- W empik go
Marcina Kwiatkowskiego Książeczki rozkoszne o poczciwem wychowaniu dziatek 1564 i Wszystkiej Lifflanckiej ziemi opisanie 1567 - ebook
Marcina Kwiatkowskiego Książeczki rozkoszne o poczciwem wychowaniu dziatek 1564 i Wszystkiej Lifflanckiej ziemi opisanie 1567 - ebook
Klasyka na e-czytnik to kolekcja lektur szkolnych, klasyki literatury polskiej, europejskiej i amerykańskiej w formatach ePub i Mobi. Również miłośnicy filozofii, historii i literatury staropolskiej znajdą w niej wiele ciekawych tytułów.
Seria zawiera utwory najbardziej znanych pisarzy literatury polskiej i światowej, począwszy od Horacego, Balzaca, Dostojewskiego i Kafki, po Kiplinga, Jeffersona czy Prousta. Nie zabraknie w niej też pozycji mniej znanych, pióra pisarzy średniowiecznych oraz twórców z epoki renesansu i baroku.
Kategoria: | Klasyka |
Zabezpieczenie: | brak |
Rozmiar pliku: | 271 KB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
1667.
Wydał
Dr. Zygmunt Celichoroski
W KRAKOWIE,
W DRUKARNI „CZASU” FR. KLUCZYCKIEGO I SPÓŁKI
pod zarządem Józefa Łakocińskiego.
1889.
NAKŁADEM AKADEMII UMIEJĘTNOŚCI.
Marcin Kwiatkowski nie należał do wybitniejszych przedstawicieli złotego okresu naszego piśmierinictwa, dlatego tez i szczegóły z jego życia i same dzieła jego malo są znane. Przyczyniły się do lego jeszcze dwie okoliczności: najprzód to, że znaczny przeciąg czasu przebywał poza granicami ojczyzny, na dworze księcia pruskiego Albrechta, – a powtóre, ze dzieła jego również za granicą, w Królewcu. Iiyły drukowane. Tem się tłómaczy, że należą one u nas. do rzadkości bibliograficznych.
Szczupłe ramy wstępu, nakreślone programem wydawnictwa Biblijoteki pisarzów polskich, nie dozwalają nam rozwieść się obszerniej ani nad życiem, ani nad literacką działalnością Kwiatkowskiego, musimy przeto poprzestać na przytoczeniu najważniejszych tylko szczegółów.
Rodzina Kwiatkowskich pochodziła z Sieradzkiego, gdzie przodkowie i krewni naszego Marcina różne piastowali godności. W jednem dziełek swoich wspomina on pradziada Bartosza Błońskieg Kazmierza Jagielończyka wreszcie stryja (patruum) Jana Sieradzkiego, podskarbiego Zygmunta Augusta, starostę Łęczycki ego, Radomskiej (idzie pobierał początkowe
Akademii Krakowskiej, nie wiadomo; celem dalszego wy kształcenia udał się za granicę.
Ze wzmianki znajdującej się na str 49
wydania okazuje się… że uczęszczał na uniwersytet w Lipsku1) i że słuchał tamże wykładów sławnego Joachima Camerariusa. Tam też niezawodnie przesiąkł nowinkami religijnem!', którym jak się zdaje pozostał wiernym aż do śmierci.
Po powrocie do kraju przyjął służbę na dworze Zygmunta Augusta, wspomniane jednakże wyżej nowinki religijne pociągnęły gó wkrólee na dwór księcia pruskiego do Królewca, gdzie wówczas liczny był zastęp polskich uczonych a skąd prąd reformacyjny szerzył się po Polsce. X początku był nauczycielem języka polskiego przy młodym księciu Albrechcie Fryderyku, następnie zaś jego dworzaninem, albo jak się sam zowie – jorgielltnikiem
Wedle Sdbiesz( za oskiego (Ei nyklopedyja powszechna) dostał się po powrocie do Polski na dwór Szafrańeów i przeszedł lamże do wyznania helweckiego, w którem i svna swego wychował.
