Nowe Przymierze i Psalmy, Pismo Święte Nowego Testamentu i Psalmy - ebook

Słowo zaproszenia

Trzymasz w ręku szczególną Książkę. Opisuje ona okoliczności, w jakich Jezus Chrystus, Syn Boga, z którego woli żyjesz, przygotował Nowe Przymierze i zaprasza ludzi do jego zawarcia. Na dalszych stronach znajdziesz informacje o tym, na czym polega to Przymierze i jakie wynikają z niego przywileje.

Niniejsza Książka jest zbiorem wielu dokumentów starożytności. Zostały one spisane w języku greckim, jakim posługiwano się w pierwszym wieku naszej ery oraz – jak w przypadku Psalmów – w języku hebrajskim okresu o wiele wcześniejszego. Pisma te zebrano następnie w to, co od wieków nazywa się Pismem Świętym Nowego Testamentu oraz Księgą Psalmów. Stanowią one najważniejsze przesłanie dla ludzkości i najbardziej znaczący dowód żywych relacji między Bogiem a człowiekiem.

Ci, którzy znają język grecki i hebrajski, mogą cieszyć się tekstem oryginalnym. Takie osoby są jednak mniejszością. Większość potrzebuje przekładów. Spełniają one ogromną rolę. Dzięki nim ożywają i przemawiają do nas prawdy, które w przeciwnym razie pozostawałyby całkowicie nieznane. A to byłaby niepowetowana strata. Szczególnie, że Nowe Przymierze jest gotowe! Bóg podpisał je krwią swego Syna.

Miliony ludzi na przestrzeni wieków stały się stroną tego Przymierza. Czy Ty również? Jeśli jeszcze nie, to przeczytaj i podpisz je swoim pójściem w ślady Jezusa Chrystusa. Szczegóły na dalszych stronach.

Wydawcy

Spis treściWażniejsze uwagi o przekładzie

Tekst źródłowy Nowego Przymierza

Podstawą prac przekładowych był tekst i aparat krytyczny zawarty w 27. wydaniu Novum Testamentum Graece Nestlego-Alanda (Deutsche Bibelgesellschaft, Stuttgart 1993). Do tekstu głównego przekładu włączono jednak kilkanaście wariantów występujących w Tekście większościowym. Są to: Mt 6:13b; Mt 17:21; Mt 18:11; Mt 18:15a; Mt 23:14; Mk 7:16; Mk 9:44; Mk 9:46; Mk 11:26; Mk 15:28; Łk 1:28; Łk 9:55-56; Łk 17:36; Łk 23:17; J 5:3b-4; 1 Kor 11:29. Włączono też dwa warianty występujące w Tekście przyjętym: Dz 8:37 i Dz 15:34.

Na przedstawiony wyżej kształt tekstu głównego zdecydowano się dlatego, że przekłady tekstu krytycznego prezentowanego we wspomnianym wyżej 27. wydaniu Novum Testamentum Graece już na rynku istnieją. Poza tym taki tekst główny ma wieloletnią tradycję w ewangelicznej części chrześcijaństwa polskiego. Warianty tekstowe zostały szczegółowo opisane. Sposób opisu jest w większości przypadków taki, jak w aparacie krytycznym Novum Testamentum Graece. Drobiazgowość opisu wariantów wynika z sygnalizowanego tłumaczom zainteresowania Czytelników, ale też wymaga sięgnięcia do literatury specjalistycznej w formie drukowanej lub elektronicznej. Przekłady homogeniczne, tj. jednorodne, tekstów: krytycznego, większościowego i przyjętego ukażą się w niedalekiej przyszłości, najpierw w formie elektronicznej.

Ważniejsze zmiany nowego wydania

Niniejszy przekład Nowego Przymierza ukazuje się w trzecim, poprawionym wydaniu, w połączeniu z pierwszym wydaniem przekładu Psałterza. Wprowadzone zmiany i korekty wynikają z poczytności przekładu, z uwag szerokiego grona Czytelników, ale także z rozszerzenia zakresu przełożonych ksiąg o Księgę Psalmów. Zmiany obejmują: (1) Cytaty Księgi Psalmów w księgach Nowego Testamentu. Zaznaczono przy tym przypadki, w których cytat nie koresponduje z tekstem hebrajskim. (2) Formę literacką. Tekst poprawiano mając na uwadze precyzję wyrazu myśli oraz piękno języka polskiego. (3) Korektę omyłek i niedociągnięć redakcyjnych zauważonych we wcześniejszych wydaniach.

Tekst źródłowy Księgi Psalmów

Tekstem źródłowym dla przekładu Księgi Psalmów była Biblia Hebraica Stuttgartensia (BHS),¹ tekst zwojów znad Morza Martwego (DSS)² oraz tekst Septuaginty (G).³

Tekst główny niniejszego przekładu Księgi Psalmów nie jest konsekwentnym tłumaczeniem tekstu masoreckiego podanego w BHS. Znalazły w nim odzwierciedlenie również warianty tekstowe DSS i G. Dobór wariantów tekstu wyjściowego podporządkowany był koncepcji spójności logicznej samego tekstu, ale także spójności logicznej tekstu Psalmów z pismami Nowego Testamentu. Tam, gdzie tekst główny odbiega od MT, zostało to wyraźnie zaznaczone i opatrzone uwagami krytycznymi. Zaznaczyć przy tym należy, że w niniejszym wydaniu uwzględniono tylko ważniejsze warianty tekstowe DSS i G.

Takie podejście uzasadnione jest trzema względami: (1) Odkrycie zwojów znad Morza Martwego rzuciło nowe światło na tekst masorecki oraz — pośrednio — na Septuagintę. (2) Septuaginta, pojmowana w tych rozważaniach jako grecki przekład ksiąg Biblii hebrajskiej, podobnie jak niniejszy przekład, nie jest konsekwentnym tłumaczeniem tekstu masoreckiego w takiej formie, w jakiej podaje go BHS. Tekst Septuaginty jest w niektórych przypadkach bardziej zgodny z tekstem manuskryptów znad Morza Martwego, a w co najmniej dwóch przypadkach z tekstem dokumentów dziś już nieznanych. Jest to o tyle ważne, że z Septuaginty korzystali autorzy Nowego Testamentu. (3) Konsekwentne przekładanie tekstu masoreckiego czasem niepotrzebnie wprowadza do Pisma Świętego Starego i Nowego Testamentu rozbieżności znaczeniowe, co jest szczególnie ważne w przypadku starotestamentowych cytatów w Nowym Testamencie.

