Manson - ebook

Prolog

Vincent Bugliosi podniesionym głosem perorował zapamiętale.

– Nie ma nic gorszego, niż oskarżyć prokuratora o to, co zarzucasz mnie. To jest karygodne oszczerstwo!

Był luty 2006 roku, świeciło słońce, a my siedzieliśmy w kuchni jego domu w Pasadenie. Kwiatowe ornamenty, wyściełane meble i płot z białych sztachetek za oknem nie za bardzo licowały z atmosferą wrogości, która wzbierała w tym przytulnym wnętrzu. Bugliosi chciał mnie pozwać. Ostrzegał, że zażąda stu milionów dolarów odszkodowania i będzie to „jeden z największych procesów o zniesławienie w historii dziennikarstwa”. Zapewniał mnie, że nie zdołam zatrzymać całej tej sądowej machiny, jeśli nie zmienię tonu wypowiedzi na jego temat.

– Myślę, że powinniśmy uważać się za wrogów – oświadczył później.

Vince – mówiliśmy sobie po imieniu, bo tak chyba przystoi wrogom – był znakomitym mówcą i właśnie wygłaszał jedną z typowych dla siebie tyrad. Tego dnia przeprowadzałem wywiad już ponad sześć godzin, a on niemal nie dopuszczał mnie do głosu, rozprawiając z takim samym znawstwem, jak przed trzydziestu pięciu laty, kiedy występował w roli oskarżyciela w procesie Charlesa Mansona. Mimo siódmego krzyżyka na karku zachował imponującą posturę i górował nade mną, kiedy siedzieliśmy przy laminowanym stole, na którym spoczywały notatniki, zapisane kartki, dyktafony, długopisy i stos książek – wszystkie jego autorstwa. Krzepki i dziarski, z metalicznym błyskiem w niebieskich oczach, przysiadał na krześle tylko po to, by po chwili znów się zerwać i oskarżycielsko wymierzyć we mnie palec.

Wertując jeden ze swoich żółtych brulionów, podpierał się komentarzami, które sobie zaznaczył.

– Jestem przyzwoitym facetem, Tom, i zamierzam ci uświadomić, jak przyzwoity jest Vince Bugliosi.

I tak też uczynił – miał przygotowane „oświadczenie wstępne”, które mi odczytał, co zajęło mu czterdzieści pięć minut. Uparł się, żeby zacząć od tego. Wciągnął w to wszystko swoją żonę Gail, żeby mieć świadka na wypadek, gdybym próbował coś przeinaczyć. Słowem, zamienił swoją kuchnię w salę rozpraw, na której był w swoim żywiole.

Bugliosi stał się sławny dzięki sprawie Mansona, przykuwając uwagę całej Ameryki opowieściami o hipisowskich mordercach, praniu mózgu, konfliktach etnicznych i upiornych konsekwencjach transów narkotycznych. Od początku przypominał mi wielokrotnie, że napisał trzy bestsellery, a jeden z nich, Helter Skelter, stał się najpopularniejszą książką z gatunku true crime. Jeśli Vince był tego dnia trochę podekscytowany, to ja nie ustępowałem mu pod tym względem. Zamierzałem nękać go pytaniami o rolę w procesie Mansona. Helter Skelter ma wiele słabych punktów – nieścisłości, przemilczeń i sprzeczności z raportami policyjnymi. Sprowadza się do oficjalnej relacji i mało komu przyszłoby do głowy, żeby ją podważać. Odkryłem jednak skarbnicę dokumentów – wielu z nich nikt nie przeglądał od dziesiątek lat i nigdy nie uwzględnił w żadnym sprawozdaniu – obciążających Bugliosiego oraz grono osób, które odegrały w tej sprawie kluczowe role, jak kurator sądowy Mansona, jego przyjaciele z Hollywood, a także otaczający go prawnicy, śledczy, naukowcy i lekarze. Wpadła mi między innymi w ręce odręczna notatka Vince’a stanowiąca dowód na to, że jeden z jego świadków skłamał pod przysięgą.

Czasami się zastanawiam, czy Vince zauważył, jakim kłębkiem nerwów byłem tego dnia. Nie jestem szczególnie pobożny, ale rano poszedłem do kościoła i odmówiłem krótką modlitwę. Mama zawsze mi mówiła, że warto się pomodlić, jeśli człowiek potrzebuje pomocy, a w takiej sytuacji nie pogardziłbym żadnym wsparciem. Miałem nadzieję, że ta rozmowa z Bugliosim stanie się punktem zwrotnym w moich wnikliwych badaniach dotyczących sprawy Mansona, którym poświęciłem siedem lat. Jak dotąd przeprowadziłem ponad tysiąc wywiadów z wieloma ludźmi. Na różnych etapach swojej pracy czułem się załamany i ogarniały mnie obawy, że staję się jednym z „tych ludzi”, dotkniętym obsesją zwolennikiem teorii spiskowych, zwykłym szaleńcem. Przestałem utrzymywać kontakty z przyjaciółmi, a członkowie rodziny zaczęli się martwić o moje zdrowie psychiczne. Sam Charles Manson beształ mnie zza murów więzienia. Wiele razy grożono mi śmiercią. Nie jestem łatwowierny, ale moje odkrycia mnie samemu wydawały się nieprawdopodobne; okazało się, że sprawa zbrodni sprzed ponad półwiecza pachnie tuszowaniem faktów i matactwami, w które uwikłana była policja z całej Kalifornii. A także sądy oraz – muszę wziąć głęboki oddech, zanim to powiem – CIA.

Gdybym zdołał nakłonić Bugliosiego, aby przyznał się w wywiadzie do popełnionych uchybień lub nawet przypadkowo ujawnił jakieś szczegóły, mógłbym wreszcie doprowadzić do końca dziesiątki niewyjaśnionych wątków w moim dziennikarskim śledztwie. Może wkrótce potem wróciłbym do normalnego życia, jakkolwiek miałoby ono wyglądać. A przynajmniej zyskałbym pewność, że zrobiłem wszystko, co w mojej mocy, żeby dotrzeć jak najdalej w głąb tej bezdennej otchłani.

Ale siedząc w kuchni Bugliosiego i patrząc, jak mija godzina za godziną, a Vince bierze w obronę i obwarowuje każde swoje zdanie, zacząłem tracić entuzjazm. Unikał odpowiedzi na moje pytania i prawie nie dopuszczał mnie do głosu.

