Najpiękniejsze katedry i kościoły świata. Tom 2 - ebook

Katedra w Lubece

Rozważania nad najpiękniejszymi katedrami i kościołami na świecie, jest zadaniem jako dla mnie historyka nieco, można powiedzeć trudnym, z bardzo prostego i prozaicznego powodu. Bowiem najczęściej bywa tak, że oto stajemy razem, przed jakąś katedrą podnosimy oczy do góry, i w pewnej chwili czujemy że dech nam zapiera z zachwytu. Po czym, moja dziewczyna mówi do mnie zawsze, mniej więcej tak. O matko! Popatrz ale to piękne, no popatrz, ja nie mogę ależ to jest cudne. Po czym oboje patrzymy jak urzeczeni na te cuda architektury z iście niemal boskim podziwem, zatrzymując się nad każdym szczegółem, który jak w kinie przesuwa się przed naszymi oczami, ale to przecież dopiero początek. Bo przecież po wejściu w nawę główną, podziw niemal w jednej chwili przeradza się w niczym nie ograniczony zachwyt, a cisza i zapach świętych miejsc który panuje w każdym z tych przecudnych oddanych Bogu miejscach jak katedry i kościoły poteguje, się z każdą chwilą patrzenia na te cuda architektury, wybudowane z myślą i z czcią, którą jesteśmy winni oddać najwyżemu, Bogu Ojcu i Synowi i Duchowi Świętemu, mówiąc Amen. Otwieramy pierwsze wrota katedry w Lubece.

Katedra w Lubece
Jest to kościół katedralny wybudowany na przełomie XII do XIII wieku, pierwsza tak wielka świątynia z cegły wzniesiona na wybrzeżu Morza Bałtyckiego. Uległa znacznemu zniszczeniu w czasie bombardowań brytyjskich w 1942 roku. Jej odbudowa trwała do roku 1982. Katedra jest jednym z najznamienitszych zabytków lubeckiego hanzeatyckiego Starego Miasta, które w 1987 roku, i zostało wpisane na listę dziedzictwa kulturowego UNESCO. W 1160 roku, biskup Gerold przeniósł siedzibę biskupstwa z Oldenburg in Holstein do Lubeki, założonej rok wcześniej przez księcia saskiego Henryka Lwa. Henryk podarował biskupowi tereny na południu miasta doskonale nadające się pod budowę katedry oraz domów dla kanoników. Najpierw powstał kościół drewniany, poświęcony w 1163 roku. W 1173 roku, położono kamień węgielny pod budowę kamiennej katedry. Jednak z braku wystarczającej ilości kamienia w okolicy, podjęto decyzję o użyciu cegły. Kościół postawiono na planie krzyża w formie romańskiej bazyliki. W 1247 roku, katedra została poświęcona, a jej patronami zostali Jan Chrzciciel oraz święty Mikołaj. Wkrótce potem do katedry dobudowano gotycką kruchtę z niemieckiego zwaną Paradies.

Widok na panoramę katedry
W latach 1266 do roku 1335, miała miejsce przebudowa a zarazem dalsza rozbudowa kościoła w stylu gotyckim. Podniesiono nawy boczne o około 20 metrów wyżej, tak by były na jednej wysokości z nawą główną. W połowie XIV wieku, biskup Henryk II Bochholt w latach 1317 do roku 1341, sfinansował wzniesienie gotyckiego prezbiterium we wschodniej części kościoła, zapewniając sobie tym samym uprzywilejowane miejsce pochówku. W wyniku tej rozbudowy katedry podwoiła swoją długość. Aż do reformacji katedra podlegała biskupowi, w latach późniejszych do 1803 roku, katedra była własnością miasta oraz kapituły katedralnej. Po rozwiązaniu kapituły przeszła jednak na własność miasta. W noc poprzedzającą niedzielę palmową z 28 na 29 marca 1942 roku, siły brytyjskie przeprowadziły atak powietrzny na lubeckie Stare Miasto.

Wejście do przedsionka raju katedry
Jedna piąta centrum miasta została zniszczona, w tym i sama katedra. Bomby trafiły w prezbiterium, ogień strawił dach oraz organy Arpa Schnitgera, znaczna część budowli się zawaliła. Udało się jednak uratować część wystroju wnętrza katedry z krucyfiksem Bernta Notkego oraz bezcennym ołtarzem Hansa Memlinga z roku 1491. Odbudowa katedry trwała aż do 1982 roku. Budowa nowych organów zaplanowana jest na 2008 rok. Katedra jest dzisiaj jednym z trzech kościołów biskupich Północnołabskiego Kościoła Ewangelickiego, to w jezyku niemieckim Nordelbische Kirche. Biskupem od 2001 roku, jest Bärbel Wartenberg Potter. Dzięki wieloletniemu kantorowi i organiście Uwe Röhlemu od roku 1925 do roku 2005, katedra gości co roku Muzyczny Festiwal Schlezwiku Holsztynu. Popatrzmy na imponujące wymiary katedry. Wysokość wież ma 115 metrów. Długość budowli to 132 metry. Wysokość nawy głównej, wynosi 20 i pół metra. Maksymalna szerokośćma 53 metry. W nawie głównej katedry znajduje się imponujących rozmiarów bo aż 17 metrowej wysokości, krzyż triumfalny po łacinie to crux triumphalis, wykonany został przez słynnego artystę lubeckiego Bernta Notkego. Krucyfiks został ufundowany przez biskupa Lubeki Alberta II Krummendiek w roku 1477. Zewnętrzne dekoracje lektorium są również dziełem Bernta Notkego. zegar w południowej części lektorium pochodzi z roku 1628. Słynny ołtarz Hansa Memlinga Tryptyk Męki Pańskiej z kaplicy Greverade w północnej części nawy bocznej trafił po wojnie do zbiorów sztuki średniowiecznej Muzeum Historii Sztuki i Kultury mieszczącego się w klasztorze świętej Anny.

