-
W empik go
Nienawiść w czasach internetu - ebook
Wydawnictwo:
Data wydania:
1 kwietnia 2015
Format ebooka:
EPUB
Format
EPUB
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najpopularniejszych formatów e-booków na świecie.
Niezwykle wygodny i przyjazny czytelnikom - w przeciwieństwie do formatu
PDF umożliwia skalowanie czcionki, dzięki czemu możliwe jest dopasowanie
jej wielkości do kroju i rozmiarów ekranu. Więcej informacji znajdziesz
w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Format
MOBI
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najczęściej wybieranych formatów wśród czytelników
e-booków. Możesz go odczytać na czytniku Kindle oraz na smartfonach i
tabletach po zainstalowaniu specjalnej aplikacji. Więcej informacji
znajdziesz w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Multiformat
E-booki sprzedawane w księgarni Virtualo.pl dostępne są w opcji
multiformatu - kupujesz treść, nie format. Po dodaniu e-booka do koszyka
i dokonaniu płatności, e-book pojawi się na Twoim koncie w Mojej
Bibliotece we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego
tytułu. Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na
karcie produktu przy okładce. Uwaga: audiobooki nie są objęte opcją
multiformatu.
czytaj
na tablecie
Aby odczytywać e-booki na swoim tablecie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. Bluefire
dla EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na czytniku
Czytanie na e-czytniku z ekranem e-ink jest bardzo wygodne i nie męczy
wzroku. Pliki przystosowane do odczytywania na czytnikach to przede
wszystkim EPUB (ten format możesz odczytać m.in. na czytnikach
PocketBook) i MOBI (ten fromat możesz odczytać m.in. na czytnikach Kindle).
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na smartfonie
Aby odczytywać e-booki na swoim smartfonie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. iBooks dla
EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
Czytaj fragment
Pobierz fragment
Pobierz fragment w jednym z dostępnych formatów
LUB
24,99 zł za tytuł
Tytuł dostępny w abonamencie Empik Go już od 24,99 zł / 30 dni
Sprawdź
Słuchaj i czytaj w abonamencie Go Standard już za 24,99 zł / 30 dni. Subskrypcja Go Standard daje możliwość dodania do biblioteki 3 dowolne tytuły w danym okresie rozliczeniowym (30 dni). Wybierasz z ponad 200 tys. audiobooków, ebooków i podcastów.
Nienawiść w czasach internetu - ebook
"Nienawiść w czasach internetu" to niezwykle aktualne opracowanie na ważny w kontekście współczesnych mediów i środków komunikacji temat. Książka przedstawia analizę zjawiska charakterystycznego dla komunikacji w internecie. Autorka rozpatruje rolę hejterów w kształtowaniu przestrzeni komunikacyjnej, próbuje dociec źródeł hejtingu w strukturze i specyfice komunikowania się w sieci oraz nowym typie społecznych interakcji. Dokonuje także przeglądu najpopularniejszych form analizowanego zjawiska, ze szczególnym zwróceniem uwagi na charakterystyczne dlań formy językowe, tyle barwne co zaskakujące zawartą w nich agresją, pogardą i nienawiścią. Monografia ta daje wgląd w niepokojący aspekt współczesnych form komunikacji, które zrodziła właściwa dla Internetu szybkość, anonimowość i bezpośredniość komunikacji oraz, na głębszym poziomie, zanik hierarchii.
| Kategoria: | Popularnonaukowe |
| Zabezpieczenie: |
Watermark
|
| ISBN: | 978-83-7942-593-8 |
| Rozmiar pliku: | 1,1 MB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
I. WSTĘP
Obecnie trudno wyobrazić sobie świat bez Internetu. Początkowe obawy dotyczące alienacji, którą miałby powodować, ustąpiły potem zachwytowi i oczarowaniu jego możliwościami. Jednak po euforycznym okresie, kiedy jawił się utopijnie jako idealna płaszczyzna jednocząca ludzi i ułatwiająca im życie, znów dostrzega się jego wady – na przykład bezprawne pozyskiwanie danych osobowych i ich wykorzystywanie w celu inwigilacji użytkowników sieci. Idylliczny obraz „nowego wspaniałego świata” zakłócają nie tylko cyberprzestępcy, ale też przeciętni internauci, którzy ośmieleni anonimowością i brakiem dotkliwych konsekwencji swoich antyspołecznych zachowań, przemieniają się w surowych krytyków wszystkich i wszystkiego.
