O naturze preferencji politycznych. Perspektywa psychologiczna - ebook
Wydawnictwo:
Data wydania:
1 stycznia 2017
Format ebooka:
EPUB
Format
EPUB
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najpopularniejszych formatów e-booków na świecie.
Niezwykle wygodny i przyjazny czytelnikom - w przeciwieństwie do formatu
PDF umożliwia skalowanie czcionki, dzięki czemu możliwe jest dopasowanie
jej wielkości do kroju i rozmiarów ekranu. Więcej informacji znajdziesz
w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Format
MOBI
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najczęściej wybieranych formatów wśród czytelników
e-booków. Możesz go odczytać na czytniku Kindle oraz na smartfonach i
tabletach po zainstalowaniu specjalnej aplikacji. Więcej informacji
znajdziesz w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Multiformat
E-booki sprzedawane w księgarni Virtualo.pl dostępne są w opcji
multiformatu - kupujesz treść, nie format. Po dodaniu e-booka do koszyka
i dokonaniu płatności, e-book pojawi się na Twoim koncie w Mojej
Bibliotece we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego
tytułu. Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na
karcie produktu przy okładce. Uwaga: audiobooki nie są objęte opcją
multiformatu.
czytaj
na tablecie
Aby odczytywać e-booki na swoim tablecie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. Bluefire
dla EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na czytniku
Czytanie na e-czytniku z ekranem e-ink jest bardzo wygodne i nie męczy
wzroku. Pliki przystosowane do odczytywania na czytnikach to przede
wszystkim EPUB (ten format możesz odczytać m.in. na czytnikach
PocketBook) i MOBI (ten fromat możesz odczytać m.in. na czytnikach Kindle).
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na smartfonie
Aby odczytywać e-booki na swoim smartfonie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. iBooks dla
EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
Czytaj fragment
Pobierz fragment
Pobierz fragment w jednym z dostępnych formatów
O naturze preferencji politycznych. Perspektywa psychologiczna - ebook
O naturze preferencji politycznych to publikacja, która syntetycznie pokazuje dorobek psychologii dotyczący preferencji politycznych. Urszula Jakubowska opisuje zarówno klasyczne teorie, które na dziesięciolecia wyznaczyły kanony myślenia o preferencjach politycznych, jak i teorie z ostatnich lat, rzucające na te kwestie nowe światło. Przedstawia wyniki badań wyjaśniające indywidualne różnice pomiędzy ludźmi pod względem preferencji politycznych. Relacjonuje spory teoretyczne, postępy w myśleniu o preferencjach politycznych oraz niektóre badania, sprawdzające zasadność teoretycznych konstrukcji. Wnioski z przeglądu badań i teorii autorka odnosi do wydarzeń politycznych w Polsce i na świecie. Treść książki została podana w przystępny, pozbawiony naukowego żargonu sposób – to sprawia, że po publikację mogą sięgnąć nie tylko studenci i specjaliści z zakresu psychologii, socjologii oraz nauk politycznych, lecz także czujni obserwatorzy polskiej i międzynarodowej sceny politycznej.
Byłoby rzeczą bezcenną, gdyby tę książkę przeczytali politycy i różni aktywiści polityczni. Wątpię jednak, aby to zrobili, bo oni zazwyczaj myślą, że i tak wszystko wiedzą najlepiej.
Z recenzji prof. dr hab. Wiesława Łukaszewskiego
| Kategoria: | Politologia |
| Zabezpieczenie: |
Watermark
|
| ISBN: | 978-83-01-19783-4 |
| Rozmiar pliku: | 1,3 MB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
Przedmowa
Z inicjatywy grupy pracowników Instytutu Psychologii PAN powstał projekt powołania serii wydawniczej, która byłaby realizowana wspólnie przez Wydawnictwo Naukowe PWN oraz Instytut Psychologii PAN. Prace wydawane w serii skupiałyby się na aktualnych, ważnych w dyskursie publicznym problemach społecznych, analizowanych z perspektywy nauk społecznych: psychologii, socjologii, filozofii, nauk politycznych i prawnych. Sądzę, że powołanie takiej serii wydawniczej jest zamiarem mającym w obecnych czasach szczególny sens.
