
Z przyjemnością przedstawiamy Państwu pierwszy tom z serii Bliżej Psychologii. Pod takim właśnie hasłem odbywają się cykliczne spotkania w gościnnej przestrzeni sopockiego Klubu Atelier. Zapraszamy na nie wybitne osobowości ze świata polskiej psychologii, aby w sposób zrozumiały i prosty (ale nie uproszczony) przedstawiały rozmaite zagadnienia z uprawianej przez siebie dziedziny.
Rolę gospodarza, a zarazem prowadzącego dyskusję przyjął niezrównany Wiesław Łukaszewski. W tym tomie znajdą Państwo zapisy trzech spotkań poświęconych manipulacji, a także eseje napisane przez uczestników dyskusji, które dodatkowo naświetlają i uzupełniają kwestie omawiane w Klubie Atelier.
Serdecznie zapraszamy do lektury oraz do uczestnictwa w następnych spotkaniach.Notki o autorach
Dariusz Doliński
Jeden z najwybitniejszych polskich psychologów społecznych. Autor licznych artykułów publikowanych w prestiżowych czasopismach psychologicznych w Polsce i za granicą. Znawca wpływu społecznego i psychologii reklamy, twórca wielu odkrywczych teorii z zakresu psychologii społecznej oraz psychologii emocji i motywacji. Obecnie dziekan Wydziału Zamiejscowego Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej we Wrocławiu, pracownik Instytutu Psychologii PAN oraz przewodniczący Komitetu Psychologii PAN. Autor wielu książek, między innymi Psychologii wpływu społecznego (2000), Psychologicznych mechanizmów reklamy (2003) oraz Technik wpływu społecznego (2005).
Wiesław Łukaszewski
Wybitny autorytet w dziedzinie psychologii społecznej i psychologii osobowości. W kręgu jego zainteresowań znajduje się również psychologia motywacji. Autor wielu istotnych artykułów publikowanych w prestiżowych pismach psychologicznych. Znawca tematyki wytrwałości. Miłośnik dobrej literatury. Obecnie profesor na Wydziale Zamiejscowym Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej w Sopocie, w latach 1993–2003 przewodniczący Komitetu Nauk Psychologicznych PAN, obecnie członek Komitetu Psychologii PAN. Od kilku lat współpracuje również z miesięcznikiem „Charaktery”. Napisał między innymi Szanse rozwoju osobowości (1984), Wielkie pytania psychologii (2003), a także – razem z Magdaleną Marszał-Wiśniewską – Wytrwałość w działaniu (2006).
Tomasz Maruszewski
Wybitny autorytet w dziedzinie psychologii poznawczej oraz psychologii emocji i motywacji. Jeden z głównych badaczy zjawiska aleksytymii i pamięci autobiograficznej w Polsce. Publikuje w prestiżowych periodykach naukowych. Znawca tematyki psychomanipulacji i wpływu społecznego. Obecnie profesor na Wydziale Zamiejscowym Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej w Sopocie, członek Komitetu Psychologii PAN oraz zastępca dyrektora Instytutu Psychologii PAN. Współpracuje również z miesięcznikiem „Charaktery”. Autor wielu książek i podręczników, takich jak Psychologia poznania (2001), Pamięć autobiograficzna (2005), Wokół psychomanipulacji (2003; red. wspólnie z Elżbietą Zdankiewicz-Ścigałą).
Rafał K. Ohme
Wybitny psycholog społeczny i zapalony badacz zjawisk nieświadomych. Wyniki swoich badań z sukcesem wykorzystuje w praktyce. Popularyzator neuromarketingu w Polsce i za granicą. Uczestnik wielu międzynarodowych konferencji związanych z neuropoznaniem i wywieraniem wpływu na ludzi. Znakomity wykładowca, uwielbiany przez studentów. Obecnie pracuje na Wydziale Zamiejscowym Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej we Wrocławiu oraz w Instytucie Psychologii PAN. Kilka lat temu założył również własną firmę Lab, która prowadzi akademickie i komercyjne analizy zachowań konsumenckich, a także organizuje konferencje dotyczące neuromarketingu. Autor książki Podprogowe informacje mimiczne (2003) oraz redaktor tomu Nieuświadomiony afekt (2007).