Osoby wyrażające skrajnie negatywne i z reguły pozbawione merytorycznego uzasadnienia opinie są najczęściej określane jako hejterzy. Nie są pasywnymi odbiorcami przekazywanych treści. Wpływają na przestrzeń komunikacyjną, w której funkcjonują. Ich werbalne ataki sprawiają, że Internet bywa uznawany za nieprzyjazne medium. Mimo że analizy ilościowe dowodzą, że agresywny ton i obraźliwe sformułowania pojawiają się tylko w 2,5% wypowiedzi (Jonak 2012: 58), ich siła oddziaływania jest tak duża, że wydaje się, że jest ich więcej, niż wskazują badania statystyczne. To złudzenie wynika m.in. z tego, że w zachowaniach społecznych dominuje tzw. inklinacja pozytywna, powodująca, że pozytywne i neutralne komunikaty są uznawane za normę, niezasługującą na zainteresowanie, a wzmożoną uwagę zyskują informacje negatywne (Marczewska-Okuniewska, Kurcz 2003: 27). Choć niezbyt częste (w stosunku do całego zbioru tekstów w sieci), wypowiedzi tego typu wpływają znacząco na jakość komunikacji internetowej, w związku z czym zasługują na szersze zbadanie.
Dotychczasowe studia nad zachowaniami językowymi, choć nie odnosiły się bezpośrednio do przedmiotu niniejszej monografii, obejmowały językowe wyrażanie agresji (np. Dąbrowska 1991). Wśród poświęconych jej opracowań niewątpliwie znaczącą rolę odgrywa praca M. Peisert Formy i funkcje agresji werbalnej. Próba typologii (2004). O mechanizmach deprecjacji, będącej typowym elementem hejtingu, pisała również M. Majewska (2005 a, 2005 b). M. Dąbrowska zainteresowała się sposobami rażącego naruszania etykiety w e-mailach studentów do wykładowców (Dąbrowska 2006). Problemem agresji na forach internetowych zajęli się S. Przybyszewski i M. Rutkowski (2006). O nacechowanych negatywnie dyskusjach politycznych na forach pisała także J. Senderska (2010). Emocje w Internecie stały się również tematem międzynarodowego projektu naukowego CyberEmotions, którego wyniki są przedstawione na stronie http://www.cyberemotions.eu/. Elektroniczna agresja (czyli taka, w której wykorzystuje się komputery i telefony komórkowe) dzieci i młodzieży była przedmiotem badań Jacka Pyżalskiego (2009, 2011, 2012), który skupił uwagę głównie na opisie przebiegu ataków oraz psychologicznych, społecznych i pedagogicznych skutkach prześladowań internetowych, tzw. cyberprzemocy (ang. cyberbullying). A. Maksymowicz (2012) zajęła się problematyką wyrażania negatywnych emocji w Internecie, m.in. wskazując najczęstsze przyczyny sieciowej agresji. Podobnymi zagadnieniami, czyli psychologicznymi aspektami napastliwości w mediach, zainteresowała się A. Pereświet-Sołtan (2012). Wiele wartościowych spostrzeżeń, m.in. o agresji na forach internetowych, zawiera również rozprawa B. Taras (2013).
Głównym celem niniejszej pracy jest wskazanie z perspektywy tekstologicznej i aksjologicznej najczęstszych językowych przejawów hejtingu (od ang. hate – „nienawidzić”) oraz doprecyzowanie tego pojęcia. Ponadto zostaną określone czynniki wpływające na występowanie i popularność komunikatów łamiących zasady netykiety i etykiety oraz przedstawione skutki działań hejterów. Poszczególne rozdziały stanowią odpowiedzi na pytania badawcze:
1. Czym jest hejting?
2. Jakie są jego uwarunkowania i przyczyny?
3. Jakie są najpopularniejsze obiekty ataków?
4. Jakie są główne cechy językowe hejtingu?
Rozważania odnoszą się do kanałów komunikacyjnych nastawionych na działanie bona fide. Na forach, deklarujących się jako miejsca pozbawionej jakichkolwiek ograniczeń krytyki lub brutalnych sporów (np. jako formy odreagowania stresu), analizowane zabiegi tekstotwórcze stanowią wzorcowe realizacje obowiązującej tam konwencji, a nie utrudnienia kontaktu.
