- promocja
Nie wierz we wszystko, co czujesz - ebook
Nie wierz we wszystko, co czujesz - ebook
Rozpoznaj swoje emocje i uwolnij się od lęków.
Emocje, zarówno pozytywne, jak i negatywne, są częścią naszej natury. Jeśli jednak nas przytłaczają i odbierają radość życia, to znak, że wpadliśmy w emocjonalną pułapkę. Doktor Leahy pokazuje, jak wydostać się z błędnego koła lęków, niepokoju, zazdrości, rozpaczy, gniewu lub sprzecznych uczuć. Nie wierz we wszystko, co czujesz to przełomowe podejście do terapii poznawczo-behawioralnej, dzięki której nauczymy się rozpoznawać szkodliwe schematy emocjonalne i zastępować je bardziej konstruktywnymi strategiami. Liczne zawarte w książce ćwiczenia i sposoby umacniania poczucia własnej wartości pomogą nam lepiej radzić sobie z bolesnymi i niechcianymi uczuciami, a nawet pomóc w tym innym.
Nie ma czegoś takiego jak „złe” emocje. Ale jeśli przez większość czasu doświadczamy smutku, złości czy niepokoju, musimy odnaleźć równowagę, by móc odczuwać także radość, szczęście i miłość. Ta książka pokazuje, jak to zrobić i żyć pełnią życia.
Kategoria: | Psychologia |
Zabezpieczenie: |
Watermark
|
ISBN: | 978-83-8188-847-9 |
Rozmiar pliku: | 1,0 MB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
Czym są emocje?
Jaka jest różnica między człowiekiem a robotem?
Pomyśl o tym wszystkim, co potrafią zrobić roboty. Ugotują ci obiad, umyją podłogę, odbiorą telefon, wjadą do budynku i wyciągną z niego bombę, poprowadzą samochód, dostarczą paczkę z Amazona. Wygrają nawet z tobą w szachy – i to wiele razy – nawet jeśli jesteś światowej sławy mistrzem. Potrafią też rozwiązać każde zadanie matematyczne, a nawet prowadzić terapię dla dzieci z autyzmem.
A więc czy możesz poszczycić się czymś, co nie jest dostępne robotom?
Owszem, _uczuciami_.
Roboty nie odczuwają lęku, nie mają pragnień, nigdy nie są smutne, podekscytowane ani samotne, a nam przytrafia się to każdego dnia.
Jeśli żyjesz, czujesz. Jeśli jesteś świadomy, odczuwasz doznania, ból i wiesz, co się dzieje wokół ciebie.
Człowiek, który został uwięziony w swoim ciele
Pozwól, że opowiem ci prawdziwą historię o człowieku, który był całkowicie sparaliżowany, ale doskonale wiedział, co się wokół niego dzieje. W 1995 roku Jean-Dominique Bauby, redaktor francuskiego pisma „Elle”, doznał udaru mózgu i zapadł w śpiączkę. Dwadzieścia dni później odzyskał świadomość, ale był całkowicie zamknięty w swoim ciele – nie mógł się poruszać ani mówić, ale zdawał sobie sprawę ze wszystkiego.
Mógł jedynie mrugać lewym okiem. Mimo tak ograniczonych możliwości doszedł do wniosku, że jest w stanie stworzyć dziennik opisujący doświadczenia, które stały się jego udziałem. Wraz ze swoją asystentką opracował system polegający na tym, że mrugał okiem, gdy słyszał literę alfabetu, którą chciał „zapisać”. Po wielu miesiącach pracy, które kosztowały go dwieście tysięcy mrugnięć, powstała książka _Skafander i motyl_.
Tym, co z pewnością uderza czytelnika, jest to, że każde, nawet niewielkie doznanie i obserwacja, którą udało mu się zarejestrować, miały dla niego ogromne znaczenie. Odczuwał smutek, kiedy nie mógł dotknąć ani poczuć własnego syna, obserwował firanki poruszające się na wietrze, czuł się samotny w dni, gdy nikt go nie odwiedzał. Wspominał przyjaciół, podróże i zapachy sprzed lat.
Z powodu upośledzenia słuchu Bauby postrzegał swoje wrażenia słuchowe jak trzepot motylich skrzydeł w głowie. Każda chwila wydawała się nowym doznaniem, spostrzeżeniem, uczuciem, znaczeniem. Choć był uwięziony w „skafandrze” swojego ciała, wiedział, że żyje, chciał wyciągnąć rękę, dotykać ludzi, firanek, pościeli, „zewnętrznego” świata.