Katedra na obrazie Paula Burmeistera
Obecnie w katedrze można podziwiać wiele innych ołtarzy szafowych z okresu średniowiecza, ufundowanych przez cechy rzemieślnicze i gildie kupieckie, na przykład ołtarz młynarzy zwanych tu Mühlerknechte z roku 1460. W południowej części nawy bocznej znajduje się sarkofag dłuta flamandzkiego rzeźbiarza Thomasa Quelinusa, w którym spoczywają szczątki duńskiego kanclerza von Lente. Drugi nagrobek autorstwa Quelinusa dla księcia biskupa Augusta Friedricha obejrzeć można w pochodzącej z roku 1445, Marintidenkapelle na wschodnim krańcu prezbiterium. Wedle legendy w VIII wieku, Karol Wielki przebywał w Saksonii na polowaniu, w czasie którego tropił bardzo okazałego jelenia. Po długim pościgu udało mu się w końcu dogonić zwierzę. Nie był jednak w stanie ani go zabić ani pojmać. Puścił jelenia wolno, założywszy mu przedtem na porożu złoty łańcuch. Czterysta lat później, kiedy Połabianie i Saksończycy przyjęli chrześcijaństwo, na polowanie udał się Henryk Lew, założyciel Lubeki. Henryk oddalił się od swoich ludzi, aby w spokoju przemyśleć projekt budowy katedry w Lubece. Książę chciał ufundować kościół, ale brakowało mu pieniędzy. Kiedy właśnie zastanawiał się w jaki sposób znaleźć fundusze na budowę, drogę zaszedł mu wielki jeleń, w którego porożu lśnił diamentowy krzyż. Henryk zobaczył w tym znak boży. Zabił zwierzę a następnie zdjął krzyż z jego rogów. Zaraz potem jeleń podniósł się i oddalił w głąb lasu. Henryk mając już wystarczająco środków, położył kamień węgielny pod budowę świątyni. Wedle legendy kamień węgielny spoczywa na świętym źródle pogan, które do dnia dzisiejszego próbuje uwolnić się od ciężaru katedry. Z tego powodu wieże katedry są krzywe.

Nawa główna katedry
Wyrazem pamięci o fundatorze lubeckiej katedry jest stojąca na katedralnym placu wierna kopia Lwa Brunszwickiego wykonana z brązu w 1975.Katedra Santa Maria del Fiore, Duomo katedra we Florencji

Gotycka fasada katedry
Nazwana przez Włochów Il Duomo, zbudowana w miejscu wcześniejszego kościoła katedralnego Santa Reparata z IV wieku. Wykonanie tego dzieła Cech Sztuk zlecił Arnolfowi di Cambio w 1294 roku. Prace pod jego kierunkiem rozpoczęto 8 września roku 1296, wznosząc nową świątynię wokół istniejącego kościoła, w którym sprawowano liturgię aż do 1375 roku. Wtedy kościół Santa Reparata zburzono. Po śmierci di Cambio w roku 1302, pracami kierowali, Giotto di Bondone, Andrea Pisano, Francesco Talenti. Po śmierci Arnolfa di Cambio wprowadzono kilka zmian w opracowanym przez niego projekcie konstrukcyjnym. Wiele z nich dotyczyło wschodniej części kościoła, która została ukończona na początku XV wieku. Konkurs na projekt kopuły wygrał Filippo Brunelleschi, jednak według niektórych źródeł rozstrzygnięcie konkursu nastąpiło w 1420 roku, ale podawane są także daty 1416 miedzy latami 1434 jako czas jej wykonania. Kościół konsekrowano w 1436 roku. W latach 1445 do roku 1461, nad sklepieniem zbudowano latarnię zwieńczoną złocistą kulą. Najpóźniej została ukończona sama fasada. W 1578 roku, zburzono nigdy nieukończoną elewację zaprojektowaną przez Arnofla di Cambio i ogłoszono konkurs na projekt nowej fasady. Nie został on rozstrzygnięty. Przez blisko 300 lat organizowano kolejne konkursy i odrzucano napływające rozwiązania. Dopiero w 1871 roku, projekt Emilia de Fabris zyskał akceptację. Prace trwały do 1887 roku, i tym samym ukończono budowaną z przerwami przez blisko 600 lat katedrę Santa Maria del Fiore. Jest to kościół o wręcz imponujących rozmiarach. Jego wnętrze ma długość 153 metry, szerokość w korpusie w tym szerokość naw ma 38 merów, na wysokości prezbiterium wraz z przyległymi apsydami 90 metrów. Fasada bazyliki została zaprojektowana i wykonana w stylu gotyckim. Obecny wygląd zawdzięczamy dziewiętnastowiecznym przeróbkom w stylu neogotyckim.

Zdobienia kopuły katedry od wewnątrz
Do jej wykonania użyto takich samych marmurów, które stosowano podczas budowy wcześniejszej struktury kościoła. Z Carrary sprowadzono biały marmur, a z kamieniołomów w Prato zielony, oraz różowy z Maremmy. Kolorowy kamień, ułożony przede wszystkim w geometryczne wzory zdobi wszystkie elewacje katedry. W najstarszej części katedry, od strony południowej, znajduje się portal zwany Porta della Mandorla. Nad wejściem, w owalnym obramowaniu, znajduje się płaskorzeźba przedstawiająca Wniebowzięcie Marii, jest to dzieło Nanniego di Banco datowane na okolo 1420 rok. Wewnętrzny podział na trzy nawy został zaakcentowany przez umieszczenie w fasadzie czterech pilastrów ozdobionych marmurem ułożonym w mozaikę imitującą biforia. W niszach, tuż powyżej górnej linii drzwi wejściowych umieszczono rzeźby. Pomiędzy pilastrami znajdują się trzy portale z scenami z życia Marii Panny w tympanonach. Nad nimi umieszczono wimpergi ozdobione sterczynami, które wzbogacono, podobnie jak obramowania portali kolejnymi rzeźbami. Tympanon nad środkowym portalem zdobi płaskorzeźba przedstawiająca Madonnę z patronami miasta a tympanony boczne figury, Miłosierdzia to po lewej stronie i Wiary po stronie prawej. Nad środkowym portalem, centralne pole fryzu z figurami Apostołów zajmuje postać Maria z Jezusem. Wyżej, nad fryzem, w środkowej części fasady znajduje się rozeta, a nad nią tympanom ozdobiony płaskorzeźbą przedstawiającą Ojca Wiekuistego. Dwie inne rozety umieszczono nad bocznymi portalami poniżej fryzu z Apostołami. Rzut bazyliki swoim kształtem przypomina plan krzyża łacińskiego, w którym miejsce transeptu zajmuje ośmiokątne prezbiterium otoczone trzema apsydami. W każdą z nich wbudowano od wewnątrz pięć niewielkich apsyd. W prezbiterium umieszczono ołtarz główny, a nad nim wznosi się potężne sklepienie. Wnętrze oglądane z miejsca przed ołtarzem głównym przypomina budowlę wzniesioną na planie centralnym. Jednak za plecami znajduje się pozostała część kościoła trójnawowa bazylika. W przewodnikach to prezbiterium wraz z bocznymi apsydami zazwyczaj nazywane jest transeptem. Nawy boczne od nawy głównej oddzielają od siebie lekko zaostrzone łuki arkad wspartych na masywnych filarach umieszczonych po trzy w każdym rzędzie. Krzyżowo żebrowe sklepienia naw opierają się na tych samych filarach i pilastrach umieszczonych w ścianach zewnętrznych. Nad nawami bocznymi znajdują się galerie otwarte do wnętrza kościoła. Kolorowa, marmurowa posadzka wykonana w latach 1526 do roku 1660, przez Baccia i Giuliana d’Agnolo, Francesca de Sangallo i innych. W nawie po lewej stronie znajdują się dwa freski z XV wieku przedstawiające konne pomniki kapitanów wojsk, jak Niccolò da Tolentino namalowany przez Andrea del Castagno w 1456 roku, oraz Giovanniego Acuto obraz Paolo Uccella z 1436 roku.