W rozprawie zastosowano jakościową analizę zawartości polegającą na zbadaniu reprezentatywnego zbioru tekstów i wyłonieniu z niego komunikatów, które spełniają kryteria hejtingu. Do wyodrębnienia korpusu materiałowego wykorzystano kategorie oceny opracowane przez K. Krejtza i P. Kolendę (2012) w badaniu kultury wypowiedzi internetowych. Przedmiotem badań stały się teksty spełniające następujące kryteria (za Krejtz, Kolenda 2012: 20):
1. Treść:
a) stosunek negatywny: wyszydzanie, lżenie, poniżanie, ubliżanie, dyskredytowanie, umniejszanie szacunku, stereotypizacja, lekceważenie; stosunek ogólny negatywny, np. „nie lubię X”;
b) opis w kategoriach: agresji, grożenia, obrażania.
2. Forma:
a) ton wypowiedzi: sarkastyczny, ironia;
b) ładunek emocjonalny: negatywny.
3. Język: wulgaryzmy, groźby, wykluczanie, depersonalizacja, określenia obraźliwe, trolling, prowokacja.
4. Ocena ogólna: przekraczanie granicy kultury wypowiedzi.
Wybrane do badań wypowiedzi spełniały kryteria agresji językowej, czyli były negatywnie nacechowane emocjonalnie, a analiza sytuacji komunikacyjnej skłaniała do przypisania nadawcy intencji zdeprecjonowania odbiorcy (Peisert 2004: 40).
Zamierzeniem autorki nie było przeprowadzenie badań ilościowych, ale określenie konstytutywnych wyróżników jakościowych analizowanego zjawiska. Materiał dobrano drogą losową podczas ekscerpcji przeprowadzonej w maju 2013 roku w pięciu ogólnie dostępnych (niewymagających zakładania konta w celu komentowania i/lub dostępu do wszystkich elementów serwisu) polskojęzycznych portalach wielotematycznych. Zdecydowano się na wykorzystanie tego typu stron ze względu na to, że są najbardziej reprezentatywne dla badanego elementu komunikacji internetowej. Hejting występuje wprawdzie jeszcze np. na czatach czy w komentarzach na blogach, ale nie odgrywa tam znaczącej roli. Dzięki skuteczności administratorów, wspieranych przez grupową (auto)cenzurę, nie ma go na forach moderowanych. W grupach dyskusyjnych zdarza się tylko incydentalnie, ponieważ działają w nich efektywne mechanizmy weryfikacyjne (np. killfile – ustalana indywidualnie lista nadawców, od których nie chce się otrzymywać wiadomości). Nie jest większym problemem także w serwisach społecznościowych, które wymagają podania prawdziwych danych personalnych. Podpisani imieniem i nazwiskiem internauci nie są tak skłonni do obrażania innych jak ukryci za pseudonimem na anonimowym forum.
Wybór kilku źródeł pozwolił na określenie cech ogólnych hejtingu, a nie tylko tych uzależnionych od specyfiki danego miejsca sieciowego. Zbadano komentarze do pierwszych artykułów w danym bloku tematycznym na stronach głównych portali: www.gazeta.pl (GW), www.onet.pl (ON), www.wp.pl (WP), wm.pl (WM) oraz materiałów wideo zamieszczonych na stronie głównej www.youtube.com (YT). Badany zbiór, pochodzący z maja 2013 roku, liczył łącznie 995 komentarzy (180 – GW, 274 – ON, 190 – WM, 200 – WP, 151 – YT). Oprócz tego, jako egzemplifikację stawianych tez, wykorzystano cytaty z późniejszego okresu, z innych działów tematycznych wspomnianych portali. Ilość materiału została ograniczona ze względu na to, że celem pracy, jak już wspominano, nie było określenie statystycznych prawidłowości hejtingu, lecz próba zrozumienia mechanizmów jego powstawania i popularności oraz określenie najistotniejszych językowych przejawów.
Wybrane wypowiedzi przeanalizowano z uwzględnieniem ich intencjonalności, realizowanych w nich działań werbalnych i tła kulturowego (por. Zimnowoda 2005: 276), ze względu na to, że „(…) akt agresji musi być rozpatrywany w kontekście społecznym i kulturowo-normatywnym” (Peisert 2004: 23). W opisie relacji między komunikującymi się podmiotami wykorzystano oprócz narzędzi tekstologicznych elementy lingwistyki interakcyjnej – „traktowanie aktywności językowej już nie tylko w kategoriach działania (zgodnie z teorią aktów mowy), ale także w kategoriach interakcji, zrównało pod względem udziału obu interlokutorów, a w badaniach ich obustronnych relacji zaczęto zwracać baczniejszą uwagę na zagadnienia współdziałania językowego” (Witosz 2006: 14).