Imię własne Boga

Imię własne Boga, występujące często w Psalmach, oddawano w formie Pan. Tam jednak, gdzie domagał się tego kontekst, użyto tetragramu JHWH, czyli: Jahwe. Uczyniono tak w przypadku: Ps 50:1; 54:8; 68:5,21; 71:5; 73:28; 83:19; 106:48; 135:5; 148:13. W czasie lektury Czytelnik może również to Imię odczytywać jako „Pan”.

Zwoje znad Morza Martwego

W przekładzie wzięto pod uwagę warianty tekstowe Księgi Psalmów zaświadczone w: 1QPs^(a), 1QPs^(b), 2QPs, 3QPs, 4QPs^(a), 4QPs^(b), 4QPs^(c), 4QPs^(d), 4QPs^(e), 4QPs^(f), 4QPs^(g), 4QPs^(h), 4QPs^(j), 4QPs^(k), 4QPs^(l), 4QPs^(m), 4QPs^(n), 4QPs^(q), 4QPs^(o), 4QPs^(r), 4QPs^(s), 4QPs^(t), 4QPs^(u), 4QPs^(w), 4QPs^(x), 4Q522, 5QPs, pap6QPs, 8QPs, 11QPs^(a), 11QPs^(b), 11QPs^(c), 11QPs^(d), 11QPs^(e), 11QPsAp^(a), 5/6HevPs, MasPs^(a), MasPs^(b). Odniesiono się też do 4QCatenaA oraz 4QpPs37. Zakres wykorzystania wariantów tekstowych został odnotowany w przypisach.

Przekład literacki i jego adresaci

Prezentowany przekład jest przekładem literackim. Znaczy to, że w procesie tłumaczenia starano się język greckiego i hebrajskiego oryginału podporządkować wymogom języka polskiego.

Przekład adresowany jest do całego społeczeństwa, szczególnie jednak do osób: (1) nieobeznanych, lub słabo obeznanych, z kulturą czasów biblijnych; (2) zajmujących się ewangelizacją, wychowaniem chrześcijańskim, kaznodziejstwem i duszpasterstwem. Jako taki nie powinien on być traktowany jako przekład jedyny. Powinien wręcz zachęcać do korzystania z innych przekładów, a ostatecznie do jak najszerszego odwoływania się do tekstu greckiego i hebrajskiego.

Literackość a wierność przekładu

Literackość przekładu nie oznacza, że jest on przekładem mniej wiarygodnym niż inne przekłady (na przykład tzw. przekłady dosłowne). Tam, gdzie chodziło o przekazanie myśli teologicznej, niniejszy przekład czyni to w sposób dosłowny, to znaczy podporządkowuje język polski sposobowi wyrażania myśli w języku oryginalnym. Literackość odnosi się głównie: (1) do realiów życia codziennego; (2) do narracji historycznych i geograficznych (jak na przykład w Dziejach Apostolskich); (3) do stosowania zaimków zamiast powtarzania tych samych słów lub do wtrącania imion autorów wypowiedzi tam, gdzie brak tego mógłby zamazywać znaczenie tekstu; (4) do przekładu idiomów (choć kulturowe ich brzmienia zostały podane w przypisach); (5) do związków frazeologicznych; (6) do miar i wag, jednak tylko tam, gdzie nie mają one znaczenia symbolicznego (jak to jest na przykład w Objawieniu św. Jana). Słowa dodane, nie występujące w tekście greckim lub hebrajskim, ujęto w nawiasy kwadratowe, ale tylko w tych przypadkach, gdzie nie wynikają one z tekstu. Nie zaznaczono słów dodanych ze względu na brak polskich odpowiedników (np. gr. hades przetłumaczono wyrażeniem świat zmarłych) lub ze względu na konieczność podziału bardzo długich zdań na krótsze.

Zagadnienia terminologiczne

Ze względu na adresatów przekładu zaproponowano nowe określenia dla niektórych terminów, na przykład Opiekun (dla wcześniejszego Pocieszyciel), przełożony lub starszy (dla wcześniejszego biskup), opiekun lub przedstawiciel (dla wcześniejszego diakon), miejsce kary lub gęste mroki miejsca kary (dla poprzedniego piekło).

Oznajmujący, zachęcający i estetyczny wymiar zaleceń etycznych właściwych dla Nowego Przymierza starano się oddać słowami, które na taki wymiar wskazują (np. przymiotnikami: piękny, szlachetny, wspaniały zamiast dobry).

Słownictwo apostoła Pawła wyrażające wymiar rzeczywistości w Chrystusie tłumaczono bez wyjaśniających uproszczeń zakładając, że po przeczytaniu wszystkich pism apostoła jego myśl stanie się dla Czytelnika jasna. Rozróżniono jednak wyrażenie wiara w Chrystusa od wyrażenia wiara Chrystusa. To drugie tłumaczono jako zawierzenie Chrystusowi lub wiara Chrystusowi.

Greckie aion zdecydowano się tłumaczyć konsekwentnie jako wiek, a to ze względu na nowotestamentową perspektywę dziejów.

Nie upraszczano słownictwa brzemiennego w znaczenie teologiczne, np. duch, dusza, grzech, odkupienie, potępienie, przebłaganie, ucisk, zbawienie itp.

Niektóre terminy świadomie tłumaczono niekonsekwentnie, aby Czytelnik mógł sobie poszerzyć ich zakres znaczeniowy. Na przykład gr. sodzo tłumaczono jako zbawić, ocalić lub uzdrowić, a gr. parabole jako podobieństwo, przykład i porównanie.

Kilku uwag wymaga w tym względzie również przekład Psalmów.

Ze względu na potrzebę zwięzłości, tak czasem istotną w przekładzie poezji, ale też po to, by jak najlepiej oddać istotę rzeczy, zdecydowano się pozostać przy występującym we wcześniejszych przekładach wyrażeniu Bojaźń Pana, hbr. ir’at JHWH, gr. fobos theou. Wyrażenie to oznacza cześć lub szacunek dla Pana, liczenie się z Nim i Jego wolą przy formułowaniu poglądów, podejmowaniu decyzji czy przyjmowaniu określonego punktu widzenia. W Nowym Testamencie oddawano tę bojaźń wyrażeniem poczucie odpowiedzialności wobec Pana (np. Flp 2:12; 1P 1:17).

