Medyczne laboratorium diagnostyczne - ebook

Pierwsza na polskim rynku wydawniczym publikacja dotycząca działania nowoczesnego laboratorium diagnostycznego, przygotowana przez zespół ekspertów medycyny laboratoryjnej.
Książka zawiera opis metod analitycznych, w tym najnowszych technik (spektrometria mas, techniki biologii i genetyki molekularnej i in.) i aparatury, stosowanych obecnie rutynowo oraz w nowych obszarach diagnostyki laboratoryjnej, jak  np. proteomika, lipidomika. Uwzględniono w niej również zagadnienia automatyzacji oraz informatyzacji laboratorium diagnostycznego.
Ta nowoczesna publikacja będzie doskonałym źródłem wiedzy dla studentów analityki medycznej/medycyny laboratoryjnej oraz diagnostów laboratoryjnych w codziennej praktyce.

Przedmowa
1. Charakterystyka analityczna metody laboratoryjnej – Bogdan Solnica
1.1. Wstęp
1.2. Granica próbki ślepej
1.3. Granica wykrywalności
1.4. Granica oznaczalności
1.5. Czułość funkcjonalna
1.6. Liniowość
1.7. Odporność
1.8. Dokładność
1.9. Precyzja
2. Metody spektroskopowe – Krystyna Sztefko
2.1. Wstęp
2.2. Promieniowanie elektromagnetyczne
2.3. Oddziaływanie promieniowania elektromagnetycznego z materią
2.4. Kryteria podziału metod spektroskopowych
2.4.1. Spektroskopia absorpcyjna UV-VIS
2.4.2. Absorpcja atomowa
2.4.3. Absorpcja cząsteczkowa
2.4.4. Chromofory
2.4.5. Emisja atomowa
2.4.6. Emisja cząsteczkowa
2.4.7. Spektroskopia UV-VIS w diagnostyce laboratoryjnej
2.5. Jądrowy rezonans magnetyczny
2.6. Metody spektroskopii absorpcyjnej
2.6.1. Metody spektrofotometryczne
2.6.2. Metody pomiaru światła w roztworach mętnych (turbidymetria i nefelometria)
2.6.3. Spektrometria atomowo-absorpcyjna
2.7. Metody spektroskopii emisyjnej
2.7.1. Fotometria płomieniowa
2.8. Spektroskopia luminescencji
2.9. Fluorescencja
2.9.1. Aparatura do pomiaru fluorescencji (spektrofluorymetry)
2.9.2. Problemy z pomiarem fluorescencji
2.9.3. Zastosowanie fluorymetrii w diagnostyce laboratoryjnej
2.10. Chemiluminescencja
2.10.1. Powstawanie chemiluminescencji
2.10.2. Aparatura do pomiaru chemiluminescencji
2.10.3. Zastosowanie chemiluminescencji w diagnostyce laboratoryjnej
2.11. Reflektometria
2.12. Podsumowanie
3. Metody elektrochemiczne – Krystyna Sztefko
3.1. Wstęp
3.2. Zasady metod elektrochemicznych
3.2.1. Potencjometria
3.2.2. Amperometria
3.2.3. Konduktometria
3.2.4. Kulometria
3.3. Elektrody stosowane w elektrochemii
3.3.1. Elektrody referencyjne (odniesienia, porównawcze)
3.3.2. Elektrody selektywne (wskaźnikowe, indykatorowe)
3.4. Elektrody selektywne dla cząsteczek
3.4.1. Elektroda do pomiaru ciśnienia parcjalnego dwutlenku węgla
3.4.2. Elektroda do pomiaru ciśnienia parcjalnego tlenu
3.4.3. Elektrody wykorzystujące proces biologicznego rozpoznawania
3.4.4. Biosensory DNA
3.4.5. Biosensory immunochemiczne
3.5. Podsumowanie
4. Metody elektroforetyczne – Maria Kapusta
4.1. Wstęp
4.2. Rodzaje nośników elektroforetycznych
4.2.1. Żele agarozowe
4.2.2. Żele poliakrylamidowe
4.3. Techniki stosowane do rozdziału, identyfikacji i oznaczania ilości białek
4.3.1. Elektroforeza w żelu poliakrylamidowym78 4.3.2. Elektroforeza natywna
4.3.3. Ogniskowanie izoelektryczne
4.3.4. Elektroforeza dwukierunkowa
4.3.5. Elektrochromatografia
4.3.6. Elektroforeza kapilarna
4.4. Metody immunoelektroforetyczne
4.4.1. Immunoelektroforeza
4.4.2. Immunofiksacja
4.4.3. Immunoelektroforeza rakietowa według
