- W empik go
Myśl o nauce: Urywki z dziejów nauki - ebook
Myśl o nauce: Urywki z dziejów nauki - ebook
Klasyka na e-czytnik to kolekcja lektur szkolnych, klasyki literatury polskiej, europejskiej i amerykańskiej w formatach ePub i Mobi. Również miłośnicy filozofii, historii i literatury staropolskiej znajdą w niej wiele ciekawych tytułów.
Seria zawiera utwory najbardziej znanych pisarzy literatury polskiej i światowej, począwszy od Horacego, Balzaca, Dostojewskiego i Kafki, po Kiplinga, Jeffersona czy Prousta. Nie zabraknie w niej też pozycji mniej znanych, pióra pisarzy średniowiecznych oraz twórców z epoki renesansu i baroku.
Kategoria: | Klasyka |
Zabezpieczenie: | brak |
Rozmiar pliku: | 194 KB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
Kiedy byłem chłopcem, sądziłem, że cały świat mieści się w przestrzeni, którą może widzieć oko. Astrologowie nazywają to horyzontem widzialnym. Toteż później uważałem, że lasy, które w tych czasach otaczały moje rodzinne strony, stanowią kraniec świata. Było to dziecinne wyobrażenie. Z biegiem czasu, kiedy usłyszałem już od ojca o innych miastach, zwłaszcza o Krakowie, do którego jakby do najlepszej matki sztuk mnie wysyłał, zacząłem rozpościerać szerzej moje wyobrażenia. A może w ten sam sposób my ludzie przytwierdzeni do tej kuli ziemskiej ją jedynie uważamy za zamieszkaną? Czyż sądzimy, że tak wielka masa świata została stworzona jedynie przez wzgląd na mieszkańców ziemi, która względem słońca ma postać punktu? A może inne gwiazdy zamieszkują określone stworzenia? Lecz także na podstawie Pisma św. możemy stwierdzić, że istnieje więcej światów, jak świadczy owo powiedzenie Chrystusa: „W domu Ojca mego jest mieszkania wiele”. Cóż to jest domem Boga Ojca? Czy tak zwane niebo? Bynajmniej, Jakże bowiem coś, co jest skończone, może być domem Nieskończonego. A zatem domem Ojca jest cały wszechświat. Kiedy zaś mówię o wszechświecie, masz go pojmować jako nieskończoność.
Wszystko bowiem, co jest skończone, będzie jakąś cząstką nieskończoności. Chrystus, to jest Prawda, która zawieść nie może, powiada: „W domu Ojca mego jest mieszkania wiele”. Czyż więc będzie sprzeczna z rozumem nasza interpretacja tych słów stwierdzająca, iż w całym wszechświecie jest wiele mieszkań, czyli światów?
Bibl. Jag… rkps 3341 nl.ZNACZENIE PRZYRODY
Zjawiska natury zachodzą zawsze prawidłowo i nie ma w nich miejsca na żadne sztuczne ułożenie. Przezorna natura działa bowiem zawsze w ten sam sposób. Dostrzegamy to w ukształtowaniu, czyli figuracji członków wszelkiego stworzenia. Cóż bowiem sprawia, że prawa strona przypomina lewą? Wszelką przemyślaną sztukę przewyższa niewątpliwie owa siła kształtująca, a jest nią natura. To, co należy do zwyczaju, dla utrzymania ciągłości, wymaga nauczania i przekazywania z ręki do ręki. W przeciwnym razie zanika i ginie. Z tego powodu zaginęło wiele sztuk starożytnych. Teraz także wynaleziono wiele sztuk nowych, całkowicie nieznanych w starożytności. Wiele wyrazów dzisiaj otaczanych szacunkiem itd. odrodzi się, jak powiada poeta.
Bibl. Jag… rkps 3341 nl.Z MYŚLI O POZNANIU NAUKOWYM
Podobnie jak w geometrii nie mamy jeszcze doskonałego dowodu na kwadraturę koła, tak i inne nauki posiadają swoje trudne kwestie, których nigdy nie rozwiąże ostrze ludzkiego umysłu. Ludzie mogą robić jak największe wysiłki, a jednak pozostanie jakaś luka świadcząca o słabości ludzkiego intelektu. Ileż jest zresztą zjawisk w medycynie, do których poznania nie wystarcza życie wielu ludzi. Nie wiem, może poznali je inni. Wiadomo na ogół, że niektórzy swoim utworom dają nazwę: Rzeczy tajemne (Secreta), może dlatego, żeby wyróżniały się przy porównywaniu z innymi utworami. Ci zaś niech posłuchają tego: podobnie jak nic nie jest wart prawnik bez prawa, matematyk bez dowodu, tak też lekarze bez wskazania przyczyny chorobowej. To zatem, co nazywają tajemnicą, jest ucieczką dla niewiedzy.
Jestem jednakże przekonany, że tajemnic jest wiele. Należy do nich zwłaszcza kwestia, czy można znaleźć lekarstwo przeciw ukąszeniu oszczercy. Straciła na to nadzieję starożytność, która w innych dociekaniach przeszła wszelką ciekawość. Niech ugryzie wściekły pies, niech użądlą pszczoły, potnie pająk, skorpion lub stonoga, na wszystko znajdziemy jeden ratunek, który podali hojnie w pismach swoich starożytni. Kiedy dochodzimy do ukąszenia oszczercy, uczona starożytność wyznaje uczciwie swoją bezradność. Zwolennicy Galena i Hipokratesa nie odważą się na nic, co przekracza autorytet ich mistrzów. Czyż do doskonałości tej doszedł Paracelsus i inni wytwórcy kwintesencji? Powie ktoś może, że złoto alchemiczne (jeśli jednak jest to prawdziwe złoto) ma duże znaczenie. Obyśmy je posiadali w takiej obfitości jak węgiel lub dym!
Bibl. Jag… rkps 3441 nl.CZY PAPIEŻ MOŻE ROZSTRZYGAĆ ZAGADNIENIA PRZYRODNICZE?
Eklezjasta, rozdz. 3, powiada: „Wszystko uczynił dobre czasu swego, a świat podał rozbieraniu ich, aby nie nalazł człowiek sprawy, którą uczynił Bóg od początku aż do końca”. A dlaczego Duch św. nie powiedział apostołom o mieszkańcach Ameryki? Ani św. Augustynowi o antypodach? Spójrzmy zaś, jak dziecinne sądy wypowiadali w ważnych kwestiach papieże (patrz Aventinus w rocznikach Bojów: O biskupie Wergiliuszu z Salisbury, którego Bonifacy oskarżył przed papieżem Zachariaszem itd.). Ten sam przykład znajdziesz w dziele Ramusa Scolae mathematicae. Zdrajcą prawdy jest nie tylko ten, kto twierdzi kłamstwa, lecz także ten, kto nie wypowiada swobodnie prawdy (Chryzostom). Natura cieszy się naturą, naturę natura zwycięża i utrzymuje (Demokryt).
Bibl. Jag… rkps 3341 nl.O PRZEJAWACH BÓSTWA W PRZYRODZIE
W wielkim błędzie są ci, którzy odłączają astronomię od studiów humanistycznych. Przyczyniają się one do uszlachetnienia człowieka w takim stopniu, iż dzięki nim właśnie dusza ludzka wznosi się do teologii, tj. do poznania Boga. Cycero powiada w ks. II dzieła O naturze bogów: „A rozum ludzki? Czyż nie przeniknął aż do nieba? My jedni bowiem spośród istot żywych poznaliśmy wschód, zachód i bieg gwiazd. Rodzaj ludzki określił dnie i miesiące, poznał wszystkie zaćmienia słońca i księżyca i zapowiedział na całą przyszłość, jakie będą, jak wielkie i w jakim czasie. Patrząc na to wszystko duch uzyskał od nich poznanie bogów. Ono to jest źródłem pobożności, z którą łączy się sprawiedliwość i wszystkie inne cnoty składające się na szczęśliwe życie równe i podobne bogom, ustępujące niebianom jedynie brakiem nieśmiertelności, która nie ma wpływu na należyty sposób życia”. Tyle. Cycero. Św. Paweł powiada już o wiele jaśniej i w sposób bardziej ogólny: Poprzez to, co zostało stworzone, dostrzegamy niewidzialne cechy Boga. Zadziwiające przecież, że Cycero wychodząc z samej tylko kontemplacji natury i ruchów niebieskich doszedł do poznania
Boga, to jest do pobożności, z którą łączy się sprawiedliwość i wszystkie inne cnoty. Czyż nie brakowało tu jeszcze tylko tego, aby od poznania bogów, w których wtedy wierzono, dotrzeć do Boga Najlepszego i Największego? O jakżeby szczęśliwy był Cycero, gdyby wypadło mu żyć w czasach Pawła!
Bibl. Jag… rkps 3047, k. 110a.POWIEDZENIE ADRIANA ROMANA WYRZECZONE W KRAKOWIE W R. 1611
Jeśli nie znasz Euklidesa, jeśli obcy ci jest Diofantes, Apoloniusz, Pappos i inni starożytni, nie znasz wielkiej części zespołu nauk filozoficznych i dialektyki. U tych bowiem autorów mamy wyjaśnione znaczenie i istotę analizy, którą Arystoteles otrzymuje w postaci ogólnej z przypadków szczegółowych. Z tej przyczyny zasługuje na podziw i za takiego będzie go uznawać cała potomność.
Zdaniem niektórych uczonych nic w państwie nauki nie jest bardziej niejasne od dziesiątego elementu Euklidesa, a przecież, jak dowodzi wielki uczony Kepler, przynosi on wielkie korzyści w kontemplacji zjawisk przyrodniczych. Jest w tym tak wiele prawdy, że Kopernik – Eskulap swoich czasów – sprowadził całą medycynę do zagadnienia archimedejskiego. Boskie rozważania niezwykłego starca budziły podziw Jerzego Joachima Retyka.
Bibl. Jag… rkps 544 nl.