W kwestii terminów duch, dusza, serce, nerki i wątroba, tam, gdzie słowa te opisują niematerialną sferę życia człowieka, pierwsze trzy umieszczano w tekście głównym, natomiast występowanie dwóch pozostałych zaznaczano w przypisach, w kategorii idiomów.

Jako idiomy potraktowano wyrażenia, zwroty i słowa właściwe głównie językowi hebrajskiemu, w tym antropomorfizmy. Umieszczano je w przypisach, tłumacząc w tekście głównym ich znaczenie, ale też umieszczano w tekście głównym, podając w przypisach ich znaczenie. W tym względzie, z uwagi na poetycki charakter Psalmów, świadomie nie zachowywano konsekwencji.

Jeśli chodzi o termin Słowo, tam, gdzie termin ten określa wolę Bożą wyrażoną w Prawie, obietnicy lub proroctwie, pisano go wielką literą.

Uwagi o notach występujących w Psalmach

- Do złotej myśli (Ps 16, 56, 57, 58, 59, 60) lub miktam, hbr. michtam. Możliwe znaczenia: (1) Napis, inskrypcja lub Psalm inskrypcyjny (zob. Iz 38:9), gr. stelografia, czyli: napis na steli. Być może chodzi o modlitwę na piśmie lub o modlitwę osnutą wokół myśli lub zasady wyrytej na kamieniu lub wybitej na ozdobie. (2) Ze złota, l. złocisty, złota (myśl), a zatem: Złoty Psalm lub: Do złotej myśli. (3) Psalm pokornego (l. nienagannego) Dawida, od ak. katamu, czyli: przykryć, odkupić (?). (4) Cicha modlitwa. (5) Psalm przebłagalny. (6) Określenie wczesnej kolekcji Psalmów.
- Na czas choroby (Ps 53), hbr. ‘al-machalat. Możliwy odczyt: (1) ‘al, czyli: na, oraz machalat, czyli: fujarka (?). Chodziłoby zatem o utwór śpiewany przy grze na fujarce lub flecie, co mogłoby się również odnosić do pieśni żałobnej (Jr 48:36; Mt 9:23). (2) W związku z chorobą, od hbr. machale. (3) Być może określenie melodii lub instrumentu muzycznego. W niektórych greckich tekstach występuje słowo choreia, od hbr. mecholot, czyli: taniec okrężny, zob. Ps 149:3; 150:4. (4) Być może nazwa jednego z chórów, chóru Machola, zob. 1Krl 4:31.
- Na czas przygnębienia lub: Na : Mahalat leannot (Ps 88), hbr. ‘al-machalat le‘annot. Możliwy odczyt: (1) ‘al, czyli: na, oraz machalat, czyli: fujarka (?). Chodziłoby zatem — jak powyżej — o utwór śpiewany przy grze na fujarce lub flecie, co mogłoby też odnosić się do pieśni żałobnej (Jr 48:36; Mt 9:23). (2) W związku z chorobą, dla upokorzenia, l. pokuty, l. przygnębienia, od hbr. machale, oraz‘innah.
- Na flety (Ps 5), hbr.’el-hannehilot. Występujące w tekście hl nechilot łączony jest z chalil czyli: flet (Iz 30:29). Inne możliwości odczytu: (1) do choroby, hbr: necholot; (2) na dziedzictwo; G odczytuje to słowo w sensie nachalah, czyli: dziedzictwo; może też jednak chodzić o rodzaj melodii; (3) na murmurando; Talmud odczytuje nechlot jako: rój , co mogłoby oznaczać popularną melodię przypominającą brzęczenie pszczół.
- Na melodię: Cicha gołębica w dali (Ps 56). Możliwy odczyt: (1) Cicha gołębica — oddaleni. (2) Gołębica odległych terebintów, jeśli ’elem potraktować jako ’elim, l.m. od ’elah, czyli: dąb, terebint. (3) O ludzie oddalonym od świętych (l. od świętości, l. świątyni), gr. hyper tou laou tou apo ton hagion memakrymmennou, gdzie ’elem odczytano w sensie ’elim, czyli rzeczy świętych.
- Na melodię: Dziewice (Ps 46), hbr.‘al-‘alamot, zob. 1Krn 15:20. (1) Może chodzić o przeznaczenie Psalmu na głosy żeńskie lub soprany. (2) O sprawach ukrytych, gr. hyper ton kryfion G.
- Na melodię: Lilie (Ps 45, 69, 80), hbr. ‘al-szoszannim. Być może: Na sześć głosów.
- Na melodię: Lilia świadectw (Ps 60), hbr. ‘al-szuszan‘edut. Według G: tym, którzy mają być przemienieni, gr. tois alloiothesomenois, od hbr. ‘al-sze-szanim. Jeśli chodzi o hbr. ‘edut, czyli: świadectwo, słowo to może odnosić się do pouczeń lub do zachęty (zob. Ps 119:88). G odczytuje to słowo w sensie: jeszcze, hbr. ‘od.
- Na melodię: Łania o poranku (Ps 22), hbr. ‘al-’ajjelet ha-szszachar. (1) Łania, ’ajjelet, przetłumaczono w G jako: pomoc, gr. antilempsis, hbr. ’ejalut. Przy takim odczycie chodziłoby o Psalm mogący służyć pomocą już od rana. (2) Być może chodzi o rodzaj melodii.
- Na melodię: Nie niszcz lub: Nie doprowadzaj do zniszczenia, (Ps 57, 58, 59, 75), hbr. ’al-taszchet. Pewną wskazówką może być Pwt 9:26; 20:19; 1Sm 26:9 i Iz 65:8.
- Na melodię: Umrzyj za syna (Ps 9), hbr. ‘almut labben. Możliwy odczyt: (1) O tajemnicach syna, gr. hyper ton kryfion tou hiou G, hbr. ‘al ‘alumot. (2) Na soprany, dla syna; hbr. ‘almot może bowiem oznaczać młode kobiety albo — w kontekście muzycznym — soprany lub chór żeński. W tym przypadku mogłoby chodzić o pieśń na wysoką tonację możliwą do zaśpiewania przez chłopca. Por. Ps 46:1.
- Na oktawę (Ps 6, 12), hbr. ‘al-haszszeminit. Być może: na osiem głosów.
- Na radosną melodię (Ps 8, 81, 84), hbr. ‘al-haggittit. Możliwy odczyt: (1) Na gatyjską, hbr. ‘al-haggittit. (2) Na gatyjski, tzn. pochodzący z Gat lub tam wyrabiany. (3) Na tonację gatyjską, tzn. charakterystyczną dla środowiska Gat. (4) Na melodię śpiewaną przy tłoczeniu wina, a przez to radosną. W G: nad prasą do wina, gr. hyper ton lenon; prawdopodobnie tłumacz potraktował hbr. gittit jako gittot, czyli: tłocznie wina. (5) Być może określenie jednego z chórów — chóru synów Obeda Edomczyka z Gat, zob. 2Sm 6:10-12; 1Krn 13:13-14; 15:21; 16:38.
- Pieśń pouczająca (Ps 32, 42, 44, 45, 52, 53, 54, 55, 74, 78, 88, 89, 142; również w Ps 47:7), hbr. maskil. Inne znaczenia: (1) Medytacja; (2) Psalm wyjaśniający, zob. gr. synesis G; (3) Psalm dobrze napisany, zob. 2Krn 30:22. Niepewność bierze się też stąd, że nie wiadomo, czy termin ten odnosi się do treści Psalmu czy do akompaniamentu.
- Sela, hbr. sela: Być może pochodzi od pers. sala, czyli: pieśń, dźwięk strun. Być może termin techniczny dodany później, mający zaznaczać styl muzyki lub recytacji. Sugerowane znaczenia: (1) Przejść do wyższej tonacji, od hbr. salal, imp. sollu. (2) Według Hieronima i Akwili słowo to znaczy: zawsze. (3) Pauza w grze instrumentalnej; w G diapsalma. (4) Skrót wyrażenia: (a) siman lisznot haqol: znak, aby zmienić głos; (b) sov lema‘alah haszszar: wróć do stopnia, l. od początku. (5) Nota: dla bębna, odnosząca się do osoby grającej na instrumencie sal, czyli bębnie koszykowatego kształtu, z dołączonym kierunkowym he.
- Skarga (Ps 7), hbr. sziggajon. Być może słowo to wywodzi się od ak. szegu, czyli: pieśń żałobna. Określenie to pojawia się w Ha 3:1, lecz w l.m., co sugerowałoby, że może się ono odnosić do bliżej nieznanego rodzaju utworu.
- Wyznanie (Ps 80), hbr. ‘edut. Słowo to może oznaczać świadectwo, poświadczenie, może też odnosić się do pouczeń lub do zachęty (zob. Ps 119:88).

