Niedrożność dróg łzowych podstawy diagnostyki i leczenia - ebook

PRZEDMOWA

Świetna i długo oczekiwana pozycja książkowa, podsumowująca wieloletnią pracę specjalistów z zespołu prof. Marka Rękasa, również w oparciu o współpracę międzynarodową. To pierwsze tego typu opracowanie tak ważnych zagadnień jak diagnostyka i terapia schorzeń dróg łzowych w Polsce wypełniające lukę wydawniczą w naszym kraju. Bardzo starannie opisane w 14 rozdziałach i zilustrowane rycinami najnowsze podejście do patofizjologii, obrazu klinicznego oraz najnowszych technik diagnostycznych chirurgicznych w leczeniu niedrożności dróg łzowych u dzieci i dorosłych.

Książka jest adresowana do szerokiego kręgu odbiorców na każdym szczeblu rozwoju zawodowego i wielu specjalności. Będzie podstawowym źródłem wiedzy dla okulistów, ale również chirurgów szczękowo-twarzowych, stomatologicznych i laryngologów.

prof. dr hab. n. med. Robert Rejdak

Katedra i Klinika Okulistyki Ogólnej i Dziecięcej w Lublinie,
Uniwersytet Medyczny w Lublinie

Jest to pierwsza tego typu publikacja w Polsce. Znakomicie wypełnia lukę wydawniczą. Czytelnik znajdzie w niej wszystkie potrzebne informacje dotyczące patofizjologii dróg łzowych. Powstała w efekcie doświadczeń naukowo-klinicznych zespołu
prof. Marka Rękasa oraz jego współpracy międzynarodowej. Czternaście rozdziałów książki jest opracowanych bardzo starannie, ich wartość naukową zwiększają piękne ryciny i wieńczące każdy rozdział punkty do zapamiętania. Książka nie tylko pozwala na zrozumienie przyczyn patologicznego łzawienia, lecz również może być pomocna w rozpoczęciu tego rodzaju chirurgii. Szczególnie ważne jest zaprezentowanie diagnostyki i leczenia niedrożności dróg łzowych u dzieci. Godne podkreślenia jest przedstawienie najnowocześniejszych technik operacyjnych w oparciu o innowacyjne instrumentarium w środowisku technik wirtualnej rzeczywistości i telemedycyny.

Podręcznik przeznaczony jest nie tyko dla okulistów, ale również dla laryngologów, chirurgów szczękowo-twarzowych i stomatologicznych oraz lekarzy innych specjalności. Gorąco polecam lekturę tak długo wyczekiwanej pozycji w bibliotece lekarza praktyka.

prof. dr hab. n. med. Edward Wylęgała

Katedra i Oddział Kliniczny Okulistyki,
Wydział Nauk Medycznych w Zabrzu, Śląski Uniwersytet MedycznyWstęp

Szanowni Państwo

Z ogromną przyjemnością oddajemy w Państwa ręce podręcznik Niedrożność dróg łzowych – podstawy diagnostyki i leczenia, który powstał w odpowiedzi na lukę w polskim piśmiennictwie dotyczącą diagnozowania i terapii schorzeń układu łzowego, będących niezwykle istotnymi zagadnieniami z punktu widzenia jakości życia pacjenta.

To pierwsza publikacja w języku polskim, która w sposób kompleksowy dostarcza Czytelnikom wszystkich informacji niezbędnych do prawidłowej diagnostyki i leczenia pacjenta zgłaszającego dolegliwości w postaci patologicznego łzawienia.

Książka kierowana jest do lekarzy wszystkich specjalności, szczególnie jednak przeznaczona jest dla lekarzy specjalizujących się i specjalistów w dziedzinie okulistyki, którzy najczęściej w codziennej praktyce spotykają pacjentów z patologicznym łzawieniem. Stanowi wynik wieloletniej pracy zespołu Kliniki Okulistyki Wojskowego Instytutu Medycznego w Warszawie, który we współpracy z ośrodkami w Poznaniu (Oddział Okulistyczny Wielospecjalistycznego Szpitala Miejskiego im. Józefa Strusia) i Indiach (Govindram Seksaria Institute of Dacryology, LV Prasad Eye Institute) wprowadził do polskiej medycyny najnowsze metody diagnostyczno-terapeutyczne dotyczące układu łzowego, stając się głównym ośrodkiem zajmującym się tą tematyką w Polsce.