Poza zamiłowaniem do psychologii Autorów łączy przychylny stosunek do dobrej jakości czerwonego wina.Słowo wstępne
Próby wpływania ludzi na siebie nawzajem są częścią porządku społecznego. Trudno sobie wyobrazić życie społeczne bez wzajemnych oddziaływań, bez zabiegów, których dokonują jedni ludzie, by ukierunkować zachowania innych. Bez tego nie byłoby socjalizacji, zarządzania, organizacji społecznych, a nawet życia towarzyskiego. Wpływ wzajemny, oprócz innych sposobów kształtowania więzi między ludźmi, jest zazwyczaj mechanizmem zabezpieczającym przed izolacją społeczną i atomizacją ludzkich zbiorowości. Oczywiście może to przybierać rozmaite formy, zróżnicowaną intensywność, a także powodować dość odmienne konsekwencje. Wiele bowiem zależy od kontekstu społecznego, a ten jest w naszym, polskim doświadczeniu społecznym dość szczególny. Właśnie kontekst w dużym stopniu determinuje sposób, w jaki interpretujemy postępki innych ludzi. Mało tego, jak zobaczymy, kontekst może nadawać tym samym zachowaniom zupełnie inne znaczenie.
Kontekst
Żyjemy wśród ludzi, którzy nie darzą się wzajemnym zaufaniem. Innych ludzi spostrzegamy zazwyczaj jako z natury złych i niegodnych zaufania. Mało tego, dość rozpowszechnione są teorie spiskowe, które w swoim założeniu wyjaśnić mają wiele zjawisk z życia społecznego. Częste jest poczucie krzywdy, jeszcze częstsze poczucie, że świat został niesprawiedliwie urządzony. Wreszcie, uporczywie nawracające przekonanie, że życie w Polsce toczy się wedle reguł gry o sumie zerowej, co oznacza, iż jeśli ktoś zyskuje, to ktoś inny (najczęściej my sami) musi tracić. Pisano o tym wszystkim wielokrotnie w polskiej literaturze psychologicznej (Janusz Czapiński, Dariusz Doliński, Janusz Grzelak, Krzysztof Korzeniowski, Maria Lewicka, Wiesław Łukaszewski, Krystyna Skarżyńska, Bogdan Wojciszke i wielu innych).
Co więcej, żyjemy przytłoczeni lawiną reklam, promocyjnych zabiegów sieci handlowych, atakowani przez hordy agentów przeróżnych firm i przedstawicieli handlowych, zastępy żebraków i naciągaczy, coraz liczniejszych i nader aktywnych przedstawicieli grup religijnych i najróżniejszych kościołów, wreszcie – agitatorów partii politycznych. Trzeba się zatem mieć na baczności! To sfera działań, które trudno byłoby zaliczyć do bezinteresownych, a jeszcze trudniej do altruistycznych.
Tak więc z jednej strony przekonania, w dużej części dalekie od rzeczywistości, ale negatywnie nastrajające do ludzi i ich zachowań, z drugiej zaś – niezbyt pozytywne doświadczenia z próbami omotania, naciągania, wykorzystania, przeciągania na jakąś stronę. To sprawia, że – nieważne, czy używa się tej nazwy, czy nie – manipulacja dość często staje się przedmiotem myślenia, obaw czy zamiarów.
Manipulacja jako forma wpływu społecznego
Słowo „manipulacja” robi zawrotną karierę. Kiedy wpiszemy do dowolnej wyszukiwarki słowa „manipulacja” albo „psychomanipulacja”, dostaniemy około półtora miliona plików tylko w języku polskim oraz kilkadziesiąt milionów plików w języku angielskim. Mówi to samo za siebie. Wszystkie, które otwierałem (oczywiście dotyczy to znikomej ich części) odnosiły się do oddziaływań społecznych.