– Jestem pełen uznania – rzekł z przekąsem. – Znalazłeś coś, czego ja nie widziałem na oczy. Owszem, pewne rzeczy mogły mi umknąć – przyznał i było to jedyne ustępstwo z jego strony, ale zaraz potem dodał: – Ale nigdy nie zrobiłbym tego, co insynuujesz. Czy to jasne? Nigdy. Przeczyłoby to wszystkiemu, czego w życiu dokonałem. A po drugie, Tom, nawet gdybym brał pod uwagę coś takiego – chodziło mu o nakłanianie do krzywoprzysięstwa – to do niczego nie prowadziło. To niedorzeczne. Bzdura i tyle… Zresztą kogo to obchodzi? To rzecz bez znaczenia!

Kogo to obchodzi? W ciągu tych lat nieraz zadawałem sobie takie pytanie. Czy warto poświęcać tak wiele czasu i energii na badanie jednej z najgłośniejszych i najczęściej komentowanych zbrodni w dziejach Ameryki? Jak w ogóle mogłem się w coś takiego zaangażować? Pamiętam, że słuchając przydługiego „oświadczenia wstępnego” Vincenta, zerkałem na jego żonę. Gail siedziała oparta o kuchenny blat i oczy same jej się zamykały ze zmęczenia, aż w końcu nas przeprosiła i poszła na górę, żeby się położyć. Pewnie już setki razy słuchała każdej z tych jego wycyzelowanych kwestii, w których dodawał sobie splendoru. Kiedy spoglądam na siebie z boku, odnoszę wrażenie, że wszyscy czują się tak jak Gail tamtego dnia. O nie, znowu morderstwa Mansona. Już to przerabialiśmy. Wiemy już wszystko, czego można było się dowiedzieć. Nie każ nam znowu tego słuchać.

Dlatego niemal poczułem ulgę, kiedy zobaczyłem, że Vince jest taki niespokojny. To właśnie świadomość, że zalazłem mu za skórę, dodawała mi sił. Dlaczego tak bardzo mu zależało, żeby położyć temu kres? I jeżeli to, co odkryłem, rzeczywiście jest „bez znaczenia”, czemu tak wielu jego byłych współpracowników mówiło mi coś wręcz odwrotnego?

Od jednego z tych ludzi Vince dostał cynk o moich poszukiwaniach i ubzdurał sobie, że podejrzewam go o wrobienie Mansona. Oczywiście się mylił. Nigdy nie broniłem Mansona. Moim zdaniem był on w każdym calu takim wcieleniem zła, jakim przedstawiały go media. Jednak faktem jest, że Stephen Kay, współoskarżyciel w procesie i człowiek spoza kręgu przyjaciół Bugliosiego, nie krył zdumienia z powodu odręcznych notatek Vince’a, które znalazłem. Powiedział mi, że to by wystarczyło, żeby unieważnić wyroki skazujące Mansona i członków jego sekty. Nigdy do tego nie dążyłem. Chciałem tylko dociec, co tak naprawdę się stało.

– Teraz nie wiem, w co wierzyć – wyznał mi Kay. – Jeśli Vince zrobił coś takiego, to co jeszcze mógł zmienić?

Również chciałbym poznać odpowiedź na to pytanie, ale Vince zawsze potrafił zręcznie zmienić temat.

– Do czego to prowadzi? – powtarzał. – Jaki to ma sens?

Sens moim zdaniem był taki, że akt krzywoprzysięstwa stawiał pod znakiem zapytania cały motyw zbrodni. Jednak Vince nie wziął tego pod uwagę, gdyż był zbyt zajęty wygłaszaniem protekcjonalnych komentarzy na temat motywów mojego postępowania. Jak mam czelność insynuować, że zrobił coś niegodziwego? Jak mogę spojrzeć sobie w oczy, jeżeli zszargałem jego nienaganną reputację? Z upodobaniem powtarzał, że wszystkie zmiany trzeba zaczynać od „człowieka w lustrze”, jakby to on sam, a nie Michael Jackson rozpowszechnił to powiedzenie.

– Przed nim nie uciekniesz – mówił. – Nie uwolnisz się od niego!

Próbowałem skierować rozmowę z powrotem na Mansona, jednak Vince nic sobie z tego nie robił. Chciał mi czytać jakieś „rekomendacje” na temat swojego szlachetnego charakteru, żeby „włączyć je do protokołu”.

Tego dnia obaj mieliśmy po dwa dyktafony; okazałem się tak samo zapobiegliwy jak on, bo również nie chciałem ryzykować, że wskutek jakiejś usterki zostanę z niepełnym zapisem rozmowy. Wiele razy, ilekroć napięcie rosło i Vince zamierzał powiedzieć coś poufnego, domagał się, abyśmy przerwali nagrywanie, co oznaczało, że każdy z nas musiał wyłączyć po dwa magnetofony, czasami jedynie na kilka sekund, żeby potem uruchamiać je na nowo. Musiałem patrzeć mu na ręce, bo często zapominał o jednym ze swoich.

W takich chwilach naskakiwał na mnie, a jego oczy ciskały gromy spod siwych brwi.

– Jeśli w swojej książce dopuścisz się zniesławienia, jedno powinieneś wiedzieć – oświadczył. – Powinieneś wiedzieć, że nie pozostawisz mi wyboru. Będę musiał cię pozwać.

Kiedy wyszedłem z jego domu, słońce już znikło za górami San Gabriel, a mnie bolała głowa od tych wszystkich krzyków. Gail nie zadała sobie trudu, żeby zejść na dół. Zanim dotarłem do samochodu, Vince złapał mnie za rękę i przypomniał, że jego przychylna opinia mogłaby zwiększyć sprzedaż mojej książki, a on chętnie by się do tego przyczynił, zwłaszcza że zaaprobował rękopis.

– Nie oczekuję niczego w zamian – dodał, ale trudno było mi w to uwierzyć.

