Niezbędnik lekarza dyżurnego SOR - ebook

Przekazujemy czytelnikom źródło informacji oraz mapę postępowania w różnorodnych stanach nagłych w zdrowiu człowieka. Jednakże niniejsza książka z pewnością nie opisuje każdej dolegliwości, sytuacji klinicznej, odchylenia od normy. Dodatkowo, niniejsza książka nie definiuje sztywnych wzorów postępowania lub procedur. Każdy kontakt pracownika ochrony zdrowia z pacjentem przebiega inaczej i wymaga innego, indywidualnego postępowania.

Wiele opisanych poniżej powikłań lub pogorszeń stanu zdrowia może mieć miejsce pomimo postępowania zgodnie z zaleceniami oraz podjęcia prawidłowych interwencji medycznych.

Autorzy dołożyli należytej staranności, aby sprawdzić dokładność informacji i zaleceń zawartych w niniejszej książce. Jednakże niniejsza książka nie jest zamiennikiem fachowej oceny stanu pacjenta, diagnostyki i leczenia. Zawartość poszczególnych rozdziałów nie powinna być traktowana jako jedyna podstawa decyzji klinicznych podjętych przez czytelnika, jakkolwiek zawiera informacje starannie zebrane przez autorów i recenzentów z uwzględnieniem daty publikacji.

Autorzy, recenzenci i wydawcy niniejszej książki nie ponoszą odpowiedzialności za jakiekolwiek straty (bezpośrednie, pośrednie, przypadkowe, następcze, w tym również utracone dochody lub możliwości rozwoju działalności gospodarczej), do których doszło z powodu korzystania/opierania się na niniejszej książce w praktyce klinicznej oraz błędów, ominięć i nieaktualności treści.

Autorzy i Recenzenci „Niezbędnika lekarza dyżurnego SOR”

