Mroczne tajemnice Dolnego Śląska. Przewodnik po miejscach, które żyją sekretami do dziś - ebook

Wie­rze­nia zwią­zane z de­mo­nami od za­wsze bu­dzą za­in­te­re­so­wa­nie lu­dzi. Na prze­strzeni stu­leci ten ro­dzaj fa­scy­na­cji wie­lo­krot­nie ule­gał zmia­nom. Raz po­dobne ano­ma­lia były trak­to­wane z sza­cun­kiem i się do nich mo­dlono, in­nym ra­zem pa­łano do nich nie­na­wi­ścią i ro­biono wszystko, by je zdu­sić w za­rodku. Rzecz w tym, że choć dziś opo­wia­da­nia o wam­pi­rach, dia­błach i be­stiach naj­czę­ściej wkłada się do jed­nego worka z baj­kami, daw­niej wie­rzono w ta­kie zjawy bez­wa­run­kowo. Zresztą obec­nie też znajdą się osoby, które trak­tują te istoty cał­kiem po­waż­nie. Można się więc spie­rać co do tego, czy są to sprawy praw­dziwe, czy zu­peł­nie zmy­ślone. To jed­nak nie ma zna­cze­nia dla tej książki, po­nie­waż opi­sane w niej hi­sto­rie do­ty­czą tego, co miało miej­sce na­prawdę, choć po­zor­nie wy­daje się le­gendą.

Wspól­nie od­bę­dziemy po­dróż po Dol­nym Ślą­sku i spoj­rzymy na ten re­gion z per­spek­tywy lu­dzi, któ­rzy żyli na tych zie­miach wieki temu. Po­znamy osoby na­zy­wane upar­cie wam­pi­rami i po­ka­żemy, że nie taki dia­beł straszny. Od prze­ra­ża­ją­cych i nie­wia­ry­god­nych tre­ści przej­dziemy do świata jed­no­roż­ców, smo­ków i gry­fów.

Pod­ję­ły­śmy próbę zre­kon­stru­owa­nia róż­nych wy­da­rzeń i udo­wod­ni­ły­śmy tym sa­mym, że z le­gen­dami jest tak, iż za­zwy­czaj są one praw­dziwe. Roz­pra­co­wy­wa­nie po­szcze­gól­nych opo­wie­ści było trud­nym za­da­niem, czę­sto w trak­cie pracy czu­ły­śmy się jak ha­kerki, które pró­bują się do­stać do naj­pil­niej strze­żo­nego sys­temu. Wszystko dla­tego, że po­da­nia lu­dowe są na­szpi­ko­wane sym­bo­lami i ele­men­tami fan­ta­stycz­nymi. Trzeba je roz­ko­do­wać i do­pa­so­wać do cza­sów, w któ­rych po­wsta­wały.

Dzięki temu czy­tel­nicy mają szansę spoj­rze­nia w oczy za­po­mnia­nej Pia­stów­nie, świę­temu zna­nego z tego, że po­gro­mił smoka, i ko­bie­tom oskar­żo­nym o czary. Po­znają dzieje śre­dnio­wiecz­nej Świd­nicy i wy­biorą się do miast ta­kich jak Ka­mienna Góra i Chełm­sko Ślą­skie, aby sta­nąć oko w oko z ich daw­nymi miesz­kań­cami: jed­no­roż­cem, ba­zy­lisz­kiem i pew­nym ry­ce­rzem, który zro­bił tro­chę ba­ła­ganu we wła­snej hi­sto­rii. In­nym ra­zem prze­razi ich ogrom ludz­kiego okru­cień­stwa, a dla rów­no­wagi po­znają piękno gór­skich miej­sco­wo­ści, oko­lic Wro­cła­wia i daw­nego księ­stwa świd­nicko-ja­wor­skiego.