Intencją autorów było podanie wszystkich informacji w możliwie zwięzłej i kompaktowej formie. Treść uzupełniają liczne ryciny i schematy, które pozwolą Czytelnikom lepiej zrozumieć przedstawione zagadnienia. Na końcu każdego rozdziału zamieszczone jest krótkie podsumowanie w formie punktów do zapamiętania, które pozwoli lepiej przyswoić wiedzę z zakresu anatomii, fizjologii, patofizjologii, diagnostyki i leczenia schorzeń układu łzowego w oparciu o najnowsze standardy.

Zapraszam do lektury,

prof. dr hab. n. med. Marek RękasTerminologia

Wiele terminów związanych z diagnostyką i leczeniem chorób układu łzowego ma pochodzenie obcojęzyczne. W przypadku nazewnictwa wywodzącego się z języków obcych zasadą jest albo stosowanie ich w formie oryginalnej, albo w pełni spolszczonych. Tworzenie hybryd językowych nie jest zalecane. Zgodnie z opinią językoznawcy – dr. n. hum. Marcina Kuźmy*, aby zachować jednolitość i konsekwencję terminologii, w niniejszej publikacji będziemy wierni tym zasadom.

Poniżej przedstawiamy spolszczone odpowiednie formy językowe nazewnictwa medycznego, którymi będziemy się posługiwali.

Dakrologia (ang. dacryology ; polskie hybrydy językowe: dacryologia, dakryologia) – dziedzina medycyny poświęcona diagnostyce i leczeniu chorób narządu łzowego. Grecki rdzeń oznaczający ‘łzę’ (δάκρυ) ulega spolszczeniu do ‘dakro-‘. Zgodnie z zasadami spolszczania cały termin powinien brzmieć ‘dakrologia’ – analogicznie do pozostałych spolszczeń z rdzeniem ‘dakro-‘.

Dakrolit (ang. dacryolith) – kamień łzowy. Grecki rdzeń oznaczający ‘łzę’ (δάκρυ) ulega spolszczeniu do ‘dakro-‘, natomiast cząstka oznaczająca ‘kamień’ (λῐ́θος ) – do ‘-lit’, dlatego termin powinien mieć formę ‘dakrolit’, analogicznie do np. ‘otolit’.

Dakrocystorynostomia (ang. dacryocystorhinostomy; tłum. polskie: zespolenie workowo-nosowe; skrót: DCR; polskie hybrydy językowe: dacryocystorhinostomia, dacryocystorinostomia). Forma oryginalna, wywodząca się z greki i łaciny, to dacryocystorhinostoma. Stąd spolszczenie zgodne z regułami brzmi ‘dakrocystorynostomia’.

Dakroplastyka balonowa (ang. balloon dacryoplasty; polska hybryda językowa: dacryoplastyka) – poszerzenie przewodu nosowo-łzowego kateterem balonowym.

Zespolenie spojówkowo-workowo-nosowe (ang. conjunctivodacryocystorhinostomy; tłum. polskie: zespolenie spojówkowo-workowo-nosowe; skrót: CDCR; polska hybryda językowa: conjunctivodacryocystorhinostomia).

Spolszczenie tego terminu praktycznie nie istnieje, można przypuszczać, że ze względów praktycznych – termin jest bardzo długi i składa się z morfemów** łacińskich i angielskich. Z tego powodu najkorzystniejsze wydaje się zastosowanie tłumaczenia: zespolenie spojówkowo-workowo-nosowe.