W ciągu mojego życia słowo „manipulacja” radykalnie zmieniło znaczenie w języku potocznym. W czasach mego dzieciństwa (prawda, że było to dawno temu) słowo to oznaczało operacje przedmiotami. Można było manipulować na przykład hamulcem rowerowym albo nożem czy widelcem, ale nikomu nie przyszłoby do głowy, żeby użyć tego słowa w odniesieniu do czynności związanych z innymi ludźmi. Dziś, kiedy mowa o manipulacji, dotyczy to tylko kontekstu społecznego, jakiejś podstępnej formy sterowania czyimś zachowaniem.
O wpływie społecznym mówi się wtedy, gdy jeden człowiek (lub grupa ludzi) podejmuje działania sprawiające, że drugi człowiek (lub inna grupa ludzi) zmienia ukierunkowanie swego dotychczasowego zachowania. Oczywiście takie działania mogą być skuteczne (zmiana rzeczywiście następuje), bo oczekiwania czy wymagania wpływającego zostają spełnione. Działania takie mogą być także nieskuteczne, na przykład nie udaje się zmienić zachowania przedmiotu oddziaływania, bądź też jakaś zmiana następuje, ale nie jest ona zgodna z oczekiwaniami wpływającego.
Oddziaływania takie mogą być intencjonalne lub bezwiedne. Efekty wpływu mogą się pojawić jako przypadkowe lub uboczne, przy okazji innych działań czy interakcji – ktoś może bezwiednie kogoś przestraszyć albo zawstydzić i tym podobnie. Efekty te mogą być – i najczęściej bywają – intencjonalne, zamierzone. Wpływający świadomie powoduje wystąpienie pewnych zmian w zachowaniu drugiego człowieka, na przykład nakłania go do uległości, przekonuje do zmiany opinii, poprawia mu nastrój.
Kategoria wpływu jest, jak widać, szeroka – obejmuje perswazję, formy oddziaływań represyjnych, ale też kierowanie wrażeniem czy nastrojem. Nie interesują nas tu wszelkie formy wpływu społecznego. Interesuje nas zasadniczo tylko manipulacja psychologiczna. Co w niej jest szczególnego? Zanim doczekamy się wyjaśnienia, przyjrzyjmy się kilku kwestiom.
W życiu społecznym, w naszej codzienności, okrzyki na temat manipulacji pojawiają się często i na ogół są gromkie. Rzecz w tym, że uwagę skupiamy wyłącznie na jednym rodzaju tych okrzyków – na ostrzeżeniach, przestrogach, apelach. W tym nurcie mieszczą się też okrzyki obwieszczające zdemaskowanie jakiejś manipulacji. „Nie daj sobą manipulować!” – to zasadnicza treść tych okrzyków. Duża część tego dotyczy grup religijnych, których działalność (inna sprawa, czy słusznie) niejednokrotnie bywa traktowana jako sekciarska manipulacja, duża część odnosi się do działań politycznych, a najwięcej chyba do rynku i zachowań konsumenckich.
Drugi rodzaj okrzyków to zachęty, aby używać manipulacji, a także opisy procedur manipulacyjnych, scenariusze skutecznego postępowania manipulacyjnego. W tym nurcie znajdziemy i zachęty, i procedury manipulowania swoim podwładnym albo szefem, a także dowiemy się, jakie sztuczki manipulacyjne zapewniają uległość kobiet albo jak omotać mężczyzn. Tu dowiemy się również, jak zrobić dobry interes na naiwności innych, i znajdziemy wiele, wiele podobnych wskazówek.
Tak więc mamy tu – jak w wielu dziedzinach życia społecznego – podwójną moralność. „Nie daj sobą manipulować, bo to jest złe” i zarazem „Manipuluj innymi, bo to jest korzystne”. Wyraźnie widać, że uwikłane są tu interesy i manipulowanych, i manipulujących.