Dwa dni po wydaniu książki umarł na zapalenie płuc.
Ale chociaż był zamknięty w ciele, chociaż mógł mrugać tylko jednym okiem, chociaż i go karmiono przez sondę, nie był robotem. Żył. Możemy sobie wyobrazić, że pozostajemy uwięzieni we własnym ciele, że nie jesteśmy w stanie się poruszyć, ale jednocześnie mamy świadomość i emocje, które sprawiają, że żyjemy, wciąż tęsknimy, mamy pragnienia i nadal czujemy się zagubieni. Mamy poczucie więzi z każdą żywą istotą, która potrafi odczuwać ból.
_Uczucia to życie._
Czym są emocje?
_Emocje_ to uczucia, które mają dla nas znaczenie. Zaliczamy do nich między innymi smutek, lęk, osamotnienie, gniew, rozpacz, radość, zmieszanie, zazdrość i frustrację. Często mylimy emocje z _myślami_. A myśli to zazwyczaj twierdzenia lub przekonania związane z faktami („On jest nieudacznikiem”). Emocje zaś dotyczą uczuć (na przykład irytacji), które wiążą się z konkretnymi myślami. Możesz powiedzieć: „_Myślę_, że to się nie uda” (prognozowanie), ale w rzeczywistości nie _czuć_ przygnębienia (ponieważ ci na tym nie zależy). Możesz _myśleć_, że twój poprzedni partner jest już w innym związku, ale nie _odczuwać_ zazdrości, ponieważ zostawiłaś już ten związek za sobą. Możesz _myśleć_, że spędzisz sam cały weekend, ale nie _czuć_ się samotny.
Myśli nie stanowią przeciwieństwa uczuć – są po prostu czymś innym. Myśl („Jestem nieudacznikiem”) prowadzi do uczucia (w tym przypadku smutku). A uczucie (smutek) może być zaczynem myśli („Zawsze będę sam”).
Jedynym sposobem na odróżnienie myśli od uczucia jest odpowiedzenie sobie na pytanie, czy myśl jest prawdziwa czy fałszywa. Możesz na przykład zapytać: „Czy on _faktycznie_ jest nieudacznikiem? Może nie tak całkowicie”. Możesz się pomylić albo mieć rację. Twoja pierwsza myśl czasem okaże się prawdziwa, innym razem fałszywa. Ale gdy powiesz: „Czuję się rozdrażniona. Czy to prawda, że tak właśnie się czuję?”, odpowiedź będzie twierdząca. Oczywiście, że tak. Bez żadnych wątpliwości. Kiedy coś czujesz, twoje ciało mówi ci prawdę – jeśli świadomie się nie okłamujesz.
Jak już wspomniałem, myśli prowadzą do uczuć. Na przykład myśl: „On jest nieudacznikiem” kreuje całe bogactwo uczuć, w tym złość, niepokój, smutek lub nawet niechęć. Z kolei uczucia mogą wywoływać różne myśli; jeśli na przykład jesteś zły, często myślisz sobie, że wszyscy wchodzą ci w drogę, lekceważą cię i żywią w stosunku do ciebie wrogie uczucia.
Możemy również snuć myśli na temat własnych uczuć. Na pewno zdarza ci się myśleć, że twoja samotność będzie trwała wiecznie. Albo że jesteś słaby, skoro czujesz się samotny. Albo że twoje poczucie osamotnienia odzwierciedla to, jak bardzo zależy ci na partnerze.
Czasem miewamy uczucia dotyczące innych uczuć. Czujesz się na przykład zażenowany lub zaniepokojony swoim osamotnieniem.
Podsumowując: myśli są czymś innym niż uczucia. Myśli i uczucia wpływają na siebie nawzajem. Myśli mogą być powiązane z uczuciami. Spójrz na diagram 1.1, aby się przekonać, czy to ma sens.
Diagram 1.1
Pamiętasz, jak powiedziałem, że możemy żywić zarówno uczucia związane z naszymi myślami, jak i uczucia związane z uczuciami? Na przykład czujemy się samotni i wtedy myślimy, że już zawsze tak będzie, a potem zaczynamy myśleć, że nasza samotność nigdy się nie skończy (diagram 1.2). Inaczej mówiąc, możemy myśleć o uczuciu samotności w następujący sposób: „Moja samotność to stan permanentny”, „Inni ludzie nie czują się tak samotni” lub „Moja samotność całkowicie wymknęła się spod kontroli”, albo nawet „Jestem słaby, ponieważ czuję się samotny”. Diagram 1.2 pokazuje, w jaki sposób myśli na temat uczuć prowadzą do kolejnych uczuć, które mogą być jeszcze bardziej niepokojące od tych pierwotnych, i że wtedy możemy naprawdę poczuć się bezradni wobec naszej samotności (diagram 1.2).
