- W empik go
Monografija domu Kraszewskich vel Kraszowskich Jastrzębczyków: z herbarzy, kronik, dokumentów i papierów familijnych - ebook
Monografija domu Kraszewskich vel Kraszowskich Jastrzębczyków: z herbarzy, kronik, dokumentów i papierów familijnych - ebook
Klasyka na e-czytnik to kolekcja lektur szkolnych, klasyki literatury polskiej, europejskiej i amerykańskiej w formatach ePub i Mobi. Również miłośnicy filozofii, historii i literatury staropolskiej znajdą w niej wiele ciekawych tytułów.
Seria zawiera utwory najbardziej znanych pisarzy literatury polskiej i światowej, począwszy od Horacego, Balzaca, Dostojewskiego i Kafki, po Kiplinga, Jeffersona czy Prousta. Nie zabraknie w niej też pozycji mniej znanych, pióra pisarzy średniowiecznych oraz twórców z epoki renesansu i baroku.
Kategoria: | Klasyka |
Zabezpieczenie: | brak |
Rozmiar pliku: | 245 KB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
Kajetan Kraszewski.
Poznań.
Poznań, czcionkami M. Zoerna.
1861.
– Optimum quidem ex parentibus clarissimis nasci, sed clarissimos quoque habere vitae suae fructus, multo nobilius est.
… Cnocie i zacności hołd, nie blaskowi fortuny diskretny dank należy.
A. Xżę Jabłonowski. – Heraldika.
Jak dla każdego obywatela potrzebną i konieczną jest znajomość historyi swego kraju, tak dla pojedynczego członka rodziny dobrze i pożytecznie znać, jeżeli może, losy, jakie familja jego przechodziła; pokrewieństwa, kolligacye i stosunki w jakich zostawała i zostaje z innemi rodzinami, jednem słowem historyę rodziny. Obchodzić go ona powinna dwojako: jako członka rodziny i jako obywatela, gdyż ona stanowi również cząstkę historyi kraju ojczystego, którego los każden podziela.
Niemniej jak każden naród ma pewien właściwy sobie charakter i skłonności, taktem więcej familja każda posiada swe rodowe cnoty lub wady, które jako zbawienny nieraz przykład służyć mogą członkom rodziny, czy to do szlachetnych zachęcając czynów, czy przykładami wykazując konieczne złe skutki postępków niskich i nagannych. Co do właściwości charakteru niemal każdej rodziny, odwołuję się tu do powagi wszystkich niemal heraldyków, którzy niejednokrotnie wielu rodzinom, opisując je, dodają pewien rys charakterystyczny.
Jabłonowski w Heraldyce, mówiąc o stanie szlacheckim, powiada: "Jest przecież pewny podział u nas w Polszcze domów od Boga prawie sam uczyniony, i tak ieden dom będzie miał od wszystkich herbarzów przezwisko jak tytuł, ba i od innych wiadomszych y tak zwykli mówić: dom to zacny, dom zasłużony, dom odważny, dom mądry, dom za wiarę żarliwy, dom szlachetny itp. " – Okolski powiada o Kraszewskich: "Hoc decet bellicosum virum ut sustineat caedam videre cruentam. " Herb zaś Jastrzębiec nosi dewizę: Unguibus et rostro.
Znajomość stosunków familijnych i pokrewieństwa niemniej jest ważną, zachęcając do pewnej spójni, jedności i wzajemnej pomocy, która będąc podstawą siły, zapewnia nieraz byt i los rodzin, utrwalając świetność domu i wstrzymując go od upadku tak materyalnego jak nieraz i moralnego.
Pomijając moralne zadowolenie ze znajomości historyi swojej rodziny lub genealogii i procedencyi, wszystkie wyżej przytoczone powody skłoniły mię do zebrania szczegółów, tyczących się naszej familji, które wszystkim członkom domu ofiaruję, a jeśli znajdzie się brak jakiego faktu lub inne usterki, raczcie sami poprawić, mając wzgląd, żem ja z mojej strony ani pracy ani zabiegów nie szczędził.
Romanow, dnia 5. Kwietnia 1858. r.
Kajetan Kaniowa Kraszewski,
Syn Jana Chorążego i Zofii z Malskich.
Fac beue dum vivis, postmortem vivere si vis.
Przysłowie.
Fuorunt, non sunt, – Transiit cum pulvere pulvis. – Tum quia ut sol oritur et occidit, ita Familiae cadent et resurgent.
Okolski.
Sięgając początków jakiejkolwiek familii, zacząć trzeba od herbu, gdyż wiadomo powszechnie, że nazwiska przybierano później w miarę jak się dom jaki rozrastał, tym sposobem rodziny jednym herbem się zaszczycające, są sobie niejako pokrewne, gdyż prawie zawsze z jednego szczepu pochodzą; tu stanowią tylko wyjątek niektóre familje litewskie, które na sejmie horodelskim za Władysława Jagiełły r. 1413. herby polskie przyjęły.