Katedra i jej Campanilla/dzwonnica/
Inne znane dzieła zdobiące katedrę to namalowane na desce obrazy przedstawiające świętego Kosmę i świętego Damiana jest to dzieło Bicciego di Lorenzo oraz Dante i Boska komedia Dante i Trzy Królestwa, to dzieło Domenica di Michelino z 1465 roku, oraz witraże Ghibertiego. Znane są też freski pokrywające wnętrze ścian kopuły. Przedstawiają one scenę Sądu Ostatecznego. Namalowane zostały przez Vasariego i Zuccariego w latach 1572 do roku 1579, wbrew zamierzeniom Bruneleschiego, który celowo sklepienie pozostawił bez dekoracji. Kilkakrotne propozycje historyków zmierzających do przywrócenia pierwotnego wyglądu sklepienia nie zostały zaakceptowane (freski odrestaurowano w 1995 roku. Osiem pól sklepienia zostało podzielonych na 5 pasów, w których ukazano, najbliżej latarni, jest 24 Starców z Apokalipsy, dalej kolejno. Chór Anielski z narzędziami Męki Pańskiej, pomiędzy nimi główna postać namalowana na sklepieniu Zmartwychwstały Chrystus, postacie Matki Bożej i świętych. Cnoty i Dary Ducha Świętego oraz Błogosławieństwa. Grzechy Główne oraz Piekło. W panoramie miasta Florencji z daleka jest widoczna czerwona bryła sklepienia przykrywającego wschodnią część kościoła. Przekrycie zostało zaprojektowane na planie ośmiokąta o rozpiętości 45 metrów i 40 centymetrów o 2 metry 10 centymetrów więcej niż średnica kopuły rzymskiego Panteonu. Wraz z bębnem, na którym jest oparte ma wysokość 70 metrów a z latarnią wysokość ta wynosi 107 metrów. Jest to nowatorskie rozwiązanie, które na stałe weszło do historii architektury. Sklepienie to na ogół nazywane jest kopułą, chociaż na każdej wysokości, inaczej niż kopuła, ma powtórzony plan ośmiokąta. Z tego powodu można też spotkać się w literaturze fachowej z określeniem dwupowłokowe sklepienie klasztorne na planie ośmioboku. Zbudowano je bez wykorzystania rusztowania i deskowania, które wykorzystywano jako element podporowy podczas budowy sklepień, z uwagi na wysokość i rozpiętość konstrukcji przekrycia zbudowanie ich zostało uznane za niemożliwe. Brunelleschi zaproponował nowe rozwiązanie, w którym elementem konstrukcyjnym są żebra usytuowane wzdłuż południków i równoleżników.

Katedra nocą
Poziome pierścienie, wbudowywane sukcesywnie, usztywniły konstrukcję spełniając jednocześnie rolę zworników, które to uniemożliwiły zamknięcie się konstrukcji podczas wznoszenia. Dolne pierścienie wzmocniono ołowianymi obręczami, ich kształt koła został ukryty w grubości pierścienia. Konstrukcję uzupełniono dwoma powłokami wymurowanymi z cegły. Obydwie warstwy w połączeniu z żebrami i pierścieniami tworzą sztywną całość. Warstwa zewnętrza dodatkowo chroni całą konstrukcję przed deszczem i wiatrem. Powstanie tego dzieła uważane jest za początek wczesnego renesansu. W południowym oknie bębna kopuły znajduje się płyta z otworem o średnicy kilku centymetrów wykonana z brązu. Jest to otworkowy zegar słoneczny ma on gnomon otworkowy, umieszczony tam około roku 1470, przez Paolo Toscanellego, który umożliwił mu ustalenie południa słonecznego z dokładnością do pół sekundy oraz wyznaczenie dnia przesilenia letniego. Za katedrą znajduje się budynek muzeum Museo dell’Opera del Duomo ze zbiorami dzieł sztuki pochodzącymi z katedry, dzwonnicy i baptysterium.Katedra Wniebowzięcia Matki Bożej w Hildesheim

Katedra widok od nawy głównej
Jest to Katedra Mariacka w Hildesheim, czyli rzymskokatolicki kościół katedralny w Hildesheimie w Dolnej Saksonii w środkowych Niemczech. Jedna z najznamienitszych budowli w stylu romańskim w Niemczech odbudowana po ogromnych zniszczeniach wojennych w latach 1950 do roku 1960. Została wpisana na listę dziedzictwa kulturowego UNESCO w 1985 roku. Kamień węgielny pod budowę katedry w Hildesheim położył w 852 roku, biskup Altfrid. Jest to. Trójnawowa bazylika krzyżowa z transeptem została poświęcona w 872 roku. Spłonęła w wielkim pożarze, odbudowana w 1046 roku, przez biskupa Hazilo. Z niewielkimi przebudowaniami w XI do XIV wieku, oraz barokizacją wnętrza, przetrwała aż do II wojny światowej. W czasie nalotów II wojny światowej katedra została praktycznie zrównana z ziemią. Odbudowa trwała 10 lat od roku 1950 do 1960 roku, i ograniczyła się do stylu wczesnoromańskiego. Katedra słynie ze świetnie zachowanych obiektów z brązu z czasów biskupa Bernwarda. Drzwi Bernwarda, z niemieckego Bernwardstür z roku 1015, dwudrzwiowe wrota z brązu o wysokości 4 metry i 72 centymetra, pierwotnie wykonane dla kościoła świętego Michała a przeniesione do zachodniego portalu katedry.

Kolumna Chrystusa z roku 1020
Na lewym skrzydle przedstawione są sceny ze Starego Testamentu, jak opowieść o Adamie i Ewie, a na prawym nowotestamentowe sceny z życia Chrystusa. Znajduje się tutaj. Kolumna Chrystusa tu zwana Christussäule z roku 1020, odlana z brązu na wzór kolumn tryumfalnych stawianych przez cesarzy w Rzymie, przedstawia 24 sceny z życia Chrystusa od chrztu w Jordanie po wjazd do Jerozolimy. Kolumna stała w chórze wschodnim kościoła świętego Michała aż do XVIII wieku, kiedy to mieszkańcy miasta przenieśli ją na dziedziniec katedry, by ratować ją przed przetopieniem. Z początkiem XIX wieku, kolumna stanęła w południowym transepcie katedry. Świecznik Hezilo w niemieckim to Heziloleuchter z około roku 1065,jest to romański świecznik kolisty o średnicy okoł 6 metrów, służył za wzór świeczników w katedrze w Akwizgranie i Großcomburg. Symbolizuje wizję niebiańskiego miasta Jeruzalem.

Wrota Bernwalda z roku 1225
Chrzcielnica Wilbernusa jest to późnoromańska chrzcielnica z brązu w roku 1225, wykonana z kutego na gorąco brązu, jest wsparta na barkach czterech klęczących postaci symbolizujących rajskie rzeki Eufrat, Tygrys, Phison inaczej Ganges i Gion czyli Nil. Po bokach chrzcielnicy umieszczono cztery reliefy przedstawiające chrzest Chrystusa w Jordanie, przejście przez Morze Czerwone, transport Arki Przymierza przez Jordan oraz scenę wotywną ukazującą fundatora Wilbernusa u stóp Matki Boskiej. Przykrywę chrzcielnicy zdobią również cztery sceny: Chrystusa i grzesznicy żałującej za grzechy, rzezi niewiniątek, siedem uczynków miłosiernych oraz zakwitnięcie laski Aarona.

Romańska Chrzścielnica z roku 1225
Inne obiekty ciekawe obiekty sakralne to. Ołtarz główny czy też relikwiarz świętego Epifaniusza z Pawii, patrona katedry jest zabytek z pierwszej połowy XII wieku Prawy filar przed ołtarzem głównym. Madonna z kałamarzem zwany tu Tintenfassmadonna z około 1430 roku, drewniana figura Madonny z Dzieciątkiem o wysokości 180 centymetrów, wygięta w charakterystyczną dla gotyku literę S czyli Madonna prawą ręką podtrzymuje kałamarz, a nagi Jezus trzyma w rękach pióro. Motyw piszącego Jezusa jest bardzo rzadki w sztuce sakralnej. W muzeum diecezjalnym znajdują się drugie pod względem znaczenia zbiory sztuki sakralnej w Niemczech, obejmujące obiekty ze skarbca katedralnego, zwanego Domschatz a wpisane w roku 1985, na listę dziedzictwa kulturowego UNESCO. Czy też krzyż świętego Bernwarda po niemiecku jest to Bernwardskreuz z około roku 1150, długo wierzono, że krzyż został wykonany przez samego świętego Bernwarda, co jest jednak mało prawdopodobne. Krzyż ma około 50 centymetrów wysokości, jest wykonany ze złota i bogato zdobiony kamieniami szlachetnymi. Pośrodku znajduje się miniaturowy relikwiarz, zawierający fragmenty drewna z krzyża Chrystusa. Relikwie Świętego Krzyża odnalazła w Jerozolimie i przywiozła do Europy matka cesarza Konstantyna, święta Helena. Złota Madonna z przed 1022 roku jest to drewniana rzeźba madonny pokryta złotą folią, ewangeliarz świetego Bernwarda z około roku 1000 oraz bogato zdobiona księga liturgiczna, srebrne świeczniki świętego Bernwarda jeszcze z przed 1022 roku. Jest tu także ornat świętego Bernwarda powstały około także roku 1000. A także relikwiarz Najświętszej Marii Panny datowany na początek IX wieku. Czy krzyż Henryka Lwa, są tu trzy krucyfiksy w kształcie tarczy w języku niemiecki jest to Scheibenkreuz. Oraz relikwiarz świetego Oswalda i kielich świętego Bernwarda z XV wieku

Tysiącletni krzew dzikiej róży rosnący przy absydzie katedry
Przy budynku kościoła od strony apsydy rośnie tysiącletni krzew różany zwany tu Tausendjährige Rosenstock. Jego dokładny wiek nie jest znany. Jest to krzew dzikiej róży, która może przetrwać wiele lat, o ile jej korzenie pozostają nie naruszone. Dokumenty historyczne poświadczają, że róża rośnie w tym miejscu od około 400 lat. Wedle legendy róża rośnie tu przynajmniej od roku 815, kiedy to cesarz Ludwik I Pobożny, jeden z synów Karola Wielkiego, zgubił się w lesie w trakcie polowania i kazał odprawić mszę w intencji odnalezienia drogi.

Nawa główna katedry
Było to w pobliżu Hildwins Heim co w polskim języku znaczy domu chłopa Hildwina. Relikwiarz maryjny z kaplicy królewskiej zawieszono na czas mszy na gałązce dzikiej róży. Po mszy jednak nie dawał się zdjąć, co cesarz odczytał jako znak, że właśnie w tym miejscu, a nie jak planowano wcześniej w Elze, ma powstać nowe biskupstwo poświęcone Marii, której symbolem jest róża. W czasie II wojny światowej róża została zniszczona wraz z katedrą. Pomimo zwęglonych łodyg, zaczęła odrastać i zakwitła, stając się symbolem miasta Hildesheim. Róża z Hildesheim uważana jest za najstarszą żywą różę na świecie.Kościół świętego Andrzeja w Hildesheim