Diagram 1.2
Niektórzy z nas boją się własnych uczuć, czują się zagubieni, gdy odczuwają zaniepokojenie, a czasem winni lub zawstydzeni, gdy się złoszczą. Przekonamy się, że nasze uczucia i myśli na ich temat mogą być przyczyną dodatkowych problemów. Na przykład, jeśli czujesz niepokój z powodu uczucia niepokoju lub lęku, wówczas nastąpi jego eskalacja, czyli twój niepokój stanie się jeszcze większy. Jeśli myślisz, że lęk cię przytłacza, i masz wrażenie, że będzie trwał w nieskończoność, poczujesz się jeszcze bardziej zlękniony.
Z drugiej strony, jeżeli go zaakceptujesz, istnieje szansa, że wygaśnie bez twojego udziału. Jeśli powiesz sobie: „W tej chwili odczuwam niepokój, ale go akceptuję”, może przestaniesz się nim tak przejmować. W tej książce poznasz różne techniki i strategie akceptowania i zmieniania nieprzyjemnych emocji, dzięki którym przestaniesz się ich obawiać.
Przyjrzyj się arkuszowi na następnej stronie, a potem zaznacz właściwą kratkę – dzięki temu dowiesz się, czy przykłady wymienione po lewej stronie są dla ciebie myślą czy uczuciem.
Co jest myślą, a co uczuciem?
PRZYKŁAD MYŚL UCZUCIE
------------------------------------------------ ------ ----------
1. Nie zdam egzaminu.
2. Jestem samotny.
3. Nigdy nie znajdę partnera.
4. Popełniłem same głupie błędy.
5. Jestem tak smutny, że nie mogę tego znieść.
6. Ona jest mądrzejsza ode mnie.
7. Jestem teraz bardzo zła.
Odpowiedzi: 1, 3, 4 i 6 to myśli; 2, 5 i 7 to uczucia.
Kontynuujmy nasze rozważania na temat różnic między myślami a uczuciami na przykładzie relacji międzyludzkich. Jeśli twierdzisz, że czujesz się zazdrosny, wyrażasz emocję. Ale jeśli powiesz: „Moja partnerka uważa, że on jest bardzo atrakcyjny”, to już jest myśl. Czy oba stwierdzenia brzmią tak samo? Cóż, jeśli nawet tak ci się wydaje, pomocne może się okazać następujące rozważanie: Myślisz, iż twoja partnerka uważa, że inny mężczyzna jest atrakcyjny, ale temu przekonaniu mogą towarzyszyć przeróżne uczucia – zmieszanie, wzburzenie albo gniew.
Przyjrzyjmy się innemu przykładowi. „Tom zachował się wobec mnie bardzo niegrzecznie” – to myśl. Ale ta myśl dotyczy _emocji_, którą według ciebie okazał Tom. Może faktycznie zachował się niegrzecznie. A może to nieprawda. Może po prostu bolała go głowa. Ale nawet jeśli myślisz, że zachował się niegrzecznie, może wcale się tym nie przejmujesz (emocja). To, że zachował się nieodpowiednio, nie oznacza automatycznie, że czujesz gniew. Jego zachowanie musi coś dla ciebie _znaczyć_ – musisz się poczuć dotknięta. Zatem żeby odczuwać jakiekolwiek emocje, musisz nadać jego zachowaniu znaczenie. Prawdopodobna jest również inna sytuacja, kiedy twoje myśli dotyczące zachowania Toma będą zupełnie inne: „Nie znoszę, gdy ktoś zachowuje się wobec mnie w tak ordynarny sposób” lub „Powinnam okazywać niezadowolenie ludziom, którzy mnie źle traktują”. Te myśli mogą wywołać u ciebie złość lub niepokój.
Zestawmy zatem wszystko, co wiemy już na temat myśli i uczuć. Spójrzmy na diagram 1.3.
Diagram 1.3
Samo to, że ktoś jest wobec ciebie niegrzeczny (nazwijmy to zdarzenie „faktem”), nie oznacza, że musisz wpadać w złość. Może nie obchodzi cię, co robi lub myśli Tom. Wierzysz, że nadal możesz robić to, co uważasz za stosowne, nawet jeśli ktoś zachowuje się niegrzecznie, albo myślisz, że Tom ma własne problemy lub zły dzień, i nie bierzesz tego do siebie. Na diagramie 1.4 zobaczymy, jak to wygląda.