W XXI wieku świat stał się znacznie mnie stabilny, mniej bezpieczny i mniej zrozumiały, niż wydawał się jakiś czas temu. W okresie tzw. jesieni ludów i po upadku Związku Radzieckiego pojawiło się przekonanie, że oto powstają warunki do szybkiego, pomyślnego rozwoju społeczeństw naszego kontynentu. Nader powszechne było wyobrażenie, że demokracja liberalna stwarza warunki harmonijnego współdziałania wolnych obywateli i wolnych narodów, a gospodarka rynkowa otwiera szerokie możliwości pomnażania powszechnego dobrobytu. Wszakże te optymistyczne oczekiwania spełniały się tylko częściowo. Okazało się, że gospodarka rynkowa może ulegać głębokim zakłóceniom, narażając miliony ludzi na ekonomiczną katastrofę. Utrzymuje również wiele grup w sytuacji głębokiego niedostatku. Okazało się także, że liberalna demokracja nie rozwiązuje wielu ważnych społecznych problemów. W wielu miejscach na świecie dochodzi do gwałtownych wstrząsów – ekonomicznych katastrof, krwawych zmagań, destruktywnych konfliktów niszczących lub grożących zniszczeniem całych narodów. Europa zaś przestała być postrzegana jako spokojny, bezpieczny, harmonijnie rozwijający się kontynent. Niestety, istnienie zagrożeń dla bezpieczeństwa Europy nie wytwarza nastroju powszechnej solidarności – przeciwnie, niektóre kraje lekkomyślnie wchodzą na konfliktowy kurs.
Jest dużo oznak wskazujących, że dla wielu ludzi świat współczesny jawi się jako chaotyczny i nieprzewidywalny – stwarza poczucie egzystencjalnego zagrożenia. Jest to sytuacja, która skłania ich do zamykania się w swoich wąskich wspólnotach wyodrębnianych na zasadzie domniemanych związków krwi i wyznaniowej przynależności, do popierania ruchów, które głosząc kult przemocy, dają złudzenie siły i bezpieczeństwa.
Czy nauki społeczne mogą się przydać w uzyskiwaniu lepszego zrozumienia tego, co dzieje się we współczesnym świecie? Czy potrafią wskazać bezpieczniejsze drogi do rozwiązywania gnębiących społeczeństwa problemów?
Nie można jednoznacznie odpowiedzieć na takie pytania. Ale twórcy omawianej tu serii wydawniczej są przekonani, że w trudnych sytuacjach należy zwracać się do nauki. Nawet kiedy jej odpowiedzi nie będą ostateczne, nie dostarczą gotowych rozwiązań, nie wszystko wyjaśnią, to być może mogą pokierować myślenie na bardziej racjonalne tory. Mogą ułatwić dostrzeżenie sensu tam, gdzie na pierwszy rzut oka jawi się bezład i chaos.
Projektujący tę serię postanowili uczynić jej patronem profesora Tadeusza Tomaszewskiego (1910–2000) wybitnego badacza i nauczyciela. Był on przewodniczącym Rady Naukowej Instytutu Psychologii PAN od utworzenia tej placówki do roku 1990. Od 1949 do 1970 kierował katedrą, a potem Instytutem Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego. Wedle zgodnej opinii wielkiej części środowiska można stwierdzić, że stał się On ojcem sukcesu, jaki psychologia osiągnęła w naszym kraju. Sukces ten w niemałym stopniu był rezultatem Jego wytrwałej i wielokierunkowej działalności na rzecz jej rozwoju.
Była to, przede wszystkim, działalność teoretyka i badacza, który podejmował wiele ważnych dla psychologii tematów i inspirował tą działalnością innych. Wachlarz Jego zainteresowań naukowych był bardzo szeroki, obejmował zarówno problemy teoretyczne, jak aplikacyjne. Największe jednak znaczenie miały Jego prace teoretyczne dotyczące zasad, na których powinna opierać się nasza wiedza o ludzkiej psychice. Zasady te opisywane są jako teoria czynności.
Drugim niezmiernie istotnym kierunkiem działalności Profesora było kształcenie uczniów. Realizując ten cel, przyjął założenie, że psychologii polskiej, która kilkadziesiąt lat temu była bardzo mało rozwiniętą dyscypliną, o skąpej kadrze zdziesiątkowanej przez wojnę, potrzeba specjalistów we wszystkich dziedzinach. Dlatego też uczniowie Profesora byli zachęcani do rozwijania bardzo różnych specjalności. Wielu z nich odegrało główne role w polskiej psychologii, rozwijając takie dziedziny, jak psychologia temperamentu i psycholingwistyka, psychologia emocji, motywacji i osobowości, psychologia społeczna i podejmowania decyzji, psychologia pracy, psychologia ekologiczna, ekonomiczna, polityczna i inne.