Oczywiście w wypadku analizowanego zjawiska nie można mówić o współdziałaniu ukierunkowanym dobrą wolą. Nie zmienia to faktu, że w dialogicznym w swej istocie Internecie hejterzy, podobnie jak pozostali jego użytkownicy, również wchodzą w interakcje. Są one jednak wrogie (por. Peisert 2004: 199–200), oparte na konflikcie. Napastnicy dążą do uzyskania efektu perlokucyjnego – nie wystarczy obrażać, ktoś powinien poczuć się urażony (bezpośrednio przez odniesienie do jego osoby lub pośrednio, np. przez negację cenionych przez niego wartości).
Kreatorami badanej antystrategii są osoby, które znają zasady postępowania w sieci, ale z premedytacją je łamią. Nie są to nieświadomi nowicjusze, ale stali bywalcy Internetu. Znajomość mechanizmów interakcyjnych pozwala im na przewidywanie reakcji potencjalnych oponentów i skłanianie ich do zachowań destruktywnych, zakłócających lub wykluczających porozumienie. Inicjatorzy zaburzonej komunikacji najczęściej wyrażają swoje negatywne intencje w sposób czytelny. Próby zmylenia odbiorców, np. fałszywe apele o pomoc („potrzebna krew dla umierającego dziecka...” itp.) i późniejsze wyszydzanie reakcji na taką prośbę, występują sporadycznie.
------------------------------------------------------------------------
Przyjmuję definicję poszerzoną w stosunku do opracowanej przez P. Flicińskiego i S. Wojtowicza, którzy określili hejtera jako „osobę w nieuzasadniony sposób niechętną jakiemuś zjawisku” (Fliciński, Wojtowicz 2007: 66). Trudno jest językowo zweryfikować, czy hejter odczuwa niechęć, za to z pewnością ją okazuje.
W różnych gremiach internetowych pojawiała się propozycja zastąpienia określenia „hejter” (z ang. hater – „ktoś nienawidzący”) polskim odpowiednikiem – „nienawistnik”, ale to rozwiązanie nie zostało zaakceptowane uzualnie.
„Rozpowszechnienie Internetu, z jego anonimowością i powszechną dostępnością, sprawiło, że wulgarne wypowiedzi mogą rozlewać się szeroką falą w społeczeństwie. Mowa nienawiści na polskich forach internetowych osiąga rozmiary klęski ekologicznej” (Bartmiński 2011).
Świadczy o tym również to, że w Internecie nie utworzyła się antynomiczna wobec hejterów kategoria lajkerów (od ang. like – „lubić”). Określenie „lajker” występuje, ale w odniesieniu do skryptów komputerowych, pozwalających na automatyczne dodawanie pozytywnych opinii do wybranych stron internetowych.
„Jeden nikczemnik niewielkim kosztem i niewielkim wysiłkiem może spowodować ogromne spustoszenie bez obawy, że poniesie jakieś konsekwencje” (Wallace 2001: 168).
W projekcie wykorzystywano program SentiStrenght, pozwalający na określenie nacechowania emocjonalnego krótkich wypowiedzi tekstowych; w skali od -1 do -5 emocje negatywne, od 1 do 5 emocje pozytywne (http://sentistrength.wlv.ac.uk/, dostęp 5 II 2014). Program obsługuje również teksty w języku polskim, ale trudno uznać jego działanie w odniesieniu do polszczyzny za wiarygodne, np. sformułowanie „żebyś zdechł” jest oceniane na -1 emocji negatywnych i +1 emocji pozytywnych, podobnie „nienawidzę cię”.
Wyraz „hejting” jest odmieniany, podobnie „hejterstwo” czy „hejteryzm”. Wspomniane trzy słowa funkcjonują jako synonimy różniące się tylko formą spolszczenia angielskiego określenia hating. W pracy używa się najczęściej określenia „hejting”, najpopularniejszego w polskojęzycznym Internecie, na co wskazuje liczba odnośników z wyszukiwarek: 1. Google: hejterstwo 30 900, hejting 37 300, hejteryzm 2490; 2. Bing: hejterstwo 31 900, hejting 32 600, hejteryzm 445; 3. Yahoo: hejterstwo 29 300, hejting 33 600, hejteryzm 341, dostęp 1 I 2014.