W drodze powrotnej do domu czułem przygnębienie. Właśnie stoczyłem pojedynek z jednym z najsłynniejszych prokuratorów i autorów prozy dokumentalnej. Oczywiście nie udało mi się go złamać, ale wiedziałem, że nie jestem w tym odosobniony. Inni dziennikarze przestrzegali mnie przed jego trudnym usposobieniem. Mary Neiswender, która pracowała dla „Long Beach Press Telegram” i „Independent”, powiedziała, że Bugliosi groził jej, kiedy w latach osiemdziesiątych przygotowywała demaskatorski artykuł na jego temat. Wiedział, do której szkoły chodzą jej dzieci, i napomknął, że „bardzo łatwo podrzucić narkotyki do ich szafek”. Tak naprawdę nie potrzebowałem informacji z innych źródeł, bo zaledwie przed kilkoma minutami Vince osobiście wyznał, że nie ma skrupułów przed krzywdzeniem ludzi, jeśli trzeba „wymierzyć sprawiedliwość albo wziąć odwet”.

Jak się okazało, nie było mi dane długo cieszyć się spokojem. Po powrocie do domu w Venice Beach zastałem na automatycznej sekretarce wiadomość od Bugliosiego. Chciał przedyskutować „parę dodatkowych kwestii”, oddzwoniłem więc do niego i znowu przegadaliśmy kilka godzin. Następnego dnia odbyliśmy kolejną rozmowę telefoniczną, a potem jeszcze jedną i jeszcze jedną. Kiedy Vince coraz bardziej zdawał sobie sprawę, że nie zamierzam ustąpić, ogarniała go coraz większa irytacja.

– Jeżeli chociaż zasugerujesz swoim czytelnikom, że zataiłem jakieś dowody przed ławą przysięgłych – zapowiedział przez telefon – to możesz mi wierzyć albo nie, ale narazisz siebie i swojego wydawcę na problemy finansowe.

Domagając się przeprosin, zapewniał mnie, że „stąpam po kruchym lodzie”.

– Niewykluczone, że kiedy znowu się zobaczymy, będziesz stał przed sądem i odpowiadał na moje pytania.

Na szczęście do tego nie doszło. Następnym razem spotkałem go w czerwcu 2011 roku. Wypatrzył mnie, swojego wroga, wśród publiczności wypełniającej aulę biblioteki w Santa Monica, gdzie miał wygłosić odczyt.

– Tom O’Neill to ty? – zagadnął.

– Tak. Cześć, Vince.

– Z czego się tak cieszysz?

Jego uwagę musiał przyciągnąć mój nerwowy uśmiech.

– Cieszę się, że cię widzę – odparłem.

Zmierzył mnie badawczo spojrzeniem i zapytał:

– Zrobiłeś coś z włosami?

– Nie.

– Masz inną fryzurę – stwierdził, a potem ruszył przed siebie, przeciskając się przez tłum.

To była nasza ostatnia rozmowa. Vince zmarł w 2015 roku. Czasami żałuję, że nigdy nie przeczyta tej książki, nawet gdyby miał mnie pozwać z powodu jej treści. Jakiż byłem naiwny, oczekując od niego konkretnych odpowiedzi na swoje pytania. Odtwarzam w pamięci nasze rozmowy i zastanawiam się, kiedy mogłem przyłapać go na kłamstwie, kiedy powinienem był przycisnąć go mocniej i jak miałem odpierać jego kontrataki. Naprawdę sądziłem, że przy odpowiedniej dozie wytrwałości zdołam dokopać się do prawdy. Wszyscy, którzy mogliby ją wyjawić, włącznie z Mansonem, dziś już nie żyją, a mnie od dwudziestu lat nie przestają nurtować te same pytania. Ale co do jednego nie mam wątpliwości – większość ustaleń, które uznajemy za fakty, jest fikcją.Rozdział 1 Zbrodnia stulecia

Dwadzieścia lat opóźnienia

Moje życie weszło w ostry zakręt 21 marca 1999 roku, dzień po moich czterdziestych urodzinach. Właśnie wtedy wszystko się zaczęło. Leżałem skacowany na łóżku, tak samo jak po niezliczonych imprezach urodzinowych w poprzednich latach, i ogarniała mnie fala wstrętu do samego siebie. Byłem niezależnym dziennikarzem i od czterech miesięcy nie pracowałem. Dziennikarstwem zająłem się właściwie przez przypadek. Przez wiele lat nocami woziłem turystów dorożką po Central Parku i z czasem niezamawiane materiały, które przesyłałem do takich magazynów jak „New York”, zapewniły mi poważniejsze i korzystniejsze zlecenia. Chociaż czułem się szczęśliwy, kiedy zamieszkałem w Venice Beach i utrzymywałem się z pisania, tęskniłem za Nowym Jorkiem, a moje widoki na przyszłość wciąż były niepewne. Przyjaciele mieli zobowiązania: zakładali rodziny, pracowali od rana do wieczora w zgiełkliwych biurach, żyli pełnią życia. A ja wprawdzie miałem lata młodości już za sobą, ale cieszyłem się taką swobodą, że mogłem się wylegiwać do późnego popołudnia i w zasadzie tego dnia na niewiele więcej byłoby mnie stać. Czułem się do bani. Kiedy zadzwonił telefon, musiałem zdobyć się na spory wysiłek, żeby podnieść słuchawkę.

Dzwoniła Leslie Van Buskirk, moja dawna redaktorka z magazynu „Us”, obecnie zatrudniona w „Premiere”, żeby zaproponować mi zlecenie. Zbliżała się trzydziesta rocznica mordu dokonanego przez sektę Mansona i Leslie potrzebowała reportażu o reperkusjach tamtych wydarzeń dla mieszkańców Hollywood. Nawet po tylu latach przywódca Rodziny wciąż był swego rodzaju symbolem brutalnej przemocy w amerykańskim stylu, takiej, która zdaje się pojawiać znikąd i potwierdza najmroczniejsze lęki co do natury naszego społeczeństwa. Tamta zbrodnia, jak twierdziła moja redaktorka, wciąż wywierała ogromny wpływ na zbiorową wyobraźnię. Co sprawiało, że Manson był takim wyjątkiem? Dlaczego wraz ze swoją sektą wciąż stanowił element przekazu kulturowego, podczas gdy inne, nawet bardziej makabryczne zbrodnie popadały w zapomnienie? „Premiere” to magazyn filmowy, dlatego moja redaktorka chciała, żebym porozmawiał z przedstawicielami hollywoodzkiej starej gwardii, pokolenia, dla którego Manson był niepokojąco „teraźniejszy”, i dowiedział się, jak postrzegają go z perspektywy trzydziestu lat. Tak wyglądał ogólny zarys, ale Leslie wierzyła, że nadam mu właściwy kształt i stworzę coś frapującego.