AUTORZY

Adan R. Atriham MD, FAAEP

Major US Army

Emergency Department

First Texas Hospital

Houston, USA

dr n. med. Karolina Burska

Zakład Medycyny Ratunkowej i Medycyny Katastrof

Katedra Anestezjologii i Intensywnej Terapii

Uniwersytet Medyczny w Łodzi

dr n. med. Tomasz Derkowski

Lotnicze Pogotowie Ratunkowe

lek. Daniel Duchań-Ogrodnik

Katedra Medycyny Ratunkowej

Wydział Nauk o Zdrowiu

Collegium Medicum w Bydgoszczy

Uniwersytet Mikołaja Kopernika

Oddział Kliniczny Medycyny Ratunkowej

Szpital Uniwersytecki nr 2 im. Jana Biziela w Bydgoszczy

dr n. med. Grzegorz Faran

Szpitalny Oddział Ratunkowy

Zespół Ratownictwa Medycznego

Szpital Polski w Sztumie

dr hab. n. med. Dariusz Gąsecki

Klinika Neurologii Dorosłych

Gdański Uniwersytet Medyczny

dr n. o zdr. Tomasz Ilczak

Katedra Ratownictwa Medycznego

Wydział Nauk o Zdrowiu

Akademia Techniczno-Humanistyczna w Bielsku-Białej

lek. Jakub Jażdżewski

Szpitalny Oddział Ratunkowy

Szpital Specjalistyczny im. J. K. Łukowicza w Chojnicach

Peter Johns MD, FRCPC

Department of Emergency Medicine

University of Ottawa, Canada

dr hab. n. med. mgr prawa Tomasz Jurek, prof. UMW

Zakład Prawa Medycznego

Katedra Medycyny Sądowej

Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu

dr n. med. Krzysztof Karwan

Zakład Medycyny Ratunkowej

Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego w Warszawie

dr n. med. Jacek Kleszczyński

Instytut Nauk Medycznych

Uniwersytet Opolski

Szpitalny Oddział Ratunkowy

Wojewódzki Szpital Specjalistyczny

Ośrodek Badawczo-Rozwojowy we Wrocławiu

mgr Dominika Kocowska-Dzik

Zakład Prawa Medycznego

Katedra Medycyny Sądowej

Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu

dr hab. n. med. Anna Korzon-Burakowska

Zakład Prewencji i Dydaktyki

Klinika Nadciśnienia Tętniczego i Diabetologii

Gdański Uniwersytet Medyczny

lek. Anna Sylwia Kowalska

Wojewódzki Szpital Psychiatryczny im. prof. Tadeusza Bilikiewicza w Gdańsku

kom. dr n. o zdr. Michał Kurdziel

Klinika Anestezjologii, Intensywnej Terapii i Medycyny Ratunkowej

Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie

Komenda Wojewódzka Policji w Szczecinie

dr n. med. Monika Lica-Gorzynska

Oddział Kardiologii

Szpital Specjalistyczny im. J. K. Łukowicza w Chojnicach

dr n. med. Irina Mogilnaya-Wenglowska

Szpital i Ambulatorium z Izbą Chorych

Areszt Śledczy w Gdańsku

lek. Michał Patock

Katedra i Zakład Farmakologii

Gdański Uniwersytet Medyczny

lek. Grzegorz Piskulak

Oddział Ginekologiczno-Położniczy

Szpital Powiatowy im. dra A. Majkowskiego w Kartuzach

dr n. med. Małgorzata Rak

Katedra Ratownictwa Medycznego

Wydział Nauk o Zdrowiu

Akademia Techniczno-Humanistyczna w Bielsku-Białej

Szpitalny Oddział Ratunkowy

Wojewódzki Szpital Specjalistyczny nr 3 w Rybniku

Niezależna Grupa Pasjonatów Medycyny Ratunkowej

Anthony Rodigin MD, FAAEM, FACEP

Vituity Emergency Physicians

Sutter Delta Medical Center

Antioch, USA

dr n. med. Marta Rorat

Zakład Prawa Medycznego

Katedra Medycyny Sądowej

Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu

lek. Marta Sarbiewska

Wojewódzki Szpital Psychiatryczny im. prof. Tadeusza Bilikiewicza w Gdańsku

dr hab. n. med. Mariusz Siemiński

Katedra i Klinika Medycyny Ratunkowej

Gdański Uniwersytet Medyczny

Kliniczny Oddział Ratunkowy

Uniwersyteckie Centrum Kliniczne w Gdańsku

lek. Ewa Sobczak

Breast Surgery Service

Worthing Hospital, UK

Zakład Żywienia Klinicznego i Dietetyki

Gdański Uniwersytet Medyczny

lek. Janusz Springer

Katedra Medycyny Ratunkowej

Gdański Uniwersytet Medyczny

Szpitalny Oddział Ratunkowy

Szpital Specjalistyczny im. J. K. Łukowicza w Chojnicach

mgr Katarzyna Starosta

Zakład Medycyny Ratunkowej i Medycyny Katastrof

Katedra Anestezjologii i Intensywnej Terapii

Uniwersytet Medyczny w Łodzi

Reuben J. Strayer, MD FRCPC FAAEM

Department of Emergency Medicine

Maimonides Medical Center

New York City, USA

emupdates.com

lek. Ewelina Trybała

Klinika Neurologii Rozwojowej

Uniwersyteckie Centrum Kliniczne w Gdańsku

Gdański Uniwersytet Medyczny

Oddział Neurologiczny z oddziałem udarowym

Szpital Specjalistyczny im. J. K. Łukowicza w Chojnicach

Nicole Tyczynska MD

Virtua Our Lady of Lourdes

Camden, USA

Thomas Jefferson University Hospital

Philadelphia, USA

dr n. med. Przemysław M. Waszak

Wojewódzki Szpital Psychiatryczny im. prof. Tadeusza Bilikiewicza w Gdańsku

dr n. o zdr. Arkadiusz Wejnarski

Wydział Nauk Medycznych i Nauk o Zdrowiu

Instytut Nauk o Zdrowiu

Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach

Lotnicze Pogotowie Ratunkowe

dr n. społ. Agnieszka Wlazło

Wojewódzki Szpital Neuropsychiatryczny im. dr. Emila Cyrana w Lublińcu

lek. Maciej Woroniecki

Oddział Urologii i Onkologii Urologicznej

Szpital Specjalistyczny im. J. K. Łukowicza w ChojnicachRECENZENCI

prof. dr hab. n. med. Andrzej Basiński

Katedra i Klinika Medycyny Ratunkowej

Gdański Uniwersytet Medyczny

dr hab. n. med. Andrzej Chamienia

Klinika Nefrologii, Transplantologii i Chorób Wewnętrznych

Uniwersyteckie Centrum Kliniczne w Gdańsku

Gdański Uniwersytet Medyczny

lek. Michał Dworzyński

Zakład Medycyny Ratunkowej i Medycyny Katastrof

Uniwersytet Medyczny w Łodzi

Lotnicze Pogotowie Ratunkowe

prof. Jerzy Gajewski MD, PhD, FRCSC

Department of Urology

Dalhousie University, Canada

dr n. med. Adam Hajduk

Klinika Chorób Wewnętrznych, Chorób Tkanki Łącznej i Geriatrii

Uniwersyteckie Centrum Kliniczne w Gdańsku

Gdański Uniwersytet Medyczny

dr hab. n. med. Jolanta Korsak, prof. nadzw.

Zakład Transfuzjologii Klinicznej

Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie

dr hab. n. med. Jacek Kot

Klinika Medycyny Hiperbarycznej i Ratownictwa Morskiego – Krajowy Ośrodek Medycyny Hiperbarycznej

Gdański Uniwersytet Medyczny

prof. dr hab. n. med. Dariusz Kozłowski

II Klinika Kardiologii

Uniwersyteckie Centrum Kliniczne w Gdańsku

Gdański Uniwersytet Medyczny

lek. Karol Lemańczyk

Oddział Okulistyki

Szpital Specjalistyczny im. J. K. Łukowicza w Chojnicach

dr n. med. Elżbieta Orłowska-Kunikowska

Klinika Diabetologii i Nadciśnienia Tętniczego

Uniwersyteckie Centrum Kliniczne w Gdańsku

Gdański Uniwersytet Medyczny

prof. dr hab. n. med. Radosław Owczuk

Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii

Katedry Anestezjologii i Intensywnej Terapii

Gdański Uniwersytet Medyczny

dr n. med. Anna Raszeja-Specht

Zakład Medycyny Laboratoryjnej

Gdański Uniwersytet Medyczny

dr n. med. Jan Romantowski

Klinika Alergologii

Uniwersyteckie Centrum Kliniczne w Gdańsku

Gdański Uniwersytet Medyczny

prof. dr hab. n. med. Przemysław Rutkowski

Klinika Nefrologii, Transplantologii i Chorób Wewnętrznych

Uniwersyteckie Centrum Kliniczne w Gdańsku

Gdański Uniwersytet Medyczny

lek. Michał Sidorowski

Oddział Pediatrii

Szpital Specjalistyczny im. J.K. Łukowicza w Chojnicach

dr Bartłomiej Siek

Zakład Historii i Filozofii Nauk Medycznych

Gdański Uniwersytet Medyczny

dr n. med. Jan Spodnik

Zakład Anatomii i Neurobiologii

Gdański Uniwersytet Medyczny

dr n. med. Anna Szyndler

Klinika Diabetologii i Nadciśnienia Tętniczego

Uniwersyteckie Centrum Kliniczne w Gdańsku

Gdański Uniwersytet Medyczny

lek. Michał Werner

Centrum Leczenia Oparzeń w Siemianowicach Śląskich

prof. dr hab. n. med. dr h. c. Wojciech Witkiewicz

Ośrodek Badawczo-Rozwojowy

Wojewódzki Szpital Specjalistyczny we Wrocławiu

dr n. społ. Agnieszka Wlazło

Wojewódzki Szpital Neuropsychiatryczny im. dr. Emila Cyrana w LublińcuPRZEDMOWA

Praefatio

Mówi się, że potrzeba jest matką wynalazku. Podobnie jest z niniejszą książką, która powstała jako odpowiedź na prośbę członków i sympatyków Sekcji Młodych Lekarzy przy Polskim Towarzystwie Medycyny Ratunkowej.

Może się nasunąć pytanie: skąd taka potrzeba, skoro na rynku dostępne są podręczniki napisane przez światowe autorytety medycyny ratunkowej? Po co książka z wytycznymi, jeśli w Internecie można znaleźć wszelkie możliwe wytyczne polskich, europejskich oraz amerykańskich towarzystw medycznych?

Otóż należy pamiętać, że wiedza, którą zawiera „Niezbędnik lekarza dyżurnego SOR”, jest potrzebna w czasie dyżuru, kiedy nie ma czasu na zagłębianie się w szczegółowych podręcznikach oraz często fizycznej możliwości korzystać z podręczników lub źródeł internetowych (ograniczony dostęp poprzez szpitalne systemy informatyczne, pełne teksty wytycznych dostępne za opłatą, ograniczona liczba wytycznych przetłumaczonych na język polski). Dlatego zdecydowaliśmy się podjąć wyzwanie.

Naszym zamysłem nie było napisanie kolejnego podręcznika, lecz stworzenie narzędzia w formie książkowej. Od czasów starożytnych lekarz nosi ze sobą narzędzia. Wraz z rozwojem wiedzy oraz technologii niektóre narzędzia na zawsze zniknęły z toreb lekarskich, a inne stopniowo udoskonalono. Jednakże od tysiącleci ich zastosowanie pozostaje takie samo: badać i leczyć pacjenta. Staraliśmy się, aby „Niezbędnik” był dla lekarza SOR narzędziem do podejmowania decyzji zarówno diagnostycznych, jak i leczniczych w stanach nagłych.

„Niezbędnik lekarza dyżurnego SOR” nie jest przekrojowym podręcznikiem. Nie zawiera wyczerpującego opracowania patofizjologii oraz epidemiologii tak jak szanowane podręczniki medycyny ratunkowej Rosen's lub Tintinalli's. Również nie zawiera wszystkich zagadnień lub jednostek chorobowych, ponieważ medycyna ratunkowa to ocean wiedzy, który trudno objąć jedną kieszonkową „mapą”, jaką jest niniejszy „Niezbędnik”.

Przeglądając spis treści „Niezbędnika”, znajdą Państwo zaledwie kilka jednostek chorobowych, natomiast bardzo wiele objawów oraz odchyleń w badaniach. W ten sposób staraliśmy się odzwierciedlić codzienną praktykę lekarza SOR, który rzadko kiedy zajmuje się pacjentem z gotowym i oczywistym rozpoznaniem.

Razem podejmowaliśmy trudne decyzje, które zagadnienia omówić, a które jednak pominąć. Uznaliśmy, że tematy takie jak resuscytacja, postępowanie w poszczególnych urazach lub stany nagłe u dzieci są wyczerpująco opracowane w innych książkach lub wielostronicowych wytycznych i dlatego należy je pomiąć. Natomiast staraliśmy się, aby każdy rozdział zawierał odnośniki do konkretnych tytułów, w których znajdą Państwo szersze opracowanie tematów, które opisaliśmy, jak i pominęliśmy. Poświęciliśmy wiele czasu i miejsca na omówienie podstawowych elementów pracy lekarza dyżurnego SOR, które nie są związane z rozpoznawaniem lub leczeniem konkretnego stanu lub jednostki chorobowej, np. niuanse przyjmowania i przekazywania pacjenta lub komunikacja i praca w zespole (tzw. umiejętności miękkie). Mamy nadzieję, że taka formuła książki sprawdzi się na Państwa dyżurach.

Nasze własne doświadczenia z uczenia się, praktykowania oraz nauczania medycyny wskazują, że najskuteczniejszym narzędziem do przekazania kluczowych informacji jest algorytm. Obserwacje te potwierdza również coraz większa liczba wyników badań naukowych wskazujących, że stosowanie algorytmów postępowania opartych na dowodach naukowych wiąże się ze spadkiem śmiertelności pacjentów. Dołożyliśmy starań, aby zawarte w „Niezbędniku” algorytmy były szczegółowe, oparte na najnowszych wytycznych (lub przeglądach literatury). Oparliśmy się w pierwszej kolejności na wytycznych polskich towarzystw naukowych, a w razie ich braku szukaliśmy w dorobku towarzystw i placówek europejskich, amerykańskich lub nawet australijskich.

Wytyczne, algorytmy oraz Evidence-Based Medicine to tematy nadal budzącę kontrowersje w polskim środowisku medycznym. Zdajemy sobie sprawę, że „w medycynie jest jak w kinie,” przez co nie można wszystkich sytuacji ująć w schematach. Medycyna ratunkowa wymaga od lekarza rozwiązywania nietypowych problemów i improwizowania częściej niż w innych specjalnościach medycyny. Dlatego zgadzamy się ze starą dewizą naszych nauczycieli, że medycyna jest sztuką. Jednakże jesteśmy przekonani, że aby móc być „artystą”, uprawiać medycynę jak sztukę i wybiegać poza schematy, lekarz musi najpierw poznać te schematy, solidnie opanować swój fach i zapewniać pacjentom wysoki standard diagnostyki i leczenia w sposób powtarzalny, a nie przypadkowy. Uważamy, że właśnie tutaj jest rola EBM, wytycznych oraz algorytmów. Innymi słowami zawarliśmy w „Niezbędniku” EBM i proponujemy zostawić improwizację na czas sytuacji faktycznie wybiegających poza jego ramy.

Nazw handlowych leków jest wiele, a ich dostępność ulega zmianom. Dodatkowo nie chcemy sugerować wyższości żadnego konkretnego preparatu nad innymi, więc „Niezbędnik” zawiera tylko nazwy międzynarodowe (łacińskie).

Do łaciny nawiązaliśmy także w tytułach poszczególnych rodziałów. Zależało nam na symbolicznym nawiązaniu do ogromnego dorobku naukowego i edukacyjnego napisanego po łacinie przez naszych poprzedników.

Zachęcamy Państwa, Czytelników i Użytkowników tej książki, do przesyłania nam wszelkich uwag i pomysłów na kolejną edycję na adres [email protected].

Jesteśmy pewni, że z Waszą pomocą napiszemy lepszy i bardziej przydatny „Niezbędnik”.

„Niezbędnik” jest nieodłącznie związany z dużurami. Większość jego manuskryptu powstało podczas podróży pociągiem na dyżur, między dyżurami lub w chwilach „wykradniętych” podczas dyżurów na Szpitalnych Oddziałach Ratunkowych oraz karetkach specjalistycznych, między wezwaniami do pacjentów.

„Niezbędnik” jest napisany przez lekarzy dyżurnych SOR dla lekarzy dyżurnych SOR.

Życzymy udanych dyżurów!

Jacek Kleszczyński

Janusz Springer

– – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – –

Niniejszą książkę dedykujemy wszystkim lekarzom, pielęgniarkom, ratownikom medycznym, technikom, sanitariuszom, ekipom transportowym, salowym oraz ochroniarzom dyżurującym na Szpitalnych Oddziałach Ratunkowych. Czyli tym, którzy nie śpią po to, aby inni mogli spać spokojnie oraz aby w razie nagłej potrzeby otrzymali pomoc i opiekę w bezpiecznym miejscu. Dla większości pacjentów oraz ich rodzin jesteście bezimiennymi, prawie niezauważalnymi trzecioplanowymi aktorami w dramacie ich życia. Jednakże powoli nadchodzi czas, w którym Wasza tytaniczna i zakulisowa praca w szpitalach wreszcie zostanie zauważona.CO POMINĘLIŚMY oraz CO PROPONUJEMY

Praeterita propositaque

Jak już wspomnieliśmy wcześniej, medycyna ratunkowa to ocean wiedzy, który trudno jest objąć na jednej mapie tak małej jak niniejsza książka. Jeszcze zanim napisaliśmy pierwszy rozdział, zdaliśmy sobie sprawę z tego, że niektórych tematów nie jesteśmy w stanie tutaj omówić, pomimo że są ważne dla lekarzy dyżurnych SOR oraz ciekawe pod względem wniosków z najnowszych badań naukowych.

Dlaczego? Ponieważ niektóre tematy są w ponadprzeciętny sposób opracowane w opublikowanych już wytycznych, książkach, stronach internetowych lub aplikacjach mobilnych. Opracowanie tych tematów byłoby zbędnym powielaniem materiałów, dlatego w zamian proponujemy kilka zaufanych źródeł, gdzie Czytelnicy mogą je znaleźć.

■ Resuscytacja dorosłych oraz dzieci (wraz z opieką poresuscytacyjną) jest dokładnie omówiona w aktualnych wytycznych European Resuscitation Council/Polskiej Rady Resuscytacji.

https://cprguidelines.eu

https://www.prc.krakow.pl/wytyczne.html

■ Modyfikacje postępowania w resuscytacji pacjentów z podejrzeniem lub potwierdzeniem zakażenia wirusem SARS-CoV-2.

https://cosy.erc.edu/en/online-course-preview/356a192b7913b04c54574d18c28d46e6395428ab/index#/

https://www.prc.krakow.pl/wytyczne_covid.html

■ Zalecenia na temat diagnostyki oraz leczenia zakażeń (w tym również powodowanych przez wirus SARS-CoV-2) opublikowano na stronie internetowej Narodowego Programu Ochrony Antybiotyków.

http://antybiotyki.edu.pl/rekomendacje/rekomendacje-diagnostyki-i-terapii-zakazen/

■ Zalecenia na temat antybiotykoterapii zakażeń są co roku aktualizowane i publikowane w formie kieszonkowej książki przez prof. Dzierżanowską et al.

■ Zasady postępowania z pacjentem w hipotermii (wraz z danymi kontaktowymi ośrodków oferujących ogrzewanie pozaustrojowe) są opublikowane przez Centrum Leczenia Hipotermii Głębokiej przy Szpitalu Specjalistycznym im. Jana Pawła II w Krakowie.

https://www.hipotermia.edu.pl

■ Postępowanie wstępne (głównie przedszpitalne) z dorosłym lub dzieckiem, które doznało urazu, dokładnie opisano w:

– wytycznych Advanced Trauma Life Support (dostępne tylko w języku angielskim),

– wytycznych International Trauma Life Support (opublikowano tłumaczenie na język polski)

oraz w książce Guła P., Machała W., „Postępowanie przedszpitalne w obrażeniach ciała”, PZWL 2020.

■ Postępowanie lekarza SOR z dorosłym lub dzieckiem, które doznało urazu, dokładnie opisano w Guła P., Machała W., „Postępowanie w obrażeniach ciała w praktyce SOR”, PZWL 2020, oraz Sosada K., Żurawiński W., „Ostre stany zagrożenia życia w obrażeniach ciała”, PZWL 2018.

■ Całkowicie darmowym (oraz dostępnym bez potrzeby zakładania konta) źródłem wiedzy na temat stanów nagłych jest WikEM (The Global Emergency Medicine Wiki) dostępna na stronie internetowej oraz w formie aplikacji mobilnej.

https://www.wikem.org/wiki/Main_Page

■ Podstawy interpretacji zapisu elektrokardiograficznego opisał prof. Kozłowski w swoim artykule „Jak uporządkować chaos, czyli interpretacja EKG krok po kroku”.

https://ejtcm.gumed.edu.pl/articles/51

■ Elektrokardiografia w stanach nagłych jest w dokładny (oraz jednocześnie zrozumiały) sposób omówiona na stronie internetowej prowadzonej w języku angielskim przez australijskich lekarzy medycyny ratunkowej oraz intensywnej terapii.

https://litfl.com/ecg-library/

■ Formularze pomocne w zbieraniu wywiadu od pacjentów niemówiących po polsku (w języku angielskim, francuskim, hiszpańskim, niemieckim, portugalskim, rosyjskim, ukraińskim, włoskim).

https://nil.org.pl/aktualnosci/843-wielojezyczny-wywiad-lekarski

■ Skale ryzyka i kalkulatory medyczne (wraz z odnośnikami do badań naukowych walidujących je) są dostępne w języku angielskim na stronie internetowej oraz w formie aplikacji mobilnej.

https://www.mdcalc.com

■ Niektóre z tych kalkulatorów są dostępne również w języku polskim na stronie internetowej oraz w formie aplikacji w systemie Android oraz iOS.

http://drwidget.pl/kalkulatory-medyczne-medcalc.html

■ Niektóre skale ryzyka i kalkulatory dotyczące schorzeń układu sercowo-krążeniowego.

http://skalekardiologiczne.pl

■ Normy badań laboratoryjnych oraz wyjaśnienie najczęstszych przyczyn ich odchyleń.

■ Dostępne również w formie aplikacji w systemie Android oraz iOS.

http://drwidget.pl/kalkulatory-medyczne-normy-skale.html

■ Indeks leków prowadzony przez firmę Polpharma (nie wymaga logowania).

■ Dostępny również w formie aplikacji w systemie Android oraz iOS.

http://drwidget.pl

■ Indeks leków Medycyny Praktycznej (wymaga zarejestrowania darmowego konta i logowania) jest również dostępny w formie aplikacji w systemie Android oraz iOS.

https://indeks.mp.plLEKARZ SOR NA DYŻURZE W CZASIE PANDEMII COVID-19

Doctor OCEP agens tempore pandemiae COVID-19

W „Niezbędniku” nie poruszamy tematu wstępnego leczenia zakażenia wirusem SARS-CoV-2. Dlaczego nie piszemy na tak ważny temat w czasach pandemii COVID19?

Powód jest bardzo prosty.

Wspomniany koronawirus oraz choroba przez niego wywołana są nowymi zagadnieniami zarówno naukowymi, jak i klinicznymi, co powoduje, że wiedza na ich temat zmienia się bardzo dynamicznie. Część zaleceń opublikowanych w pierwszych miesiącach pandemii, czyli zimą/wiosną 2020, już jest nieaktualna, zmieniona i zapomniana. Z każdym miesiącem wiemy więcej na temat przebiegu COVID-19 w poszczególnych grupach pacjentów oraz na temat powikłań tej choroby. W chwili pisania tych słów trwa w wielu krajach akcja masowych szczepień przeciwko SARS-CoV-2. Jednocześnie pojawiają się informacje o nowych mutacjach i wariantach wirusa, natomiast cykl wydawniczy jest zbyt długi, aby móc opublikować aktualne informacje przydatne dla dyżurnego SOR.

Istotnie zmieniła się praca w SOR. W strefie segregacji medycznej wykonywane są dodatkowe czynności, takie jak wywiad epidemiologiczny i testy PCL. W niektórych przypadkach może to wydłużać czas przyjęcia pacjentów, w tym tych chorych, którzy są transportowani przez ZRM. Pacjenci umieszczani są w strefach „czystych” oraz „brudnych” (izolacyjnych), gdzie oczekują, często wiele godzin, na wynik testu PCR, niezależnie od diagnostyki i leczenia zasadniczego problemu klinicznego, który stał się powodem przyjęcia do SOR. Oczekiwanie na wynik badania niejednokrotnie powoduje opóźnienie w przekazaniu pacjenta do określonego oddziału. Koniecznością, a zarazem utrudnieniem stała się praca w maskach, skafandrach, goglach i innych środkach ochrony osobistej.

Częściej obserwujemy przypadki zatorowości płucnej oraz zespołu ostrej niewydolności oddechowej (ARDS) w fazie narastania liczby zakażeń. Zmagamy się także z brakiem miejsc na oddziałach zarówno tych dedykowanych dla pacjentów zakażonych SARS-CoV-2, jak i na „zwykłych” oddziałach chorób wewnętrznych, chirurgii ogólnej lub neurologii. Częste są też izolacje, kwarantanny i zachorowania personelu, a wszystko to dzieje się wśród zmieniających się przepisów oraz zaleceń GIS oraz MZ.

Praca w SOR staje się jeszcze bardziej trudna. Wspomniane powyżej problemy są rozwiązywane przez tę samą liczebnie (lub uszczuploną wskutek pandemii) załogę poszczególnych oddziałów ratunkowych.

Chcemy tym samym wyrazić podziękowania oraz wielki szacunek dla Koleżanek i Kolegów, personelu SOR za ich ciężką pracę, zaangażowanie i oddanie pacjentom.

Mamy zarazem nadzieję na zmianę warunków pracy, tak by, wykonując ją, można było realizować wytyczne i algorytmy opisane w niniejszym „Niezbędniku”.1
PODEJŚCIE DO DYŻURU W SOR

Adan R. ATRIHAM

Tractatio munium doctoris in OCEP
How to approach a shift in the Emergency Department

Pracę w SOR można nazwać pracą w chaosie.

Często jest kilkoro pacjentów, którymi trzeba się zająć jednocześnie, i każdy z nich ma inne potrzeby. Musimy pracować z wieloma osobami w zespole, każda z nich z innym poziomem szkolenia, ilością doświadczenia w zawodzie oraz innymi obszarami odpowiedzialności. Jako liderzy Zespołu musimy koordynować opiekę wszystkich pacjentów SOR, kierować pracą zespołu, wykonywać procedury terapeutyczne, prowadzić dokumentację medyczną, rozmawiać z lekarzami konsultującymi itd. Aby odbyć dobry dyżur, lekarz SOR powinien mieć jak najlepsze umiejętności zarządzania czasem, potrafić wykonać kilka zadań równolegle, skutecznie komunikować się oraz mądrze wykorzystać dostępne technologie. Połączenie tych cech spowoduje że będziesz wydajniejszym, szybszym lekarzem SOR, który będzie miał więcej satysfakcji ze swoich dyżurów.

Sugestie zawarte poniżej nie pochodzą z żadnych publikacji naukowych lub podręczników. To nie jest temat, który interesuje badaczy, więc nigdzie nie znajdziesz badań potwierdzających, czy te sugestie pomogą Tobie podczas dyżuru. Wszystko, co tutaj opisałem, jest wynikiem moich 20 lat pracy w SOR w ośrodkach o różnej referencyjności, z różnym personelem, w kilku krajach świata. Niezależnie od tego, czy jesteś młodym lekarzem w trakcie specjalizacji w dziedzinie medycyny ratunkowej, czy doświadczonym lekarzem dyżurnym, z pewnością masz kilka własnych sugestii, sposobów lub „patentów”, z których korzystasz podczas dyżuru. I bardzo dobrze. Jednakże próbowanie czegoś nowego i/lub doskonalenie czegoś, co już robisz, jest drogą do biegłości oraz doskonałości.

PRZED DYŻUREM

Dobry dyżur rozpoczyna się przed godziną wyznaczoną w grafiku.

To, co robisz w swoim czasie wolnym, ma duże znaczenie podczas dyżuru.

Bądź wypoczęty

Zaczynanie dyżuru będąc zmęczonym, jest samo w sobie bolesne. Wtedy każda minuta zdaje się trwać ponad godzinę, mózg nie przetwarza informacji w należytym tempie i rośnie ryzyko popełnienia błędu medycznego. Wiem, że w życiu prywatnym zdarzają się różne sytuacje, jednak przed dyżurem zawsze staraj się maksymalnie wypocząć i dbaj o higienę snu.

Przyjdź wcześniej

Każdy z nas przynajmniej raz spóźnił się na dyżur.

Czy pamiętasz, ile minut się spóźniłeś?

Kiedy spóźniasz się na dyżur, wtedy zaczynasz go w stresie, próbujesz „nadrobić” przez pośpieszne przejęcie pacjentów od lekarza kończącego dyżur, umykają Tobie ważne informacje, nie zdążysz zadać wszystkich pytań.

Wojskowi mają powiedzenie: „wcześniej jest na czas, na czas jest za późno, a za późno jest nie do zaakceptowania”. Ja robię wszystko, żeby na każdy dyżur przyjechać przynajmniej 20 minut wcześniej. Dzięki temu mam czas, aby spokojnie:

■ przebrać się,

■ przygotować cały mój sprzęt (więcej na ten temat później, vide str. 3),

■ przygotować sobie kubek kawy,

■ sprawdzić, ilu pacjentów jest pacjentów aktualnie pacjentów w SOR (oraz jakie są ich rozpoznania),

■ sprawdzić, z kim dziś pracuję (Zespół SOR, radiolodzy, lekarze konsultujący),

■ sprawdzić, ilu pacjentów czeka na przyjęcie do SOR.

Dzięki tej rutynie mam ogólny obraz sytuacji w SOR, mogę dopasować swoje oczekiwania i skupić się na pracy, zanim spotkam lekarza kończącego dyżur lub podejdę do pierwszego pacjenta.

Zostaw swoje złe nastawienie na parkingu szpitala

Większość pacjentów nie zdecydowała się przyjść dziś do SOR specjalnie po to, aby zepsuć Tobie humor. Dlatego staraj się nie przynosić do SOR złego humoru, problemów z życia prywatnego i wszystkiego, co nastawia Ciebie negatywnie do dyżuru. Staraj się traktować pacjenta (oraz współpracownika) tak samo, jak Ty chciałbyś być traktowany.

Wiem, że już każdy słyszał tę poradę, dlatego spróbuję wyjaśnić inaczej. Z ciekawości spytaj pielęgniarki i ratowników na dyżurze, z kim lubią pracować. Zgaduję, że lekarze, o których wspomną, są przystępni, kulturalni, spokojni, są dobrymi liderami i potrafią szkolić zespół. Być może powiedzą Tobie również, z kim nie lubią pracować; zapewne lekarze na tej liście są marudni, aroganccy, narzekający, choleryczni, chaotyczni, niegrzeczni wobec pacjentów/ich rodzin, a ich złe nastawienie udziela się całemu Zespołowi. Nie sugeruję, że należy nagle starać się być „ulubieńcem” całego Zespołu, ponieważ na to trzeba czasu. Natomiast jestem przekonany, że warto zachowywać się na dyżurze w taki sposób, aby nie być tym lekarzem, z którym nikt nie chce pracować.

POCZĄTEK DYŻURU

Jesteś w SOR, świetnie! Mam nadzieję że miałeś czas, aby wypocząć, coś zjeść oraz przyjechać wcześniej.

Oto kilka porad, które warto wypróbować w ciągu pierwszych kilku minut dyżuru.

Przywitaj się i nawiąż relację z Zespołem

To naprawdę istotne, a jednak często ignorowane przez lekarzy.

Jeśli zatrudniono nowego członka Zespołu SOR (albo to właśnie Ty jesteś nowo zatrudniony), to postaraj się zapamiętać jej/jego imię. Zaczynając dyżur, podejdź i przywitaj się każdym członkiem Zespołu. Wystarczy jedno zdanie typu: Dobry wieczór, dziś dyżurujemy razem, będzie dobry dzień! Może się to wydawać sztuczne lub infantylne, ale uwierz mi, że jest istotne, ponieważ pokazuje, że jesteś dostępny dla Zespołu, chcesz nawiązać pozytywną relację, rozpocząć dyżur w dobrym nastroju i stworzyć odrobinę jedności w Zespole. Pamiętaj, że dobry Zespół SOR to nie zbieg sprzyjających okoliczności, tylko skutek wspólnego wysiłku. Krótkie przywitanie się na początku dyżuru to mały krok w kierunku tworzenia dobrego Zespołu.

Sprzęt

Kiedyś pracowałem w SOR z dużym przepływem pacjentów. Mieliśmy do dyspozycji aż 36 łóżek, a jednak wydawało się, że to za mało. Pacjentów chodzących badaliśmy w poczekalni. Mieliśmy doskonałe pielęgniarki w Zespole i mimo wszystko wydawało się nam, że ciągle mamy zaległości oraz że nie dajemy sobie rady. Aby przestać biegać w tę i z powrotem i móc zwiększyć moją wydajność, zacząłem nosić drobny sprzęt ze sobą w kieszeniach. Teraz pracuję w spokojniejszym SOR, ale pozostał mi nawyk noszenia w kieszeniach bluzy i spodni sprzętu, który przedstawiam na ryc. 1.1.

Szczególnie przydatny jest minipulsoksymetr, ponieważ pozwala mi wykonać szybki re-triage pacjentów oczekujących w poczekalni i wychwycić tych, którzy wymagają szybkiej interwencji. Nie nalegam, byś nosił ze sobą na dyżurze dokładnie to samo, co ja. Uważam, że o selekcji sprzętu powinna decydować liczba pacjentów, którymi zajmujesz się na dyżurze, ich stan (większość w ciężkim, czy większość w lekkim?), sprzęt, który masz dostępny w SOR, oraz z czego umiesz korzystać. Na przykład nie ma sensu nosić ze sobą cyrkla, jeśli nigdy go nie używasz do oceny EKG.

PODCZAS DYŻURU

Dyżur będzie raczej pracowity. Tobie oraz całemu Zespołowi będzie łatwiej się pracowało, jeśli to zaakceptujesz. Poniżej kilka sugestii, które moim zdaniem znajdują zastosowanie w większości SOR.

Zacznij od analgezji

Każdego pacjenta, który zgłasza ból, spytaj: Czy chciałby Pan/chciałaby Pani lek przeciwbólowy? Jeśli pacjent się zgodzi, to podaj lek odpowiedni do sytuacji klinicznej i odnotuj to w dokumentacji pacjenta. Wczesna analgezja nie tylko jest ważnym elementem leczenia w SOR, ale zwiększa szanse, że pacjent osiągnie poprawę już w trakcie obserwacji w SOR, co ułatwi decyzję o dalszym leczeniu w warunkach szpitalnych lub ambulatoryjnych. Poza tym jest jeszcze tzw. motywacja odgórna, czyli większość szpitali ubiega się o różne akredytacje, w których jednym z kryteriów jest zadowolenie pacjentów z leczenia bólu. Natomiast jeśli pacjent odpowie, że w tej chwili nie potrzebuje leku przeciwbólowego, to koniecznie odnotuj ten fakt w dokumentacji medycznej.

Wzmacniaj swój zespół

Znając możliwości Zespołu, możesz delegować odpowiednie zadania odpowiedniej osobie i w ten sposób zwiększysz wydajność całego Zespołu. Nie ma powodu, abyś zakładał pacjentowi opatrunek gipsowy, jeśli w SOR jest dostępny technik zajmujący się tego typu opatrunkami. Natomiast jeśli zakładasz pacjentowi opatrunek gipsowy i przy okazji szkolisz rezydenta lub ratownika, to wykorzystujesz swój czas właściwie. Pamiętaj, że dobry Zespół składa się nie tylko z mądrego i zdolnego lidera, ale również z mądrych i zdolnych członków. Im więcej czasu zainwestujesz w szkolenie swojego Zespołu, tym będzie skuteczniejszy.

Od początku myśl o wypisie

Wyobraźmy sobie, że Twoim pierwszym pacjentem na tym dyżurze jest starsza pani obciążona migotaniem przedsionków, cukrzycą oraz dwoma przebytymi zawałami serca, która zemdlała, wychodząc z salonu fryzjerskiego. Każdy w Zespole intuicyjnie czuje, że ta pacjentka z dużym prawdopodobieństwem będzie wymagała przyjęcia na jeden z oddziałów. Dlatego jak najprędzej rozpocznij diagnostykę i nie wahaj się wcześnie poinformować lekarza konsultującego, że prosisz o przyjęcie, a nie tylko o konsultację.

Teraz wyobraźmy sobie, że kolenym pacjentem na tym samym dyżurze jest głośno płacząca młoda kobieta, która uderzyła się w jeden z palców prawej stopy. Ten sam Zespół intuicyjnie czuje, że ta pani niemal na pewno wróci do domu tego samego dnia, dlatego nie ma potrzeby opóźniać jej wypisu.

Badaj nie jednego pacjenta, tylko trzech!

Jeśli możesz, spróbuj zacząć jednocześnie pracować nad jednym pacjentem w cięższym stanie (lub pacjentem bardziej obciążonym) oraz dwoma w lepszym stanie jednocześnie. W ten sposób, podczas dłuższego pobytu pacjenta skomplikowanego zdążysz jednocześnie zbadać, zdiagnozować i wypisać tych dwóch z lżejszymi dolegliwościami. W ten sposób zapobiegasz „zakorkowaniu” poczekalni SOR i uspokajasz nastroje pacjentów (oraz ich rodzin), ponieważ krócej czekają na kontakt z lekarzem SOR oraz na wypis do domu. Z moich subiektywnych obserwacji wynika, że szybkie zaopatrzenie pacjenta jest skuteczniejszym sposobem na uspokojenie jego irytacji niż nawet najbardziej szczere przeprosiny.

Zleć badania dodatkowe „od razu”

Jeśli pacjent zgłasza się do SOR z powodu bólu w klatce piersiowej lub bólu brzucha, to dobrą praktyką jest od razu zlecić cały panel badań potrzebnych, aby podjąć decyzję. Zespół nie zawsze o tym powie na głos, ale zazwyczaj bardzo nie lubią ponownie pobierać krew celem „dozlecenia” kolejnego badania. Oczywiście nie zawsze da się uniknąć „dozlecenia” (np. lekarz konsultujący zaproponuje wykonanie zupełnie innego badania niż Ty zazwyczaj zlecasz). Aby było jasne, nie sugeruję, aby od razu zlecać koagulogram oraz badanie grupy krwi każdemu pacjentowi z bólem brzucha. Jednakże z pełnym przekonaniem sugeruję, aby zlecić te dwa badania temu pacjentowi, którego stan kliniczny faktycznie sugeruje ostry brzuch.