Pomniejsze zbiory Psalmów w obrębie Psałterza

Księga Psalmów podzielona jest na pięć części lub ksiąg: Pierwsza: 1-41, druga: 42-72, trzecia: 73-89, czwarta: 90-106 i piąta: 107-150. Warto przy tym pamiętać, że w obrębie zbioru Psalmów wyodrębnia się też, między innymi, Psalmy koronacyjne: 47, 93, 96-99; Psalmy królewskie: 2, 18, 20, 21, 35, 45, 72, 89, 101, 110, 132, 144; Psalmy Mesjańskie: 2, 22, 110; Pieśni pielgrzymów: 120-143 i Psalmy pokutne: 6, 32, 38, 51, 102, 130, 147.

Przekład dla wszystkich

Niniejszy przekład jest pierwszym powstającym w ramach polskiego chrześcijaństwa ewangelicznego. Nie jest jednak przekładem wyznaniowym. Adresowany jest — jak wspomniano — do całego społeczeństwa.

Przekład przyjazny przemianom

Celem tłumaczy i wydawców nie było dostarczenie Czytelnikowi przekładu na długie wieki. Chodziło raczej o przekład, który odpowiadałby aktualnym potrzebom zmieniającej się rzeczywistości. Wiele elementów niniejszego dzieła ma charakter eksperymentu, na przykład szczegółowość opisów wariantów, wielość odsyłaczy i słownik nazw własnych. Jeśli niniejsze wydanie Nowego Przymierza i Psalmów okaże się wydarzeniem godnym zauważenia, to następne wydania na pewno będą bogatsze o sugestie wyrażone zarówno w aplauzie, jak i w krytyce.

Podziękowania

Naturalną rzeczą są wyrazy uznania i wdzięczności, choć jest oczywiste, że te najważniejsze pozostają w sferze rzeczywistości nadchodzącej. Jesteśmy wdzięczni wszystkim — małym i wielkim — za wszelkie fachowe, duchowe i materialne wsparcie — małe i wielkie. Nie sposób wymieniać na tych stronicach setek osób w różnym stopniu zaangażowanych, lecz tak samo ważnych. Ich imiona i nazwiska — za ich zgodą — zamieścimy w innym trybie lub w osobnej publikacji.Wykaz skrótów

Skróty ksiąg biblijnych

Stary Testament: Rdz, Wj, Kpł, Lb, Pwt, Joz, Sdz, Rt, 1-2Sm, 1-2Krl, 1-2Krn, Ezd, Ne, Est, Jb, Ps, Prz, Kzn, Pnp, Iz, Jr, Tr, Ez, Dn, Oz, Jl, Am, Ab, Jo, Mi, Na, Ha, So, Ag, Za, Ml. Nowy Testament: Mt, Mk, Łk, J, Dz, Rz, 1-2Kor, Ga, Ef, Flp, Kol, 1-2Ts, 1-2Tm, Tt, Flm, Hbr, Jk, 1-2P, 1-3J, Jd, Obj.

Inne skróty

A — Kodeks Aleksandryjski

ak. — akkadyjski

arab. — arabski

aram. — aramejski

BHS — Biblia Hebraica Stuttgartensia 1997. K. Elliger, W. Rudolf, ed., wyd. 5. Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft.

imp. — imperativus

JHWH — Imię własne Boga, Jahwe.

G, G^(mss) — Septuaginta, manuskrypty Septuaginty

gr. — grecki

H — przekład Hieronima

Hex — źródła heksaplaryczne

hbr. — hebrajski

hl — hapax legomenon, słowo użyte tylko raz w tekście Psalmów.

L — recenzja Lucjana

l. — lub

l.p., l.m. — liczba pojedyncza, liczba mnoga.