Omal jej nie odmówiłem. Nigdy nie interesowałem się szczególnie tą sprawą. Kiedy to się stało, miałem dziesięć lat i mieszkałem w Filadelfii. Nie przypominam sobie, aby zbrodnia Mansona jakoś szczególnie mnie obeszła, chociaż mój brat zaklina się, że pamięta, jak zbierałem wycinki prasowe na ten temat. Jeśli już, to mogłem się uważać za jednego z nielicznych mieszkańców tej planety, którzy nigdy nie słyszeli Helter Skelter Beatlesów. Manson spowszedniał niczym popularna piosenka albo kultowy film i właśnie dlatego nie wzbudzał mojego zainteresowania. Morderstwa, do których doszło za jego namową, często nazywano zbrodnią stulecia, a coś, co zasługuje na takie miano, zazwyczaj jest już dogłębnie zbadane.

Jednak musiałem wreszcie czymś się zająć i zdałem się na osąd Leslie. Wspólnie pracowaliśmy nad kilkoma artykułami dla magazynu „Us”, który wtedy nie był jeszcze plotkarskim tygodnikiem i ukazywał się co miesiąc, i zlecenie takie jak to byłoby mile widzianą odskocznią od typowych dla dziennikarstwa lifestyle’owego wywiadów z gwiazdami filmowymi, które odwiedzałem w ich luksusowych rezydencjach w Hollywood Hills, gdzie wysłuchiwałem oklepanych kwestii o odważnych decyzjach zawodowych i potrzebie prywatności. Nie mówię, że była to praca pozbawiona zawirowań. Kłóciłem się zaciekle z Tomem Cruise’em o scjentologię, w trakcie wywiadu z Garrym Shandlingiem zostałem nagle sam w jego domu, a Aleca Baldwina doprowadziłem do furii, ale jego wszyscy wkurzają.

Innymi słowy, miałem trochę doświadczenia, ale tak naprawdę niezbyt wiele, jeśli chodzi o dociekanie prawdy. Kiedy ostatnio pisałem o niewyjaśnionym morderstwie, natrafiłem na kilka obiecujących tropów, ale ponieważ sprawa była w głównej mierze poszlakowa, redakcja wolała nie podejmować zbędnego ryzyka i mój artykuł ukazał się ze spiłowanymi pazurkami.

Pomyślałem, że tym razem mógłbym lepiej się spisać. O ile mnie pamięć nie myli, mój skacowany umysł nie widział w tym zadaniu nic trudnego. Umówiliśmy się z redaktorką na pięć tysięcy słów za trzy miesiące. Potem zacząłem się zastanawiać nad możliwością powrotu do Nowego Jorku.

Minęło dwadzieścia lat, a mój reportaż nie jest ukończony, „Premiere” już nie istnieje, a ja nadal mieszkam w Los Angeles.

Układanka

Zanim zabrałem się do przeprowadzania wywiadów, przeczytałem Helter Skelter. Uświadomiłem sobie, o co chodzi w całym tym zamieszaniu – to była mocna i wciągająca książka, pełna makabrycznych szczegółów, o których nie miałem pojęcia. Opisane w niej morderstwa otaczała tak złowroga aura, że zawsze zdawały się funkcjonować w próżni. A jednak w relacji Bugliosiego wszystko to, co jawiło się jako nieciekawe i przebrzmiałe, odsłaniało nagle swoje intrygujące oblicze.

W trakcie lektury sporządzałem notatki i planowałem wywiady, próbując znaleźć jakiś aspekt sprawy, którego jeszcze nikt nie zgłębił. Na początku książki Bugliosi sprowadza na ziemię każdego, komu się wydaje, że śledztwo w sprawie morderstwa jest proste:

W literaturze miejsce zbrodni przyrównywane jest często do obrazkowej układanki. Jeśli ktoś jest wystarczająco cierpliwy i nie ustaje w wysiłkach, umieści w końcu wszystkie kawałki we właściwych miejscach. Policyjne wygi mają na tę sprawę inny pogląd . Nawet jeśli pojawia się jakieś rozwiązanie, to pozostają zbędne kawałki – dowody, które do niczego nie pasują. A niektórych fragmentów zawsze będzie brakować.

Zgadzałem się z nim, mimo to nie dawały mi spokoju te „zbędne kawałki”, których w tym przypadku nie zauważyłem zbyt wiele. Układanka Bugliosiego była niepokojąco kompletna.

Jego poczucie pewności utwierdziło mnie w przekonaniu, że media zdążyły już wyczerpać temat. Drążenie tej sprawy mogłoby zatem wyczerpać także i mnie. Bugliosi nazywa Mansona „ucieleśnieniem zła” oraz symbolem „mrocznego i złowrogiego oblicza człowieczeństwa”. Przywołując w pamięci twarz Mansona, widziałem to zło – maniakalny błysk w oczach i wyciętą na czole swastykę. Widziałem nasze wyobrażenia o schyłku lat sześćdziesiątych. Widziałem zwyrodnienie hipisowskich marzeń, przedśmiertne drgawki kontrkultury i panującą w Los Angeles posępną dionizyjską atmosferę, w której łączyły się żywioły pieniędzy, seksu i sławy.

Ponieważ wszyscy dobrze znamy ten obraz, trudno mówić o tych morderstwach w sposób, który oddaje całą skalę ich potworności. Przyswajamy nagie fakty prawie tak samo, jakbyśmy wkuwali na pamięć szkolne formułki, odzierając je z głębszego sensu, dlatego masakra, która przed laty wstrząsnęła Ameryką, została sprowadzona do serii zwięzłych haseł w Wikipedii i popularnych zdjęć. Jak każde inne wydarzenie historyczne, wydaje się nam odległa i jednoznaczna.

Najważniejsze, abyśmy poczuli ten wstrząs, który zaczyna powracać, kiedy odgrzebane szczegóły układają się w spójną całość. To nie tylko historia. To jest coś, co Bugliosi w swojej mowie wstępnej wygłoszonej podczas procesu nazwał „silną obsesją na punkcie gwałtownej śmierci”. Chociaż sprawa zyskała powszechny rozgłos, kilka najbardziej podstawowych szczegółów wciąż spowija mrok tajemnicy. Istnieją co najmniej cztery wersje wydarzeń, różniące się tym, kto komu zadał cios i jakiego użył noża, co powiedział i w którym miejscu stał. Zeznając w czasie procesu, oskarżeni często zaprzeczali sobie nawzajem, a to, co mówili, nie zawsze pokrywało się z wynikami autopsji. W ich oświadczeniach, które wciąż zmieniali albo odwoływali, było sporo przesady. Maniacy wciąż czepiają się najmniejszych rozbieżności na miejscu zbrodni, kawałków uszkodzonej okładziny na uchwycie rewolweru, rozmieszczenia plam krwi i ustalonego oficjalnie przez koronera czasu zgonu ofiar. Nawet gdyby się udało rozwiać te wątpliwości, pozostałoby najważniejsze pytanie: Dlaczego w ogóle do tego doszło?

Coś, co wstrząśnie światem

Jak można wywnioskować z pierwszej strony „Los Angeles Timesa”, piątek 8 sierpnia 1969 roku był najzwyklejszym dniem. W szpitalu mimo wysiłków lekarzy zmarł ranny policjant. Rada miasta uchwaliła nowy budżet dla szkół, a naukowcy ogłosili optymistycznie, że lodowa czapa na południowym biegunie Marsa może być zamieszkała przez tamtejsze formy życia. W Londynie członkowie zespołu The Beatles przed studiem nagrań odbyli sesję fotograficzną na przejściu dla pieszych, a ich zdjęcie trafiło na okładkę albumu Abbey Road. W wieczornych wiadomościach CBS Walter Cronkite mówił o dewaluacji franka.

Kosmiczny wyścig szedł pełną parą i Amerykanie snuli fantastyczne wizje przyszłości, czasem zaprawione odrobiną lęku. Niecałe trzy tygodnie wcześniej NASA po raz pierwszy wysłała ludzi na Księżyc, a zakończona powodzeniem misja stała się godnym podziwu świadectwem postępu technologicznego. Tymczasem na amerykańskich listach przebojów triumfowała piosenka duetu Zager and Evans In the Year 2525, roztaczająca dystopijną wizję przyszłości, w której „obejdzie się bez prawdy i kłamstw / A wszystkie swoje myśli, czyny i słowa / Zażyjesz w pigułce”. Nikt nie przypuszczał wówczas, jak trafne okażą się te przewidywania.

Późnym wieczorem na ranczu Spahn Movie mężczyzna i trzy kobiety wsiedli do zdezelowanego żółtego forda falcona, rocznik 1959, i odjechali w stronę Beverly Hills. Zatrudniony na ranczu robotnik usłyszał, jak jedna z kobiet mówi: „Jedziemy załatwić parę pieprzonych świń”.

Słowa te wypowiedziała dwudziestojednoletnia Susan „Sadie” Atkins, która pochodziła z San Jose. Była córką dwojga alkoholików, jako nastolatka śpiewała w chórze kościelnym, a brat i jego koledzy często wykorzystywali ją seksualnie. Porzuciła naukę w liceum i wyjechała do San Francisco, gdzie została tancerką w klubie topless i uzależniła się od LSD.

– Rodzice w kółko mi powtarzali: „Staczasz się, staczasz się, staczasz się” – wyznała później. – Więc się stoczyłam. Stoczyłam się na samo dno.

Obok niej z tyłu samochodu siedziała w kucki – członkowie grupy usunęli tylne fotele, żeby zrobić więcej miejsca na jedzenie, które wygrzebywali z kubłów na śmieci podczas regularnych objazdów bogatych dzielnic – jej rówieśniczka Patricia „Katie” Krenwinkel. Pochodziła z Inglewood i w dzieciństwie miała problemy hormonalne, których skutkiem był niepohamowany apetyt, i problemy z samoakceptacją. Jako nastolatka popadła w narkomanię i nadużywała alkoholu. Któregoś dnia 1967 roku zostawiła samochód na parkingu, nie zgłosiła się po wypłatę do agencji ubezpieczeniowej, w której pracowała, i znikła bez śladu.

Na fotelu pasażera siedziała Linda Kasabian, dwudziestolatka z New Hampshire. Jako licealistka grywała w koszykówkę, ale rzuciła szkołę, żeby wyjść za mąż; jej małżeństwo przetrwało niespełna pół roku. Wkrótce potem została aresztowana podczas policyjnego nalotu na melinę narkomanów w Bostonie. Wiosną 1968 roku ponownie wyszła za mąż, urodziła dziecko i przeprowadziła się do Los Angeles. Czasami przedstawiała się jako Wiedźma Yana.

Za kierownicą forda siedział Charles „Tex” Watson, mierzący metr dziewięćdziesiąt wzrostu dwudziestotrzylatek z Teksasu. Za młodu był skautem i kapitanem szkolnej drużyny futbolowej, a czasem pomagał ojcu, który prowadził stację benzynową i sklep spożywczy. Kiedy dostał się na Uniwersytet Północnego Teksasu, wstąpił do bractwa studenckiego i zaczął brać udział w alkoholowych balangach. Wkrótce rzucił studia i przeprowadził się do Kalifornii, gdzie znalazł pracę w sklepie z perukami. Pewnego dnia zabrał autostopowicza, którym okazał się Dennis Wilson, jeden z członków grupy Beach Boys, i to przypadkowe spotkanie na zawsze zmieniło życie ich obu.

Tamtej nocy wszyscy czworo byli od stóp do głów ubrani na czarno. Żadne nie miało na koncie aktów przemocy. Należeli do komuny hipisowskiej, zwanej Rodziną. Żyjący w izolacji na ranczu Spahna – dwóch kilometrach kwadratowych górzystego terenu, który kiedyś służył za plan filmowy dla westernów i seriali – członkowie Rodziny przyjęli charakterystyczny dla New Age światopoglądowy zlepek enwironmentalizmu, kontestacji politycznej i apokaliptycznego chrześcijaństwa, których dopełnieniem było kategoryczne odrzucenie tradycyjnej moralności. Ale przede wszystkim kierowali się kaprysami swojego przywódcy, trzydziestoczteroletniego Charlesa Millesa Mansona. To on kazał im wyruszyć w tę nocną podróż.

Zdezelowany ford zatrzymał się przed domem z numerem 10050 przy Cielo Drive, gdzie mieszkała aktorka Sharon Tate ze swoim mężem, reżyserem Romanem Polańskim. Polański był wtedy w Londynie, gdzie szukał plenerów do filmu Dzień delfina, thrillera science fiction o tresowanym delfinie, który został wykorzystany do zamachu na prezydenta Stanów Zjednoczonych.