Nazwa badanego zjawiska (hejting) odnosi się do pojęcia nienawiści, ale obejmuje ono wyrażanie szerszej gamy uczuć. W jego zakresie mieszczą się również gniew, złość i niechęć. Różnica między gniewem i złością a nienawiścią i niechęcią polega na tym, że te dwa ostatnie trudno przenieść na obiekt zastępczy, można je co najwyżej rozszerzyć na osoby i rzeczy związane z pierwotnym obiektem uczuć (Libura 2000: 147–148).
W dalszej części pracy wymienione serwisy będą dla oszczędności miejsca oznaczane skrótami podanymi w nawiasach. Przy krótkich wyimkach wskazanie źródeł ogranicza się do akronimów. Przy tekstach o objętości większej niż jedno zdanie w przypisie zamieszcza się pełny adres internetowy i datę dostępu. W całej pracy cytaty przytacza się z zachowaniem oryginalnej pisowni i interpunkcji.
Każda z egzemplifikacji tekstowych spoza głównego korpusu materiałowego jest podawana z adresem internetowym i datą dostępu.
Uwagę poświęcono głównie kwestiom językowym, ale z powodu złożoności badanego procesu rozważania odnoszą się także do kwestii aksjologicznych, socjologicznych i psychologicznych: „(…) opisywanie czynności agresywnych oznacza wskazanie momentu, w którym się zaczynają, elementów czy operacji składających się na nie, czynników uruchamiających i blokujących, jak też potencjalnych i faktycznych wyników, do których prowadzą” (Frączek 1979: 19).
Za zaburzoną uznaje się m.in. komunikację zwodniczą, realizowaną wbrew przyjętym regułom, zob. np. Riva 2009: 78.
Obecnie trudno wyobrazić sobie świat bez Internetu. Początkowe obawy dotyczące alienacji, którą miałby powodować, ustąpiły potem zachwytowi i oczarowaniu jego możliwościami. Jednak po euforycznym okresie, kiedy jawił się utopijnie jako idealna płaszczyzna jednocząca ludzi i ułatwiająca im życie, znów dostrzega się jego wady – na przykład bezprawne pozyskiwanie danych osobowych i ich wykorzystywanie w celu inwigilacji użytkowników sieci. Idylliczny obraz „nowego wspaniałego świata” zakłócają nie tylko cyberprzestępcy, ale też przeciętni internauci, którzy ośmieleni anonimowością i brakiem dotkliwych konsekwencji swoich antyspołecznych zachowań, przemieniają się w surowych krytyków wszystkich i wszystkiego.
Osoby wyrażające skrajnie negatywne i z reguły pozbawione merytorycznego uzasadnienia opinie są najczęściej określane jako hejterzy. Nie są pasywnymi odbiorcami przekazywanych treści. Wpływają na przestrzeń komunikacyjną, w której funkcjonują. Ich werbalne ataki sprawiają, że Internet bywa uznawany za nieprzyjazne medium. Mimo że analizy ilościowe dowodzą, że agresywny ton i obraźliwe sformułowania pojawiają się tylko w 2,5% wypowiedzi (Jonak 2012: 58), ich siła oddziaływania jest tak duża, że wydaje się, że jest ich więcej, niż wskazują badania statystyczne. To złudzenie wynika m.in. z tego, że w zachowaniach społecznych dominuje tzw. inklinacja pozytywna, powodująca, że pozytywne i neutralne komunikaty są uznawane za normę, niezasługującą na zainteresowanie, a wzmożoną uwagę zyskują informacje negatywne (Marczewska-Okuniewska, Kurcz 2003: 27). Choć niezbyt częste (w stosunku do całego zbioru tekstów w sieci), wypowiedzi tego typu wpływają znacząco na jakość komunikacji internetowej, w związku z czym zasługują na szersze zbadanie.