Herb Jastrzębiec czyli Boleszczyc, Kułbrzyn lub Kaniowa, według Paprockiego nadany był za czasów Bolesława Chrobrego około r. 999. w takim kształcie jak jest dziś; gdyż za czasów pogańskich familje używające go, miały tylko samego Jastrzębia w herbie, o czem tak powiada Paprocki (Herby Rycers. fol. 87.): "Ten kleynot dla tego ma to nazwisko Jastrzębiec, że przodkowie jego nosili ptaka tego za herb ieszcze in paganismo. Potem gdy potomek iego wynalazł podkowy a znaczną posługę uczynił za Chrześciańskich Monarchów, poraził nieprzyjaciela gwałtownego, podkowy i krzyż za herb otrzymał." Zaprzecza temu pochodzeniu podkowy w herbie Mesiecki (T. II. fol. 414.), dowodząc, ze one daleko pierwej wynalezione i w herbach używane były i mówi: "Dla tego lepiejby powiedzieć, że ten herb razem z Lechem do Polski naszey przyszedł; a z czasem gdy chrzest brał któryś z przedniejszych tego domu, krzyż do niego przydał." Cesarz Maximiljan, jak powiada Jabłonowski (Heraldica L. 2.) wielu domom dodał do herbu Jastrzębiec łańcuch złoty, kreując ich in milites et Equites auratos. Niesiecki (T. II. fol. 414.) powiada: "Jakoż na starożytność domu Jastrzębców y że ieszcze za pogańskich w Polszcze Monarchów kwitnął, wszyscy się zgodzają authorowie, a niektórzy przydają, że ieden z Jastrzębczyków między dwunastą wojewodami, którzy po dwakroć tym państwem całym rządzili, znaydował się. Paprocki (in Strom.) twierdzi, że ieden z tey familij w cudzych krajach będąc, tam chrześciańską religią przyiął i przyięcia iey Mieczysławowi Xiążęciu polskiemu był powodem. Znać i ztąd starożytność Jastrzębczyków, że żadnego herbu więcey familjantów nie znaydziesz iak się rozrodzili Jastrzębczykowie."
W Herbach Rycerstwa (fol. 87.) Paprocki powiada: "Wszakoż tym się nazwiskiem (Jastrzębczyków) potomstwo mianowało przez długi czas; dopiero po Woyciechu (1) arcybi- – (1) Postąpił z biskupstwa krakowskiego na arcybiskupstwo gnieźnieńskie w r. 1423., umarł r. 1436. Niesiecki (T. I. fol. 20 – 28.) Paprocki w Gnieździe cnoty mianuje go biskupem krakowskim, od którego brata Marcina idą. Rytwiańscy.
skupie gnieźnieńskim naprzód się zaczęli przedniejsi pisać z Rytwian, a potym drudzy zkąd kto miał." Tak Kraszewscy przyjęli nazwisko od Kraszewa. Miejscowości tego nazwiska znajdujemy kilka w kraju, i tak: w dzisiejszym Stanisławowskim powiecie, o pół mili od Radzymina majątek Kraszew; dalej między Płońskiem a Ciechanowem Kraszewo; koło Raciąża Kraszewo; w ogóle z północnej strony Wisły okolice zdają się być siedliskiem tej familii, gdzie też w istocie od dawnych czas przebywała, wszakże i na Szlązku spotykamy w obwodzie Wałowickim (districtu Valovicensi) Kraszewo w bliskości rzeki Lissy. (1) Dawniej wielu z tej familji pisało się z Kraszewa lub Kraszowa, jak się niżej pokaże w dokumentach, mianowicie Bartłomiej, wojski kruszwicki (str. 19.), Jan Alexander, Regimentarz partji wielkopolskiej, (str. 23.) pisał się z Dolnego Kraszewa i inni. Familja Kraszewskich używa przydomku Zdzieszek. Okolski (T. I. fol. 330.) powiada cognomentu z Dzieżek. Lecz jest rodzina Zdzieszków, o której Niesiecki (T. IV. fol. 722.) powiada, że są jednym domem z Kraszowskiemi. Paprocki zaś w Herbach Rycerstwa (fol. 126.) pisze o tym przydomku inaczej, wyliczając domy (z Jastrzębczyków) które do zabicia świętego Stanisława należały, powiada: "Kraszowskiego na imie Zdzieszka, od którego w tym wieku ieszcze (1584.) Zdzieszkami się zowią, dom rozrodzony. " Familje, które do tej zbrodni należały, rozbiegły się po całej Polsce. Paprocki i Bielski, pierwszy w Gnieździe Cnoty (fol. 43 – 44.), – (1) W powiecie Radzyńskim (gub. Lubelskiej) jest majętność Kraszew.
drugi w Kromce (fol. 83.) powiadają o tem, wymieniając (Paprocki) Kraszowskich jako osiedlonych w Płockiem. Bielski zaś mówi: "a ten (z Jastrzębców) co na ten czas Świętego Stanisława zabił ziechał był precz do Mazowsz i tam potomki iego, naprzód Bolestycy jakoby Bolesławowe dworzany nazwano i ztąd też ten herb (Jastrzębiec) Boleszczycem zowią." Paprocki zaś w Herbach Rycerstwa (fol. 125.) cytuje ciekawy przywilej Ziemowita, księcia mazowieckiego, nadany wszystkim familjom, których przodkowie do zabicia Św. Stanisława należeli, znoszący z nich winę przodków za zasługi potomków. Przywilej ten stwierdzony podpisem i pieczęcią księcia, brzmi następnie: