Neonatologia praktyczna dla pielęgniarek i położnych. Tom 2 - ebook

AUTORZY

Grażyna ALWEIL

▶ Magister pielęgniarstwa

▶ Specjalistka pielęgniarstwa neonatologicznego, pielęgniarstwa anestezjologicznego i intensywnej opieki oraz pielęgniarstwa opieki paliatywnej

Mariola CICHOŃ

▶ Magister fizyki medycznej i dozometrii

Magdalena CZAJKOWSKA

▶ Doktor nauk humanistycznych

▶ Fizjoterapeutka

▶ Neurologopeda

Agata DAWIDOWSKA

▶ Magister prawa

▶ Radczyni prawna

Izabela FYRLA

▶ Magister pielęgniarstwa

▶ Specjalistka pielęgniarstwa neonatologicznego

Ewa GABRYEL

▶ Magister pielęgniarstwa

▶ Specjalistka pielęgniarstwa anestezjologicznego i intensywnej opieki

Angelika Janik-Koprowska

▶ Magister pielęgniarstwa

▶ W trakcie specjalizacji z pielęgniarstwa anestezjologicznego i intensywnej terapii

Anna KLUCZNY

▶ Magister pielęgniarstwa

▶ Specjalistka pielęgniarstwa neonatologicznego

Andrea KOŁTOŃSKA

▶ Lekarz

▶ W trakcie specjalizacji z neonatologii

Sylwia KOPKA

▶ Magister psychologii

Danuta KOZŁOWSKA-RUP

▶ Doktor nauk medycznych

▶ Certyfikowana Doradczyni Laktacyjna (CDL)

▶ Międzynarodowa Dyplomowana Konsultantka Laktacyjna (IBCLC)

▶ Specjalistka pielęgniarstwa neonatologicznego

Michalina KULAWIK

▶ Magister położnictwa

▶ Certyfikowana Doradczyni Laktacyjna (CDL)

▶ W trakcie specjalizacji z pielęgniarstwa neonatologicznego

Agata MAJNUSZ

▶ Magister położnictwa

▶ Certyfikowana Doradczyni Laktacyjna (CDL)

▶ Specjalistka pielęgniarstwa neonatologicznego

Agnieszka MAŃKA

▶ Magister położnictwa

▶ Certyfikowana Doradczyni Laktacyjna (CDL)

▶ Specjalistka pielęgniarstwa neonatologicznego oraz pielęgniarstwa ginekologiczno-położniczego

Martyna MĄCZKA

▶ Doktor nauk o zdrowiu

▶ Położna

▶ Certyfikowana Doradczyni Laktacyjna (CDL)

▶ Międzynarodowa Dyplomowana Konsultantka Laktacyjna (IBCLC)

▶ Specjalistka pielęgniarstwa ginekologiczno-położniczego

Katarzyna MORAWSKA

▶ Magister położnictwa

▶ Specjalistka pielęgniarstwa anestezjologicznego i intensywnej opieki

▶ Specjalistka pielęgniarstwa neonatologicznego

Katarzyna OTTO

▶ Magister fizyki medycznej

Anna PISARZOWSKA

▶ Magister położnictwa

▶ Certyfikowana Doradczyni Laktacyjna (CDL)

▶ Specjalistka pielęgniarstwa ginekologiczno-położniczego

Halina SUKIENNIK-JAWOREK

▶ Magister pielęgniarstwa

▶ Specjalistka pielęgniarstwa anestezjologicznego i intensywnej opieki

Małgorzata SZETELA

▶ Magister inżynier automatyki i robotyki w dziedzinie komputerowego sterowania i neurocybernetyki

▶ Specjalista sprzętu medycznego

▶ Trener terapii oddechowej oraz opieki neonatologicznej

Anna TARKO

▶ Lekarz

▶ Specjalista neonatolog

Mariola TONDYGROCH

▶ Magister pielęgniarstwa

▶ Specjalistka pielęgniarstwa anestezjologicznego i intensywnej opieki

Kamila WŁODARCZYK

▶ Magister fizjoterapii

▶ Fizjoterapeutka neonatologiczna

▶ Terapeutka neurorozwojowa i oddechowa

Jolanta WOJDYŁO

▶ Magister położnictwa

▶ Specjalistka pielęgniarstwa epidemiologicznego

Anna WOJTYLA

▶ Doktor nauk o zdrowiu

▶ Położna

▶ Certyfikowana Doradczyni Laktacyjna (CDL)

▶ Homeopata

▶ Specjalistka pielęgniarstwa ginekologiczno--położniczego oraz pielęgniarstwa rodzinnego

Anna ZIELIŃSKA

▶ Magister pielęgniarstwa

▶ Specjalistka pielęgniarstwa anestezjologicznego i intensywnej opieki

Janusz ŚWIETLIŃSKI

▶ Profesor medycyny

▶ Specjalista w zakresie neonatologii, pediatrii, anestezjologii i intensywnej terapiiWYKAZ SKRÓTÓW

AAP – Amerykańska Akademia Pediatrii (American Academy of Pediatrics)

ACOG – Amerykańskie Kolegium Położników i Ginekologów (American College of Obstetricians and Gynecologists)

aEEG – amplitudowo zintegrowana elektroencefalografia

AFI – wskaźnik płynu owodniowego (amniotic fluid index)

AFP – α-fetoproteina

AG – luka anionowa

AIDS – zespół nabytego niedoboru odporności (acquired immune deficiency syndrome)

AKI – ostre uszkodzenie nerek (acute kidney injury)

ANTT – aseptyczna technika bezdotykowa (aseptic non-touch technique)

AS – zwężenie zastawki aortalnej (aortic stenosis)

ASD – ubytek przegrody międzyprzedsionkowej (atrial septal defect)

BCG – szczepionka przeciw gruźlicy (Bacillus Calmette-Guérin)

BE, cBase – nadmiar zasad

BPD – dysplazja oskrzelowo-płucna (bronchopulmonary dysplasia)

BTA – bezpośredni test antyglobulinowy

CAH – zespół nadnerczowo-płciowy (congenital adrenal hyperplasia)

cBase – nadmiar zasad

cGlu – glikemia

cHCO₂ – stężenie wodorowęglanów

cK+ – stężenie potasu

cLac – mleczany

CMV – cytomegalowirus (Cytomegalovirus hominis)

cNa+ – stężenie sodu

CoA – koarktacja aorty (coarctation of the aorta)

CPAP – stałe dodatnie ciśnienie w drogach oddechowych (continuous positive airway pressure)

CRP – białko C-reaktywne (C-reactive protein)

ctO₂ – całkowita zawartość tlenu we krwi

CVS – biopsja kosmówki (chorionic villus sampling)

DCC – opóźnione zaklemowanie pępowiny (delayed cord clamping)

DIA – ciśnienie rozkurczowe (diastole)

DIC – zespół rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego (disseminated intravascular coagulation)

DORV – dwuujściowa prawa komora (double outlet right ventricle)

ECMO – pozaustrojowe utlenowanie krwi (extracorporeal membrane oxygenation)

ECW – objętość wody zewnątrzkomórkowa (extracellular water)

EDTA – kwas wersenowy (ethylenediaminetetraacetic acid)

EEG – elektroencefalografia

EKG – elektrokardiografia

ERC – Europejska Rada Resuscytacji (European Resuscitation Council)

ESPGHAN – Europejskie Towarzystwo Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci (European Society for Paediatric Gastroenterology, Hepatology and Nutrition)

etCO₂ – wysycenie krwi dwutlenkiem węgla

FAS – płodowy zespół alkoholowy (fetal alcohol syndrome)

FCOHb – karboksyhemoglobina

FHbF – hemoglobina płodowa

FHHb – deoksyhemoglobina

FIL – zwrotny inhibitor laktacji (feedback inhibitor of lactation)

FMetHb – methemoglobina

FO₂Hb – oksyhemoglobina

FT – fototerapia

G6PD – dehydrogenaza glukozo-6-fosforanowa

GDM1 – cukrzyca ciążowa typu 1 (gestational diabetes mellitus type 1)

GDM2 – cukrzyca ciążowa typu 2 (gestational diabetes mellitus type 2)

Hb – hemoglobina

HbF, FHbF – hemoglobina płodowa

HBV – wirus zapalenia wątroby typu B (hepatitis B virus)

HCG – ludzka gonadotropina kosmówkowa (human chorionic gonadotropin)

HCV – wirus zapalenia wątroby typu C (hepatitis C virus)

HFO – wysoka częstotliwość (high frequency oscillation)

HIE – encefalopatia niedotlenieniowo-niedokrwienna (hypoxix ischemic encephalopathy)

HIV – ludzki wirus niedoboru odporności (human immunodeficiency virus)

HLHS – zespół niedorozwoju lewego serca (hypoplastic left heart syndrome)

HR – tętno (heart rate)

HSCR – choroba Hirschprunga (Hirschsprung’s disease)

Ht – hematokryt

HTLV – wirus ludzkiej białaczki z komórek T (human T-cell leukemia/lymphoma virus)

ICW – objętość wody wewnątrzkomórkowa (intracellular water)

ILBW – noworodek z niewiarygodnie małą urodzeniową masą ciała (incredibly low birth weight)

iNO – wziewny tlenek azotu

IUGR – wewnątrzmaciczne zahamowanie wzrostu płodu; hipotrofia wewnątrzmaciczna (intrauterine growth restriction)

IVH – krwawienia dokomorowe (intraventricular hemorrhage)

IWL – nieuchwytna utrata wody (insensible water loss)

KTG – kardiotokografia

LGA – płód/noworodek z większą od spodziewanej masą ciała; hipertrofia wewnątrzmaciczna; makrosomia (large for gestational age)

LMA – maska krtaniowa (laryngeal mask)

LOS – posocznica o późnym początku (late onset sepsis)

M – manometr

MAP – średnie ciśnienie tętnicze (mean arterial pressure)

MAS – zespół aspiracji smółki (meconium aspiration syndrome)

MCDK – wielotorbielowatość nerek (multicystic dysplastic kidney)

MCT – średniołańcuchowe kwasy tłuszczowe (medium chain triglycerides)

MER – odruch oksytocynowy (milk ejection reflex)

MRCNS – gronkowiec koagulazo-ujemny oporny na metycylinę (methicillin-resistant coagulase negative Staphylococcus)

MRI – rezonans magnetyczny (magnetic resonance imaging)

MRSA – gronkowiec złocisty oporny na metycylinę (methicyllin-resistant Staphylococcus aureus)

MSCNS – gronkowiec koagulazo-ujemny wrażliwy na metycylinę (methicillin-susceptible coagulase negative Staphylococcus)

MSSA – gronkowiec złocisty wrażliwy na metycylinę (methicillin-sensitive Staphylococcus aureus)

NEC – martwicze zapalenie jelit (necrotizing enterocolitis)

nCPAP – nieinwazyjne wsparcie oddechu; nosowe wsparcie oddechowe (nasal continuous positive airway pressure)

NIBP – nieinwazyjny pomiar ciśnienia krwi (non-invasive blood pressure)

NICE – National Institute for Health and Care Excellence

NIDCAP - Program Zindywidualizowanej Opieki i Oceny Rozwoju Noworodka (Newborn Individualized Developmental Care and Assessment Program)

NIPPV – nieinwazyjna wentylacja dodatnim ciśnieniem (non-invasive positive pressure ventilation)

NIRS – spektroskopia w bliskiej podczerwieni (near-infrared spectroscopy)

NLS – Kurs Resuscytacji Noworodka (Newborn Life Support Provider Course)

NMC – Nursing and Midwifery Council

NMR – magnetyczny rezonans jądrowy (nuclear magnetic resonance)

NOP – niepożądany odczyn poszczepienny

NNS – ssanie nieodżywcze (non-nutritive sucking)

NRP – Neonatal Resuscitation Program

NS – ssanie odżywcze (nutritive sucking)

OAE – otoemisja akustyczna (otoacoustic emission)

OB – odczyn Biernackiego

OITN – oddział intensywnej terapii noworodka

ONZ – Organizacja Narodów Zjednoczonych

OxyCRG – oksykardiorespirogram

Osm – osmolalność osocza

OUN – ośrodkowy układ nerwowy

p50 – powinowactwo tlenu do hemoglobiny

pCO₂ – ciśnienie parcjalne dwutlenku węgla

PCR – reakcja łańcuchowa polimerazy (polymerase chain reaction)

PDA – przetrwały przewód tętniczy (patent ductus arteriosus)

PEEP – dodatnie ciśnienie końcowowydechowe (positive end-expiratory pressure)

PICC – dostęp centralny przez żyłę obwodową (peripherally inserted central catheter)

Pi – indeks perfuzji (perfusion index)

PIP – szczytowe ciśnienie wdechowe (peak inspiratory pressure)

PLT – płytki krwi (platelet)

pO₂ – ciśnienie parcjalne tlenu

POZ – podstawowa opieka zdrowotna

PPHN – przetrwałe nadciśnienie płucne u noworodków (persistent pulmonary hypertension of the newborn)

PS – zwężenie zastawki pnia płucnego (pulmonary stenosis)

PTGiP – Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników

Pvi – ciągły pomiar dynamicznych zmian Pi podczas cyklu oddychania (pleth variability index)

RCM – Royal College of Midwives

RKZ – równowaga kwasowo-zasadowa

ROP – retinopatia wcześniacza (retinopathy of prematurity)

RR – częstość oddechów (respiratory rate)

RTG – badanie rentgenowskie

SaO₂ – wysycenie hemoglobiny tlenem we krwi tętniczej

SBO – utajony rozszczep kręgosłupa (spina bifida occulta)

SGA – noworodek z mniejszą od spodziewanej urodzeniową masą ciała (small for gestational age)

SIADH – zespół nieadekwatnego wydzielania wazopresyny (syndrome of inappropriate

antidiuretic hormone secretion)

SIDS – nagła śmierć łóżeczkowa (sudden infant death syndrome)

sO₂ – wysycenie hemoglobiny tlenem oznaczane we krwi

SOOO – Standard Organizacyjny Opieki Okołoporodowej

SpO₂ – wysycenie hemoglobiny tlenem mierzone pulsoksymetrycznie

SubAS – podzastawkowe zwężenie aorty (subvalvar aortic stenosis)

SupraAS – nadzastawkowe zwężenie aorty (supravalvar aortic stenosis)

SV – serce jednokomorowe (single ventricle)

SvO₂ – wysycenie hemoglobiny tlenem w mieszanej krwi żylnej, oznaczane w tętnicy płucnej

SYS – ciśnienie skurczowe (systole)

TBML – therapeutic breast massage in lactation

TBW – całkowita objętość wody w organizmie (total body water)

TcB – przezskórne oznaczenie bilirubiny (transcutaneous bilirubin)

TGA – przełożenie dużych naczyń (transposition of the great arteries)

TK – tomografia komputerowa

ToF – tetralogia Fallota (tetralogy of Fallot)

TPN – całkowite żywienie pozajelitowe (total parenteral feeding)

TSB – bilirubina całkowita w surowicy (total serum bilirubin)

TTTS – zespół przetoczenia krwi między płodami (twin-to-twin transfusion syndrome)

UAC – cewnik założony do tętnicy pępowinowej (umbilical arterial catheter)

UCM – przetaczanie pępowinowe (umbilical cord milking)

UDT – ultradźwiękowy detektor tętna

UNICEF – Fundusz Narodów Zjednoczonych na rzecz Dzieci (United Nations International Children’s Fund)

USG – ultrasonografia

UVC – cewnik założony do żyły pępowinowej (umbilical venous catheter)

VDRL – Venereal Disease Research Laboratory

VL – wiremia (viral load)

VLBW – noworodek z bardzo małą urodzeniową masą ciała (very low birth weight)

VSD – ubytek przegrody międzykomorowej (ventricular septal defect)

WHO – Światowa Organizacja Zdrowia (World Health Organization)

WPN – wrodzony przerost nadnerczy

WR – test przesiewowy na obecność przeciwciał przeciw Treponema pallidum; test kiłowy

WWS – wady wrodzone serca

WZW – wirusowe zapalenie wątroby

ZZO – zespół zaburzeń oddychaniaPRZEDMOWA

Szanowni Czytelnicy!

Książka, którą trzymacie w rękach, powstała dzięki pasji, zaangażowaniu, doświadczeniu i pracy wielu osób. Podręcznik jest kontynuacją I tomu. Tym razem w centrum zainteresowania pojawia się Noworodek donoszony, co stanowi uzupełnienie poprzedniej części o Wcześniaku. Liczymy, że praktyczne wskazówki okażą się przydatne dla każdej pielęgniarki i położnej pracującej z noworodkiem zdrowym i chorym.

W fascynującym świecie dynamicznie rozwijającej się neonatologii niezbędne jest ciągłe pogłębianie swojej wiedzy o najnowsze rekomendacje rozpatrujące różne strategie opieki nad noworodkami i wcześniakami. Praca w Szpitalu Miejskim w Rudzie Śląskiej pozwala nam na nieustanny rozwój. Z inicjatywy przełożonych mamy możliwość obserwacji i poznawania tajników pracy na podobnych oddziałach w różnych zakątkach świata. W ciągu ostatnich miesięcy kolejne delegacje, m.in. do Tokio w Japonii oraz Kolonii w Niemczech, w składzie złożonym z pielęgniarek, położnych i lekarzy, zaowocowały wieloma nowymi pomysłami na udoskonalanie pracy w naszym oddziale. Czerpanie z doświadczenia i odmiennego spojrzenia pozwala na sprawowanie opieki nad najmniejszymi pacjentami na jeszcze wyższym poziomie. Możliwość szkolenia się w najlepszych światowych placówkach nieustannie motywuje nas nie tylko do dalszego rozwoju, poszukiwania nowych rozwiązań, lecz także utwierdza w przekonaniu, że nasz ośrodek również może pochwalić się wieloma osiągnięciami w opiece nad skrajnymi wcześniakami.

Często to właśnie te niewielkie zmiany mają ogromne znaczenie.

Kiedy leczymy i pielęgnujemy noworodka, otaczamy opieką również jego Rodziców. Nowo narodzone dziecko jest ich nierozerwalną, integralną częścią. Swoje działania staramy się zawsze ukierunkować na rodzinę, która w naszej opinii, w procesie pielęgnacyjnym jest wartością nadrzędną. Bo w dniu, w którym rodzi się dziecko, rodzą się również jego Mama i Tata. Często przestraszeni, pełni obaw i trosk, ale jednocześnie szczęśliwi i gotowi do wspólnego życia.

Zapraszamy Was na oddział neonatologii. Przed Wami podróż przez tajniki opieki nad noworodkiem, pełna wyzwań, emocji, miłości i satysfakcji zawodowej.

Autorzy

Dziękujemy serdecznie wszystkim osobom, których mądrość i doświadczenie zaowocowały wydaniem tej książki. Dziękujemy, że poświęciliście czas, by podzielić się swoją niebywałą wiedzą, z której czerpać będzie każda osoba zakochana w neonatologii.KILKA SŁÓW…

Trudno o bardziej wymagającego pacjenta niż noworodek. Zarówno zdrowy, jak i chory, donoszony i urodzony przedwcześnie jest istotą kruchą, delikatną, w pełni zależną od naszej, często wielotygodniowej lub wielomiesięcznej opieki. W całym okresie pobytu w szpitalu jest on szczególnie wrażliwy na ewentualne niedoskonałości naszego postępowania. Bezpieczeństwo opieki, ograniczenie do minimum powikłań zależą przede wszystkim od położnych i pielęgniarek. Ich delikatność, wrażliwość, wiedza i zaangażowanie dają uśmiech i radość na twarzach rodziców wypisywanych dzieci. Efektem pracy zespołu położnych i pielęgniarek tworzących ten podręcznik jest eliminacja w naszym ośrodku powikłań takich jak martwicze zapalenie jelit, odma opłucnowa czy krwawienia wewnątrzczaszkowe. Epizody zakażeń późnych można policzyć na palcach jednej ręki w skali roku, a wentylacja inwazyjna, także u najbardziej niedojrzałych dzieci, stała się ogromną rzadkością. Wyniki ośrodka w Rudzie Śląskiej wskazują na stopniowe zbliżanie się do najlepszych w bazie Vermont Oxford Network. Nasz zespół jest nieustannie w drodze, mam jednak nadzieję, że już na obecnym etapie przekazana tu wiedza będzie pomocna.

prof. dr hab. n. med. Janusz Świetliński1
System opieki nad noworodkiem w Polsce

1.1
Gdzie mam rodzić?

To często zadawane przez rodziców pytanie w szkołach rodzenia, gabinetach ginekologicznych oraz podczas wizyt edukacyjnych dla kobiet w ciąży. Zapoznanie się z obowiązującym podziałem opieki ze względu na stopień referencyjności pozwoli ukazać ciężarnej możliwości rozwiązania ciąży, pomocy oraz opieki dla siebie i dziecka w porodzie planowanym, a także w nagłej sytuacji.

1.2
Poród szpitalny

System opieki nad noworodkiem w Polsce według Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 20 października 2014 r. zmieniający rozporządzenie w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu leczenia szpitalnego (Dz.U. 2014, poz. 1441) określa trójstopniowy podział opieki położniczo-neonatologicznej.

Obowiązujący system dzieli oddziały noworodkowe na 3 poziomy, zakłada w przypadkach tego wymagających transport noworodka między nimi i narzuca ujednolicone wymagania na poszczególnych poziomach.

Tabela 1.1

Trójstopniowy podział opieki położniczo-neonatologicznej

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------- ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
I stopień referencyjności II stopień referencyjności III stopień referencyjności
Opieka nad fizjologicznie przebiegającą ciążą, porodem, połogiem oraz zdrowym noworodkiem, a w przypadku wystąpienia nieprzewidzianej patologii krótkotrwała opieka, zapewniająca dobrostan dziecka do momentu przekazania do ośrodka o wyższym stopniu referencyjności Opieka nad fizjologicznie przebiegającą ciążą oraz ciążą zagrożoną Opieka perinatalna obejmująca zakres I i II stopnia referencyjności oraz opieka nad kobietą w ciąży o wysokim ryzyku zagrożenia
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------- ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Szczegółowy opis zadań poszczególnych stopni referencyjności znajduje się w tomie I Neonatologii praktycznej w rozdziale „Noworodek urodzony przedwcześnie – wcześniak”.

Placówka, w której ciąża zostanie zakończona z zapewnieniem optymalnych warunków bezpieczeństwa zarówno dla matki, jak i dziecka, powinna być zaproponowana przez lekarza położnika prowadzącego ciążę. Wybór szpitala o odpowiednim stopniu referencyjności powinien być omówiony z przyszłymi rodzicami z przedstawieniem wszystkich czynników przemawiających za prawidłowym wyborem jednostki leczniczej.

W związku z ciągłymi pracami mającymi usprawnić system opieki nad noworodkiem w Polsce zmieniają się propozycje i zalecenia osób wytyczających kierunek zmian.

W IV wydaniu Standardów opieki medycznej nad noworodkiem w Polsce (2021) proponowana jest modyfikacja powyższego systemu. Zmiana miałaby polegać na podziale poziomu II na 2 podpoziomy i III na 3 podpoziomy:

• poziom 3+ dla ośrodków oferujących wybrane usługi ponad poziom regionalny;

• poziom 3– dla ośrodków, gdzie istnieje oddział neonatologiczny bez położnictwa;

• poziom 3 dla ośrodków, gdzie współistnieją położnictwo i neonatologia.

Należy nadmienić, że dystrybucja tych stanowisk zależy od sytuacji organizacyjnej w danym województwie.

Hospitalizacja i kompleksowe leczenie noworodków wymagających wielospecjalistycznej opieki odbywają się w Polsce na odrębnych oddziałach intensywnej terapii i patologii noworodka.

1.3
Poród domowy

Alternatywą dla porodu w zakładach opieki zdrowotnej jest urodzenie dziecka w domu. Warto zaznaczyć, że ten sposób zakończenia ciąży cieszy się coraz większą popularnością.

Więcej szczegółowych informacji na temat porodu domowego znajduje się w rozdziale „Poród w warunkach domowych”.

1.4
Standard opieki okołoporodowej

Najważniejszym dokumentem regulującym prawne aspekty opieki okołoporodowej w Polsce jest Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 16 sierpnia 2018 r. w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej (t.j. Dz.U. 2023 poz. 1324).

Standard organizacyjny w podmiotach wykonujących działalność leczniczą udzielających świadczeń zdrowotnych w zakresie opieki okołoporodowej sprawowanej nad kobietą w okresie ciąży, porodu, połogu oraz nad noworodkiem określa poszczególne elementy organizacji opieki mającej na celu zapewnienie dobrego stanu zdrowia matki i dziecka przy ograniczeniu do niezbędnych interwencji medycznych, z uwzględnieniem zasad bezpieczeństwa zdrowotnego, w ramach których opieka medyczna opiera się na praktykach o udowodnionej skuteczności.

Personel udzielający świadczeń medycznych kobiecie (na każdym etapie ciąży, porodu i połogu) oraz noworodkowi powinien być szczegółowo zaznajomiony z postanowieniami tego dokumentu.

Źródło: Fundacja Rodzić po Ludzku

Źródło: Fundacja Rodzić po Ludzku

Źródło: Fundacja Rodzić po Ludzku

Źródło: Fundacja Rodzić po Ludzku

Źródło: Fundacja Rodzić po Ludzku

Źródło: Fundacja Rodzić po Ludzku

Źródło: Fundacja Rodzić po Ludzku

Źródło: Fundacja Rodzić po Ludzku

Źródło: Fundacja Rodzić po Ludzku

Źródło: Fundacja Rodzić po Ludzku

1.5
Rodzić po Ludzku

Rodzić po Ludzku to pozarządowa, działająca od 25 lat fundacja, której celem jest zapewnienie każdej kobiecie porodu w godnych warunkach, z szacunkiem, troską i uważną opieką ze strony personelu medycznego i przy wsparciu najbliższych. Misją fundacji pozostaje wzmocnienie i wspieranie kobiet w formułowaniu swoich potrzeb i domaganiu się respektowania swoich praw.

Fundacja edukuje, obserwuje, interweniuje i wspiera. Na ogólnodostępnej stronie internetowej www.rodzicpoludzku.pl organizacja udostępnia bazę wiedzy zarówno dla kobiet w ciąży, jak i dla personelu medycznego, opisuje funkcjonujące prawo w ciąży, w porodzie i po porodzie, edukuje na temat praw pacjenta, świadczeń i urlopów związanych z narodzinami dziecka.

Dodatkowo, co może być niezwykle pomocne w podjęciu przez przyszłych rodziców decyzji o wyborze placówki, fundacja od 7 lat tworzy portal gdzierodzic.info. Jest to baza szpitali i oddziałów położniczych funkcjonujących w Polsce. Umożliwia wyszukiwanie i porównywanie placówek położniczych, pomaga wybrać kobietom miejsce do porodu. Obok informacji przekazanych przez szpitale na temat warunków, procedur i statystyk, na profilach placówek prezentuje rankingi, oceny oraz wyniki ankiet wypełnianych przez kobiety w ramach akcji Głos matek ma moc zmiany.

Sprawdzamy szpitale i oddziały położnicze, nagradzamy najlepsze placówki, a tam, gdzie jest to konieczne, interweniujemy. Od 2018 r. prowadzimy stały monitoring porodówek i na bieżąco, na portalu GdzieRodzic.info, pokazujemy, jak wyglądają opieka oraz warunki w poszczególnych szpitalach.

Za swoje działania na rzecz poprawy jakości opieki okołoporodowej w Polsce, a także za skuteczne rzecznictwo oraz wsparcie praw kobiet fundacja otrzymała m.in. nagrody WHO (2015 r.) oraz ONZ (2016 r.).2
Ważne informacje przed przyjęciem pacjentki rodzącej

Jakie dokumenty będą potrzebne w trakcie przyjęcia do szpitala? Które informacje będą pomocne podczas porodu? Co należy przekazać położnikowi oraz neonatologowi? Te istotne informacje, wymagane do zebrania przed porodem, dla kobiety w ciąży nie zawsze wydają się istotne. Uświadomienie oraz dokładne poinformowanie rodziców może oszczędzić zarówno pacjentce, jak i personelowi wielu niespodzianek.

Kobieta ciężarna powinna zabrać ze sobą do szpitala wyniki wszystkich przeprowadzonych badań. Wgląd w dokumentację pozwoli zespołowi położniczemu i neonatologicznemu zaplanować sposób opieki zarówno nad matką, jak i nad jej potomstwem.

2.1
Wywiad ze strony matki

Najczęściej wstępny wywiad z matką zbierany jest przez personel izby przyjęć w chwili przybycia rodzącej do szpitala. Szczegółowy wywiad uzyskuje personel bloku porodowego lub odcinka patologii ciąży, dlatego niebagatelne znaczenie ma więc współpraca tych zespołów z personelem neonatologicznym. Jeżeli to możliwe, wskazany jest kontakt kobiety ciężarnej przed porodem z lekarzem neonatologiem. Uzyskane informacje mogą zaważyć na decyzjach związanych z zaopatrzeniem noworodka oraz jego obserwacją i ewentualnym leczeniem w pierwszych godzinach jego życia. Kontakt z lekarzem neonatologiem pozwala również na wyjaśnienie wielu wątpliwości i obaw przyszłej mamy.

Idealnym rozwiązaniem byłoby uzyskanie zgody matki na leczenie oraz wykonanie szczepień ochronnych przed porodem. Niejednokrotnie dynamiczna sytuacja podczas porodu nie pozwala na uzyskanie świadomej zgody na procedury wykonywane w pierwszych godzinach życia dziecka. Należy nadmienić, że zgodnie z obowiązującym prawem, w przypadku gdy nie ma możliwości uzyskania takiej zgody przez matkę, uzyskuje się ją od ojca dziecka. Sytuacja jest jasna, gdy pozostaje on w związku małżeńskim z rodzącą, natomiast jeżeli ojcem dziecka jest partner niepozostający w związku małżeńskim, zgoda może być przez niego wyrażona po przedstawieniu aktu uznającego ojcostwo uzyskanego w urzędzie stanu cywilnego.

2.2
Badania prenatalne

Badania prenatalne pozwalają oszacować z dużą dokładnością prawdopodobieństwo wystąpienia wad wrodzonych u płodu, są też cennym źródłem informacji o dziedziczeniu wad rozwojowych i chorób. Ze względu na sposób ich przeprowadzania dzieli się je na:

➢ Badania nieinwazyjne – ograniczają się do pobrania krwi matki oraz wykonania specjalistycznego USG prenatalnego:

• USG genetyczne – jest wykonywane przez wykwalifikowanego położnika posiadającego stosowne certyfikaty między 10. a 14. tygodniem ciąży, około 20. tygodnia ciąży i w 30. tygodniu ciąży;

• test PAPP-A – test z krwi, który jest wykonywany między 10. a 14. tygodniem ciąży. Badanie wykazuje stężenie białka ciążowego Pappa i wolnego β HCG, czyli wolnej podjednostki β gonadotropiny kosmówkowej, które są markerami zespołów Pataua, Edwardsa i Downa;

• test podwójny – test z krwi, który określa poziom białka płodowego AFP oraz wolnej podjednostki β HCG. Na podstawie wyniku można określić prawdopodobieństwo wystąpienia zespołów Downa i Edwardsa;

• test NIFTY – test z krwi, wyjątkowo czuły, który służy do oceny stopnia ryzyka wystąpienia zespołu Downa.

➢ Badania inwazyjne – są wykonywane w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości w badaniach nieinwazyjnych. Ich przeprowadzenie związane jest z pewnym ryzykiem uszkodzenia płodu oraz z wystąpieniem poronienia:

• amniopunkcja – badanie można przeprowadzić nie później niż do końca 20. tygodnia ciąży. Polega na pobraniu próbki płynu owodniowego przez powłoki brzuszne. Badanie pozwala precyzyjnie określić, czy dziecko jest obarczone chorobami genetycznymi;

• biopsja kosmówki (chorionic villus sampling, CVS) – w trakcie badania poprzez drogę przezpochwową lub przezpowłokową pobierany jest fragment kosmówki. Badanie wykonuje się między 8. a 11. tygodniem ciąży;

• kordocenteza – badanie polegające na nakłuciu powłok brzusznych matki i pobraniu próbki ze sznura pępowinowego. Badanie jest wykonywane po 18.–20. tygodniu ciąży. Wynik pozwala na wykrycie zaburzeń chromosomowych oraz określa stopień dotlenienia płodu. Wykorzystywane jest też w przypadku wykrycia choroby hemolitycznej płodu.

2.3
Karta przebiegu ciąży

Karta przebiegu ciąży to dokument, który zostaje założony przez położną lub lekarza ginekologa, zwykle na pierwszej wizycie ginekologicznej po potwierdzeniu ciąży. Szata graficzna karty jest różnorodna, niemniej w każdej z nich znajdziemy dane kobiety ciężarnej wraz z datą ostatniej miesiączki, wynikami badań lekarskich i badań krwi/moczu, pomiarami oraz przewidywaną datą porodu. Karta przebiegu ciąży powinna być oznaczona pieczątką poradni sprawującej opiekę.

2.4
Torba z rzeczami dla noworodka

Każda kobieta ciężarna przygotowująca się do porodu, odpowiednio wcześniej szykuje torbę z niezbędnymi dla siebie i noworodka rzeczami. Wybór, co ze sobą wziąć, najczęściej poruszany jest na zajęciach w szkołach rodzenia. Spis przydatnych rzeczy, które z praktycznego punktu widzenia powinny się znaleźć w wyprawce szpitalnej dla noworodka, przedstawiono w tabeli 2.1.

Tabela 2.1

Wyprawka szpitalna dla noworodka

---- ----------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Uwagi
1. Ubranka na wypis ze szpitala, dostosowane do pory roku i pogody Podczas pobytu w szpitalu noworodek ubierany jest w oddziałowe zestawy ubranek. Na życzenie matki może być ubierany w przygotowane przez nią ubranka, natomiast ze względów epidemiologicznych należy pamiętać o dokładnym wypraniu ich po powrocie ze szpitala
2. Jednorazowe pieluszki w liczbie około 8/dobę Najczęściej w rozmiarze 1, choć zdarzają się sytuacje, kiedy dziecko wymaga rozmiarów 0 lub 2. W momentach kryzysowych zazwyczaj można liczyć na zaopatrzenie oddziału
3. Chusteczki nawilżane, 1–2 paczki Najlepiej wybrać te, w których głównym składnikiem jest woda (aqua). Skład chusteczek powinien być możliwie jak najkrótszy i nie obejmować alkoholu
4. Krem do pielęgnacji pośladków Najlepiej wybrać te o najbardziej naturalnym, krótkim składzie
5. Płyn do kąpieli noworodka Pierwsza kąpiel noworodka nie musi się odbywać w szpitalu, natomiast w sytuacjach kryzysowych lub na prośbę matki (np. w celu instruktażu) warto mieć przygotowany płyn. Dopuszczalne jest użycie łagodnych środków myjących przeznaczonych dla noworodków o neutralnej lub lekko kwaśnej wartości pH, bez środków zapachowych i koloryzujących
---- ----------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

2.5
Informacje dla zespołu neonatologicznego

W tabeli 2.2 zamieszczone zostały istotne z punktu widzenia personelu neonatologicznego informacje na temat ciężarnej.

U każdej kobiety zgłaszającej się do porodu należy zweryfikować badania na obecność antygenu HBs oraz w kierunku zakażenia HIV (z 33.–37. tygodnia ciąży). W razie braku aktualnych badań należy je niezwłocznie wykonać.

Tabela 2.2

Istotne z punktu widzenia personelu neonatologicznego informacje na temat ciężarnej

Istotne informacje

Działania

Oznaczenie grupy krwi matki oraz badanie przeciwciał anty-D na podstawie oryginalnego wyniku badania grupy krwi

W przypadku Rh-ujemnej matki konieczne jest oznaczenie grupy krwi oraz przeciwciał anty-D u noworodka w celu zastosowania u matki immunoprofilaktyki (wdrożenie do 72 godzin).

Wykonanie badania jest również konieczne w przypadku noworodków wymagających podania preparatów krwi

Informacja o przebytych ciążach, porodach, poronieniach, aborcji

Informacje pozwolą neonatologowi na zaplanowanie opieki nad noworodkiem, ukierunkują tok rozmowy z przyszłą mamą, pozwalają wdrożyć wnikliwą obserwację oraz ewentualną diagnostykę

Przyjmowane leki

W przypadku przyjmowania przez matkę leków tyreotropowych występuje konieczność umieszczenia tej informacji na bibułach badań przesiewowych w kierunku chorób metabolicznych.

W sytuacji przyjmowania niektórych leków nasercowych i psychotropowych występuje konieczność odstąpienia od karmienia piersią.

W podjęciu decyzji przydatne są laktacyjny leksykon leków oraz konsultacja z personelem laktacyjnym

Wyniki badań kobiety ciężarnej, w tym test obciążenia glukozą

W przypadku noworodków matek z cukrzycą przedciążową (stwierdzoną w okresie okołokoncepcyjnym lub w I trymestrze ciąży) diagnostyka noworodka powinna być odpowiednio rozszerzona.

W przypadku noworodków matek z cukrzycą ciążową (rozpoznaną zgodnie ze standardem między 24. a 28. tygodniem ciąży) nie ma wskazań do wykonywania dodatkowych badań diagnostycznych, konieczne są natomiast monitorowanie glikemii w 1. dobie życia i ocena pod kątem urazów okołoporodowych

Masa ciała ciężarnej i jej przyrosty podczas ciąży, wysokość dna macicy

Od stanu odżywienia kobiety ciężarnej zależy prawidłowy wzrost i rozwój płodu. U matek z niedoborami energetycznymi możemy się spodziewać urodzenia dziecka hipotroficznego, natomiast u matek otyłych wzrasta ryzyko urodzenia dziecka zarówno hipotroficznego (podwyższone ciśnienie tętnicze krwi), jak i dziecka z makrosomią (cukrzyca ciążowa)

Ciśnienie tętnicze krwi

W przypadku nadciśnienia tętniczego krwi u matki wzrasta ryzyko urodzenia dziecka z hipotrofią. Przewlekłe nadciśnienie zwiększa ryzyko stanów przedrzucawkowych, w związku z czym mogą wystąpić trudności w umożliwieniu matce kontaktu „skóra do skóry”

Obrzęki

Występowanie obrzęków w ciąży może się wiązać z przewlekłą chorobą nerek, która z kolei może doprowadzić do porodu przedwczesnego, a także do urodzenia dziecka hipotroficznego. Przed planowanym rozwiązaniem należy się zapoznać z przyczyną występowania obrzęków u matki

Pierwsze ruchy płodu

Wykładnik ten często pozwala na potwierdzenie wieku płodowego. Przyjmuje się, że pierwsze ruchy płodu u kobiety w pierwszej ciąży (pierwiastki) występują około 20., natomiast u wieloródki już około 18. tygodnia ciąży

Wpisy na temat badania w kierunku występowania zakażenia HIV wykonane do 10. tygodnia ciąży oraz między 33. a 37. tygodniem ciąży

W przypadku dodatniego wyniku testu u matki postępowanie z noworodkiem po porodzie będzie miało inny przebieg. Ciąża powinna być rozwiązana przez planowe cięcie cesarskie po 38. tygodniu jej trwania.

Niezwłocznie po porodzie należy:

odessać z górnych dróg oddechowych i żołądka płyn owodniowy i zalegającą wydzielinę;

pobrać krew do diagnostyki molekularnej w kierunku HIV (hodowla wirusa, PCR HIV, limfocyty CD4 i CD8);

dokładne umyć noworodka;

zaszczepić przeciw WZW typu B;

podać immunoglobulinę anty-HBs u matek HBsAg(+);

zastosować Retrovir doustnie przez 4 tygodnie u matek skutecznie leczonych (VL HIV < 50 kopii/ml) lub 3 leki antyretrowirusowe u matek nieleczonych bądź u których nie uzyskano spadku wiremii (VL HIV > 50 kopii/ml) zgodnie z zaleceniem specjalisty

WAŻNE

Szczepienie BCG oraz karmienie piersią są bezwzględnie przeciwwskazane!

Wpisy na temat badania w kierunku występowania zakażenia kiłą wykonane na początku ciąży i w 37. tygodniu ciąży

Test VDRL (Venereal Disease Research Laboratory)

W przypadku zakażenia u matki należy rozpocząć diagnostykę u noworodka.

Leczenie noworodka polega na podaniu penicyliny.

U nieleczonych matek może dojść do nieimmunologicznego obrzęku płodu.

Karmienie mlekiem matki jest dozwolone, pod warunkiem że jest ona leczona przyczynowo od co najmniej 24 godzin

Wpis na temat zakażenia wirusem zapalenia wątroby typu B (WZW B)

Test HbsAg

W przypadku matki HBs-dodatniej należy wdrożyć profilaktykę u noworodka poprzez podanie specyficznej immunoglobuliny anty-HBs do 12. godziny życia oraz wykonać szczepienie przeciw WZW typu B

Wpisy na temat zakażeń z grupy TORCH (toksoplazmoza, inne , różyczka, cytomegalia, wirus opryszczki)

Dzieci matek, u których miano przeciwciał może świadczyć o zakażeniu, muszą być poddane wnikliwej obserwacji w kierunku wystąpienia wad oraz objawów charakterystycznych dla danego patogenu

Wpisy na temat wykonywanych badań prenatalnych, w tym USG

Wszystkie nieprawidłowości obserwowane w trakcie diagnostyki prenatalnej mogą ukierunkować obserwację noworodka pod kątem ewentualnych wad serca, wad układu moczowego, wad układu kostno-szkieletowego.

Informacje te pomogą w podjęciu decyzji, w jakim ośrodku powinna rodzić matka i jak musi być przygotowany zespół neonatologiczny na przyjęcie noworodka

Wpisy przeprowadzanych badań podstawowych (morfologia krwi, badanie moczu, badanie czystości pochwy, szczególnie w kierunku występowania paciorkowców typu B)

Wyniki badań podstawowych mogą świadczyć o dobrostanie płodu; szczególnie istotne są badanie moczu oraz ocena czystości pochwy

Noworodek matki, u której wystąpiło zakażenie, wymaga dodatkowej diagnostyki w kierunku zakażenia wewnątrzmacicznego

Termin wykonywania posiewu z pochwy i odbytu w kierunku paciorkowców β-hemolizujących jest określony w rozporządzeniu Ministra Zdrowia w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej.5
Opieka nad noworodkiem w sali porodowej

Czy moje dziecko będzie bezpieczne, jeśli poród nie będzie przebiegał prawidłowo?

Czy tata dziecka będzie mógł być przy nas?

Przedstawienie rodzicom, jak przebiega opieka w sali porodowej, powinno uspokoić przyszłą mamę. Informacja, że bezpieczeństwo jej dziecka jest powierzone profesjonalnemu zespołowi, znacznie ograniczy stres związany z porodem.

5.1
Fazy adaptacji po urodzeniu

Pierwsze 6–8 godzin życia dziecka to okres, w którym dokonuje się większość zmian adaptacyjnych, związanych z przejściem z życia wewnątrzmacicznego do pozamacicznego.

Faza I – od urodzenia do 30. minuty życia. Akcja serca wynosi 160–180/min, oddech nieregularny, około 60/min. W tej fazie mogą występować: stękanie, ruch skrzydełkami nosa, nieznaczne zaciąganie klatki piersiowej. Osłuchowo słychać rzężenia. Noworodek jest w fazie czuwania, jest pobudzony, krzyczy, otwiera oczy. Zwiększa się wydzielanie śluzu, noworodek wykazuje chęć ssania (najlepszy czas na pierwsze przystawienie dziecka do piersi), może oddawać smółkę.

Faza II – po blisko 30 minutach aktywności następuje okres jej obniżenia lub snu. Okres ten trwa najczęściej od 2 do 4 godzin. Akcja serca spada do około 120/min. Zmniejsza się liczba oddechów, nie występuje wysiłek oddechowy. Zmniejsza się wydzielanie śluzu i chęć ssania piersi. Rzadko są wydalane smółka i mocz.

Faza III – od 2 do 5 godzin. Następuje wzrost aktywności dziecka; okresowo wzrastają akcja serca, częstość oddechów i napięcie mięśniowe. Często dochodzi do wydalania smółki.

5.2
Przygotowanie sali porodowej do przyjęcia porodu

Rycina 5.1a

Stanowisko noworodkowe w sali porodowej.

Rycina 5.1b

Stanowisko noworodkowe w sali porodowej.

Rycina 5.2

Stanowisko noworodkowe w sali porodowej.

Zdjęcie udostępnione dzięki uprzejmości Piekarskiego Centrum Medycznego, Szpitala Miejskiego pod wezwaniem św. Łukasza w Piekarach Śląskich.

Wyposażenie stanowiska noworodkowego na sali porodowej:

➢ Inkubator otwarty – promiennik (załączany około 30–45 minut przed urodzeniem się noworodka) ze źródłem ciepła i światła oraz materacem o grubości minimum 2,5 cm. Stanowisko umożliwia dostęp do dziecka z 3 stron. Idealnym rozwiązaniem jest stanowisko z wmontowanym aparatem Neopuff, czasomierzem pomocnym w ocenie noworodka według skali Apgar, a także wagą.

Rycina 5.3

Stanowisko noworodkowe – inkubator otwarty (promiennik).

1 – zegar z funkcją Apgar; 2 – Neopuff podłączony do reduktora z tlenem i powietrzem; 3 – waga; 4 – ssak podłączony do reduktora z próżnią; 5 – źródło ciepła.

Rycina 5.4a i b

Stanowisko noworodkowe w sali cięć cesarskich.

Zdjęcie udostępnione dzięki uprzejmości Piekarskiego Centrum Medycznego, Szpitala Miejskiego pod wezwaniem św. Łukasza w Piekarach Śląskich.

Rycina 5.5

Sala cięć cesarskich.

Zdjęcie udostępnione dzięki uprzejmości Piekarskiego Centrum Medycznego, Szpitala Miejskiego pod wezwaniem św. Łukasza w Piekarach Śląskich.

➢ Jałowe pakiety do zaopatrzenia noworodka (bielizna, w którą otulony zostanie noworodek, centymetr, czapeczka oraz podkład higieniczny).

➢ Monitor wieloczynnościowy z możliwością pomiaru wartości saturacji, tętna, ciśnienia tętniczego krwi oraz EKG.

➢ Minimum 2 czujniki peryferyjne SpO₂.

➢ 2 alternatywne źródła ssania (np. ssak z wyposażenia promiennika oraz wolnostojący).

➢ Dreny do ssaka z łącznikiem bocznym.

➢ Cewniki do odsysania dostępne w różnych rozmiarach.

➢ Źródło tlenu i powietrza wraz z reduktorami i drenami.

➢ Maski twarzowe dla noworodków donoszonych i przedwcześnie urodzonych w różnych rozmiarach.

➢ Worek samorozprężalny.

➢ Stetoskop.

➢ Opaski identyfikacyjne.

➢ Zaciski pępowinowe.

➢ Sterylne nożyce.

➢ Jałowe rękawice i fartuchy.

➢ Jałowy worek foliowy do zabezpieczenia noworodka urodzonego przedwcześnie.

➢ Zestaw do intubacji (laryngoskop, łyżki w rozmiarach 00,0 i 1, kleszczyki Magilla, rurki intubacyjne w rozmiarach 2,0 mm; 2,5 mm; 3,0 mm; 3,5 mm; 4,0 mm, maska krtaniowa neonatologiczna).

➢ Leki resuscytacyjne, płyny infuzyjne.

➢ Zestaw do cewnikowania naczyń pępowinowych UVC/UAC.

➢ Zestaw do odbarczenia odmy opłucnowej (wersja transportowa).

➢ Pompa infuzyjna.

➢ Sprzęt jednorazowy (strzykawki, igły, kaniule, przedłużacze infuzyjne, plastry, gaziki).

➢ Środek dezynfekcyjny.

➢ Probówki laboratoryjne.

WAŻNE W OPIECE

Pakiet z bielizną, w którą zostanie owinięty noworodek tuż po urodzeniu, powinien być ogrzany. W tym celu należy umieścić go pod włączonym promiennikiem na stanowisku noworodkowym.

Rycina 5.6a i b

Jałowy pakiet do zaopatrzenia noworodka, rozłożony na załączonym promienniku.

5.3
Zapewnienie komfortu cieplnego

Zewnętrzna ciepłota ciała zależna jest od kilku czynników:

• temperatury otoczenia;

• ruchu powietrza;

• ciepłoty otaczających przedmiotów;

• wilgotności względnej powietrza.

Ze względu na ograniczoną zdolność noworodka do utrzymywania stałej ciepłoty ciała (szczególnie dotyczy to dzieci z hipotrofią wewnątrzmaciczną, a także dzieci przedwcześnie urodzonych) w sali porodowej powinny być zapewnione prawidłowe warunki dla rodzącego się dziecka.

➢ Temperatura otoczenia powinna wynosić minimum 24°C, a w przypadku narodzin dzieci przedwcześnie urodzonych oraz hipotroficznych – minimum 26°C.

• Powinno się wyeliminować przeciągi.

Istotnym czynnikiem w utrzymaniu prawidłowej temperatury noworodka jest umieszczenie go na ciele matki zaraz po wydobyciu z kanału rodnego, rozpoczynając tym samym kontakt „skóra do skóry”.