Jazda zajęła im około czterdziestu minut. Było tuż po północy, kiedy dotarli na miejsce. W Benedict Canyon panowała cisza, jak gdyby zatłoczone i gwarne Los Angeles znajdowało się w całkiem innym świecie. Zbudowany w 1942 roku dom należał kiedyś do pewnej francuskiej aktorki, która zaprojektowała go na wzór wiejskiej posiadłości z Normandii, gdzie spędziła młodość. Niewidoczny z ulicy długi i niski budynek stał na ustronnej arkadyjskiej działce, do której prowadziła ślepa droga. Był usytuowany na stoku wzgórza, co zapewniało malownicze widoki – panoramę Los Angeles na wschodzie i okazałe rezydencje Bel Air na zachodzie. W pogodny dzień widać było z niego oddalony o kilkanaście kilometrów Pacyfik.

Watson wspiął się na słup, żeby przeciąć kable telefoniczne. Wiedział, jak się do tego zabrać, bo był tu już wcześniej. Zamiast otworzyć przyciskiem sterowaną elektrycznie bramę, intruzi postanowili wdrapać się na skarpę i stamtąd zeskoczyć na teren posiadłości. Wszyscy byli uzbrojeni w noże myśliwskie, a Watson miał również rewolwer Buntline, kaliber 22. Kasabian została przy wejściu na czatach, a troje pozostałych ruszyło w górę zbocza w stronę domu.

Na końcu podjazdu natknęli się na osiemnastoletniego Stevena Parenta, który właśnie zamierzał opuścić posesję^(). Chwilę wcześniej odwiedził mieszkającego w domku dla gości dozorcę, któremu zamierzał sprzedać radiobudzik Sony, a teraz siedział w ramblerze ojca i już opuścił szybę, żeby nacisnąć umieszczony na metalowym słupku przycisk do otwierania bramy. Watson podszedł i wycelował do niego z rewolweru.

– Proszę, nie rób mi krzywdy! – krzyknął chłopak i zasłonił się rękami. – Nikomu nic nie powiem!

Watson zamachnął się nożem i ranił go w lewy nadgarstek, przecinając pasek od zegarka. Potem strzelił do niego cztery razy – w rękę, w lewy policzek i dwa razy w klatkę piersiową. Parent zginął na miejscu, a samochód wypełniła kałuża jego krwi.

Odgłos wystrzałów poniósł się echem po okolicy, ale widocznie nikt z obecnych w domu przy Cielo Drive 10050 niczego nie usłyszał. Rezydencja miała grube, kamienne ściany pokryte drewnianym sidingiem, których kolor określano później często w artykułach prasowych jako „pomidorową czerwień”. Przy brukowanej ścieżce, łukiem prowadzącej do frontowego ganku, stała rustyklana studnia ozdobiona kamiennymi figurkami gołębi i wiewiórek. Za domem znajdował się basen i skromny bungalow dla gości. Wokół budynku ciągnął się niski żywopłot, a nad uroczymi rabatkami aksamitek i stokrotek zwieszały się konary majestatycznych sosen. Białe drzwi holenderskie prowadziły do salonu, w którym belkowany strop, kominek i drabina z sekwojowego drewna służąca do wchodzenia na antresolę tworzyły przytulną atmosferę.

Dom był zamknięty, Watson rozciął więc moskitierę w oknie jadalni i dostał się do środka, a potem otworzył frontowe drzwi, żeby wpuścić Atkins i Krenwinkel. W salonie trójka morderców natknęła się na Wojciecha Frykowskiego, trzydziestodwuletniego imigranta z Polski i obiecującego filmowca, który spał na kanapie z zawieszoną na oparciu amerykańską flagą. Właśnie dochodził do siebie po dziesięciodniowym transie meskalinowym. Doświadczywszy w dzieciństwie brutalności wojny, wiódł w Ameryce hulaszcze życie, a jego znajomi uważali, że ma w sobie coś „posępnego i niepokojącego”. Należał do tego pokolenia Polaków, które historia pchnęła na „zwichrowaną orbitę”.

Frykowski przeciągnął się i potarł zaspane oczy, żeby przyjrzeć się lepiej stojącym nad nim postaciom w czerni.

– Która godzina? – odezwał się, najwyraźniej biorąc intruzów za swoich przyjaciół.

Watson wycelował do niego z rewolweru.

– Cicho bądź – rozkazał. – Nie ruszaj się albo zginiesz.

Polak zesztywniał, kiedy zaczęła do niego docierać groza sytuacji.

– Kim jesteś i co tu robisz?

– Jestem diabłem i przyszedłem zgotować wam piekło – odpowiedział Watson i kopnął go w głowę.

Znalezionym w bieliźniarce ręcznikiem Atkins związała Frykowskiemu ręce, a potem na polecenie Watsona zaczęła szukać innych domowników. Przez uchylone drzwi zajrzała do sypialni, gdzie zobaczyła rozpartą wygodnie na łóżku kobietę z książką. Była to Abigail Folger, dwudziestopięcioletnia dziedziczka fortuny kawowej. Przebywała w tym domu razem z Frykowskim, który od kwietnia był jej partnerem. Uniosła wzrok znad książki, uśmiechnęła się i pomachała do Atkins, która odpowiedziała jej takim samym gestem i ruszyła dalej w głąb korytarza.

W drugiej sypialni na skraju łóżka siedział jakiś mężczyzna i rozmawiał z leżącą obok ciężarną kobietą w samej bieliźnie. Mężczyzną był Jay Sebring, trzydziestopięcioletni stylista fryzur. Jego zakład w Beverly Hills przyciągał wiele gwiazd filmowych, a Sebring zasłynął z tego, że chętnie strzygł klientów w prywatnym salonie, a nie w zwykłym zakładzie fryzjerskim. W czasie wojny koreańskiej służył w marynarce wojennej i był bardzo skrytym człowiekiem, podobno jego numer telefonu znało tylko pięć osób.