Dotychczasowe studia nad zachowaniami językowymi, choć nie odnosiły się bezpośrednio do przedmiotu niniejszej monografii, obejmowały językowe wyrażanie agresji (np. Dąbrowska 1991). Wśród poświęconych jej opracowań niewątpliwie znaczącą rolę odgrywa praca M. Peisert Formy i funkcje agresji werbalnej. Próba typologii (2004). O mechanizmach deprecjacji, będącej typowym elementem hejtingu, pisała również M. Majewska (2005 a, 2005 b). M. Dąbrowska zainteresowała się sposobami rażącego naruszania etykiety w e-mailach studentów do wykładowców (Dąbrowska 2006). Problemem agresji na forach internetowych zajęli się S. Przybyszewski i M. Rutkowski (2006). O nacechowanych negatywnie dyskusjach politycznych na forach pisała także J. Senderska (2010). Emocje w Internecie stały się również tematem międzynarodowego projektu naukowego CyberEmotions, którego wyniki są przedstawione na stronie http://www.cyberemotions.eu/. Elektroniczna agresja (czyli taka, w której wykorzystuje się komputery i telefony komórkowe) dzieci i młodzieży była przedmiotem badań Jacka Pyżalskiego (2009, 2011, 2012), który skupił uwagę głównie na opisie przebiegu ataków oraz psychologicznych, społecznych i pedagogicznych skutkach prześladowań internetowych, tzw. cyberprzemocy (ang. cyberbullying). A. Maksymowicz (2012) zajęła się problematyką wyrażania negatywnych emocji w Internecie, m.in. wskazując najczęstsze przyczyny sieciowej agresji. Podobnymi zagadnieniami, czyli psychologicznymi aspektami napastliwości w mediach, zainteresowała się A. Pereświet-Sołtan (2012). Wiele wartościowych spostrzeżeń, m.in. o agresji na forach internetowych, zawiera również rozprawa B. Taras (2013).
Głównym celem niniejszej pracy jest wskazanie z perspektywy tekstologicznej i aksjologicznej najczęstszych językowych przejawów hejtingu (od ang. hate – „nienawidzić”) oraz doprecyzowanie tego pojęcia. Ponadto zostaną określone czynniki wpływające na występowanie i popularność komunikatów łamiących zasady netykiety i etykiety oraz przedstawione skutki działań hejterów. Poszczególne rozdziały stanowią odpowiedzi na pytania badawcze:
1. Czym jest hejting?
2. Jakie są jego uwarunkowania i przyczyny?
3. Jakie są najpopularniejsze obiekty ataków?
4. Jakie są główne cechy językowe hejtingu?
Rozważania odnoszą się do kanałów komunikacyjnych nastawionych na działanie bona fide. Na forach, deklarujących się jako miejsca pozbawionej jakichkolwiek ograniczeń krytyki lub brutalnych sporów (np. jako formy odreagowania stresu), analizowane zabiegi tekstotwórcze stanowią wzorcowe realizacje obowiązującej tam konwencji, a nie utrudnienia kontaktu.
W rozprawie zastosowano jakościową analizę zawartości polegającą na zbadaniu reprezentatywnego zbioru tekstów i wyłonieniu z niego komunikatów, które spełniają kryteria hejtingu. Do wyodrębnienia korpusu materiałowego wykorzystano kategorie oceny opracowane przez K. Krejtza i P. Kolendę (2012) w badaniu kultury wypowiedzi internetowych. Przedmiotem badań stały się teksty spełniające następujące kryteria (za Krejtz, Kolenda 2012: 20):
1. Treść:
a) stosunek negatywny: wyszydzanie, lżenie, poniżanie, ubliżanie, dyskredytowanie, umniejszanie szacunku, stereotypizacja, lekceważenie; stosunek ogólny negatywny, np. „nie lubię X”;
b) opis w kategoriach: agresji, grożenia, obrażania.
2. Forma:
a) ton wypowiedzi: sarkastyczny, ironia;
b) ładunek emocjonalny: negatywny.
3. Język: wulgaryzmy, groźby, wykluczanie, depersonalizacja, określenia obraźliwe, trolling, prowokacja.
4. Ocena ogólna: przekraczanie granicy kultury wypowiedzi.
Wybrane do badań wypowiedzi spełniały kryteria agresji językowej, czyli były negatywnie nacechowane emocjonalnie, a analiza sytuacji komunikacyjnej skłaniała do przypisania nadawcy intencji zdeprecjonowania odbiorcy (Peisert 2004: 40).