Ciąg dalszy w wersji pełnej
Z przyjemnością przedstawiamy Państwu pierwszy tom z serii Bliżej Psychologii. Pod takim właśnie hasłem odbywają się cykliczne spotkania w gościnnej przestrzeni sopockiego Klubu Atelier. Zapraszamy na nie wybitne osobowości ze świata polskiej psychologii, aby w sposób zrozumiały i prosty (ale nie uproszczony) przedstawiały rozmaite zagadnienia z uprawianej przez siebie dziedziny.
Rolę gospodarza, a zarazem prowadzącego dyskusję przyjął niezrównany Wiesław Łukaszewski. W tym tomie znajdą Państwo zapisy trzech spotkań poświęconych manipulacji, a także eseje napisane przez uczestników dyskusji, które dodatkowo naświetlają i uzupełniają kwestie omawiane w Klubie Atelier.
Serdecznie zapraszamy do lektury oraz do uczestnictwa w następnych spotkaniach.Notki o autorach
Dariusz Doliński
Jeden z najwybitniejszych polskich psychologów społecznych. Autor licznych artykułów publikowanych w prestiżowych czasopismach psychologicznych w Polsce i za granicą. Znawca wpływu społecznego i psychologii reklamy, twórca wielu odkrywczych teorii z zakresu psychologii społecznej oraz psychologii emocji i motywacji. Obecnie dziekan Wydziału Zamiejscowego Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej we Wrocławiu, pracownik Instytutu Psychologii PAN oraz przewodniczący Komitetu Psychologii PAN. Autor wielu książek, między innymi Psychologii wpływu społecznego (2000), Psychologicznych mechanizmów reklamy (2003) oraz Technik wpływu społecznego (2005).
Wiesław Łukaszewski
Wybitny autorytet w dziedzinie psychologii społecznej i psychologii osobowości. W kręgu jego zainteresowań znajduje się również psychologia motywacji. Autor wielu istotnych artykułów publikowanych w prestiżowych pismach psychologicznych. Znawca tematyki wytrwałości. Miłośnik dobrej literatury. Obecnie profesor na Wydziale Zamiejscowym Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej w Sopocie, w latach 1993–2003 przewodniczący Komitetu Nauk Psychologicznych PAN, obecnie członek Komitetu Psychologii PAN. Od kilku lat współpracuje również z miesięcznikiem „Charaktery”. Napisał między innymi Szanse rozwoju osobowości (1984), Wielkie pytania psychologii (2003), a także – razem z Magdaleną Marszał-Wiśniewską – Wytrwałość w działaniu (2006).
Tomasz Maruszewski
Wybitny autorytet w dziedzinie psychologii poznawczej oraz psychologii emocji i motywacji. Jeden z głównych badaczy zjawiska aleksytymii i pamięci autobiograficznej w Polsce. Publikuje w prestiżowych periodykach naukowych. Znawca tematyki psychomanipulacji i wpływu społecznego. Obecnie profesor na Wydziale Zamiejscowym Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej w Sopocie, członek Komitetu Psychologii PAN oraz zastępca dyrektora Instytutu Psychologii PAN. Współpracuje również z miesięcznikiem „Charaktery”. Autor wielu książek i podręczników, takich jak Psychologia poznania (2001), Pamięć autobiograficzna (2005), Wokół psychomanipulacji (2003; red. wspólnie z Elżbietą Zdankiewicz-Ścigałą).
Rafał K. Ohme
Wybitny psycholog społeczny i zapalony badacz zjawisk nieświadomych. Wyniki swoich badań z sukcesem wykorzystuje w praktyce. Popularyzator neuromarketingu w Polsce i za granicą. Uczestnik wielu międzynarodowych konferencji związanych z neuropoznaniem i wywieraniem wpływu na ludzi. Znakomity wykładowca, uwielbiany przez studentów. Obecnie pracuje na Wydziale Zamiejscowym Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej we Wrocławiu oraz w Instytucie Psychologii PAN. Kilka lat temu założył również własną firmę Lab, która prowadzi akademickie i komercyjne analizy zachowań konsumenckich, a także organizuje konferencje dotyczące neuromarketingu. Autor książki Podprogowe informacje mimiczne (2003) oraz redaktor tomu Nieuświadomiony afekt (2007).