Zespolenie kanalikowo-workowo-nosowe (ang. canaliculodacryocystorhinostomy; tłum. polskie: zespolenie kanalikowo-workowo-nosowe; skrót: CaDCR; polska hybryda językowa: canaliculodacryocystorhinostomia, kanalikulodacryocystorinostomia).

Uzasadnienie analogiczne do poprzedniego terminu.

Kanalikulotomia (ang. canaliculotomy; polska hybryda językowa: canaliculotomia) –nacięcie kanalika łzowego.

Forma ‘canaliculotomia’ praktycznie nie funkcjonuje w polskim piśmiennictwie. Forma spolszczona to ‘kanalikulotomia’ i jest ona powszechnie zrozumiała i używana.

Zapalenie kanalika łzowego (ang. canaliculitis) – forma ‘kanalikulitis’ to hybryda językowa i nie jest zalecana. Powszechnie stosuje się tłumaczenie, czyli ‘zapalenie kanalika łzowego’.

Worek łzowy czy woreczek łzowy?

W polskich podręcznikach anatomii częściej stosowany jest termin „woreczek łzowy” , jednak oryginalna, prawidłowa nazwa łacińska to „saccus lacrimalis”. Saccus to po łacinie „worek”, a „woreczek” to sacculus . W terminologii angielskiej funkcjonuje forma lacrimal sac, gdzie angielskie sac oznacza „worek” , czyli termin można przetłumaczyć dosłownie jako „worek łzowy”. W naszej ocenie termin „woreczek łzowy” nie odpowiada jego formie wyjściowej, czyli łac. saccus lacrimalis, jak również tłumaczeniu angielskiemu – lacrimal sac. Jego ugruntowanie powodowałoby niespójność nazewnictwa. Za używaniem terminu „worek łzowy” przemawia też nazewnictwo pokrewne:

• worek spojówkowy (a nie „woreczek spojówkowy”): łac. saccus conjunctivae, ang. conjunctival sac

• zespolenie workowo-nosowe (a nie „woreczkowo-nosowe”) – termin z Międzynarodowej Klasyfikacji Procedur Medycznych ICD9 (kod 09.81)

• zespolenie spojówkowo-workowo-nosowe (a nie „spojówkowo-woreczkowo-nosowe”) – termin z Międzynarodowej Klasyfikacji Procedur Medycznych ICD9 (kod: 09.82) .

W związku z powyższym będziemy używali terminu „worek łzowy” zgodnie z podręcznikiem anatomii prof. Witolda Woźniaka .

Autorzy

* Opinia dr. n. hum. Marcina Kuźmy w posiadaniu Redakcji.

** Morfem – , według Encyklopedii PWN w językoznawstwie – najmniejsza abstrakcyjna forma wyrazu mająca znaczenie i/lub funkcję gramatyczną.

Piśmiennictwo:

1. 1. Ali MJ. Living a dream: Establishment of an Institute of Dacryology. Orbit. 2022:1. doi: 10.1080/01676830.2022.2088808. Epub ahead of print. PMID: 35748167.
2. 2. Słownik polsko-grecki, grecko-polski. Level Trading, Czernica 2008.
3. 3. Paulsen F, Waschke J, Jędrzejewski K et al. Atlas anatomii człowieka Sobotta. Tom 3. Edra Urban & Partner, Wrocław 2019.
4. 4. Bochenek A, Reicher M. Anatomia człowieka. Tom V. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1989.
5. 5. Słownik łacińsko-polski, polsko-łaciński. Literat, Toruń 2013.
6. 6. Wielki słownik angielsko-polski PWN Oxford. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2017.
7. 7. Międzynarodowa Klasyfikacja Procedur Medycznych, edycja IV. Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne Vesalius, Kraków 2008.
8. 8. Bruska M, Ciszek B. Anatomia człowieka. Woźniak. Wyd. III. Edra Urban & Partner, Wrocław 2019.1. Historia

Michał Kinasz

Współczesna chirurgia dróg łzowych opiera się na dorobku i doświadczeniu naukowym wielu pokoleń. Dzięki nowym technologiom, badaniom diagnostycznym oraz metodom badawczym możliwa jest ciągła praca nad udoskonalaniem i skutecznością poszczególnych metod leczenia.