Po niemiecku jest to świątynia pod wezwaniem. Sant Andreaskirche zu Hildesheim. Jest to kościół luterański położony w Hildesheim. Pełni funkcję kościoła parafialnego parafii Sant Andreas Gemeinde Hildesheim. Zbudowany został w XIV i XV wieku, w stylu gotyckim na miejscu wcześniejszego kościoła romańskiego. Jego widoczna z daleka, mierząca 114 i pół metrowa wieża, i jest najwyższą wieżą kościelną w Hildesheim i w całej Dolnej Saksoni. Na miejscu obecnego kościoła stała zbudowana w XII wieku, trzynawowa romańska bazylika. W roku 1389, mieszczanie Hildesheim rozpoczęli budowę trzynawowego, gotyckiego kościoła pod wezwaniem św Andrzeja. Rozmiary kościoła i jego wyposażenie miały świadczyć o dumie i zamożności mieszkańców miasta, które swój dochód czerpało z położenia na przecięciu się dwóch głównych szlaków handlowych. Budowniczym świątyni był prawdopodobnie Peter Parler lub któryś z jego uczniów. Wzorem architektonicznym nowego kościoła mogła być, nie licząc katedr francuskich, katedra świętego Wita w Pradze. Budowa kościoła trwała ponad sto lat, a biorąc pod uwagę położenie kamienia węgielnego pod odbudowę wieży 10 listopada 1883 roku, z okazji 400 setnej rocznicy urodzin Marcina Lutra, czyli prawie pięciuset lat później. Budowa była wiele razy przerywana, z uwagj iż na przeszkodzie stawały wojny, konflikty, brak materiałów budowlanych i środków finansowych oraz zarazy. Reformacja dotarła do Hildesheim w 25 lat po tym, jak Marcin Luter przybił swoje 95 tez na drzwiach kościoła w Wittenberdze. 1 września 1542 roku, przyjaciel i współpracownik Lutra, Jan Bugenhagen wygłosił w kościele świętego Andrzeja, po raz pierwszy w Hildesheim, kazanie protestanckie. Jego tematem był ustęp z Ewangelii świętego Marka że oto. Nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię. Pobyt Bugenhagena upamiętnia nowoczesna fontanna na zewnątrz kościoła. Po niszczycielskim ataku bombowym 22 marca 1945 roku, kościół został całkowicie spalony. W latach 1956 do roku 1965, został odbudowany i 29 sierpnia 1965 roku uroczyście poświęcony, jako ostatni ze zniszczonych kościołów Hildesheim.

Wejście do wnętrza prowadzi przez drzwi fasady zachodniej, w której zachowały się pozostałości romańskiego westwerku z roku 1140. Nawa główna, wysoka jest na 28 metrów i 60 centymetrów, a przekryta jest sklepieniem gwiaździstym. Nawy boczne łączą się z przodu w wieniec pięciu kaplic otaczających przestrzeń wokół ołtarza. Wystrój rzeźbiarski tej przestrzeni jest dziełem Ulricha Henna. Wieża kościelna została udostępniona publiczności w marcu 1995 roku. Znajduje się na niej platforma widokowa, do której prowadzą 364 stopnie schodów. W wieży wiszą cztery dzwony, z których trzy pochodzą z byłych niemieckich terenów na wschodzie. Najcięższy i najstarszy dzwon, 3 tonowy Osanna pochodzi z Kościoła Mariackiego w Gdańsku, gdzie w 1632 roku, został odlany, a po drugiej wojnie światowej wywieziony do Hildeshelm.Katedra w Akwizgranie

Widok na westwerk od strony zachodniej
Po niemiecku jest to Aachener Münster lub Kaiserdom kościół katedralny pod wezwaniem świętej Marii w Akwizgranie w zachodnich Niemczech. Katedra składa się z trzech części, z których najstarszą jest dawna kaplica pałacowa Karola Wielkiego zwana tu Pfalzkapelle jako jeden z nielicznych zabytków sztuki karolińskiej zachowanych do naszych czasów. W dobie wczesnego romanizmu dobudowano westwerk. W XIV wieku, rozpoczęto budowę dopiero ukończoną w następnym stuleciu całego gotyckiego prezbiterium, które jest miejscem spoczynku Karola Wielkiego. Przede wszystkim prezbiterium pełni jednak funkcję sanktuarium mieszczącego cztery najwyższej wagi relikwie Marii, Jezusa oraz Jana Chrzciciela, które pochowane są w późnoromańskim relikwiarzu Marii. Świątynia była jednym z najważniejszych ośrodków pielgrzymkowych w Europie, a dawna tradycja wystawiania co siedem lat relikwii jest kontynuowana do dzisiaj. Katedra przez 600 lat do roku 936 do 1531 roku, była miejscem koronacji 30 władców Świętego Cesarstwa Rzymskiego. W roku 1930,świątynia otrzymała godność katedry. Dopiero w roku 1978, katedra w Akwizgranie została wpisana na listę dziedzictwa kulturowego UNESCO jako pierwszy obiekt na terenie Niemiec i jeden z trzech pierwszych w Europie. Pierwszym budowniczym katedry był Odo z Metzu, ale jej dzisiejsza postać to efekt prac architektonicznych przeprowadzonych na przestrzeni ponad 1000 lat.

Relikwiarz Najświetszej Marii Panny
Bezpośrednią inspiracją i wzorem dla architektów w Akwizgranie był, powstały w VI wieku, kościół San Vitale w Rawennie. Natomiast Karol Wielki marzył o budowli przewyższającej swą doskonałością wszystkie dotychczasowe konstrukcje. Budowniczych do prac przy świątyni sprowadzono z zagranicy. Do budowy kaplicy użyto materiałów z pobliskich budowli rzymskich w Kolonii a najprawdopodobniej z Sant Gereon lub też Praetoriumspalast. Kaplica wydaje się mała w porównaniu z innymi częściami katedry dobudowanymi później. Kiedy jednak powstawała, była największym kościołem na północ od Alp. Kaplica zbudowana jest na planie ośmiokąta, który w starożytności uznawany był za formę doskonałą pomiędzy kołem a kwadratem. Koło, bez początku i bez końca, symbolizowało nieskończoność nieba. Kwadrat, natomiast, symbolizował ograniczoną formę Ziemi, a jego cztery kąty wyznaczały kierunki niebieskie. Idealne wymiary kaplicy odzwierciedlają biblijne rozmiary niebiańskiego Jeruzalem: długość, szerokość i wysokość są sobie równe. Katedra była sukcesywnie rozbudowywana, tak by sprostać ogromnemu napływowi pielgrzymów przybywających do Akwizgranu, by oddać cześć między innymi Wielkim Relikwiom Akwizgrańskim oraz Karolowi Wielkiemu, kanonizowanemu przez antypapieża w roku 1165. W latach 1355 do roku 1414, wzniesiono gotyckie prezbiterium, wzorowane na Sainte Chapelle w Paryżu.