Zamierzeniem autorki nie było przeprowadzenie badań ilościowych, ale określenie konstytutywnych wyróżników jakościowych analizowanego zjawiska. Materiał dobrano drogą losową podczas ekscerpcji przeprowadzonej w maju 2013 roku w pięciu ogólnie dostępnych (niewymagających zakładania konta w celu komentowania i/lub dostępu do wszystkich elementów serwisu) polskojęzycznych portalach wielotematycznych. Zdecydowano się na wykorzystanie tego typu stron ze względu na to, że są najbardziej reprezentatywne dla badanego elementu komunikacji internetowej. Hejting występuje wprawdzie jeszcze np. na czatach czy w komentarzach na blogach, ale nie odgrywa tam znaczącej roli. Dzięki skuteczności administratorów, wspieranych przez grupową (auto)cenzurę, nie ma go na forach moderowanych. W grupach dyskusyjnych zdarza się tylko incydentalnie, ponieważ działają w nich efektywne mechanizmy weryfikacyjne (np. killfile – ustalana indywidualnie lista nadawców, od których nie chce się otrzymywać wiadomości). Nie jest większym problemem także w serwisach społecznościowych, które wymagają podania prawdziwych danych personalnych. Podpisani imieniem i nazwiskiem internauci nie są tak skłonni do obrażania innych jak ukryci za pseudonimem na anonimowym forum.
Wybór kilku źródeł pozwolił na określenie cech ogólnych hejtingu, a nie tylko tych uzależnionych od specyfiki danego miejsca sieciowego. Zbadano komentarze do pierwszych artykułów w danym bloku tematycznym na stronach głównych portali: www.gazeta.pl (GW), www.onet.pl (ON), www.wp.pl (WP), wm.pl (WM) oraz materiałów wideo zamieszczonych na stronie głównej www.youtube.com (YT). Badany zbiór, pochodzący z maja 2013 roku, liczył łącznie 995 komentarzy (180 – GW, 274 – ON, 190 – WM, 200 – WP, 151 – YT). Oprócz tego, jako egzemplifikację stawianych tez, wykorzystano cytaty z późniejszego okresu, z innych działów tematycznych wspomnianych portali. Ilość materiału została ograniczona ze względu na to, że celem pracy, jak już wspominano, nie było określenie statystycznych prawidłowości hejtingu, lecz próba zrozumienia mechanizmów jego powstawania i popularności oraz określenie najistotniejszych językowych przejawów.
Wybrane wypowiedzi przeanalizowano z uwzględnieniem ich intencjonalności, realizowanych w nich działań werbalnych i tła kulturowego (por. Zimnowoda 2005: 276), ze względu na to, że „(…) akt agresji musi być rozpatrywany w kontekście społecznym i kulturowo-normatywnym” (Peisert 2004: 23). W opisie relacji między komunikującymi się podmiotami wykorzystano oprócz narzędzi tekstologicznych elementy lingwistyki interakcyjnej – „traktowanie aktywności językowej już nie tylko w kategoriach działania (zgodnie z teorią aktów mowy), ale także w kategoriach interakcji, zrównało pod względem udziału obu interlokutorów, a w badaniach ich obustronnych relacji zaczęto zwracać baczniejszą uwagę na zagadnienia współdziałania językowego” (Witosz 2006: 14).
Oczywiście w wypadku analizowanego zjawiska nie można mówić o współdziałaniu ukierunkowanym dobrą wolą. Nie zmienia to faktu, że w dialogicznym w swej istocie Internecie hejterzy, podobnie jak pozostali jego użytkownicy, również wchodzą w interakcje. Są one jednak wrogie (por. Peisert 2004: 199–200), oparte na konflikcie. Napastnicy dążą do uzyskania efektu perlokucyjnego – nie wystarczy obrażać, ktoś powinien poczuć się urażony (bezpośrednio przez odniesienie do jego osoby lub pośrednio, np. przez negację cenionych przez niego wartości).
Kreatorami badanej antystrategii są osoby, które znają zasady postępowania w sieci, ale z premedytacją je łamią. Nie są to nieświadomi nowicjusze, ale stali bywalcy Internetu. Znajomość mechanizmów interakcyjnych pozwala im na przewidywanie reakcji potencjalnych oponentów i skłanianie ich do zachowań destruktywnych, zakłócających lub wykluczających porozumienie. Inicjatorzy zaburzonej komunikacji najczęściej wyrażają swoje negatywne intencje w sposób czytelny. Próby zmylenia odbiorców, np. fałszywe apele o pomoc („potrzebna krew dla umierającego dziecka...” itp.) i późniejsze wyszydzanie reakcji na taką prośbę, występują sporadycznie.