MT, MT^(mss) — tekst masorecki, manuskrypty tekstu masoreckiego

K — wersja ketiw oznaczająca w MT wyrażenie zaświadczone w tekście głównym, co do którego istnieje sugestia — Q, czyli: qere — że należy odczytywać je inaczej.

ms, mss — manuskrypt, manuskrypty

por. — porównaj

Q — wersja qere odnosząca się w MT do sugestii, jak należy czytać wyrażenie K, czyli: ketiw, zapisane w tekście głównym.

pers. — perski

S — tekst syryjski

Tg — targum

Vg — wulgata

w., ww. — wiersz, wiersze

zob. — zobacz

— nawias kwadratowy zamyka wyrazy lub wyrażenia, których w oryginale wyraźnie brak, a które w odczuciu tłumaczy wyjaśniają lub stanowią opcję wyjaśnienia znaczenia tekstu.

α’— przekład Akwili

ε’ — Quinta, edycja heksaplaryczna

εβρ’ — wydania hebrajskie

θ’ — przekład Teodocjona

σ’ — przekład SymmachaPolecane publikacje LOGOS MEDIA

Pytania o wiarę

Roger Carswell

Skąd wiemy, że Bóg istnieje? Czy nauka nie podważa Biblii? Jak Bóg, który jest miłością, może posłać ludzi do piekła? Czy istnieje reinkarnacja? Jak skończy się ten świat?

W „Pytaniach o wiarę” Roger Carswell – znany międzynarodowy ewangelista i autor książek – w rzeczowy sposób odpowiada na pytania często zadawane podczas jego wykładów. Książka zawiera odpowiedzi na 26 pytań dotyczących Boga, Biblii, Jezusa, chrześcijaństwa oraz przyszłości. Odpowiedzi autora – odwołujące się do Biblii – prowokują do myślenia i pozwalają spojrzeć na poruszane kwestie w świeży sposób.

Najważniejsza rzecz w życiu

LOGOS MEDIA

Każdy z nas ma na głowie wiele ważnych spraw. Pilne zadania i ważne obowiązki praktycznie nigdy się nie kończą. Brakuje nam czasu na odpoczynek, na refleksję nad życiem, a nawet na chorobę. Z drugiej strony, jedno wydarzenie – na przykład, brzmiąca jak wyrok diagnoza lekarska – potrafi całkowicie zburzyć naszą dotychczasową hierarchię wartości. To, co wydawało się bardzo istotne, nagle przestaje się liczyć. Co jest więc naprawdę ważne?

Autorzy publikacji sięgają do Biblii i przedstawiają odpowiedź, która może zmienić ludzkie życie.

Biblia w 365 dni

Gordon L. Addington

„Biblia w 365 dni” to przewodnik, który ma pomóc Czytelnikowi w lekturze 66 ksiąg Biblii w ciągu jednego roku. Na każdy dzień wybrane zostały trzy teksty: dwa ze Starego Testamentu i jeden z Nowego Testamentu. Komentarz autora pozwala zrozumieć kontekst historyczny każdego fragmentu oraz jego duchowe znaczenie.

Autor wielokrotnie zwraca uwagę, że czytanie Biblii jest zajęciem angażującym całego człowieka – Biblia staje się zrozumiała, gdy pozwolimy jej wywierać wpływ na nasze życie.Ewangelia według św. Mateusza — Przypisy

1 Sparafrazowany cytat za G.

2 Lub: pod miarą do ziarna.

3 Lub: Radą Najwyższego.

4 Lub: zostanie skazany na wieczne potępienie; lub: skończy w ogniu gehenny. Gehenna, gr. gehenna to Dolina Ben-Hinom; w niej Żydzi w okresie swojego upadku moralnego i religijnego składali ofiary Molochowi.

5 Lub: Nie zostaw nas też w chwili próby, ale zachowaj nas od złego.

6 ponieważ Twoje jest Królestwo, moc i chwała — na wieki. Amen: Słowa te nie występują we wszystkich manuskryptach.

7 Cytat za G.

8 Synowie Królestwa: ulubiony idiom funkcjonujący obok takich określeń jak: synowie gehenny (Mt 23:15), synowie tego wieku (Łk 16:8). Rozmówcy Jezusa uważali, że jako synowie Abrahama mają naturalne prawo do Królestwa (Mt 3:9).

9 Lub: duchowo umarłym.

To jest fragment ebooka. Zamów pełną wersję.A Word of Encouragement

The Book you have in your hands is not just another piece of literature. It describes how Jesus Christ, the Son of God, whose will lets you breathe, prepared the New Covenant and invites people to enter it. On the next pages you will find more about its terms and the privileges.

This Book is a collection of many ancient documents. They were written in Greek of the first decades of our common era and — in the case of the Psalms — in the Hebrew used much earlier than that. The documents were subsequently arranged to form what is known as the Holy Scriptures of the New Testament and the Book of Psalms. Both continue to be the most important message to mankind and the most significant evidence of the vital relationship between God and man.

Those who know Greek and Hebrew may enjoy the riches of the New Testament and Psalms in the original languages. Such people, however, are few and far between. The majority needs to have these writings translated. This is why translations play such a pivotal role. They recount circumstances and facts that are of utmost importance to every living person. Otherwise, these facts would remain unknown. And what a lamentable loss it would be. For the New Covenant is ready! God has already signed it with the blood of His Son.

Over the centuries, millions of people have become party to this New Covenant. What about you? If you still have not, read this – and sign it with your decision to follow in Jesus’ footsteps. The next pages will give you more details.

PublishersSome notes about the translation

The Source Text of the New Covenant

The present translation is based on the text and the critical apparatus of the 27^(th) edition of Nestle-Aland’s Novum Testamentum Graece (Deutsche Bibelgesellschaft, Stuttgart 1993; henceforth NA27). However, some variant readings which appear in the Majority Text (MT) are also included. These are: Matt 6:13b; Matt 17:21; Matt 18:11; Matt 18:15a; Matt 23:14; Mark 7:16; Mark 9:44; Mark 9:46; Mark 11:26; Luke 1:28; Luke 9:55-56; Luke 17:36; Luke 23:17; John 5:3b-4; 1Cor 11:29. Moreover, two variant readings from the Textus Receptus (TR) are incorporated into the main text in Acts 8:37 and Acts 15:34.