Wnętrze kaplicy pałacowej
Pod koniec drugiej wojny światowej, katedra, tak jak większość centrum miasta w Akwizgranie, była celem bombardowań lotnictwa brytyjskiego. W czasie nalotów najbardziej ucierpiało gotyckie prezbiterium oraz witraże, które po wojnie zostały zrekonstruowane przez Antona Wendlinga. Abstrakcyjne wzory witraży bocznych nawiązują do zstąpienia światła z nieba, symbolicznej siedziby Boga, na ziemi. Przyjrzyjmy się jak wygląda architektura i wystrój wnętrza katedry. Mamy tu monumentalny westwerk wraz z kaplicą pałacową stanowią rdzeń całej katedry, są kluczowym dziełem architektury doby Karolingów, jeden ze swego rodzaju modusów dla architektury przedromańskiej, romańskiej i gotyckiej. Natomiast wielokrotnie rozbudowany masyw zachodni składa się z centralnej kwadratowej wieży, którą flankują dwie mniejsze wieżyczki schodowe. Z czasów karolińskich zachowała się architektura wnętrza wraz z niszami i schodami. W XVII wieku, dobudowano kruchtę, a w latach 1879 do roku 1884, główna wieża została znacznie podwyższona i otrzymała neogotycką formę. Jest tu także zabytek niecodzienny nazwany Wilcze Wrota. Do najcenniejszych dzieł związanych z zachodnią częścią świątyni należą odlane w miejscowej odlewni około roku 800 brązowe, ważące ponad cztery tony, drzwi, zwane także Wilczymi Wrotami. Jest to pierwsze od upadku imperium rzymskiego dzieło tego typu. Zgodnie z tendencjami renesansu karolińskiego, dekoracja drzwi nawiązuje do form antycznych. Połacie podwoi zostały podzielone na cztery kwatery o gładkiej powierzchni obramowanej bordiurą ze zwielokrotnionym motywem palmety i kimationu jońskiego. Dwie koliste, wypukłe antaby mają formę stylizowanej głowy lwa. Wewnątrz, w przyziemiu masywu zachodniego, umieszczono wtórnie datowany na II wiek brązowy posąg wilczycy, oraz wielką szyszkę sosny, około roku 1000, pochodzącą z dawnej fontanny. Oraz późnorzymski, datowany na II wiek po Chrystusie, brązowy posąg wilczycy został sprowadzony z Rzymu za sprawą Karola Wielkiego, który kazał go umieścić na dziedzińcu dawnego palatium. Jest to nawiązanie do rzymskiego wzoru, którym była wilczyca kapitolińska.

Widok na westwerk od strony zachodniej
Wzniesiona przez Odona z Metzu w latach 792 do roku 800, kaplica pałacowa stanowiła integralną część założenia pałacowego Karola Wielkiego palatium. Jest to dwukondygnacyjna budowla centralna, na rzucie oktagonalnym z 16 bocznym obejściem. Nakryta jest masywną kopułą na ośmiokątnym tamburze z otworami okiennym wsparte na masywnych filarach, które oddzielają centralną część od obejścia i wzniesionych powyżej empor. Empory i obejście są nakryte sklepieniem krzyżowym. Ściany części centralnej są artykułowane półkolistymi arkadami, przy czym każda arkada empor jest podzielona na dwie strefy, niższą podzieloną na trzy mniejsze arkady i wyższą, również o trójdzielnym układzie, ale podział tworzą wyłącznie kolumny. Oryginalne kolumny marmurowe zostały sprowadzone na życzenie Karola Wielkiego z Włoch, z Rzymu i Rawenny. Nieliczne zachowały się na swoim miejscu. Większość została zagrabiona podczas francuskiej okupacji Nadrenii i wysłana do Paryża. Część z nich powróciła do Akwizgranu w 1815 roku, i została ponownie umieszczona we wnętrzu katedry w 1840 roku. Przy tej okazji postawiono też wiele nowych kolumn, używając między innymi granitu assuańskiego. Wystrój kaplicy tworzą cenne dzieła sztuki z czasów karolińskich i ottońskich, obrazuje on rangę miejsca. Od koronacji Ludwika Pobożnego na współcesarza do końca średniowiecza w XVI wieku, kaplica pełniła funkcję kościoła koronacyjnego, odbyły się tu aż 32 koronacje.

Widok kaplicy pałacowej w kierunku wschodnim.
Należy zwrócić uwagę na tron Akwizgrański, nazywany też tronem Karola Wielkiego lub tronem Karola. Został sporządzony w 790 roku, na zlecenie Karola Wielkiego. Miał on wyposażyć kaplicę pałacową dzisiejszą katedrę w Akwizgranie. Tron znajduje się od początku utworzenia w katedrze w Akwizgranie. Nazywanej też przez społeczeństwo niemieckie Aachner Münster. Tron ten służył do koronacji Ludwika Pobożnego, jako zastępcy cesarza w 813 roku, jak również koronacji Ottona Wielkiego na rzymsko niemieckiego króla w roku 936. Koronowano na nim też Ferdynanda I, na rzymskoniemieckiego króla w roku 1531. Łącznie na tym tronie ukoronowano 30 niemieckich królów. W związku z tym w XI wieku z tronu królewskiego w Akwizgranie jako totius regni archisolium przemawiano. Sam Karol Wielki został w roku 768,w Noyon ukoronowany na króla. Potem w 800 roku, w Rzymie na cesarza Augusta. Przez lata uważano, że tron ten należał do Karola Wielkiego. Jednak ostatnie badania dowodzą, że powstał on w czasach późniejszych, najprawdopodobniej z okazji koronacji Ottona I. Właśnie na emporze znajduje się ten marmurowy, zmontowany z rzymskich spoliów tron cesarski z drewnianym siedzeniem, do którego prowadzi sześć kamiennych stopni, ułożonych na wzór schodów świątyni Salomona w Jerozolimie.

Przedsionek z kopią Wilczych Wrót
Jet w tej katedrze także Pala d’Oro, a jest to, złote antependium ołtarzowe, jako jeden z trzech zaledwie przykładów złotniczej okładziny, zachowanych z czasów karolińsko ottońskich, pozostałe to Antependium z Bazylei i antependium z kościoła Świętego Ambrożego w Mediolanie. Dzieło datuje się na 1 ćwierć XI wieku. To dzieło sztuki charakteryzuje się bogatą treścią, która zawarta jest w trybowanych przedstawieniach figuralnych. Dziesięć prostokątnych kwater wypełnia cykl pasyjny od Wjazdu do Jerozolimy Chrystusa po Trzy Marie u jego Grobu. Pośrodku we wrzecionowatej mandorli umieszczony został Chrystus w majestacie, któremu asystują po bokach Maria i świety Michał Archanioł. Całość dopełniają cztery medaliony z symbolami Ewangelistów. Warto zwócić uwagę na Ambona Henryka II po lacinie to Ambo Heinrichs II. Ambona została ta zbudowana w latach 1002 do roku 1014, na życzenie Henryka II, co poświadcza inskrypcja na dolnej bordiurze, której treść brzmi następująco. Dążąc do wiecznej chwały, ofiaruje Tobie, Najświętsza Dziewico, pobożny król Henryk, wraz z kosztownościami, to dzieło świętej ambony, błyszczące złotem i drogimi kamieniami, abyś mu swą modlitwą wyprosiła najwyższą łaskę. Ambona należy do najważniejszych dzieł z czasów ottońskich. Po dzień dzisiejszy jest wykorzystywana w wyjątkowe święta do użytku liturgicznego.