Na łóżku leżała jego była dziewczyna, dwudziestosześcioletnia aktorka Sharon Tate. Była w ósmym miesiącu ciąży i niedawno zagrała swoją pierwszą poważną rolę w filmie 12+1, a menadżer obiecał jej, że kiedyś zostanie gwiazdą. Urodziła się w Dallas, a dzieciństwo spędziła w różnych miastach na całym świecie, w których stacjonował jej ojciec, oficer armii amerykańskiej. Była tak piękna, że podobno sparaliżowała ruch uliczny, kiedy po raz pierwszy odwiedziła Nowy Jork. Zdobywała tytuły miss i już nawet jako sześciomiesięczne niemowlę zajęła pierwsze miejsce w konkursie piękności dla dzieci. Miała nadzieję, że dzięki karierze filmowej zostanie doceniona za coś więcej niż tylko urodę. Kiedy zamieszkała w domu na Cielo Drive, który nazywała „miłosnym gniazdkiem”, z optymizmem spoglądała w przyszłość. Wierzyła, że narodziny dziecka scementują jej małżeństwo z Polańskim, który czasami ją poniżał.

Atkins zdała relację Watsonowi i jeszcze raz związała Frykowskiemu ręce kawałkiem nylonowej linki. Potem przyprowadziła do salonu Folger, grożąc jej nożem, i poszła do drugiej sypialni po Sebringa i Tate.

– Idziecie ze mną – rozkazała im. – I ani słowa, bo was pozabijam.

Przerażeni domownicy proponowali intruzom pieniądze i wszystkie kosztowności, jakie mieli, błagając ich, żeby nikomu nie robili krzywdy. Watson kazał im położyć się na brzuchu przed kominkiem. Kiedy Tate zaczęła płakać, powiedział, żeby się zamknęła. Związał Sebringowi ręce z tyłu i okręcił mu szyję liną, którą przerzucił nad belką stropową. Potem w taki sam sposób skrępował Tate i Folger, używając drugiego końca liny.

– Człowieku, nie widzisz, że ta kobieta jest w ciąży? – zaczął protestować Sebring.

Wstał i próbował zbliżyć się do Tate, ale Watson strzelił do niego dwa razy. Ranny w płuco Sebring osunął się na rozłożony przed kominkiem dywan. Ponieważ wszyscy troje byli połączeni jedną liną, Sebring, upadając, poderwał z podłogi Tate i Folger, które musiały stanąć na palcach, żeby uniknąć uduszenia. Watson opadł na kolana obok fryzjera i zaczął mu zadawać ciosy nożem, a potem wstał i kopnął go w głowę. Kazał Krenwinkel wyłączyć światło w całym domu.

– Co z nami zrobicie? – zapytała Tate.

– Wszyscy umrzecie – oznajmił Watson.

Frykowski, który zdołał uwolnić ręce z więzów, rzucił się na Atkins. Chwycił ją za włosy i próbował rozbroić, ona jednak kilka razy ugodziła go nożem, gdy tarzali się na podłodze salonu, przypominając bezładną plątaninę ciał i połyskującej stali. Mimo odniesionych ran Frykowski wstał i krwawiąc obficie, próbował uciekać, podczas gdy Atkins, która w ferworze walki zgubiła nóż, nie przestawała okładać go pięściami. Kiedy wybiegł na trawnik za domem, Watson strzelił do niego dwa razy, powalił go na ziemię i zaczął uderzać rewolwerem w tył głowy z taką siłą, że rozbił mu czaszkę i uszkodził jedną z drewnianych okładzin uchwytu.

Tymczasem w salonie Tate wciąż szlochała, a Folger, która zsunęła pętlę z szyi, również rzuciła się do ucieczki. Była w połowie trawnika, biegnąc w rozwianej koszuli nocnej niczym zjawa, kiedy dogoniła ją Krenwinkel i zadała jej dwadzieścia osiem ciosów nożem. Po chwili dołączył do nich Watson.

– Poddaję się – wyszeptała Folger resztką sił. – Już nie żyję. Macie mnie.

Dwójka ociekających krwią i własnym potem morderców ujrzała Frykowskiego, który jeszcze raz zdołał się podnieść i szedł w ich stronę chwiejnym krokiem. Zadźgali go z taką samą mechaniczną precyzją, zatapiając ostrza w jego ciele. Podczas sekcji zwłok Polaka koroner naliczył pięćdziesiąt jeden ran kłutych, a prócz tego trzynaście urazów czaszki i dwie rany postrzałowe.

Atkins została w domu z Tate, która siedziała na podłodze i płakała. Wciąż była w samej bieliźnie i wokół szyi miała owiniętą linę, która łączyła ją z martwym ciałem jej byłego narzeczonego. Z całej czwórki domowników tylko ona jeszcze żyła. Nosiła w sobie dziecko, chłopczyka, i do porodu zostały jej dwa tygodnie. Watson wrócił do salonu i rozkazał Atkins zabić ostatnią z ofiar.

– Chcę urodzić moje dziecko – mówiła przez łzy Tate, błagając o darowanie życia.

– Kobieto, nie mam dla ciebie litości – odparła morderczyni, chwytając ją od tyłu za szyję. – Nie rusza mnie to, że umrzesz.

Ugodziła ją nożem w brzuch. Watson przyłączył się do niej. Obydwoje zadali Tate szesnaście ciosów, zanim ta krzyknęła, wzywając swoją matkę, i skonała. Atkins dotknęła jednej z ran i oblizała palce. Później wspominała, że krew była „ciepła, lepka i miała przyjemny smak”.

– Pokosztować śmierci, a mimo to dawać życie – powiedziała – oj, to dopiero sztuka.

Zanurzyła ręcznik w krwi Tate, podeszła do drzwi frontowych i na nich zgodnie z poleceniem Watsona, który kazał jej „napisać coś, co wstrząśnie światem”, nagryzmoliła słowo „Świnia” (PIG). Zadanie zostało wykonane.

Nad ranem Watson, Atkins, Krenwinkel i Kasabian wrócili na ranczo i udali się na spoczynek. Wszyscy smacznie zasnęli.

– Odpłynęłam – wspominała później Atkins. – Jakbym była martwa. Nie mogłam o niczym myśleć. To było jak utrata przytomności, urwał mi się film… Miałam pustkę w głowie. Nie zostało we mnie nic, jakbym wszystko z siebie wyrzuciła.