Chirurgiczne leczenie niedrożności dróg łzowych sięga ponad 3700 lat wstecz. Pierwsza wzmianka, dotycząca nacięcia ropnia worka łzowego, zawarta jest w Kodeksie Hammurabiego – zbiorze praw pochodzącym ze starożytnego Babilonu, datowanym na XVIII w. p.n.e. . Rzymski uczony Aulus Cornelius Celsus w I w. n.e. opisał metodę leczenia „przetok” (w ten sposób określano niedrożność dróg łzowych) za pomocą ich kauteryzacji . Podobną metodę opracował starożytny naukowiec i lekarz Galen w II w. n.e. Jednak większym jego osiągnięciem było opisanie przyczyn łzawienia .

Po upływie stuleci lepsze poznanie anatomii nosa i dróg łzowych oraz fizjologii odpływu łez zapoczątkowało, w XVIII w. n.e., rozwój bardziej nowoczesnych metod leczenia niedrożności dróg łzowych. Sir William Bowman (1816–1892) wydał publikację na temat punktoplastyki i kanalikulotomii, opisał też sondę do dróg łzowych . Znaczny wkład w poznanie fizjologii i mechaniki odpływu łez oraz chirurgicznego leczenia przetok dróg łzowych miał pochodzący z Austrii Joseph Hasner (1819–1892). Od jego nazwiska pochodzi termin „zastawka Hasnera”, dotyczący fałdu błony śluzowej u wylotu przewodu nosowo-łzowego .

W 1904 r. Addeo Toti opisał metodę operacyjną, która do dzisiaj (z niewielkimi modyfikacjami) uważana jest za standard zewnętrznej dakrocystorynostomii (DCR), czyli metody chirurgicznego leczenia niedrożności przewodu nosowo-łzowego poprzez otwarcie worka łzowego do jamy nosowej z dostępu zewnętrznego . Wykonał on nacięcie zewnętrzne oraz odpreparował worek łzowy. Następnie wytworzył otwór w kości, wyciął przyśrodkową ścianę worka łzowego oraz odpowiedni obszar błony śluzowej nosa. Jednak pierwsze próby wykonania podobnego zabiegu podejmowane były już wcześniej – przez Johna Thomasa Woolhousa (1650–1734) i Antonia Scarpę (1752–1832) . W 1921 r. Dupuy-Dutemps i Bourguet we Francji opublikowali pracę na temat modyfikacji DCR, w której wykonano zespolenie płatków błony śluzowej nosa i worka łzowego (poprzez zszycie) zamiast wycinania. Dupuy-Dutemps i Bourguet odnotowali 94-procentową skuteczność . Ta właśnie wersja dakrocystorynostomii z dostępu zewnętrznego stosowana jest do dzisiaj.

W I połowie XX w. do intubacji dróg łzowych podczas operacji DCR próbowano używać nici jedwabnych, drutu ze stali nierdzewnej lub cewników gumowych. W 1970 r., dzięki opracowaniu metod produkcji silikonu, Quickert i Dryen zainicjowali aplikację drenów silikonowych, które stosowane są obecnie .

Koncepcja wykonania DCR z dostępu przeznosowego (nieendoskopowego) datowana jest na rok 1893 (Caldwell), jednak ze względu na trudności techniczne nie była rozwijana przez wiele kolejnych lat. Dostęp przeznosowy endoskopowy jako pierwszy zaproponował Rice w 1988 r., opisując procedurę wykonaną na zwłokach . Rok później McDonogh i Meiring przeprowadzili zabieg na pacjentach . Dzięki szybkiemu rozwojowi technologicznemu w medycynie, szczególnie w zakresie endoskopii (poprawa rozdzielczości), technika ta zyskała w ostatnich latach szerokie zastosowanie w leczeniu niedrożności przewodu nosowo-łzowego. Endoskopowe DCR z dostępu przeznosowego przy użyciu mikrodebridera to obecnie najbardziej dopracowana procedura DCR, a jej autorem jest australijski otolaryngolog Peter John Wormald, którego publikacja z 2002 r. w „Laryngoscope” jest kamieniem milowym w rozwoju endoskopowego DCR .