AV roku 1677 mieszkał we własnej wiosce Kwiatkowie… jak się to okazuje z przedmowy do wydanego w lymźe roku dziełka. Rok jego śmierci, tak samo jak rok urodzenia, nie jest znany.
Wymienimy teraz wydane przez niego dzieła w porządku chronologicznym.
I). GotbfessiO Augusta nae fidei, to.jest wyznanie wiary krześciańskiej… teraz na nowo z wielką pilnością a pracą z łacińskiego języka na polski przez Marcina Kwiatkowskiego z llóżyc przełożone. Drukowane w r. 1561, in ilo… hez wyrażenia miejsca.
Dzieło lo narobiło mu wielu nieprzyjacioł w obozie l) Patrz: Dr. Tomkowie. Slanislaw. Alolriea nec non liber nationis Polonicae Univ. Lipsiensis. pod r. 1560.
wyznanin luterskiego, zarzucano mu bowiem, że tłómaczenie zupefiiie jest błędne. Na wniosek Akademii Królewieckiej zakazał książę pruski druku i rozszerzania ('on-lessyi a nawel skazał drukarza ua karę. Mimo zakazu jednakże Kwiatkowski w porozumieniu z drukarzem egzemplarze z drukarni wydobył i wydał Oonlessyą na widok publiczny. Dla uniknięcia nieprzyjemności ze strony władz Królewieckich nie położył ua książce miejsca druku a przedmowę datował z Lipska: słusznie atoli domyślają się bibliografowie, że druk został ukończony w Królewcu, Powyższemi okolicznościami tłómaczy ic rzadkość ti vt, lej książki, bo i w katolikach i w dyssydentach miała nieprzyjaciół i tępicieli.
Oprócz (lonfessyi napisał także Apologiją wyznania augsburskiego, nie ogłosił jej jednakże drukiem dla braku Funduszów, chociaż Conlessya przez dyssydentów w Polsce przychylnie została przyjętą a nawet poleconą sejmie Piotrkowskim przez tak wpływowych łudzi, jik.Ian Dulski i Mikołaj Rej.
Książeczka ta dedykowana księciu pruskiemu Albrechtowi Fryderykowi a datowana z Królewca 1 stycznia 1569 r. zawiera uwagi p ważności jeżykówsłowiau-skicli… mianowicie polskiego, wykazuje potrzebę dla panującego władania językiem narodu, którym rządzi, i zachęca księcia pruskiego do uczenia sic języka polskiego. W dalszej części rozprawia o pobożności i cnocie, jako książętom jest potrzebna a narodom pożyteczna, a jako niecnota pociąga za sobą złe następstwa, Zdania i uwagi swoje popiera autor różnemi przykładami z rodziny królewskiej Polskiej i rodziny księcia pruskiego.
Dziełko to jest bardzo rzadkie; 'egzemplarz jego znajduje się w Uniwersyteckiej biblijotece w Królewcu.
T)) „Libellus sive praefatio in Serenissimam ac per universum orbem terrarum eeleberrimam, ex divo Gede-iiiino Magno Duce Lituaniae descendentem Jagellonissam nativam Genealogiam, certo tempore nati vitat um, incre-ii iei 11 ori im. connubiorum, successionum, praestantiorum rerum gestarum, vicissiludinuni, successuum, obi tuum ac – epulturarum compendiose illustratam, atque diademati-hm imperiali bus, tiaris eaesareis, coronis regalibus, mitris i ard i i nditiis, infulis arclń et episcopalibus, pileis ele-cłoralibus. Magni ducatus Lituaniae et Moscoviae insigni-lam ac decoratum. Martini Qvialkovii de Rozicze, a proavo legitimi regis Thesaurariadis. Regiomonti 1577*1), im ito, kart 16, egzemplarz znajduje się w Królewcu w biblijotece Wallenrodtowskiej).