Diagram 1.4
A więc widzimy, że fakt („Tom jest niegrzeczny”) i myśl („Nie mogę znieść jego zachowania” mogą prowadzić do emocji. Jednak fakty i myśli nie zawsze owocują takimi samymi emocjami. Może się bowiem pojawić inna myśl – _zasada_ – która sprawia, że zarówno fakt, jak i myśl stają się dla nas problemem: „Nie mogę znieść niegrzecznego zachowania Toma” lub „Nie mogę się pogodzić z jego nieuprzejmością”.
Z tej książki dowiesz się, w jaki sposób myśli przekształcają się w emocje, jak je potęgują i wywołują lęk, niepokój, złość lub smutek. Zrozumiesz też, jak możesz zmienić myśli i zasady, by twoje życie nie było emocjonalną kolejką górską.
Jakie są twoje emocje?
Wszyscy ludzie przeżywają emocje, ale dla niektórych świadomość ich istnienia, definiowanie czy zapamiętywanie stanowią szczególną trudność. Zwykle emocja wydaje się tak odruchowa i przelotna, że dopiero później ją zauważasz i nadajesz jej odpowiednią etykietę. Przekonajmy się, czy potrafisz sobie przypomnieć którąś z wymienionych dalej emocji. Czy ostatnio doświadczyłeś niektórych z nich? A może znajdziesz takie, które nie były krótkotrwałe?
Spróbuj wykorzystać ten arkusz i prześledzić emocje w ciągu najbliższego tygodnia. Zacznij od zapisania konkretnej daty. Potem wskaż emocje, które pojawiły się właśnie tego dnia, zaznaczając odpowiedni kwadrat. Na przykład, jeśli czujesz strach, zaznacz okienko widniejące przy tej emocji. Gdy skończysz, zacznij od nowa, zaznaczając trzy emocje, które były dla ciebie najtrudniejsze, oraz kolejne trzy, które uważasz za najprzyjemniejsze. Postępuj w ten sposób przez siedem kolejnych dni. Możesz sporządzić dodatkowe kopie arkusza.
Rejestr codziennych emocji
Dzień:____________________
--------------------------------- ----------------------- ---------------------------------------------
❏ Aktywny ❏ Przygnębiony ❏ Samotny
❏ Przestraszony ❏ Nieufny ❏ Kochany
❏ Czujny ❏ Entuzjastyczny ❏ Kochający
❏ Zły ❏ Zakłopotany ❏ Przytłoczony
❏ Zaniepokojony ❏ Zawistny ❏ Dumny
❏ Zawstydzony ❏ Podekscytowany ❏ Odrzucony
❏ Onieśmielony ❏ Sfrustrowany ❏ Smutny
❏ Znudzony ❏ Winny ❏ Silny
❏ Postawiony przed wyzwaniem ❏ Bezradny ❏ Złapany w pułapkę
❏ Współczujący ❏ Zrozpaczony ❏ Mściwy
❏ Pewny siebie ❏ Wrogi ❏ Inna emocja: ..........................
❏ Zaciekawiony ❏ Zraniony ❏ Inna emocja: ..........................
❏ Odważny ❏ Zainteresowany ❏ Inna emocja: ..........................
❏ Zdecydowany ❏ Zainspirowany
❏ Rozczarowany ❏ Zazdrosny
--------------------------------- ----------------------- ---------------------------------------------
Zauważasz jakiś wzór? Czy pewne zdarzenia lub ludzie wywołują u ciebie określone emocje? Jakie myśli przychodzą ci do głowy, gdy odczuwasz te emocje?
------------------------------------------------------------------------
------------------------------------------------------------------------
------------------------------------------------------------------------
------------------------------------------------------------------------
Co wywołuje u ciebie emocje?
Czasem mamy wrażenie, że emocje biorą się znikąd. Na przykład jesteś sama w domu i nagle czujesz, że ogarnia cię niepokój. Mięśnie się napinają, serce wali jak oszalałe, a ty się zastanawiasz, co się z tobą dzieje. Może wypiłaś za dużo kawy albo nic nie jadłaś od kilku godzin. A może pomyślałaś o czymś, co wywołało uczucie niepokoju. To właśnie przytrafiło się Danowi, gdy pewnego czwartkowego wieczoru siedział sam w domu i rozmyślał: „Nie mam żadnych planów na weekend. Żaden z moich przyjaciół niczego mi nie zaproponował. Może ich czymś obraziłem”. Niepokój Dana został wywołany myślami o odrzuceniu.