Such an approach was chosen consciously, primarily because Bible translations based on the NA27 text only are already in circulation on the Polish market. Moreover, such a verse selection has a long tradition within the Evangelical segment of Polish Christianity. The variant readings were meticulously described, following the critical apparatus of NA27. This was done to satisfy the interest signaled to the translators, but it places some demands on the reader, who needs to delve deeper into the matter and consult books on the subject. Homogenous translations, i.e. translations based on NA27, MT or TR only, are soon to be published, first in the electronic form.

Important Changes in the new edition

The translation of the New Testament presented in this edition is the third and improved one. It is coupled with the first edition of the Book of Psalms. Changes and corrections result from the suggestions of the significant group of readers, as well as from adding the Book of Psalms to the new testamental text. The changes concern: (1) Quotations from the Book of Psalms in the New Testament. Footnotes indicate whenever the text of the quotation does not correspond with the Hebrew text. (2) The literary style. The text was revised for better precision and readability. (3) The corrections of previous editorial lapses.

The Source Text of the Psalter

The present translation is based on the text of Biblia Hebraica Stuttgartensia (BHS),^(¹) the Dead Sea Scrolls (DSS),^(²) and the Septuagint (G).^(³)

In this translation, the main text does not always follow the Masoretic text as represented in BHS. Rather, the variant readings of DSS and G were also taken into consideration. The choice of a given variant was typically guided by two principles: first, the logical consistency of the text itself, and second, the logical consistency between the Psalms and the New Testament. Wherever the main text did not directly follow the MT, it was properly acknowledged in the footnotes. It is important to stress that this edition considered only these variants of the DSS and G which the translator judged as most significant to a literary translation.

This approach to variant readings is justified by three factors: (1) The discovery of the DSS has shed a new light on the MT and – indirectly – on G. (2) The Septuagint, treated here as the Greek translation of the Hebrew Bible, does not consistently render the Masoretic text as represented in BHS. In some cases, the Septuagint’s text closely resembles the DSS, and in at least two it approximates the text of the documents which today are no longer known. This is even more significant in the light of the fact that the New Testament authors also used the Septuagint as their source text. (3) Finally, consistent translation of the MT could result in unnecessary discrepancies between the Old and New Testament. This is especially important in passages where New Testament authors quote the Old Testament.

Nomen proprium of God

God’s proper name, a recurring theme in the Book of Psalms, was rendered in Polish as Pan, “Lord”. In some places, however, the context called for the tetragrammon JHWH, hence the use of the Polish Jahwe, “Yahweh”. This was the case in: Ps 50:1; 54:8; 68:5, 21; 71:5; 73:28; 83:19; 106:48; 135:5; 148:13. While reading, the Name can be pronounced simply as the Polish Pan, “Lord”.

The Dead Sea Scrolls

In the process of translation, the following documents were consulted for variant readings: 1QPs^(a), 1QPs^(b), 2QPs, 3QPs, 4QPs^(a), 4QPs^(b), 4QPs^(c), 4QPs^(d), 4QPs^(e), 4QPs^(f), 4QPs^(g), 4QPs^(h), 4QPs^(j), 4QPs^(k), 4QPs^(l), 4QPs^(m), 4QPs^(n), 4QPs^(q), 4QPs^(o), 4QPs^(r), 4QPs^(s), 4QPs^(t), 4QPs^(u), 4QPs^(w), 4QPs^(x), 4Q522, 5QPs, pap6QPs, 8QPs, 11QPs^(a), 11QPs^(b), 11QPs^(c), 11QPs^(d), 11QPs^(e), 11QPsAp^(a), 5/6HevPs, MasPs^(a), MasPs^(b). The 4QCatenaA and 4QpPs37 were considered as well. Depending on the context, the readings were used to varying extent, and every time the extent was annotated in the footnotes.

Literary Translation and its Recipients

The present translation is a literary rendition of the New Testament, which means that the requirements of the Polish language take precedence over the language of the original.

The translation is addressed to the whole society, but in particular: (1) to the people who are largely unfamiliar with the culture of the New Testament times; and (2) to those who are active in the fields of evangelism, Christian education, counseling and preaching. As such, the translation should not be treated as the one and only. On the contrary, it should encourage its readers to draw from other available versions, and finally to use the original as often as possible.

Literary Qualities of the Translation and the Textual Accuracy

The afore-mentioned literary qualities do not mean that the translation is less textually accurate than other versions, for example, the literal renditions. When it comes to theological ideas, the translation conveys the message of the original literally, i.e. the Polish language submits to the Greek or Hebrew way of expression. The literariness pertains mostly: (1) to the description of everyday life reality; (2) to historical and geographical narration, as in Acts; (3) to the substitution of a repetitive name with a personal pronoun or to the addition of the speaker’s name where its lack would obscure the text’s meaning; (4) to the rendition of idioms (although their cultural readings are given in the footnotes); (5) to measures of capacity, but only where they do not have a symbolic meaning, as in the Revelation.

Added words which do not appear in the Greek original were placed in square brackets, but only where they could not be inferred from the text. Words added for lack of Polish equivalents were not specially marked either (for instance, Greek hades was translated as “the world of the dead”). Likewise, no notification was thought necessary when splitting lengthy sentences into shorter ones.

New Terminology

With the recipients in mind, some terms were replaced by new ones, for instance Opiekun, “Caretaker” (instead of the previous Pocieszyciel, “Comforter”); opiekun, “caretaker”, lub przedstawiciel, “representative” (for the previous diakon, “deacon”); miejsce kary, “place of punishment”, or gęste mroki miejsca kary, “the darkness of the place of punishment”, for previous piekło, “hell”.

The indicative, encouraging and aesthetic aspect of ethic exhortations was conveyed by appropriate wording, for instance, the adjective dobry, “good”, was rendered as piękny, szlachetny, wspaniały, “beautiful”, “noble” or “wonderful”.

Apostle Paul’s vocabulary, which expresses a new dimension of reality “in Christ”, w Chrystusie, was translated without clarification. This was done on the assumption that after having read all of the apostle’s writings, his message will become clear to the reader. However, the expression wiara w Chrystusa, “faith in Christ”, was distinguished from wiara Chrystusa, “faith of Christ”. The latter was translated as zawierzenie Chrystusowi or wiara Chrystusowi, “trusting Christ” or “believing Christ”, respectively.