Wśród dziś stosowanych technik DCR własne miejsce znalazła również metoda laserowa, w której do wykonania przetoki między workiem łzowym a jamą nosową używany jest światłowód laserowy. Pierwsza publikacja na temat użycia lasera w DCR z dostępu endoskopowego przeznosowego pochodzi z 1990 r. Jej autor Bruce Massaro użył energii laserowej do wykonania zespolenia workowo-nosowego poprzez wypalenie przetoki od strony jamy nosowej w kierunku worka łzowego . W obecnie stosowanej technice laserowego DCR światłowód wprowadzany jest do worka łzowego poprzez punkt łzowy i kanalik łzowy i dopiero wtedy wypalony zostaje kanał do jamy nosowej. Takie rozwiązanie zaproponowali Levin i Stormogipson w 1992 r., przeprowadzając zabieg na zwłokach, a w tym samym roku Silkiss wykonał procedurę u pacjentów .

Powyżej opisane techniki DCR dotyczą przypadków, w których przyczyną dolegliwości pacjenta jest niedrożność dróg łzowych na poziomie przewodu nosowo-łzowego. Do dzisiaj znacznym problemem dla chirurgów okuloplastycznych jest niedrożność na poziomie kanalików łzowych, w szczególności gdy dotyczy obu z nich. Rozwiązanie takiego problemu, które niestety również wiąże się z ryzykiem powikłań pooperacyjnych, zaproponował Lester Jones w 1962 r. w publikacji, w której opisał zespolenie spojówkowo-workowo-nosowe (CDCR) z użyciem szklanego implantu – będącego protezą dróg łzowych. Autor wykonał nacięcie zewnętrzne jak w przypadku DCR, następnie utworzył przetokę z worka spojówkowego w kącie przyśrodkowym oka do jamy nosowej i wprowadził tam szklaną rurkę, nazwaną później od jego nazwiska „rurką Jonesa” . Procedura niewiele zmieniła się do tej pory, choć rozwój endoskopii zaowocował odmianą CDCR wykonywaną z dostępu przeznosowego bez pozostawienia blizny skórnej .

Pomimo długiej i bogatej historii chirurgicznego leczenia niedrożności dróg łzowych w świecie naukowym nadal prowadzona jest debata – która metoda operacyjna daje lepsze wyniki, która ma więcej zalet (np. brak blizny) lub która owocuje mniejszą ilością powikłań. Dyskusja, wymiana doświadczeń i argumentów, jest dobrym zjawiskiem. Dzięki niej w medycynie dokonuje się postęp i możliwe jest zaproponowanie pacjentom nowych, bardziej nowoczesnych i dających lepsze wyniki metod leczenia.

PUNKTY DO ZAPAMIĘTANIA

- • Najstarszą wzmiankę dotyczącą nacięcia ropnia worka łzowego odkryto w Kodeksie Hammurabiego datowanym na XVIII w. p.n.e.
- • Twórcą DCR z dostępu zewnętrznego jest Addeo Toti, który opublikował pracę na ten temat w 1904 r.
- • Zespolenie spojówkowo-workowo-nosowe z użyciem szklanego implantu dróg łzowych („rurka Jonesa”) jako pierwszy opisał Lester Jones w 1962 r.
- • Koncepcję dostępu przeznosowego (nieendoskopowego) w DCR przedstawił Caldwell już w 1893 r.
- • Procedurę nowoczesnego endoskopowego DCR z dostępu przeznosowego, tzw. endoskopowego DCR z użyciem mikrodebridera, opisał Peter John Wormald w 2002 r.