4.4.4. Wykrywanie białek przy użyciu metody Western blot
4.5. Techniki barwienia
4.6. Ilościowa ocena rozdziałów elektroforetycznych
4.7. Zastosowanie metod elektroforetycznych w diagnostyce laboratoryjnej
4.7.1. Rozdział elektroforetyczny białek surowicy
4.7.2. Rozdział elektroforetyczny białek moczu
4.7.3. Rozdział elektroforetyczny białek płynu mózgowo-rdzeniowego
4.7.4. Rozdział elektroforetyczny kwasów nukleinowych
5. Metody chromatograficzne – Agnieszka Kondracka, Zbigniew Bartoszewicz
5.1. Zasada metod chromatograficznych
5.1.1. Przygotowanie próbek do rozdziału chromatograficznego
5.1.2. Ocena jakości rozdziału chromatograficznego
5.1.3. Aspekty ilościowe rozdziału chromatograficznego
5.2. Techniki pomiarowe i aparatura
5.2.1. Chromatografia gazowa
5.2.2. Kolumnowa chromatografia cieczowa
5.2.3. Chromatografia cienkowarstwowa
5.3. Przykłady zastosowania metod chromatograficznych w diagnostyce laboratoryjnej
5.3.1. Profil steroidów w moczu dobowym metodą chromatografii gazowej
5.3.2. Analiza składników powietrza wydychanego za pomocą chromatografii gazowej
5.3.3. Analiza składu kwasów mykolowych metodą HPLC
5.3.4. Badanie wariantów hemoglobiny i oznaczanie HbA1c za pomocą analizatorów chromatograficznych
5.3.5. Oznaczanie amin biogennych z użyciem HPLC
6. Technika spektrometrii mas – Zbigniew Bartoszewicz, Agnieszka Kondracka
6.1. Zasada techniki spektrometrii mas
6.2. Techniki pomiarowe i aparatura
6.2.1. Typy analizatorów
6.2.2. Możliwości analizy związków w zależności od wybranej techniki spektrometrii mas
6.3. Przykłady zastosowania techniki spektrometrii mas w diagnostyce laboratoryjnej
6.3.1. Warunki wprowadzania techniki spektrometrii mas do rutynowych badań diagnostycznych
6.3.2. Zastosowania spektrometrii mas w endokrynologii
6.3.3. Wykrywanie wrodzonych wad metabolicznych
6.3.4. Zastosowania spektrometrii mas w mikrobiologii
6.3.5. Zastosowanie spektrometrii mas w monitorowaniu stężenia leków.
6.3.6. Zastosowanie spektrometrii mas w toksykologii
6.3.7. Przyszłość spektrometrii mas w laboratorium diagnostycznym
7. Metody immunochemiczne – Krystyna Sztefko
7.1. Zasada metod immunochemicznych
7.2. Rodzaje metod immunochemicznych
7.2.1. Metody strąceniowe
7.2.2. Metody immunochemiczne ze znacznikiem
7.3. Standaryzacja i harmonizacja metod immunochemicznych
7.4. Techniki pomiarowe w metodach immunochemicznych
7.5. Zastosowanie metod immunochemicznych w diagnostyce laboratoryjnej
7.6. Przedanalityczne i analityczne czynniki interferujące w metodach immunochemicznych
7.6.1. Reakcje krzyżowe w metodach immunochemicznych
7.6.2. Białka wiążące jako źródło interferencji w metodach immunochemicznych
7.6.3. Nieimmunogenne kompleksy białek z IgG, autoprzeciwciała, przeciwciała heterofilowe i przeciwciała antyzwierzęce jako źródło interferencji w metodach immunochemicznych
7.7. Efekt niskiej dawki i efekt wysokiej dawki
7.8. Poszukiwanie i usuwanie interferujących przeciwciał
7.9. Uwaga końcowa
8. Metody analityczne w technologii suchej chemii – Krystyna Sztefko, Przemysław Tomasik
8.1. Wstęp
8.2. Techniki pomiarowe stosowane w suchej chemii
8.2.1. Odczyt wzrokowy
8.2.2. Reflektometria
8.2.3. Fluorymetria
8.2.4. Potencjometria
8.3. Wykorzystanie suchej chemii w diagnostyce laboratoryjnej
8.3.1. Testy paskowe do badania ogólnego moczu
8.3.2. System Vitros
8.3.3. Reflotron
8.3.4. Systemy HemoCue
8.3.5. Biosensory i immunosensory