The Greek word aion was consistently rendered wiek, “age”, in keeping with the New Testament view of history.

Vocabulary that carried theological implications was not simplified, for example duch, dusza, grzech, odkupienie, potępienie, przebłaganie, ucisk, zbawienie, “spirit”, “soul”, “sin”, “redemption”, “condemnation”, “atonement”, “oppression”, “salvation”, etc.

With a few terms, the translators consciously used more than one rendition, wanting to broaden the reader’s understanding of the word. This was done for instance with Greek parabole, translated as podobieństwo, przykład and porównanie, “parable”, “example” and “comparison”; and with Greek sodzo, rendered as zbawić, ocalić or uzdrowić, “save”, “rescue” and “heal”, respectively.

A few remarks have to be made about the translation of the Book of Psalms as well.

Bojaźń Pana, Hbr. ir’at JHWH, Gr. phobos theou, “fear of the Lord”, refers to the awe and respect felt in relation to God, which is expressed in considering Him and His will while forming views, making decisions or adopting a given point of view. In the New Testament this fear was rendered as poczucie odpowiedzialności wobec Pana, “responsibility before the Lord” (e.g. Phil 2:12; 1Pet 1:17). In the Psalms, however, for conciseness’ sake, the expression Bojaźń Pana, “fear of the Lord”, was adopted.

Concerning the terms duch, dusza, serce, nerki and wątroba, “spirit”, “soul”, “heart”, “kidneys”, and “liver”, respectively, wherever they described the spiritual sphere of human life, the first three were used in the main text, and the other two were mentioned in footnotes as idioms.

Idioms. The original forms of phrases and words, including anthropomorphisms, particular to Hebrew, usually appear in footnotes while their rephrasing is found in the main text. If, however, an idiom was preserved unchanged in the main text, an explanatory footnote was attached. This inconsistency was deliberate because of the poetic character of the book.

Słowo, “Word”. Wherever this term described the will of God as expressed in the Law, a promise or prophecy, it was written with a capital letter.

Some Remarks on the Titles of the Psalms

- The following are the titles of Psalms problematic both to understand and translate.

- Do złotej myśli, “on a golden thought, aphorism” (Ps 16, 56, 57, 58, 59, 60) or miktam, Hbr. michtam. This phrase may mean: (1) an inscription or inscriptional psalm G q’ Tg (cf. Isa 38:9), Gr. stelographia, “inscription on a stele”. This, in turn, may refer to a prayer put in writing or oriented around a thought or principle engraved on a piece of stone or jewelry; (2) “of gold”, “golden”, “a golden (thought)”, and so: “a golden psalm” or “on a golden thought, aphorism”; (3) “a psalm of the humble (or unblemished) David”, from Ak. katamu, “to cover, redeem” (?); (4) “a silent prayer”; (5) “a psalm of atonement”; (6) a word describing one of the earlier collections of psalms.

- Na czas choroby, “for the time of sickness” (Ps 53), Hbr. ‘al-machalat. The phrase may mean: (1) ‘al, “for”, and machalat, “a flute” (?). This would indicate a song sung to a flute or the accompaniment typical of a dirge (Jer 48:36; Matt 9:23); (2) “in relation to a sickness”, from Hbr. machale; (3) maybe a name of a melody or a musical instrument. In some Greek texts, the word choreia is found, from Hbr. mecholot, i.e. a dance in a circle, cf. Ps 149:3; 150:4; (4) maybe an indication of the Machol’s choir, cf. 1Kings 4:31.

- Na czas przygnębienia, “for the time of sadness”, or: Na : Mahalat leannot, “to the melody: Mahalat leannot” (Ps 88), Hbr. ‘al-machalat le‘annot. The phrase may mean: (1) ‘al, “for”, and machalat, “a flute” (?). This would again indicate the accompaniment typical of a dirge (Jer 48:36; Matt 9:23); (2) “in relation to a sickness for penance (or distress)”, from Hbr. machale and‘innah.

- Na flety, “for flutes” (Ps 5), Hbr. ’el-hannehilot. Nechilot (Hebrew hapax legomenon) is connected with chalil, “flute” (Isa 30:29). Other possible interpretations: (1) “concerning sickness”, Hbr. necholot; (2) “concerning inheritance”. In G, this word is recognized as nachalah, “inheritance”, which may be a specific melody; (3) “for humming”; the Talmud interprets nechlot as a swarm . In this case, it would mean a popular melody which sounds like humming bees.

- Na melodię: Cicha gołębica w dali, “to the melody: A Silent Dove in the Distance”, (Ps 56). This could mean: (1) “a silent dove – the distant ones”; (2) “a dove of the distant terebinths” if Hbr. ’elem is taken to mean ’elim, pl. of ’elah, “an oak, terebinth”; (3) “of people far removed from their holy things (or the temple)”, Gr. hyper tou laou tou apo ton hagion memakrymmennou, where ’elem is understood as ’elim, “holy things”.

- Na melodię: Dziewice, “to the melody: Virgins” (Ps 46), Hbr. ‘al-‘alamot, cf. 1Chr 15:20. (1) It may mean the psalm was intended for female voices or sopranos; (2) it may be read: “on the things that are hidden”, Gr. hyper ton kryfion G.

- Na melodię: Lilie, “to the melody: Lilies” (Ps 45, 69, 80), Hbr. ‘al-szoszannim. Maybe: For six voices.

- Na melodię: Lilia świadectw, “to the melody: Lily of the testimonies” (Ps 60), Hbr. ‘al-szuszan‘edut. In G: “to those who are to be changed”, Gr. tois alloiothesomenois, from Hbr. ‘al-sze-szanim. As for Hbr. ‘edut, “testimony”, it may refer to instructions or encouragement (cf. Ps 119:88). G reads it as “yet”, Hbr. ‘od.

- Na melodię: Łania o poranku, “to the melody: Doe in the morning” (Ps 22), Hbr. ‘al-’ajjelet ha-szszachar. (1) In G, “doe”, Hbr. ’ajjelet, was understood as “help”, Gr. antilempsis, Hbr. ’ejalut. This could mean the Psalm was viewed as able to bring help in the morning. (2) It may also signify a kind of melody.

- Na melodię: Nie niszcz or: Nie doprowadzaj do zniszczenia, “to the melody: Do not destroy” (Ps 57, 58, 59, 75), Hbr. ’al-taszchet. Other passages: Deut 9:26; 20:19; 1Sam 26:9, and Isa 65:8 can be helpful in clarifying the meaning of this phrase.