Nie ma przestojów

Staraj się nie marnować czasu na dyżurze.

Nawet jeśli zbadałeś wszystkich pacjentów, nikt nie czeka w poczekalni, zleciłeś badania każdemu pacjentowi, który ich wymagał, to zawsze jest coś jeszcze do zrobienia w SOR.

Czy dokumentacja jest kompletna?

Czy masz przygotowane zalecenia dla pacjentów, których planujesz wypisać?

Czy przeczytałeś wszystkie wyniki, aby podczas rozmowy z lekarzem konsultującym móc płynnie i pewnie opisać stan pacjenta?

Jeśli wszystko to masz zrobione, to znaczy, że zasługujesz na chwilę prawdziwego spokoju podczas dyżuru. Ja zawsze przeznaczam takie chwile na jedzenie. Wybór należy do Ciebie.

Konsultuj się z pielęgniarkami i ratownikami

Pielęgniarki i ratownicy to Twoje oczy i uszy podczas dyżuru.

Nie wiem dlaczego, ale wielu lekarzy SOR nie docenia tego prostego faktu. Pielęgniarki i ratownicy (czyli Zespół) również mają swoje własne obserwacje kliniczne i sugestie na
temat każdego pacjenta w SOR. Postaraj się słuchać, co podpowiada Zespół i zawsze doceniaj pracę, którą wykonuje. Nie potrafię teraz policzyć, ile razy Zespół uratował mnie przed popełnieniem błędu medycznego lub zauważył klinicznie istotny szczegół, który całkowicie mi umknął podczas wywiadu, badania fizykalnego lub obserwacji pacjenta. Jeśli doświadczony członek Zespołu mówi Ci: „pacjent na szóstce wygląda kiepsko”, to znaczy, że pora natychmiast zająć się tym pacjentem!

Rycina 1.1. Przykład sprzętu, który warto mieć przy sobie podczas dyżuru.

Źródło: ze zbiorów autora.

Mądrze korzystaj z technologii

Zgaduję, że 99% lekarzy SOR w trakcie dyżuru nosi przy sobie smartfon.

Zapewne młodzi lekarze nie doceniają, jaką wygodą jest mieć w kieszeni możliwość zajrzenia do setek wiarygodnych źródeł informacji medycznej, podręczników w ciągu kilkunastu sekund. Ja kończyłem rezydenturę z medycyny ratunkowej w innej epoce, kiedy Internet nie istniał, a kieszonkowym źródłem informacji były albo własnej roboty notatki, albo kieszonkowe podręczniki, które de facto ledwo mieściły się w kieszeni fartucha (i czasem przeszkadzały w pracy przy pacjencie). Dlatego z nieukrywaną radością zamieniłem kieszonkowy podręcznik na o wiele lżejszy smartfon, na którym zainstalowałem wiarygodne aplikacje medyczne (niektóre z nich to podręczniki, mam też kalkulator medyczny i aktualny indeks leków), czyli ekwiwalent kilku podręczników. Cały czas mam swój stary, wytarty podręcznik kieszonkowy, ale już nie towarzyszy mi na dyżurach, tylko stoi na półce w domu jako pamiątka.

Poznaj graczy i miej z nimi kontakt

Mam zwyczaj w nowym miejscu pracy spisać sobie na jednej karteczce wszystkie istotne numery telefonów (np. do lekarzy i techników radiologii, do laboratorium, do lekarzy dyżurnych na innych oddziałach). Doświadczenie nauczyło mnie, że taką karteczkę lepiej zalaminować, bo dzięki temu wytrzyma więcej dyżurów.

Czy będziesz dzwonić ze swojego prywatnego telefonu czy ze szpitalnego, to Twój wybór, ale przynajmniej zawsze będziesz mieć przy sobie potrzebne numery telefonów.

Rozmawiaj z konsultantami

Jeśli jesteś młodym lekarzem, te rozmowy mogą być dla Ciebie stresujące. Niektórzy konsultanci zachowują się w taki sposób, że rozmowa z nimi zawsze jest nieprzyjemna, niezależnie od tego, ile masz lat doświadczenia w SOR. Moim zdaniem, jeśli przed rozmową przygotowałeś najważniejsze informacje, mówisz grzecznie, ale pewnie, oraz odpowiesz na wszystkie pytanie konsultanta, to rozmowy te najczęściej są bardzo konstruktywne. Musimy pamiętać, że jako lekarze SOR nie pracujemy solo, więc aby utrzymać płynną współpracę na linii SOR–inne jednostki szpitala, nie możemy schodzić poniżej pewnego minimum kultury osobistej.

Każde zadanie ma swój priorytet

Jesteśmy pracowitymi ludźmi, ale mimo wszystko tylko ludźmi, więc każdy z nas ma pewien limit wydajności.

Dlatego w SOR kluczowa jest umiejętność dzielenia pracy na poszczególne zadania oraz wykonywania tych zadań w odpowiedniej kolejności. Zadania, z którymi nie można zwlekać, to: krytyczne procedury lecznicze, badanie nowych pacjentów, którzy są w ciężkim stanie, oraz wypisy. Jeśli zajmiesz się tymi zadaniami priorytetowo, to zaopatrzysz najpilniejszych pacjentów SOR oraz przyjmiesz do szpitala lub wypiszesz do domu tych pacjentów, którzy już dłużej w SOR być nie powinni. Wiem, że łatwiej to powiedzieć (lub napisać), niż zrobić w trakcie intensywnego dyżuru, ale jeśli skupisz się na sposobie pracy, to z czasem będzie Ci łatwiej na dyżurze.

Czujesz się przytłoczony pracą? Idź do toalety

Jeśli czujesz się przytłoczony ogromem pracy w SOR, to Twoja wydajność prędzej czy później nieuchronnie spadnie. W takich sytuacjach ja idę to toalety, ponieważ w ten sposób zyskuję kilkadziesiąt sekund bezcennego spokoju od wszystkich dystraktorów SOR, podczas którego mogę przemyśleć, na jakich 2–3 zadaniach muszę się skupić zaraz po wyjściu z toalety. Jeżeli nie wjedzie do SOR pilny pacjent, to odsuwam wszystkie inne zadania na bok, aby móc wykonać te 2–3, które zaplanowałem podczas „ucieczki” do toalety. Poza tym wszyscy wiemy, jaką ulgę daje opróżnienie pęcherza po kilku godzinach intensywnej pracy zasilanej kilkoma kubkami kawy, herbaty lub innych napojów z kofeiną. Podsumowując, czasami najlepszym wyjściem jest wyjście do toalety!

Zaufaj sobie!

Podczas dyżuru w SOR podejmujesz wiele decyzji.