Poza zamiłowaniem do psychologii Autorów łączy przychylny stosunek do dobrej jakości czerwonego wina.Słowo wstępne
Próby wpływania ludzi na siebie nawzajem są częścią porządku społecznego. Trudno sobie wyobrazić życie społeczne bez wzajemnych oddziaływań, bez zabiegów, których dokonują jedni ludzie, by ukierunkować zachowania innych. Bez tego nie byłoby socjalizacji, zarządzania, organizacji społecznych, a nawet życia towarzyskiego. Wpływ wzajemny, oprócz innych sposobów kształtowania więzi między ludźmi, jest zazwyczaj mechanizmem zabezpieczającym przed izolacją społeczną i atomizacją ludzkich zbiorowości. Oczywiście może to przybierać rozmaite formy, zróżnicowaną intensywność, a także powodować dość odmienne konsekwencje. Wiele bowiem zależy od kontekstu społecznego, a ten jest w naszym, polskim doświadczeniu społecznym dość szczególny. Właśnie kontekst w dużym stopniu determinuje sposób, w jaki interpretujemy postępki innych ludzi. Mało tego, jak zobaczymy, kontekst może nadawać tym samym zachowaniom zupełnie inne znaczenie.
Kontekst
Żyjemy wśród ludzi, którzy nie darzą się wzajemnym zaufaniem. Innych ludzi spostrzegamy zazwyczaj jako z natury złych i niegodnych zaufania. Mało tego, dość rozpowszechnione są teorie spiskowe, które w swoim założeniu wyjaśnić mają wiele zjawisk z życia społecznego. Częste jest poczucie krzywdy, jeszcze częstsze poczucie, że świat został niesprawiedliwie urządzony. Wreszcie, uporczywie nawracające przekonanie, że życie w Polsce toczy się wedle reguł gry o sumie zerowej, co oznacza, iż jeśli ktoś zyskuje, to ktoś inny (najczęściej my sami) musi tracić. Pisano o tym wszystkim wielokrotnie w polskiej literaturze psychologicznej (Janusz Czapiński, Dariusz Doliński, Janusz Grzelak, Krzysztof Korzeniowski, Maria Lewicka, Wiesław Łukaszewski, Krystyna Skarżyńska, Bogdan Wojciszke i wielu innych).
Co więcej, żyjemy przytłoczeni lawiną reklam, promocyjnych zabiegów sieci handlowych, atakowani przez hordy agentów przeróżnych firm i przedstawicieli handlowych, zastępy żebraków i naciągaczy, coraz liczniejszych i nader aktywnych przedstawicieli grup religijnych i najróżniejszych kościołów, wreszcie – agitatorów partii politycznych. Trzeba się zatem mieć na baczności! To sfera działań, które trudno byłoby zaliczyć do bezinteresownych, a jeszcze trudniej do altruistycznych.
Tak więc z jednej strony przekonania, w dużej części dalekie od rzeczywistości, ale negatywnie nastrajające do ludzi i ich zachowań, z drugiej zaś – niezbyt pozytywne doświadczenia z próbami omotania, naciągania, wykorzystania, przeciągania na jakąś stronę. To sprawia, że – nieważne, czy używa się tej nazwy, czy nie – manipulacja dość często staje się przedmiotem myślenia, obaw czy zamiarów.
Manipulacja jako forma wpływu społecznego
Słowo „manipulacja” robi zawrotną karierę. Kiedy wpiszemy do dowolnej wyszukiwarki słowa „manipulacja” albo „psychomanipulacja”, dostaniemy około półtora miliona plików tylko w języku polskim oraz kilkadziesiąt milionów plików w języku angielskim. Mówi to samo za siebie. Wszystkie, które otwierałem (oczywiście dotyczy to znikomej ich części) odnosiły się do oddziaływań społecznych.