- Na melodię: Umrzyj za syna, “to the melody: Die for a son” (Ps 9), Hbr. ‘almut labben. Two meanings are possible: (1) “of the mysteries of a son”, Gr. hyper ton kryfion tou hiou in G, and Hbr. ‘al ‘alumot; (2) “for sopranos, for a son”; Hbr. ‘almot may refer to young women or – in the psalm’s context – to sopranos. It could mean a song in a high key that a boy could sing, cf. Ps 46:1.

- Na oktawę, “on the octave” (Ps 6, 12), Hbr. ‘al-haszszeminit. Possibly: for eight voices.

- Na radosną melodię, “to a joyful melody” (Ps 8, 81, 84), Hbr. ‘al-haggittit. The phrase may mean: (1) “to the Gathic ”, Hbr. ‘al-haggittit; (2) “to the Gathic ”, i.e. an instrument that comes from Gath or was built there; (3) “to the melody characteristic of Gath”, i.e. of the Gath people; (4) “to the melody sang during wine pressing”, and thus joyful. In G: “over the winepress”, Gr. hyper ton lenon; most probably the translator understood Hbr. gittit as gittot, “winepresses”; (5) maybe a name of the choir of the sons of Obed Edomite from Gath, cf. 2Sam 6:10-12; 1Chr 13:13-14; 15:21; 16:38.

- Pieśń pouczająca, “didactic, instructive song” (Ps 32, 42, 44, 45, 52, 53, 54, 55, 74, 78, 88, 89, 142; also in Ps 47:7), Hbr. maskil. Other possible interpretations: (1) “meditation”; (2) “exegetic psalm”, from Gr. synesis G; (3) “well written psalm”, cf. 2Chr 30:22. The difficulty is whether to interpret the term as pertaining to the psalm’s content or to its accompaniment.

- Sela, Hbr. sela. It may come from the Persian sala, “song”, or “sound of the strings”. Possibly a technical term added later to point out the style of music or chanting. Other suggested meanings: (1) change to a higher tone, from Hbr. salal, imp. sollu; (2) according to Jerome and Aquila, the word means “always”; (3) pause in accompaniment; in G diapsalma; (4) an abbreviation of: (a) siman lishnot haqol: “sign to change voice”; (b) sov lema‘alah haszszar: “get back to the first position”, or “from the beginning”; (5) note: “to the drum”, for the person playing the instrument called sal, “a barrel-shaped drum”. A sign he would in this case be directional.

- Skarga, “complaint” (Ps 7), Hbr. sziggajon. It may be derived from Ak. szegu, “dirge”. The same word is found in Hab 3:1, but in the plural, which could suggest a melody now unknown to us.

- Wyznanie, “confession” (Ps 80), Hbr. ‘edut, “testimony”. This word may refer to instructions or encouragement (cf. Ps 119:88).

The Main Collections of Psalms

The Book of Psalms is divided into five parts or books: the first: 1-41; second: 42-72; third: 73-89; fourth: 90-106; and fifth: 107-150. These in turn consist of smaller collections, e.g. the Psalms of David: 3-41 (without Ps 33), 51-70 (without Ps 66 and 67), 108-110, 138-145; the Psalms of Asaph: 73-83; the Psalms of Korah’s sons: 42-49 (without Ps 43), 84-88 (without Ps 86). If the Psalms could be grouped according to their subject, the most important divisions would be: Coronation Psalms: 47, 93, 96-99; Royal Psalms: 2, 18, 20, 21, 35, 45, 72, 89, 101, 110, 132, 144; Messianic Psalms: 2, 22, 110; Pilgrims’ Songs: 120-143; and Penitential Psalms: 6, 32, 38, 51, 102, 130, 147.

Translation For All

The present translation is the first one ever to be done within the Polish Evangelical circles. However, it is not, by any means, a one-denomination translation. On the contrary, it addresses —as mentioned — the entire society.

Culture-friendly Translation

The translators and publishers did not want to create a translation for all generations to come. It was supposed to answer to the needs of the contemporary, ever-changing reality. Many study-aid elements of the present work are experimental in nature. Suffice to mention the detailed descriptions of variant readings, the multitude of cross-references or the translation’s onomasticon. If the first edition of The New Covenant and Psalms proves successful, the next will use the suggestions expressed both in praise and critique.

Acknowledgements

It is only fitting that we should express our deepest gratitude for the people engaged in the project, although the most significant approval belongs to the reality yet to come. We are grateful to all – little and great alike – for their professional, spiritual, and financial support. It would be difficult to name the hundreds of our supporters, so variously involved but equally important. With their consent, we would like to announce their names in a separate publication.Ważniejsze uwagi o przekładzie — Przypisy

1 Biblia Hebraica Stuttgartensia 1997. Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft.

2 Discoveries from the Judean Desert, t. V, XVI, XXIII, XXXVIII; Oxford: Claredon Press; Charlesworth, J.H., H.W. Rietz, ed. 1994. The Dead Sea Scrolls. Hebrew, Aramaic, and Greek Texts with English Translation. T 6B. Pesharim, Other Commentaries, and Related Documents. Tübingen: Mohr Siebeck. Louisville: Westminster John Knox Press; Parry D.W., E. Tov, ed. 2004. The Dead Sea Scrolls Reader. Exegetical Texts. Leiden Boston: Brill.

3 Rahlfs, A. 1979. Psalmi cum Odis. Göttingen: Vanderhoeck & Ruprecht.Some notes about the translation - Endnotes

1 Biblia Hebraica Stuttgartensia 1997. Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft.

2 Discoveries from the Judean Desert, t. V, XVI, XXIII, XXXVIII; Oxford: Claredon Press; Charlesworth, J.H., H.W. Rietz, ed. 1994. The Dead Sea Scrolls. Hebrew, Aramaic, and Greek Texts with English Translation. T 6B. Pesharim, Other Commentaries, and Related Documents. Tübingen: Mohr Siebeck. Louisville: Westminster John Knox Press; Parry D.W., E. Tov, ed. 2004. The Dead Sea Scrolls Reader. Exegetical Texts. Leiden Boston: Brill.

3 Rahlfs, A. 1979. Psalmi cum Odis. Göttingen: Vanderhoeck & Ruprecht.