------------------------------------------------------------------------
Przyjmuję definicję poszerzoną w stosunku do opracowanej przez P. Flicińskiego i S. Wojtowicza, którzy określili hejtera jako „osobę w nieuzasadniony sposób niechętną jakiemuś zjawisku” (Fliciński, Wojtowicz 2007: 66). Trudno jest językowo zweryfikować, czy hejter odczuwa niechęć, za to z pewnością ją okazuje.
W różnych gremiach internetowych pojawiała się propozycja zastąpienia określenia „hejter” (z ang. hater – „ktoś nienawidzący”) polskim odpowiednikiem – „nienawistnik”, ale to rozwiązanie nie zostało zaakceptowane uzualnie.
„Rozpowszechnienie Internetu, z jego anonimowością i powszechną dostępnością, sprawiło, że wulgarne wypowiedzi mogą rozlewać się szeroką falą w społeczeństwie. Mowa nienawiści na polskich forach internetowych osiąga rozmiary klęski ekologicznej” (Bartmiński 2011).
Świadczy o tym również to, że w Internecie nie utworzyła się antynomiczna wobec hejterów kategoria lajkerów (od ang. like – „lubić”). Określenie „lajker” występuje, ale w odniesieniu do skryptów komputerowych, pozwalających na automatyczne dodawanie pozytywnych opinii do wybranych stron internetowych.
„Jeden nikczemnik niewielkim kosztem i niewielkim wysiłkiem może spowodować ogromne spustoszenie bez obawy, że poniesie jakieś konsekwencje” (Wallace 2001: 168).
W projekcie wykorzystywano program SentiStrenght, pozwalający na określenie nacechowania emocjonalnego krótkich wypowiedzi tekstowych; w skali od -1 do -5 emocje negatywne, od 1 do 5 emocje pozytywne (http://sentistrength.wlv.ac.uk/, dostęp 5 II 2014). Program obsługuje również teksty w języku polskim, ale trudno uznać jego działanie w odniesieniu do polszczyzny za wiarygodne, np. sformułowanie „żebyś zdechł” jest oceniane na -1 emocji negatywnych i +1 emocji pozytywnych, podobnie „nienawidzę cię”.
Wyraz „hejting” jest odmieniany, podobnie „hejterstwo” czy „hejteryzm”. Wspomniane trzy słowa funkcjonują jako synonimy różniące się tylko formą spolszczenia angielskiego określenia hating. W pracy używa się najczęściej określenia „hejting”, najpopularniejszego w polskojęzycznym Internecie, na co wskazuje liczba odnośników z wyszukiwarek: 1. Google: hejterstwo 30 900, hejting 37 300, hejteryzm 2490; 2. Bing: hejterstwo 31 900, hejting 32 600, hejteryzm 445; 3. Yahoo: hejterstwo 29 300, hejting 33 600, hejteryzm 341, dostęp 1 I 2014.
Nazwa badanego zjawiska (hejting) odnosi się do pojęcia nienawiści, ale obejmuje ono wyrażanie szerszej gamy uczuć. W jego zakresie mieszczą się również gniew, złość i niechęć. Różnica między gniewem i złością a nienawiścią i niechęcią polega na tym, że te dwa ostatnie trudno przenieść na obiekt zastępczy, można je co najwyżej rozszerzyć na osoby i rzeczy związane z pierwotnym obiektem uczuć (Libura 2000: 147–148).
W dalszej części pracy wymienione serwisy będą dla oszczędności miejsca oznaczane skrótami podanymi w nawiasach. Przy krótkich wyimkach wskazanie źródeł ogranicza się do akronimów. Przy tekstach o objętości większej niż jedno zdanie w przypisie zamieszcza się pełny adres internetowy i datę dostępu. W całej pracy cytaty przytacza się z zachowaniem oryginalnej pisowni i interpunkcji.
Każda z egzemplifikacji tekstowych spoza głównego korpusu materiałowego jest podawana z adresem internetowym i datą dostępu.
Uwagę poświęcono głównie kwestiom językowym, ale z powodu złożoności badanego procesu rozważania odnoszą się także do kwestii aksjologicznych, socjologicznych i psychologicznych: „(…) opisywanie czynności agresywnych oznacza wskazanie momentu, w którym się zaczynają, elementów czy operacji składających się na nie, czynników uruchamiających i blokujących, jak też potencjalnych i faktycznych wyników, do których prowadzą” (Frączek 1979: 19).
Za zaburzoną uznaje się m.in. komunikację zwodniczą, realizowaną wbrew przyjętym regułom, zob. np. Riva 2009: 78.
więcej..