W ciągu mojego życia słowo „manipulacja” radykalnie zmieniło znaczenie w języku potocznym. W czasach mego dzieciństwa (prawda, że było to dawno temu) słowo to oznaczało operacje przedmiotami. Można było manipulować na przykład hamulcem rowerowym albo nożem czy widelcem, ale nikomu nie przyszłoby do głowy, żeby użyć tego słowa w odniesieniu do czynności związanych z innymi ludźmi. Dziś, kiedy mowa o manipulacji, dotyczy to tylko kontekstu społecznego, jakiejś podstępnej formy sterowania czyimś zachowaniem.
O wpływie społecznym mówi się wtedy, gdy jeden człowiek (lub grupa ludzi) podejmuje działania sprawiające, że drugi człowiek (lub inna grupa ludzi) zmienia ukierunkowanie swego dotychczasowego zachowania. Oczywiście takie działania mogą być skuteczne (zmiana rzeczywiście następuje), bo oczekiwania czy wymagania wpływającego zostają spełnione. Działania takie mogą być także nieskuteczne, na przykład nie udaje się zmienić zachowania przedmiotu oddziaływania, bądź też jakaś zmiana następuje, ale nie jest ona zgodna z oczekiwaniami wpływającego.
Oddziaływania takie mogą być intencjonalne lub bezwiedne. Efekty wpływu mogą się pojawić jako przypadkowe lub uboczne, przy okazji innych działań czy interakcji – ktoś może bezwiednie kogoś przestraszyć albo zawstydzić i tym podobnie. Efekty te mogą być – i najczęściej bywają – intencjonalne, zamierzone. Wpływający świadomie powoduje wystąpienie pewnych zmian w zachowaniu drugiego człowieka, na przykład nakłania go do uległości, przekonuje do zmiany opinii, poprawia mu nastrój.
Kategoria wpływu jest, jak widać, szeroka – obejmuje perswazję, formy oddziaływań represyjnych, ale też kierowanie wrażeniem czy nastrojem. Nie interesują nas tu wszelkie formy wpływu społecznego. Interesuje nas zasadniczo tylko manipulacja psychologiczna. Co w niej jest szczególnego? Zanim doczekamy się wyjaśnienia, przyjrzyjmy się kilku kwestiom.
W życiu społecznym, w naszej codzienności, okrzyki na temat manipulacji pojawiają się często i na ogół są gromkie. Rzecz w tym, że uwagę skupiamy wyłącznie na jednym rodzaju tych okrzyków – na ostrzeżeniach, przestrogach, apelach. W tym nurcie mieszczą się też okrzyki obwieszczające zdemaskowanie jakiejś manipulacji. „Nie daj sobą manipulować!” – to zasadnicza treść tych okrzyków. Duża część tego dotyczy grup religijnych, których działalność (inna sprawa, czy słusznie) niejednokrotnie bywa traktowana jako sekciarska manipulacja, duża część odnosi się do działań politycznych, a najwięcej chyba do rynku i zachowań konsumenckich.
Drugi rodzaj okrzyków to zachęty, aby używać manipulacji, a także opisy procedur manipulacyjnych, scenariusze skutecznego postępowania manipulacyjnego. W tym nurcie znajdziemy i zachęty, i procedury manipulowania swoim podwładnym albo szefem, a także dowiemy się, jakie sztuczki manipulacyjne zapewniają uległość kobiet albo jak omotać mężczyzn. Tu dowiemy się również, jak zrobić dobry interes na naiwności innych, i znajdziemy wiele, wiele podobnych wskazówek.
Tak więc mamy tu – jak w wielu dziedzinach życia społecznego – podwójną moralność. „Nie daj sobą manipulować, bo to jest złe” i zarazem „Manipuluj innymi, bo to jest korzystne”. Wyraźnie widać, że uwikłane są tu interesy i manipulowanych, i manipulujących.
Ciąg dalszy w wersji pełnej
więcej..