Wiem, że podejmowanie decyzji jest szczególnie trudne w pierwszych latach pracy zawodowej. Jednak jeśli traktujesz pacjentów tak, jakbyś traktował osobę Tobie bliską, jesteś szczerze miły dla ludzi, pamiętasz o swoich możliwościach i ograniczeniach oraz prosisz o pomoc (konsultację) wtedy, kiedy należy, to zarówno Ty, jak i Twoi pacjenci będziecie bezpieczni. Mówiąc potocznie, masz to (you got this)!

ODLICZANIE DO KOŃCA DYŻURU

Gratuluję! Dotarłeś do ostatniej godziny intensywnego dyżuru.

Podjąłeś wiele decyzji klinicznych, zapewniłeś doskonałą opiekę pacjentom, Twój mózg jest zmęczony, bolą Cię stopy, czujesz pragnienie, głód i nie możesz przestać myśleć o położeniu się spać (lub o wypiciu butelki ulubionej lemoniady). Mimo zmęczenia postaraj się wykorzystać tę ostatnią godzinę dyżuru na dokończenie rozpoczętych procesów diagnostyczno-leczniczych i przygotowanie informacji do przekazania lekarzowi przejmującemu dyżur.

Nikt nie lubi przejmować bałaganu w SOR

W zależności od skomplikowania stanu pacjentów decyzje o wypisie powinny być Twoim celem podczas ostatnich godzin dyżuru. Sprawdź jeszcze raz dokumentację wszystkich pacjentów, którymi się zajmujesz, sprawdź, czy wszystko jest gotowe, aby podjąć decyzję. Jeśli masz do dopilnowania wyniki wielu badań i/lub konsultacji, to staraj się nie badać nowych pacjentów, którzy nie wymagają pilnego zaopatrzenia. Wykorzystaj ten czas na wypisy pacjentów, którymi już się zajmujesz.

Ściągawka dla lekarza przejmującego dyżur

Jeśli pomimo Twoich starań nie było możliwe podjęcie decyzji o wypisie i pacjent zostaje w SOR, to Twoim obowiązkiem jest przekazanie lekarzowi przejmującemu dyżur wszystkich istotnych informacji na temat tego pacjenta. Nie wystarczy tylko nazwisko pacjenta, jego wiek i diagnoza. Mam na myśli wszystkie informacje diagnostyczno-lecznicze, czyli:

• Jaki jest stan kliniczny pacjenta?

• Na co pacjent czeka (na wynik badania, konsultację, przygotowanie wolnego miejsca na innym oddziale, na transport)?

• Czy pacjent reaguje na zastosowane leczenie?

Jakie są prawdopodobne dalsze losy pacjenta (wypis do domu, hospitalizacja, pilny zabieg operacyjny, zgon)?

W niektórych SOR lekarze przekazują sobie pacjentów za pomocą dedykowanych formularzy (check lists). Nie musisz koniecznie tego stosować. Jednak nalegam, abyś przekazywał pacjentów w sposób jak najbardziej systematyczny i dokładny. Od tego zależy bezpieczeństwo pacjenta oraz całego Zespołu.

Czekasz na jeden, ostatni wynik badania?

Jedyne czego brakuje, aby wypisać pacjenta, to opis USG lub wynik badania moczu, ale akurat kończy się Twój dyżur. Co zrobić? Wszyscy znamy tę sytuację, zdarza się często. Dobry współpracownik w takim wypadku zostanie kilka minut dłużej, dopilnuje uzyskania brakującego wyniku lub opisu, podejmie decyzję i dokończy wypis pacjenta. Takie zachowanie jest nie tylko ukłonem w kierunku lekarza przejmującego dyżur, ale jest inwestycją w Zespół, ponieważ pokazuje dobry przykład do naśladowania. Nie wszyscy, ale z pewnością większość Twoich współpracowników doceni, że odciążasz ich w ten sposób i odwdzięczy się Tobie na kolejnych dyżurach.

Naprawdę warto zostać kilka minut dłużej!

PODSUMOWANIE

Medycyna ratunkowa to niewątpliwie trudna specjalizacja.

W wielu miejscach na świecie systemy opieki zdrowotnej są niewydolne, więc SOR są niestety zmuszone pełnić rolę siatki ochronnej dla każdego, kto potrzebuje pomocy medycznej, ale nie znajduje jej gdzie indziej. Będąc inteligentnym, wydajnym i zdolnym lekarzem, jesteś w stanie bezpiecznie przeprowadzić pacjentów przez pobyt w SOR. Natomiast będąc lekarzem pokornym, empatycznym i troszczącym się o pacjentów, będziesz w stanie przeprowadzić siebie przez karierę w medycynie ratunkowej. Dlatego nigdy nie zaprzestaj uczenia się oraz nigdy nie zapomnij powodu, dla jakiego rozpocząłeś karierę w medycynie.

Każdemu z nas trafiają się intensywne dyżury. Różnimy się tylko sposobami, dzięki którym radzimy sobie podczas nich, oraz umiejętnością regenerowania się po to, aby być gotowym na kolejny taki dyżur.

Mam nadzieję, że moje sugestie choć trochę Ci się przydadzą oraz że Twój następny dyżur będzie dobrym dyżurem, niezależnie od tego, jak długi, pracowity i trudny się okaże.PRZYPISY

Zespół SOR = lekarz dyżurny SOR, pielęgniarki, ratownicy, sanitariusze transportu wewnątrzszpitalnego.

Higiena snu = czynności, które mają na celu zapewnienie dobrego snu. https://www.cdc.gov/sleep/about_sleep/sleep_hygiene.html

Zalecenia to ważny element wypisu. Dobrą praktyką jest pisanie dokładnych i przemyślanych zaleceń, a nie improwizowanie w ostatniej chwili, byle nie zostawić pustej rubryki.

Podkreślam słowo „wiarygodne”, ponieważ nie każda aplikacja dostępna w systemie Android czy iOS zawiera informacje zweryfikowane przez lekarza lub farmaceutę. Z pewnością można zaufać aplikacjom opublikowanym przez uniwersytety lub znane wydawnictwa, które również publikują podręczniki medyczne. Łatwo to można zweryfikować za pomocą wyszukiwarki internetowej.

Więcej szczegółów nt. kultury osobistej podczas dyżuru vide str. 10.

Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz.U. 1990 Nr 30, poz. 179 z późn. zm.).

Zarządzenie nr 805 Komendanta Głównego Policji z dnia 31 grudnia 2003 r. w sprawie „Zasad etyki zawodowej policjanta” (Dz.U. KGP 2004 Nr 1, poz. 3).

Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz.U. 2011 Nr 112, poz. 654 z późn. zm.).

Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz.U. 1990 Nr 30, poz. 179 z późn. zm.).

Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz.Urz. Dz.U. 1997 Nr 89, poz. 555 z późn. zm.).

Red. Dudka J., Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Wyd. Wolters Kulwer Polska Sp z o.o., Warszawa 2018, str. 631–632.

Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz.U. 1997 Nr 88, poz. 553 z późń. zm). Wszystkie artykuły pochodzą z tej ustawy.