8.3.6. Metody immunochromatograficzne bocznego przepływu
8.4. Zalety metod suchej chemii
9. Metody izotopowe – Krystyna Sztefko
9.1. Wstęp
9.2. Emitery promieniowania alfa, beta i gamma w diagnostyce laboratoryjnej
9.3. Prawo rozpadu promieniotwórczego
9.4. Aktywność preparatu promieniotwórczego i jej jednostki
9.5. Pomiar aktywności w laboratorium
9.6. Ochrona przed promieniowaniem
9.6.1. Dawka pochłonięta i dawka ekspozycyjna
9.7. Ochrona przed skutkami promieniowania
9.8. Rodzaje metod izotopowych
9.8.1. Analiza aktywacyjna
9.8.2. Metody radiometryczne
9.8.3. Rozcieńczania izotopowe
9.9. Izotopy w diagnostyce laboratoryjnej
9.9.1. Aparatura do pomiaru promieniowania
9.9.2. Pomiar izotopów stabilnych
9.9.3. Pomiar emiterów promieniowania beta
9.9.4. Pomiar emiterów promieniowania gamma
9.10. Zastosowanie metod izotopowych w diagnostyce laboratoryjnej
9.10.1. Metody immunochemiczne
9.10.2. Metody stosowane w genetyce i biologii molekularnej
9.10.3. Testy oddechowe
9.10.4. Ocena funkcji mózgu
9.10.5. Ocena utraty białka z przewodu pokarmowego
9.10.6. Metoda rozcieńczenia znacznika
9.10.7. Zastosowanie techniki spektrometrii mas połączonej z rozcieńczeniem izotopowym 207 10. Cytometria przepływowa – Łukasz Sędek, Bogdan Mazur 209 10.1. Wprowadzenie do techniki cytometrii przepływowej
10.1.1. Rozwój cytometrii przepływowej
10.1.2. Budowa cytometru przepływowego
10.1.3. Materiał do badań cytometrycznych 212 10.1.4. Zasada pomiaru cytometrycznego
10.1.5. Techniki barwienia materiału do analizy cytometrycznej
10.1.6. Podstawy zjawiska fluorescencji
10.1.7. Właściwości spektralne fluorochromów stosowanych w cytometrii przepływowej
10.1.8. Kontrola poprawności pracy cytometru
10.2. Zastosowania cytometrii przepływowej
10.2.1. Zastosowanie cytometrii przepływowej w immunologii i hematologii
10.2.2. Pozostałe zastosowania cytometrii przepływowej
10.3. Podsumowanie
11. Metody biologii i genetyki molekularnej – Marek Sanak
11.1. Wstęp
11.2. Kliniczne skutki mutacji
11.3. Rodzaje mutacji genetycznych
11.3.1. Mutacje punktowe
11.3.2. Mutacje wielonukleotydowe
11.4. Mutacje genomu mitochondrialnego
11.5. Metody wykrywania mutacji genowych
11.5.1. Materiał biologiczny do badania DNA
11.5.2. Techniki wykrywania mutacji genowych
11.6. Metody celowane wykrywania mutacji genowych
11.6.1. Klasyczne techniki hybrydyzacji DNA genomowego
11.6.2. Amplifikacja DNA genomowego techniką polimerazowej reakcji łańcuchowej
11.6.3. Badanie polimorfizmu restrykcyjnego produktów amplifikacji PCR
11.6.4. Badanie produktów amplifikacji PCR poprzez ich detekcję techniką hybrydyzacji
11.6.5. Inne celowane metody wykrywania mutacji genowej
11.6.6. Metody celowane wykrywania mutacji typu insercyjno-delecyjnego
11.6.7. Wykrywanie mutacji dynamicznych techniką PCR
11.7. Dostępność badań w genetycznej diagnostyce molekularnej
11.7.1. Metody molekularne w badaniach cytogenetycznych
12. Metody stosowane w badaniach hematologicznych – Bogdan Mazur
12.1. Historia badań hematologicznych
12.2. Materiał do badań hematologicznych
12.3. Metody badań hematologicznych
12.3.1. Metoda 3-diff
12.3.2. Metoda 5-diff
12.4. Wyniki badań hematologicznych
12.5. Standaryzacja v 12.6. Automatyzacja w immunohematologii
13. Metody stosowane w badaniach hemostazy– Anna Raszeja-Specht,Jacek Golański
13.1. Wstęp
13.2. Materiał do badań układu hemostazy
13.3. Badania układu krzepnięcia metodami fizykochemicznymi