Katedra od strony prezbiterium
Ambona Henryka II. została wykonana specjalnie dla kaplicy pałacu królewskiego, dzisiaj katedry w Akwizgranie. Usytuowana w kaplicy jest wykonana z drewna dębowego i w całości jest pokryta złotą blachą. Ściana Ambony zabezpieczona jest balustradą i ma zarys koniczyny liściastej, która przez listewki z Filigranów i kamieni szlachetnych jest po dziś dzień utrzymana w originale. Podstawę z drewna dębowego czyli 9 kwadratów ozdobionych brązowym lakierem. Z tego 5 tworzy krzyż z kamieniami szlachetnych nazwany Crux gemmata. Tworzy formę greckiego krzyża. Szlachetne wazony zdobią te pola, 3 z nich są oryginalne, a 2 wykonane później. Oryginalne części to, filiżanka i spodek z kryształu górskiego i owalna antyczna miska Agatowa, która prawdopodobnie jest z III lub IV wieku po Chrystusie. Nikt nie wie, w jaki sposób weszła w posiadanie Henryka II. Źródła mówią, że jest to prezent od wschodnich delegacji rzymskich. Udowodniono, że chodzi o części pięknej zastawy cesarzowej Teofano, a żony Ottona II. Pierwsze 2 obiekty przedstawiają orientalne prace późniejszego X i XI wieku. Takie prace z kryształu górskiego cieszyły się zainteresowaniem na północy Alp. Zielona prążkowa i wykonana z Agatu miska tworzyła późniejszą sztukę. Szachy wykonane z Agatu i chalcedonu oprawiały później naczynia do picia. Pozostałe 4 narożne kwadraty są napędzane płaskorzeźbami z miedzi i przedstawiają piszących Ewangelistów. Tablica Matthew u góry z lewej, jest po dziś dzień oryginalna, a 3 inne płaskorzeźby były wzorowane na modelach gipsowych z roku 1870. Ściany parapetu, jak i obie strony kolumn są ozdobione przez liczne cechowania z brązu. Te jedyne w swoim rodzaju dzieła ozdobne rozprzestrzeniają się na boczne segmenty Ambony. Są to 6 wypukłych zaokrąglonych zębów słonia wykorzystywanych do paneli z kości słoniowej. Aleksandryjskie lub egipskie dzieła VI wieku po Chrystusie. Dwa górne pola obu przednich ścian flankującego wybrzuszenia pokazują zwycięzców walki. Co 2 geniuszowi wkładają koronę na głowę, kiedy wojownicy z prawej strony gotowi do walki stoją. Wojownik siedzący na koniu wpycha w pancernego smoka lance. Inna tablica pokazuje pędzące Nereidy na zwierzętach morskich. Córka greckiego Boga morza Nereus i jego żony Doris pokazana jest jako towarzyszka Posejdona. Na 4 płytce można zobaczyć ukoronowaną boginię, która w prawej ręce trzyma statek, a w lewej dłoni róg obfitości, który wpada do małej świątyni, z której wygląda dziecko. Kopułę świątyni zdobią anioły grające na instrumentach. Bogini może być uosobieniem miasta Aleksandria lub Tyche. Córka Zeusa i bogini dobrego i złego przypadku działa; steruję statkiem życia. Korona i dziecko zapoczątkowali boginię Izydę. Egipską boginię miłości i morza.

Dzwonnica katedralna
Samo wnętrze kaplicy zdobi świecznik kolisty z XII wieku, a jest to świecznik Barbarossy, podarowany przez cesarza Fryderyka I Barbarossę i jego żonę Beatrycze. Jego 48 świec zapalanych jest wyłącznie z okazji wielkich świąt kościelnych. Kształt świecznika nie jest przypadkowy, bo nawiązuje do 12 bram Jerozolimy, jak i do 12 apostołów. Idea religijna przekuta w rzecz materialną. Świecznik Barbarossy znajduje się pod kopułą dachu kaplicy pałacowej Karola Wielkiego, dzisiaj Katedry w Akwizgranie. Wykonany jest z pozłacanej miedzi, ma średnicę 4 metrów i 20 centymetrów. Przymocowany jest na około 27 metrowym łańcuchu na środku pod dachem kaplicy pałacu, z okresu Karolingów. Jest to oryginalny łańcuch z czasów Karolingów. Świecznik wiszący około 4 metry nad podłogą marmurową składa się z 8 segmentów okręgu i jest tym samym dostosowany do ośmiokątnej formy kaplicy pałacu. Obręcz świecznika symbolizuję mur miejski z niebiańskiego Jeruzalem. Ten stylizowany mur miejski zawiera 8 dużych i 8 małych wieżyczkowatych latarni, które są systematycznie rozmieszczone i symbolizują bramy miasta. W tych 16 wieżach były zamontowane srebrne figury, które przedstawiały; świętych, anioły i strażników. Zostały niestety stracone. Przetrwały dolne płyty z wież, na których są od dołu widoczne sceny z życia Jezusa. Zwłaszcza 8 pochwał z kazania na Górze, jak i mistrzowsko wykonane grawerunki. Świecznik Barbarossy jest w Niemczech jednym z zaledwie 4 pozostałych romańskich świeczników.

Wiszący świecznik Barbarossy
Musimy także opisać i obejrzeć Capella vitrea czyli gotyckie prezbiterium. Bowiem od wschodu kaplica sąsiaduje z dwuprzęsłowym, poligonalnie zamkniętym z obu stron prezbiterium o 25 metrowej długości, 13 metrowej szerokości i 32 metry wysokości, które de facto jest swego rodzaju odrębną częścią świątyni, nawiązującą do średniowiecznych kaplic zamkowych, z paryską Sainte Chapelle na czele. Odwołanie się do paryskiego pierwowzoru było celowe, zaznajomiony z francuską sztuką dworską cesarz Karol IV Luksemburski polecił wzniesienie kaplicy dla relikwii Chrystusa, Marii, Jana Chrzciciela oraz Karola Wielkiego, upamiętniając dawną stolice monarchii karolińskiej, a także ważne, konkurujące z pobliską Kolonią centrum pielgrzymkowe, podkreślił też polityczną i kulturalną potęgę Rzeszy. Tradycję karolińska i francuską obrazują umieszczone w prezbiterium katedralnym naturalnej wielkości figury apostołów przy służkach, z I poł. XV w. Pod względem ideowym cykl figur nawiązuje do Apostoleionu w Konstantynopolu, gdzie były przedstawione wizerunki uczniów Chrystusa i cesarza Konstantyna Wielkiego. Oprócz rzeźb apostołów, we wschodniej części cyklu znajdują się figury Madonny z Dzieciątkiem i Karola Wielkiego. Okna, których całkowita powierzchnia liczy 1000 metrów kwadratowych zdobią go dziś współczesne witraże. Pierwotne witraże nie zachowały się, a XIX wieczne zostały zniszczone podczas ostatniej wojny. Zworniki z 1414 roku, przedstawiające Matkę Boską, Chrystusa Zmartwychwstałego, Karola Wielkiego nawiązują do kultowej funkcji chóru.