Piśmiennictwo:

1. 1. Hirschberg J. The history of ophthalmology. Vol. 1. Wayenborg Publications, Bonn 1984.
2. 2. Ali MJ. Principles and practice of lacrimal surgery. Springer, New Delhi 2015.
3. 3. Hirschberg J. The renaissance of ophthalmology in the 18th century. In: The history of ophthalmology. Vol. 3. Wayenberg Publications, Bonn 1984.
4. 4. Toti A. Nuovo metodo conservatore di cura radicale delle suporazioni chroniche del sacco lacrimale. Clin Mod Firenze. 1904; 10: 385-9.
5. 5. Dupuy-Dutemps L, Bourguet M. Procede plastique de dacryo-cystorhinostomie et ses resultats. Ann Ocul. 1921; 158: 241-61.
6. 6. Quickert MH, Dryden RM. Probes for intubation in lacrimal drainage. Trans Am Acad Ophthalmol Otolaryngol. 1970; 74(2): 431-3. PMID: 5445947.
7. 7. Rice DH. Endoscopic intranasal dacryocystorhinostomy: a cadaver study. Am J Rhinol. 1988; 2: 127.
8. 8. McDonogh M, Meiring JH. Endoscopic transnasal dacryocystorhinostomy. J Laryngol Otol. 1989; 103(6): 585-7. doi: 10.1017/s0022215100109405. PMID: 2769026.
9. 9. Wormald PJ. Powered endoscopic dacryocystorhinostomy. Laryngoscope. 2002; 112(1): 69-72. doi: 10.1097/00005537-200201000-00013. PMID: 11802041.
10. 10. Massaro BM, Gonnering RS, Harris GJ. Endonasal laser dacryocystorhinostomy. A new approach to nasolacrimal duct obstruction. Arch Ophthalmol. 1990; 108(8): 1172-6. doi: 10.1001/archopht.1990.01070100128048. PMID: 2383207.
11. 11. Levin PS, Stormogipson DJ. Endocanalicular laser-assisted dacryocystorhinostomy. An anatomic study. Arch Ophthalmol. 1992; 110(10):1488-90. doi: 10.1001/archopht.1992.01080220150037. PMID: 1417551.
12. 12. Silkiss RZ, Axelrod RN, Iwach AG et al. Transcanalicular THC:YAG dacryocystorhinostomy. Ophthalmic Surg. 1992; 23(5): 351-3. PMID: 1603538.
13. 13. Jones LT. The cure of epiphora due to canalicular disorders, trauma and surgical failures on the lacrimal passages. Trans Am Acad Ophthalmol Otolaryngol. 1962; 66: 506-24. PMID: 14452301.
14. 14. Ali MJ, Honavar SG, Naik M. Endoscopically guided minimally invasive bypass tube intubation without DCR: evaluation of drainage and objective outcomes assessment. Minim Invasive Ther Allied Technol. 2013; 22(2): 104-9. doi: 10.3109/13645706.2012.708347. Epub 2012 Aug 6. PMID: 22861157.2. Embriologia

Aleksandra Kicińska

Zapoznanie się z rozwojem embriologicznym dróg łzowych jest ważne dla zrozumienia ich anatomii oraz wynikających z niej chirurgicznych metod leczenia zarówno wrodzonych, jak i nabytych zaburzeń drożności układu odprowadzającego łzy.

Zarówno drogi łzowe, jak i gruczoł łzowy wywodzą się z ektodermy . W 6. tygodniu życia płodowego następuje formowanie fałdu ektodermy (bruzdy nosowo-łzowej) pomiędzy wyrostkiem szczękowym a wyrostkiem nosowym bocznym w obrębie głowy zarodka ludzkiego (ryc. 1). W kolejnych tygodniach fałd pogłębia się i oddziela od powierzchni. W 3. i 4. miesiącu życia płodu dochodzi do uformowania i kanalizacji (otwarcia) dróg łzowych .

Zaburzenia embriogenezy mogą doprowadzić do różnego rodzaju wad rozwojowych dróg łzowych skutkujących upośledzeniem ich drożności. Zostaną one omówione w rozdziale 8.