Opie­ramy się na fak­tach, dla­tego w każ­dym roz­dziale umie­ści­ły­śmy li­stę źró­deł, z któ­rych ko­rzy­sta­ły­śmy. Trzeba jed­nak pa­mię­tać, że spo­iwem dla tego, co praw­dziwe i co le­gen­darne, jest na­sza wy­obraź­nia. Choć do­ło­ży­ły­śmy wszel­kich sta­rań, aby jak naj­do­kład­niej od­two­rzyć hi­sto­rie, to jed­nak jest tu­taj sporo miej­sca na wła­sne in­ter­pre­ta­cje. Nie mu­si­cie nam ślepo wie­rzyć, mo­że­cie za­cząć szu­kać od­po­wie­dzi na wła­sną rękę. Mamy na­dzieję, że wła­śnie do tego za­in­spi­rują na­sze opo­wie­ści. Prze­żyjmy więc wspól­nie te nie­sa­mo­wite przy­gody! Za­pra­szamy!NIE­USTANNE WĘ­DRO­WA­NIE

To grupa osób z pa­sją do po­dróży, hi­sto­rii i od­kry­wa­nia ta­jem­nic. Każdy po­strzega swoją wę­drówkę w inny spo­sób. Tu­taj ce­lem jest zbo­czyć z ko­mer­cyj­nego szlaku, by póź­niej móc do­strze­gać jesz­cze wię­cej do­brego w miej­scach, które po­zo­stały nie­tknięte zę­bem czasu. Wspólna droga? Chęć za­ra­że­nia fi­lo­zo­fią nie­ustan­nego wę­dro­wa­nia jak naj­więk­szego grona od­bior­ców!

Aneta

Wiel­bi­cielka sa­mot­nych po­dróży, naj­chęt­niej ro­we­ro­wych i z psem w ko­szyku. Po­trafi zna­leźć hi­sto­rię na­wet pod po­lnym ka­mie­niem – do­słow­nie! Wni­kli­wie szuka in­te­re­su­ją­cych te­ma­tów, ma ta­lent do wy­naj­do­wa­nia „hi­sto­rycz­nych pe­re­łek”. Jest naj­ak­tyw­niej­szą twór­czy­nią na blogu, jej świa­tem jest też fan­page Nie­ustan­nego Wę­dro­wa­nia na Fa­ce­bo­oku. Gdzie ją spo­tkasz? Naj­czę­ściej w le­sie...

Ines

Mało kto wie, że na­zywa się In­essa. To ona stwo­rzyła Nie­ustanne Wę­dro­wa­nie. Jest nie­spo­koj­nym du­chem, uwiel­bia, gdy coś się dzieje. Wszę­dzie jej pełno! Ma rów­nie du­żego ho­pla na punk­cie hi­sto­rii co Aneta – a może na­wet więk­szego. Nie spo­cznie, do­póki nie roz­wiąże ja­kiejś za­gadki. Jest in­sta­gra­merką, tik­to­kerką i youtu­berką – me­dia spo­łecz­no­ściowe to jej drugi dom.

Pan Frut­kow­ski

Przez wielu zwany Pre­ze­sem Nie­ustan­nego Wę­dro­wa­nia. Wie­ści gło­szą, że ten po­czciwy czwo­ro­nóg ma wię­cej fa­nów niż obie au­torki ra­zem wzięte, ale być może to tylko plotka. Fak­tem jest, że mało który pies może mu do­rów­nać licz­bie ki­lo­me­trów, które tenże prze­wę­dro­wał w swoim ży­ciu. Uwiel­bia „smaczki”, swój fo­tel i wbrew po­zo­rom... święty spo­kój!

Ste­fan

Wie­lo­krot­nie wspo­mi­nany na stro­nach tej książki czło­wiek o wni­kli­wej wie­dzy i ogrom­nej cier­pli­wo­ści. W hi­sto­rycz­nych po­szu­ki­wa­niach jest nie­złomny, to on naj­czę­ściej lą­duje w bi­blio­tece w po­szu­ki­wa­niu cze­goś „eks­tra”. Do­sko­nale zna ję­zyk nie­miecki – jak to tłu­macz! Dla­tego po­maga Ane­cie i Ines w zro­zu­mie­niu źró­deł nie­miec­ko­ję­zycz­nych, na­wet tych naj­mrocz­niej­szych, pi­sa­nych go­ty­kiem.

Da­niel

Mało kto wie, że Nie­ustanne Wę­dro­wa­nie działa jako firma, a wła­ści­cie­lem marki jest wła­śnie Da­niel. Po­nadto wszyst­kie zdję­cia w książce są jego au­tor­stwa, rów­nież te wy­ko­nane dro­nem. Tam, gdzie trzeba do­je­chać, jest też wy­trwa­łym kie­rowcą dla ca­łej ekipy. Działa na za­ple­czu, dba­jąc o to, aby cały pro­jekt do­brze funk­cjo­no­wał i się roz­wi­jał..

Kto we­dług daw­nych prze­ko­nań sta­wał się wam­pi­rem? Przede wszyst­kim były to cza­row­nice i każdy, kto za ży­cia pa­rał się ma­gią. Jed­nakże w prak­tyce do­ty­czyło to ru­do­wło­sych i pięk­nych ko­biet, zie­la­rzy, zna­cho­rów i ta­kich, co nie chcieli zbyt wiele ło­żyć na ko­ściół. Wam­piry miały wy­sy­sać siły wi­talne, du­sić, szczy­pać, stra­szyć i ge­ne­ral­nie do­ku­czać na wiele spo­so­bów. Jed­nak to nie te rze­czy były w tym wszyst­kim naj­gor­sze. Znacz­nie bar­dziej prze­ra­ża­jące były pro­cesy nie­ży­wych.

Nie wiem, kto wy­my­ślił ry­tu­ały ma­jące za­ra­dzić wy­bry­kom wam­pi­rów, ale z pew­no­ścią wy­obraź­nię miał nie­prze­ciętną. Otóż na­le­żało nie­bosz­czyka wy­ko­pać i zwe­ry­fi­ko­wać, czy jego ciało roz­ło­żyło się, czy nie. Gdyby było w sta­nie nie­na­ru­szo­nym, za ko­nieczne uzna­wano de­ka­pi­ta­cję i prze­nie­sie­nie zwłok na gra­nicę miej­sco­wo­ści, naj­le­piej tam, gdzie było ja­kieś roz­droże. Miało to zna­cze­nie sym­bo­liczne, cho­dziło o to, aby pod­kre­ślić, że ten czło­wiek od tej chwili nie na­leży ani do świata ży­wych, ani umar­łych. Ale za­zwy­czaj za­nim do­szło do tego ostat­niego, działo się wiele rze­czy, które na­wet po tylu la­tach mrożą krew w ży­łach i spra­wiają, że włos się jeży na gło­wie.

Szlak wam­pi­rów po­wstał po to, aby każdy mógł po­dą­żyć ich śla­dami. Jest to sześć miej­sco­wo­ści: Le­win Kłodzki, Zię­bice, Ryb­nica Le­śna, Strze­gom, Bol­ków i Sie­dlę­cin. W każ­dym z tych miejsc gra­so­wał ja­kiś wam­pir za­kłó­ca­jący spo­kój ży­wych. Choć tak na­prawdę to – w więk­szo­ści omó­wio­nych przy­pad­ków – żywi drę­czyli umar­łych. W sze­ściu roz­dzia­łach przed­sta­wione są hi­sto­rie, które roz­gry­wały się od śre­dnio­wie­cza aż po czasy współ­cze­sne. Dzięki temu można ła­two się zo­rien­to­wać, jak zmie­niało się poj­mo­wa­nie wam­pi­rów.O WAM­PI­RZYCY Z LE­WINA KŁODZ­KIEGO

Aneta

Hi­sto­ria ta zo­stała oca­lona od za­po­mnie­nia przez cze­skiego kro­ni­ka­rza Vac­lava Hajka z Li­bo­čan. Wpraw­dzie twór­czość jego miała za za­da­nie do­ku­men­ta­cję, jed­nak skryba ten uwa­żany jest przez znaw­ców dzie­jów za fan­ta­stę i mi­to­mana. Nie­wy­klu­czone, że to prawda, lecz bio­rąc pod uwagę inne po­dobne wy­da­rze­nia z wam­pi­rycz­nym wąt­kiem, z któ­rymi za­po­zna­łam się pod­czas pi­sa­nia tej książki, ciężko uwie­rzyć w to, że opo­wieść o Brodce Du­cha­czo­wej z Le­wina Kłodz­kiego nie jest praw­dziwa.

Za­cznę od tłu­ma­cze­nia ory­gi­nału tego po­da­nia z nie­miec­kiej pu­bli­ka­cji Ri­charda Küh­naua Le­gendy ślą­skie. Le­gendy o wid­mach i upio­rach. Treść ta zo­stała opra­co­wana przez Ste­fana, który od po­czątku do końca wspie­rał mnie w mo­jej pracy nad tą książką. Wam­pi­rzyca z Le­wina Kłodz­kiego to ko­lejny przy­kład śre­dnio­wiecz­nych za­bo­bo­nów, które miały fa­talny wpływ na lu­dzi ży­ją­cych w tych od­le­głych cza­sach. Trwali oni w głę­boko za­ko­rze­nio­nym lęku przed zmar­łymi, po­nie­waż wie­rzyli, że ci mogą po­wró­cić z grobu i nę­kać ich bo­le­śnie. Jed­nak to tylko po­łowa prawdy.

Tekst po­da­nia po­wstał na pod­sta­wie XVI-wiecz­nej kro­niki wspo­mi­na­nej na po­czątku tego roz­działu, jed­nak Ha­jek do­ku­men­to­wał to zda­rze­nie wiele lat póź­niej po tym, gdy miało ono miej­sce, czyli w 1345 r., i rów­nież ko­rzy­stał z pracy in­nego skryby, opata Jana Ne­pla­cha, który jako pierw­szy spi­sał tę hi­sto­rię. Po­słu­chaj­cie...

Tam­tego roku w mia­steczku Le­win Kłodzki od­no­to­wano na­stę­pu­jące wy­padki: Miesz­kał tam ze swoją żoną garn­carz Du­chacz. Ko­bieta miała na imię Brodka i prze­peł­niona była dia­bel­ską ma­gią. Gdy stało się o tym gło­śno w oko­licy, księża upo­mi­nali ją, aby skoń­czyła z nie­go­dzi­wymi prak­ty­kami, lecz bez względu na to, jak mocno ko­bieta wy­pie­rała się ich pu­blicz­nie, upra­wiała je da­lej w ta­jem­nicy.

Pew­nego dnia, gdy przy­wo­łała wszyst­kie swoje du­chy, zmarła gwał­towną śmier­cią. Nikt nie po­tra­fił po­wie­dzieć, czy to one ją za­biły, czy stało się to z in­nej przy­czyny. Aby wy­ja­śnić tę ta­jem­nicę, po­sta­no­wiono na wszelki wy­pa­dek nie grze­bać jej wśród po­boż­nych chrze­ści­jan, lecz na roz­staju dróg.

Nie­stety, już samo po­dej­rze­nie, że zmarła osoba ode­brała so­bie ży­cie, mo­gło zdys­kwa­li­fi­ko­wać ją do po­cho­wa­nia w po­świę­co­nej ziemi, a w tym przy­padku oliwy do ognia do­lały rów­nież czary. Dla­tego z Brodką z Le­wina Kłodz­kiego nie pa­tycz­ko­wano się wcale i od razu po­cho­wano ją na skrzy­żo­wa­niu dróg. Były to szcze­gólne punkty w te­re­nie, gdzie ku­mu­lo­wało się zło. Wie­rzono, że wiedźma nie wróci mię­dzy ży­wych, je­żeli spo­cznie w ta­kim miej­scu.

Wkrótce wy­szło na jaw, że zmarła wę­druje po oko­licy, gdyż wiele razy wi­dzieli ją pa­ste­rze na po­lach. Ku ich prze­ra­że­niu zjawa na ich oczach przy­bie­rała po­staci róż­nych zwie­rząt i prze­pę­dzała by­dło.

Nie­kiedy wi­dziano ją taką jak za ży­cia, przed jej tra­giczną śmier­cią. Wtedy czę­sto przy­cho­dziła do do­mów w mia­steczku i oko­licz­nych wsiach, uka­zy­wała się w róż­nych po­sta­ciach ich miesz­kań­com i roz­ma­wiała z nimi. Nie­któ­rych mocno wy­stra­szyła, in­nych nie­omal przy­pra­wiła o śmierć.

Wo­bec tego miesz­cza­nie i chłopi z po­bli­skich wsi po­ro­zu­mieli się i po­sta­no­wili, aby wy­ko­pał ją z grobu ja­kiś od­ważny męż­czy­zna. Gdy to zo­stało wy­ko­nane, wszy­scy zgro­ma­dzeni tam lu­dzie mo­gli zo­ba­czyć, że zmarła po­łknęła po­łowę we­lonu, który miała na gło­wie w cza­sie po­chówku. Część, którą wy­cią­gnięto jej z gar­dła, była cała za­krwa­wiona. Gdy mię­dzy jej piersi wbito dę­bowy ko­łek, z ciała wy­pły­nęła krew, nie ina­czej jak z ciała wołu, co wpra­wiło wszyst­kich w osłu­pie­nie.

Ten dzi­waczny wą­tek ze zja­da­niem ka­wałka tka­niny to nie żart. Rze­czy­wi­ście, w prze­szło­ści wie­rzono, że sa­mo­bójcy, któ­rzy zmie­niali się w wam­piry, po­ły­kali w gro­bie swoje ubra­nia. Nie bra­ko­wało rów­nież świad­ków, któ­rzy sły­szeli wy­do­by­wa­jące się z mo­giły od­głosy mla­ska­nia. Księża czę­sto przed po­grze­bem na­po­mi­nali bli­skich zmar­łego, aby od­cią­gali od jego ust koł­nie­rze albo szale, żeby w gro­bie nie na­brał na nie ape­tytu.

Przy­znaję, że na pierw­szy rzut oka zja­wi­sko to wy­dało mi się non­sen­sem. Jed­nak po do­kład­nym prze­my­śle­niu sprawy, na­szły mnie wąt­pli­wo­ści co do tego, że są to wy­ssane z palca hi­sto­rie. Trzeba bo­wiem wie­dzieć, że w lu­do­wych wie­rze­niach prze­ka­zy­wa­nych przez wieki za­ko­rze­nione były prze­ko­na­nia, iż du­sza zmar­łego opusz­cza świat do­piero po po­grze­bie. Dla­tego też z lęku przed jego po­zo­sta­niem wśród ży­wych, spie­szono się z po­chów­kiem, o ile nic nie sta­wało temu na prze­szko­dzie. Nie­wy­klu­czone więc, że wszyst­kie te przy­padki niby ak­tyw­no­ści po zgo­nie były wy­ni­kiem za­ko­py­wa­nia lu­dzi żyw­cem, w sta­nie śmierci kli­nicz­nej. Po­tem lu­dzie sły­szeli prze­ra­ża­jące dźwięki, wy­do­by­wa­jące się z mo­gił, a kiedy do­ko­ny­wano eks­hu­ma­cji, oka­zy­wało się, że zmarły znaj­do­wał się w in­nej po­zy­cji czy ze zje­dzo­nymi pal­cami albo z frag­men­tami odzieży w ustach.

Dawna świą­ty­nia, z któ­rej gont po­słu­żył za roz­pałkę stosu cza­row­nicy, dziś już nie ist­nieje. W miej­scu, w któ­rym nie­gdyś stała, po­sta­wiono mu­ro­wany ko­ściół Mi­chała Ar­cha­nioła

Oczy­wi­ście, wszystko to uzna­wane było za do­wód na to, że nie­bosz­czyk stał się wam­pi­rem. Ni­komu w śre­dnio­wie­czu nie przy­szło do głowy, że po­cho­wany za ży­cia czło­wiek, bu­dząc się w tak ma­ka­brycz­nej sy­tu­acji w trum­nie pod zie­mią, od­cho­dził od zmy­słów. Wił się z prze­ra­że­nia, du­sił z braku po­wie­trza, gryzł dło­nie i czę­ści ubra­nia, które były w jego za­sięgu. Przy­cho­dziła do niego naj­strasz­niej­sza z moż­li­wych śmierć i nikt nie jest w sta­nie wy­obra­zić so­bie ta­kich upior­nych oko­licz­no­ści. Moim zda­niem z Du­cha­czową mo­gło być po­dob­nie, dla­tego mam wła­sny po­mysł na re­kon­struk­cję tam­tych wy­da­rzeń.

Ze stra­chu przed cza­row­nicą, któ­rej nie na rękę było od­cho­dzić z tego świata, po­nie­waż zmarła przed­wcze­śnie, po­chó­wek od­był się nie­mal od razu. Być może bar­dzo szybko do­szło do pierw­szego roz­ko­pa­nia mo­giły, dla­tego po wy­ję­ciu we­lonu z jej ust, a po­tem wbi­ciu kołka dę­bo­wego w pierś krew lała się stru­mie­niami. Wów­czas mo­gła już rze­czy­wi­ście być mar­twa, ale rap­tem od kilku go­dzin. Ta le­genda moim za­da­niem opo­wiada o ko­bie­cie, która zo­stała zło­żona w gro­bie w sta­nie śpiączki albo śmierci kli­nicz­nej.

Na­stęp­nie po­now­nie po­cho­wano zmarłą, lecz po krót­kim cza­sie znowu za­częto ją wi­dzieć, do tego czę­ściej niż po­przed­nio. Zmora stra­szyła i za­bi­jała lu­dzi, a po za­bi­tych ska­kała obiema no­gami. Dla­tego też ten sam od­ważny czło­wiek po­now­nie wy­do­był ją z mo­giły i oka­zało się wtedy, że ko­łek, który wbito zmar­łej w ciało, jest wy­cią­gnięty, a ona trzyma go w dło­niach.

Wo­bec tego po­sta­no­wiono spa­lić cza­row­nicę ra­zem z koł­kiem, a po­piół z zie­mią wsy­pać do grobu. Po ta­kim po­chówku skoń­czyło się dzia­ła­nie zła. Jed­nak w miej­scu, gdzie spa­lono Brodkę Du­cha­czową, po­ja­wiła się trąba po­wietrzna.

Naj­bar­dziej za­in­te­re­so­wała mnie w tym frag­men­cie in­for­ma­cja, że wam­pi­rzyca za­bi­jała lu­dzi. Miała na­wet swoją kon­kretną sa­dy­styczną me­todę. Ska­kała po nich, aż wy­zio­nęli du­cha. Żeby zro­zu­mieć tę sy­tu­ację, mu­sia­łam przy­jąć dwie wer­sje wy­da­rzeń. Pierw­sza to ewen­tu­alne przy­padki mor­derstw na tam­tym te­re­nie, o które ob­wi­niano zmarłą, a druga to wy­my­śle­nie tych hi­sto­rii przez miej­scową lud­ność dla ubar­wie­nia sprawy. My­ślę, że gdyby wów­czas gra­so­wał w Le­wi­nie ja­kiś psy­cho­pata, wy­ka­zu­jący się po­dobną fu­rią i okru­cień­stwem, to wszyst­kie jego czyny mo­głyby być przy­pi­sy­wane bied­nej Brodce i nikt na­wet by go nie ści­gał.

Je­żeli cho­dzi o drugą eks­hu­ma­cję i sprawę dę­bo­wego kołka, który za­miast w piersi nie­boszczki znaj­do­wał się już wów­czas w jej dło­niach, to my­ślę, że jest to ten frag­ment hi­sto­rii, gdzie lu­dzi po­nio­sło i opo­wia­dali bzdury. Na­to­miast trąba po­wietrzna to zu­peł­nie na­tu­ralne zja­wi­sko przy­rod­ni­cze, ma­jące miej­sce aku­rat w tym cza­sie.

------------------------------------------------------------------------

Za­pra­szamy do za­kupu peł­nej wer­sji książki

------------------------------------------------------------------------