Dziełko lo zawierające gonealogiją i pochwały familii Jagiellońskiej – dalownea jesl, iu exili praediolo mei) Ouialkowo, 12 februarii A. 1). 1577 a dedykowane jest królowi Stefanowi Batoremu, (iłównyin jego celem
Ji Na końcu książki podany drukarz: «RegiomoHti lloriisisiae in nihcina Georgii Oslcrborgerb.
było zwrócenie uwagi nowo obranego króla na autora i pozyskanie łaski królewskiej i subwencyi. Prośbę gą uzasadnia autor zgrabnie tem, że ma gotowe inne pisma, których nie omieszka drukiem ogłosić, si divina maiestate disponente ac promovente, liberale subsidium tuum in hisce honestis sudoribus meis expertus fuero". Dowiadujemy się tedy, że oprócz ogłoszonych drukiem a powyżej wymienionych napisał jeszcze Kwiatkowski: De vera civili nobilitate, De libera et legitima regali electione (iun quadam tabula moilmnlica, – Chronica – nnpcu-diosa totius Prussiae i obszerniejsze dzieło genealogiczne. Czy która z tych prac wyszła z druku, nie wiadomo.
Książeczki rozkoszne wychodzące na widok publiczny w niniejszym przedruku, uskutecznionym z egzemplarza biblijoteki Kórnickiej, nic są oryginalnym utworem Kwiatkowskiego, lecz tłómaczeniem dziełka napisanego po łacinie przez włoskiego pedagoga Vergeriusza (Piętro Paolo Vergerio) pod tytułem: De mgewuis moribus ac liberalibus studiis. Autor ur. 1349 r. w (lape dlstria – pośwdęcał się przedewszystkiem lilolii, nauce prawa i pedagogice. Około r. 1393 powołany został prze księcia Franciszka Carrarę do Padwy ua nauczyciela jego dzieci. W epokę lę przypada autorstwo powyżej przytoczonego dziełka, które napisał w formie listu do ucznia swego libertyna ( I v. 1428.
Traktat ten cieszył wiełkj w dwniąfszych czasach popularnością – a… jak się dowiadujemy z listu Jo-viusa, przytoczonego przez w iatk | m dmawie.
czytywany był w szkołach jako dzieło i…! tsyeżne. Po wiele razy był tez drukowany, u… p.. 1485, w We – necyi r. 1.499, – biblijoieka Kórnicka n:! yła świeżo wydanie Medyjolańskie z r. I.
Zasługiwał na to rozpow ss hnienie traktat len… bo bardzo korzystnie wyróżniał się od pokrewnych pism współczesnych,.eden z nowszych historyków pedagogiki nazwał vergcriusza z powodu tego dziełka: prorokiem r nowego pedagogicznego okresu.
świadczy lo przeto O frafnym sądzie naszego Kwiatkowskiego, ii właśnie to pismo wybrał za przedmiot tłómaczenia, zachęcony zreszla do tego stanowiskiem swem do młodego księcia pruskiego, lakiem, jakie zajmował Wrgeriusz wobec libertyna (larrary.