Relikwiarz Karola Wielkiego
No i warty uwagi jest sam relikwiarz, Karola Wielkiego. Bowiem szczątki Karola Wielkiego spoczywają w relikwiarzu w sali chóralnej katedry w Akwizgranie. Relikwiarz wykonany został w 1215 roku, przez złotników akwizgrańskich na zlecenie cesarza Fryderyka II. Jego datowanie jest dyskusyjne jak i samo złożenie relikwii cesarza miało miejsce w 1215 roku, za czasów Fryderyka II, jednakże na podstawie badań dendrochronologicznych rdzenia relikwiarza istnieją przypuszczenia że inicjatorem powstania dzieła był jeszcze cesarz Fryderyk I Barbarossa z około 1182 roku. Budowa relikwiarza Karola Wielkiego zwanego jak wiemy Karlsschre Relikwiarz, który wywodzi się z XII wieku. Dzieło to reprezentuję grupę nadreńskich relikwiarzy skrzyniowych. Relikwiarz ma formę jedno nawowego kościoła bez nawy bocznej. Skrzynia dębowa, która ma ponad 2 metry długości jest pokryta pozłacanym srebrem, pozłacaną miedzią, filigranem, kamieniami szlachetnymi, Emaliami i brązującymi płytkami lakierowanymi Pokost. Podwójny profil podstawy jest udekorowany płytkami Emaliu, grawerunkami i filigranowymi i srebrnymi tłoczeniami z motywami kwiatów. Przedni szczyt strony pokazuje panującego Karola Wielkiego. Po jego prawej stronie stoi papież Leon III, a po lewej arcybiskup Turpin z Reims, któremu przypisywane jest autorstwo legendy Karola Wielkiego. Nad Karolem Wielkim znajduje się medalion półpostaci Chrystusa. Na tylnej stronie królują Madonna z Chrystusem. Pomiędzy Archaniołem Michałem i Gabrielem. Nad nimi przedstawiają 3 półfigury Personifikację wiary, nadziei i miłości. Powierzchnie dachowe pokazują każdą z 4 płaskorzeźb ze scenami z legendy Karola Wielkiego. Legendarnej historii cesarza, który przez boskie powołanie znalazł swoją drogę życiową. Źródło literackie do tych relief tworzy tak zwany Pseudo Turpin, jest torękopis z XII wieku. Współczesną kopię można znaleźć w archiwum katedry w Akwizgranie. Oryginał znajduje się w trzeciej księdze w Calixtinus Codex w Santiaga de Compostela. Wyrobione grzebienie z pozłacanej miedzi i 5 nodi zdobią Kalenicę i szczyt budynku. Na ścianach bocznych przedstawione są postacie 16 królów i cesarzy niemieckich. Na każdej ścianie zostało uwiecznionych 8 cesarzy. Po prawej stronie od Karola Wielkiego można zobaczyć od lewej do prawej: Henryka II., Ottona III., Ottona I., Ottona II., Karola Grubego, bezimienny władca, Henryka VI i Fryderyka II. Po drugiej stronie bocznej można zobaczyć Henryka V, Henryka IV, Ottona IV, Henryka I, Lothara I i Ludwika Pobożnego.

Pieczęć z 1327 roku, przedstawiająca Karola Wielkiego wręczającego Marii i Jezusowi model kaplicy pałacowej
Chwilę uwagi należy nam poświęcić na bezcenny zabytek jakim jest. Relikwiarz Najświętszej Marii Panny. W zachodniej części prezbiterium umieszczony jest monumentalny relikwiarz Najświętszej Marii Panny został wykonany około roku 1215 do 1520, dla umieszczonych w 1239 roku, najwyższej rangi czterech relikwii jak. Wielkie Relikwie Akwizgrańskie, które uczyniły Akwizgran jednym z największych ośrodków pielgrzymkowych w zachodniej Europie. Są to, suknia Najświętszej Marii Panny, pieluszki Dzieciątka Jezus, Czy też perizonium którym owinięto biodra ukrzyżowanego Jezusa, oraz, chusta którą owinięto ściętą głowę Jana Chrzciciela. Relikwiarz posiada formę jedno nawowej bazyliki z krótkim transeptem. Na środku ściany frontowej można zobaczyć Najświętszą Marię Pannę z dzieciątkiem Jezus. Obydwoje ukoronowani. Naprzeciwko Karola Wielkiego, na przedniej stronie po prawej Chrystusa, po lewej stronie papieża Leona III.. Na ścianach bocznych znajdują się figury, a złocone najstarszą znaną techniką. Są to właśnie wspomniane figury 12 Apostołów, którzy są przedstawieni pod ostrymi łukami. Ich nazwiska zapisane są nad nimi techniką zdobniczą emalia. Powierzchnie dachowe pokazują złote reliefy przedstawiające sceny z życia Jezusa, począwszy od zwiastowania aniołów do Marii i kończąc na pogrzebie. Biżuteria ozdobna tworzy liczne emaliowe i filigranowe płytki, także złocone tłoczone paski, ponad 1000 kamieni szlachetnych, w tym też kawałki kamieni były przy tworzeniu dzieła w nie wrabiane Gliptyka. Płaszczyzny dachu są ozdobione liśćmi koniczyny. Relikwiarz jest przypisywany do okresu przejściowego, od romańskiego stylu, aż do gotyku. Należy obok relikwiarza Karola Wielkiego do najważniejszych dzieł sztuki XIII wieku. Z kultem relikwii, który przeżywał swoje apogeum w średniowieczu wiąże się stara tradycja ich prezentacji co siedem lat, która trwa do dnia dzisiejszego.

Szyszka sosny z dawnej fontanny, pochodzi z około 1000 roku
Francuskojęzyczni sąsiedzi Niemiec, będąc pod wrażeniem monumentalnej kaplicy pałacowej Karola Wielkiego, nadali miastu nazwę Aix la Chapelle.