13.4. Oznaczanie liczby płytek krwi
13.5. Badanie reaktywności płytek krwi
13.5.1. Turbidymetryczny pomiar agregacji
13.5.2. Impedancyjny pomiar agregacji
13.5.3. Pomiar czasu okluzji
13.6. Badania z wykorzystaniem wiskozymetrycznych i/lub optycznych metod detekcji skrzepu
13.6.1. Czas protrombinowy (PT)
13.6.2. Czas częściowej tromboplastyny po aktywacji (APTT)
13.6.3. Fibrynogen (Fg)
13.6.4. Czas trombinowy (TT)
13.6.5. Czas reptylazowy (RT) lub czas ankrodowy
13.6.6. Czas ekarynowy (ECT)
13.6.7. Oznaczanie aktywności czynników VIII, IX i XI
13.6.8. Oznaczanie aktywności czynników VII, V, II i X
13.6.9. Wykrywanie oporności na aktywowane białko C (APC-R)
13.6.10. Wykrywanie przeciwciał antyfosfolipidowych: antykoagulantu tocznia (LA) i innych
13.7. Badania układu krzepnięcia metodami biochemicznymi z zastosowaniem substratów chromogennych
13.7.1. Oznaczanie aktywności antytrombiny (AT)
13.7.2. Oznaczanie aktywności białka C (PC)
13.7.3. Oznaczanie aktywności anty-Xa
13.8. Badania układu krzepnięcia metodami immunochemicznymi
13.8.1. Oznaczanie stężenia dimeru D (DD)
13.8.2. Antygen czynnika von Willebranda (vWF:Ag)
13.8.3. Wiązanie czynnika von Willebranda z kolagenem (vWF:CB)
13.8.4. Aktywność czynnika von Willebranda jako kofaktora rystocetyny (vWF:RCo)
13.8.5. Oznaczanie stężenia całkowitego (PS) i wolnego (fPS) białka S
13.8.6. Oznaczanie stężeń przeciwciał antykardiolipinowych (ACA) i przeciwciał przeciw ß2-glikoproteinie I (ß2-GPI)
13.8.7. Oznaczanie stężeń przeciwciał przeciw kompleksowi czynnik płytkowy 4–heparyna (anty-PF4/H)
13.9. Metody biologii molekularnej
13.10. Aparatura wykorzystywana w diagnostyce zaburzeń hemostazy
13.11. Analizatory POCT
13.12. Automatyzacja i integracja laboratoryjnej diagnostyki hemostazy
13.13. Kierunki rozwoju diagnostyki hemostazy
14. Metody stosowane w diagnostyce mikrobiologicznej – Elżbieta Stefaniuk
14.1. Wstęp
14.2. Hodowla drobnoustrojów
14.2.1. Hodowla bakterii i grzybów
14.2.2. Diagnostyka wirusologiczna oparta na hodowlach komórkowych
14.2.3. Systemy automatyczne do hodowli bakterii i grzybów z krwi i płynów z jam ciała
14.3. Metody mikroskopowe
14.4. Techniki barwienia
14.5. Identyfikacja drobnoustrojów
14.5.1. Klasyczne schematy identyfikacyjne drobnoustrojów
14.5.2. Automatyczne systemy do identyfikacji drobnoustrojów
14.5.3. Spektrometria mas
14.6. Metody serologiczne i immunochemiczne
14.7. Oznaczanie lekowrażliwości drobnoustrojów
14.7.1. Automatyczne systemy do identyfikacji i oznaczania lekowrażliwości drobnoustrojów
14.8. Metody biologii molekularnej
14.8.1. Molekularna diagnostyka zakażeń
14.8.2. Typowanie genetyczne do celów epidemiologii
15. Laboratoryjny system informatyczny – Barbara Kopeć, Piotr Sitkowski
15.1. Wstęp
15.2. Funkcje laboratoryjnego systemu informatycznego
15.2.1. Moduł „Rejestracja zleceń”
15.2.2. Moduł „Przyjęcie materiału do laboratorium”
15.2.3. Moduł „Komunikacja z analizatorami”
15.2.4. Moduł „Kontrola jakości”
15.2.5. Moduł „Autoryzacja wyniku badania”
15.2.6. Moduły wspomagające zarządzanie laboratorium
15.3. Ochrona danych medycznych i osobowych pacjentów w laboratorium
15.4. Koszty informatyzacji
16. Automatyzacja w medycznym laboratorium diagnostycznym – Bogdan Solnica
16.1. Wstęp
16.2. Automatyczne analizatory laboratoryjne. Konsolidacja badań
16.3. Automatyzacja fazy pozaanalitycznej
16.4. Częściowa i całkowita automatyzacja laboratorium
Skorowidz