To wyłącznie fragment publikacji3. Fizjologia wydzielania i odpływu łez

Izabela Nowak-Gospodarowicz, Michał Kinasz

Znajomość fizjologii wydzielania i odpływu łez pozwala na prawidłowe przeprowadzenie wywiadu u pacjenta zgłaszającego dolegliwości pod postacią łzawienia, jak również daje możliwość prawidłowego różnicowania stanów fizjologicznych od patologicznych.

3.1 Film łzowy

Film łzowy (pot. łzy) pełni bardzo ważne funkcje w aparacie ochronnym oka i odpowiada za:

- • nawilżanie gałki ocznej
- • właściwości refrakcyjne rogówki
- • odżywianie rogówki
- • ochronę przed patogenami.

Film łzowy składa się z trzech warstw (ryc. 1):

- • warstwy śluzowej
- • warstwy wodnej
- • warstwy lipidowej.

To wyłącznie fragment publikacjiWykaz skrótów

CaDCR – ang. canaliculodacryocystorhinostomy; zespolenie kanalikowo-workowo-nosowe

CDCR – ang. conjunctivodacryocystorhinostomy; zespolenie spojówkowo-workowo-nosowe z użyciem rurki Jonesa

CNLDO – ang. congenital nasolacrimal duct obstruction; wrodzona niedrożność przewodu nosowo-łzowego

DCG – ang. dacryocystography; dakrocystografia; badanie kontrastowe dróg łzowych

DCP – ang. balloon dacryoplasty; poszerzenie przewodu nosowo-łzowego kateterem balonowym; dakroplastyka balonowa

DCR – ang. external dacryocystorhinostomy; zespolenie workowo-nosowe; dakrocystorynostomia

DICOM – ang. Digital Imaging and Communications in Medicine (norma formatu obrazów medycznych)

DŁ – drogi łzowe

DSG – ang. dacryoscintigraphy; scyntygrafia dróg łzowych

EnCDCR (ECDCR) – ang. endoscopic conjunctivodacryocystorhinostomy with Jones Tube; endoskopowe zespolenie spojówkowo-workowo-nosowe z użyciem rurki Jonesa

EnDCR (EDCR) – ang. endoscopic dacryocystorhinostomy; endoskopowe zespolenie workowo-nosowe; endoskopowe DCR; zespolenie workowo-nosowe z dostępu przeznosowego

ExDCR (EXDCR) – ang. external dacryocystorhinostomy; zespolenie workowo-nosowe (dakrocystorynostomia) z dostępu zewnętrznego; zewnętrzne DCR; DCR z dostępu zewnętrznego

FESS – ang. functional endoscopic sinus surgery; endoskopowa chirurgia zatok

GPA – ang. granulomatosis with polyangiitis; ziarniniakowatość z zapaleniem naczyń; ziarniniakowatość Wegenera

KT – ang. computed tomography, CT; badanie tomografii komputerowej

KT-DCG – ang. computed tomography-dacryocystography, CT-DCG; tomografia komputerowa z kontrastowaniem dróg łzowych

LDCR – laserowe przezkanalikowe zespolenie workowo-nosowe; laserowe przezkanalikowe DCR

MR – ang. magnetic resonance imaging, MRI; badanie rezonansu magnetycznego

NDŁ – niedrożność dróg łzowych

NLDO – ang. nasolacrimal duct obstruction; niedrożność przewodu nosowo-łzowego

PANDO – ang. primary nasolacrimal duct obstruction; pierwotna nabyta niedrożność przewodu nosowo-łzowego

PŁ – punkt(y) łzowy(e)

PNŁ – przewód nosowo-łzowy

SALDO – ang. secondary lacrimal duct obstruction; wtórna niedrożność dróg łzowych

TCLDCR – laserowe przezkanalikowe zespolenie workowo-nosowe; laserowe przezkanalikowe DCR

VR – ang. virtual reality; rzeczywistość wirtualna