.Iako tłomaez wywiązał się Kwiatkowski z zadania swego dobrze. Przekład jest poprawny i oddaje trafnie myśl oryginału, jest też wogóle dość wierny, wyjąwszy Iakie drobne szczegóły jak np. ten, że machinae (sci), bellicae) tłómaczy przez działa, co w liście Vergeriusza do Ibertyna jesl anachronizmem..Iedynym ustępem, gdzie autor dowolnie zmienił tekst oryginału a zarazem oso-bislein zabarwił go zapatrywaniem, jest miejsce na str. 27 niniejszego przedruku: Abowiem cóż temu miedzy ludźmi będzie świętego, który bóstwo wzgardzą? Ani im się (eż w tej mierze godzi aż do Jiabińskck plotek a zbytków wspinać'-, która rzecz w tych leciech częstokroć bywa ganiona i jest ku błazeńskiemu pośmiewisku. Miejsce lo brzmi w oryginale: Nam quid erit illi inter homines sanctum, cui divinitas despecta sit? Nec vero ad animale decet superstitiones provehi, quod in ea aetate damnari plurimum solet et irrisioni patere. Tłomaezowi, pedantycznemu pedagogowi i reformatorowi religijnemu, nic przypadał siku- (Jo smaku swobodny, nieraz może swawolny humor Kzeczypospolitej Babińskiej;
.Ięzyk Kwiatkowskiego jest wogóle dość poprawny i nosi na sobie cechy złotego okresu literatury. Niektóremi formami tkwi on jeszcze w dawniejszej epoce, niektóre zaś wyrażenia znachodzą się to w dawniejszej to w nowszej formie (abowiem albowiem: napierwej, nawięcej najpierwej., najwyższe). Tok mowy jest równy i jasny u je żeli nie dorównywa potoczystości i jędrności prozy Reja albo Górnickiego, to częściowo przypisać to należy tej okoliczności, że autor miał do walczenia z trudnościami przekładu, naginać musiał język polski do zwrotów łacińskich i nie mogł swobodnego dać polotu swej myśli.
To jednakże, co po nim mamy, budzi żal, iż nie zostawił nam prac oryginalnych, a jeżeli przytoczone wyżej prace de civili nobilitate, lub nie libera et legitima regali electione pisane byłe w języku polskim, to strata ich jest dla literatury naszej niepowetowaną.
Drugie pisemko Kwiatkowskiego, które tu wydajemy Wszystkiej Lifflandzkiej ziomie opisanie iest pierwszem w literaturze naszej dziełkiem Irakhijącem o Inflantach. Drukowane in 4-to zawiera kart 14; należy do białych kruków bibliograficznych, znane są bowiem tylko dwa egzemplarze: w biblijotece Kórnickiej i w biblijotece gim-nazyjalnej Toruńskiej.
Przed laty według świadectwa hr. Manteuffla… autora Inflant Polskich – kazał śp… hr. Tytus Działyński na żądanie niektórych obywateli Inflant polskich odbić to dziełko w Paryżu sposobem homograficznym, aio i ta podobizna, tak samo jak oryginalne wydanie, należ} dziś do wielkich rzadkości, bo była odbita w małej tylko liczbie egzemplarzy.
To chyba jeszcze o lej książeczce nadmienić wypada, że tchnie duchem patryjotycznym i że autor, który w innych pracach żali się zwykle na własny niedostatek i na własną biedę, tutaj kłopocze się wiece,) stratami,.iakie Rzeczpospolita poniosła na swych północno-wschodnich kresach.
KSIĄŻECZKI ROZKOSZNE
A WIELMI UŻYTECZNE
O POĆCIWYM WYCHOWANIU I W ROZMAITYCH WYZWOLONYCH NAUKACH ĆWICZENIU
KRÓLEWSKICH, KSIĄŻĘCYCH, ŚLACHECKICH I INSZYCH STANÓW DZIATEK, DO UBERTYNA NA TEN CZAS KSIĄŻĘCIA PADEWSKIEGO ŁACIŃSKIM JEŻYKIEM NAPISANE A TERAZ Z WIELKA PILNOŚCIĄ A PRACA
Z ŁACIŃSKIEGO MA POLSKI PRZEZ
MARCINA QWIATKOWSKIK(i() Z RÓŻYC
NA TEN CZAS KSIĄŻĘCIA JEGO MIŁOŚCI PRUSKIEGO ETC. ETC. JORGIELTNIKA PRZEŁOŻONE I NAKŁADEM UBOGIM
WYDRUKOWANE.
ROKU PAŃSKIEGO 1564.
Drzeworyt, przedstawiający orła polskiego z koroną i z cyfrą Zygmunta Augusta na piersiach.