To, co wydarzyło się przy Cielo Drive 10050, było aktem tak bezdusznego i barbarzyńskiego okrucieństwa, że cała Ameryka doznała głębokiego wstrząsu. Śledząc doniesienia prasowe z 8 i 9 sierpnia 1969 roku, można odnieść wrażenie, że te dwa kolejne dni należały do zupełnie innych światów. Media od razu zwietrzyły coś mrocznego i tajemniczego, bardziej makabrycznego niż zwykłe morderstwo. Jedna z gazet pisała o „krwawej orgii”, w innych pojawiły się doniesienia o „mordzie rytualnym” i „dziwnych obrzędach religijnych”. Dziennikarze nie mieli dostępu do informacji albo je przekręcali. Pojawiły się pytania, czy chodziło o narkotyki i czy Sebring miał na głowie czarny satanistyczny kaptur. Szerzej cała sytuacja jawiła się jako nieprawdopodobny koszmar. Jeden z policjantów, którzy jako pierwsi przybyli na miejsce, porównał leżące na trawniku ciała do polanych czerwoną farbą manekinów. Inny powiedział: „To wygląda jak pole bitwy”. Dywany były przesiąknięte krwią, a w suficie widniały ślady po zabłąkanych kulach. W osobie Romana Polańskiego, który w swoich filmach jawnie, a nawet ostentacyjnie nawiązywał do okultyzmu, opinia publiczna dopatrywała się kogoś, kto prawdopodobnie ściągnął na siebie fatum. Według jednego z artykułów tragiczna wiadomość dopadła Polańskiego w Londynie, kiedy gościł na przyjęciu i właśnie rozmawiał o niedawno zmarłym przyjacielu.

– Entliczek, pentliczek – powiedział. – To na kogo teraz padnie?

Wtedy zawołano go do telefonu i dowiedział się o masakrze w swoim domu.

Na tym się nie skończyło. W niedzielny wieczór 10 sierpnia na ranczu Spahna do czwórki morderców dołączyły kolejne osoby – osiemnastoletni Steven „Clem” Grogan, niezbyt rozgarnięty muzyk uzależniony od narkotyków, i rok starsza Leslie „Lulu” Van Houten, laureatka studenckiego konkursu piękności w hrabstwie Orange, która grała na suzafonie w szkolnej orkiestrze.

Do grupy dołączył również Charles Manson. Ich przywódca.

Wszyscy siedmioro wcisnęli się do zdezelowanego forda i wyruszyli na poszukiwanie nowych ofiar. Przez blisko trzy godziny krążyli w napięciu po Los Angeles i okolicach, aż wreszcie Manson wybrał posesję przy Waverly Drive 3301 w Los Feliz, tuż obok domu, w którym kiedyś pomieszkiwał. Nie mając pojęcia, kim są lokatorzy, najpierw sam wybrał się na zwiady, uzbrojony w pistolet i nóż. Pozostali świadkowie twierdzą, że zabrał ze sobą Texa Watsona. W środku zastał Lena LaBiancę, czterdziestoczteroletniego właściciela sieci sklepów, który spał na kanapie z gazetą na twarzy. W sypialni znajdowała się jego trzydziestoośmioletnia żona Rosemary, którą ostatnimi czasy prześladował paranoiczny lęk przed włamywaczami i która tak jak całe miasto była przerażona mordem w willi Tate. Mimo to Manson dostał się do środka frontowymi drzwiami i w pojedynkę związał ich oboje. Potem wrócił do swoich pomocników, którzy czekali w samochodzie na końcu długiego podjazdu.

Do roli katów wyznaczył znów Watsona i Krenwinkel. Tym razem jednak przydzielił im Van Houten, która jeszcze nigdy w życiu nikogo nawet nie uderzyła. Rozkazał całej trójce wejść do domu i zabić wszystkich, których zastaną w środku.

Uzbrojeni jedynie w noże myśliwskie mordercy wtargnęli do willi i rozdzielili małżonków. Lenowi zadali dwadzieścia sześć ciosów, po czym na brzuchu wycięli mu słowo „Wojna”, a obok wbili widelec. Zostawili także nóż do steków wbity w jego szyję. Rosemary miała czterdzieści jeden ran kłutych, z których znaczna część została zadana po śmierci. Przed opuszczeniem miejsca zbrodni sprawcy namazali na ścianach krwią Lena słowa „Powstanie” i „Śmierć świniom”. Na drzwiach lodówki zostawili krwawy napis „Healter Skelter” – przekręcony tytuł piosenki Beatlesów.

* * *

koniec darmowego fragmentu
zapraszamy do zakupu pełnej wersjiPrzypisy końcowe

Rozdział 1 Zbrodnia stulecia

Vincent Bugliosi, Curt Gentry, Helter Skelter. Sprawa Mansona, przeł. Mirosław P. Jabłoński, Warszawa 1999, s. 25.

Richard C. Paddock, The Long, Chilling Shadow of Charles Manson, „Los Angeles Times”, 8 sierpnia 1994.

V. Bugliosi, C. Gentry, Helter Skelter, dz. cyt., s. 344.

Tamże, s. 369.

Zeznanie Susan Atkins złożone w czasie przesłuchania w sprawie warunkowego zwolnienia przedterminowego, CDC Inmate W-08340, 16 grudnia 1988.

Ten i wszystkie zamieszczone w rozdziale cytaty z procesu pochodzą z protokołów sądowych, California v. Charles Manson, Susan Atkins, Leslie Van Houten and Patricia Krenwinkel, case 22239.

Steven V. Roberts, Polanskis Were at Center of a Rootless Way of Life, „New York Times”, 31 sierpnia 1969.

Wywiad autora z Martinem Ransohoffem.

Wywiad autora z Rudolphem Altobellim (który dodał, że Tate przejęła tę nazwę od poprzedniej lokatorki domu, Candice Bergen).

Wywiad autora z Elaine Young.

Zeznanie Susan Atkins podczas procesu.

V. Bugliosi, C. Gentry, Helter Skelter, dz. cyt., s. 29.

Dial Torgerson, Ritualistic Slayings, „Los Angeles Times”, 10 sierpnia 1969.

Kay Gardella, Actress and 4 Slain in Ritual, „New York Daily News”, 10 sierpnia 1969.

V. Bugliosi, C. Gentry, Helter Skelter, dz. cyt., s. 21.

Associated Press, Two More Killings Spur Coast Manhunt, 11 sierpnia 1969.

LAPD Second Homicide Investigation Progress Report, DR 69–586–381, s. 4.