A może niektóre emocje pojawiają się o określonej porze. Rebecca zauważyła na przykład, że kiedy budzi się wcześnie rano, jest smutna, apatyczna, pozbawiona energii i z rozpaczą myśli o reszcie dnia i całym swoim życiu.
Z kolei Linda zwróciła uwagę, że czuje przypływ niepokoju, gdy jedzie windą lub znajduje się w zamkniętej przestrzeni – zwłaszcza w toalecie. Myśli, że zostanie uwięziona w windzie, zabraknie jej powietrza i nikt jej nie znajdzie. Prześladują ją również myśli, że przez przypadek zatrzaśnie się w toalecie i będzie tam tkwiła całymi godzinami bez nadziei na pomoc. Tak więc przyczyną niepokoju Lindy są sytuacje i miejsca.
Czy też przeżywasz takie „kłopotliwe chwile”? Czy przychodzą ci do głowy miejsca, ludzie bądź okoliczności, które wywołują u ciebie emocje? Rozpoznanie takich czynników to dobry sposób, by się na nie przygotować i wyposażyć w odpowiednie narzędzia.
W kolejnym arkuszu wypisz swoje najbardziej negatywne i najbardziej pozytywne emocje. Na przykład tymi najbardziej pozytywnymi mogą być szczęście, radość, zainteresowanie, poczucie spokoju i wdzięczności; negatywnymi – gniew, lęk, smutek i osamotnienie. Wymień również bodźce wywołujące te emocje – zdarzenia, ludzi, myśli, sytuacje.
Moje emocje i bodźce, które je wywołują
---------------------------------------- ---
Najbardziej pozytywne emocje
Najbardziej negatywne emocje
Bodźce wywołujące negatywne emocje
Bodźce wywołujące pozytywne emocje
---------------------------------------- ---
Kiedy wypełnisz arkusz, przemyśl wszystko, co zapisałeś. Czy znajdujesz w tym jakiś wzór? Zanotuj swoje spostrzeżenia.
------------------------------------------------------------------------
------------------------------------------------------------------------
------------------------------------------------------------------------
------------------------------------------------------------------------
Uczucia i znaczenie
Jak już wcześniej wspomnieliśmy, uczucia – takie jak smutek, osamotnienie, gniew, miłość czy rozpacz – mają związek z tym, co ma dla ciebie znaczenie. Jeśli czujesz się samotny, oznacza to, że ważne są dla ciebie związki z ludźmi. Z kolei złość wskazuje prawdopodobnie, że chcesz być traktowany z szacunkiem. Uczucie miłości oznacza, że inna osoba jest dla ciebie kimś wyjątkowym. Jeśli odczuwasz strach, prawdopodobnie coś, co ma dla ciebie wielkie znaczenie – dziecko, partner, zdrowie lub praca – znalazło się w niebezpieczeństwie. Zazdrość może oznaczać, że twoja relacja z partnerem jest zagrożona i że jest ona dla ciebie istotna. A smutek może wskazywać, że poniosłeś porażkę, próbując zbliżyć się do osoby, na której ci zależy. _Ludzie posiadają ogromną zdolność przeżywania uczuć, ponieważ nadają im wielkie znaczenie._
Czasem trudno wyrazić słowami, dlaczego czujemy się w określony sposób. Kiedy słucham nastrojowej muzyki lub czytam piękny wiersz, jestem wzruszony, czasem nawet do łez. Jeśli zapytasz mnie, jaką głębię czy sens w tym dostrzegłem, trudno mi będzie odpowiedzieć. Muzyka i słowa docierają do mojej duszy, ogromnie mnie poruszają, a potem bardzo się staram znaleźć odpowiednie słowa, które oddadzą znaczenie moich przeżyć. Podejrzewam, że odczuwasz podobnie – czasem coś wzrusza cię tak mocno, że czujesz przypływ emocji. Nie potrafisz znaleźć słów, by wyjaśnić, _dlaczego_ tak się czujesz. Po prostu tak jest. A więc czasem odczuwamy coś bardzo głęboko, ale nie umiemy wyrazić tego słowami. W takich momentach jesteśmy po prostu oniemiali z wrażenia.
Mimo wszystko w tej książce będziemy dążyć do tego, by zwracać uwagę na swoje uczucia i je identyfikować, ponieważ zrozumienie ich znaczenia pomoże nam żyć pełnią życia. Teraz przyjrzymy się elementom wchodzącym w skład emocji.
Zapraszamy do zakupu pełnej wersji książki