Na uczniach i innych ludziach, którzy go znali, wielkie wrażenie robiły szczególne walory Jego umysłu: jasność i precyzja myślenia, zdolność ukazywania zupełnie nowych aspektów i wymiarów spraw, którymi się zajmowali, krytyczny dystans do wszelkich prób jednostronnego, tendencyjnego ideologicznie sposobu opisywania świata. Ten krytycyzm nie wynikał z jakiegoś ogólnego sceptycyzmu czy dystansu wobec ludzkich spraw. Przeciwnie, kierowały nim określone wartości. Myślę, że wartości, które wyznawał, dałoby się najlepiej opisać słowami „humanizm” i „racjonalizm” – dobro człowieka było z pewnością jego najważniejszą zasadą życiową. Dlatego też, mimo swej wielkiej tolerancji, nie wahał się okazywać stanowczej dezaprobaty wobec idei i postaw, które pozostawały w sprzeczności z tymi wartościami.
Myślę, że postać uczonego o takich zasługach, o takim autorytecie, o takiej szerokości umysłu jest świetnym symbolem dla serii wydawniczej, która stawia sobie za cel przedstawianie w przystępny i atrakcyjny sposób stanu wiedzy naukowej dotyczącego tematów i zjawisk społeczno-politycznych, które mogą zainteresować bardzo wielu ludzi. Tematów będących obecnie źródłem intensywnych sporów i kontrowersji. Pamięć o zasadach, którymi kierował się i których nauczał profesor Tomaszewski, może być inspiracją dla autorów tej serii.
Janusz ReykowskiSłowo odautorskie
Mam przyjemność oddać do rąk czytelnika książkę, która syntetycznie pokazuje dorobek psychologii dotyczący preferencji politycznych. W książce tej opisuję teorie, które wyjaśniają indywidualne różnice pomiędzy ludźmi pod względem preferencji politycznych, oraz wyniki badań na ten temat. Przedstawiam prowadzone spory teoretyczne, postępy w myśleniu o preferencjach politycznych oraz niektóre badania, sprawdzające zasadność teoretycznych konstrukcji. Często także odnoszę wnioski z tych badań do wydarzeń politycznych w Polsce i na świecie.
W pracy nad książką musiałam przeprowadzić selekcję materiału i wybrać do opisu niektóre tylko informacje. Nie sposób bowiem w ograniczonej objętościowo pracy zaprezentować w całości bogactwa myśli w obszarze psychologii politycznej, która rozwija się nieprzerwanie od lat trzydziestych XX wieku. W doborze treści kierowałam się rangą naukowych dokonań. Wybrałam teorie, które na dziesięciolecia wyznaczyły kanony myślenia o preferencjach politycznych, oraz teorie z ostatnich lat, rzucające nowe światło na poruszane kwestie.
W hołdzie dla klasyków psychologii politycznej stosunkowo dużo uwagi poświęciłam ich oryginalnym ujęciom psychologicznych mechanizmów formowania się preferencji politycznych. Badacze tworzący tzw. grupę z Berkeley oraz np. Erich Fromm, Milton Rokeach, Hans J. Eysenck czy Silvan Tomkins na dziesięciolecia wyznaczyli kierunki myślenia o preferencjach politycznych, tworząc także metody ich pomiaru. Jak przekonają się czytelnicy, współczesne prace wraz z nowoczesną metodologią badań i statystycznym wyrafinowaniem nie doprowadziły do zasadniczych zmian w wyjaśnianiu preferencji politycznych w porównaniu z pracami klasycznymi. Są raczej dopełnieniem i uszczegółowieniem myśli klasycznej.
W opisie badań preferencji politycznych skupiam się na badaniach reprezentatywnych w ramach omawianych podejść oraz na badaniach prowadzonych w Polsce. Tych ostatnich jest stosunkowo niewiele, ponieważ swobodny rozwój psychologii politycznej umożliwiła dopiero transformacja ustrojowa.
W nadziei, że po książkę sięgną także niespecjaliści, zarówno teorie, jak i dorobek empiryczny opisałam w sposób przystępny, unikając żargonu naukowego i techniczno-statystycznych detali. Podane źródła bibliograficzne mogą przydać się czytelnikom pragnącym uzupełnić i pogłębić wiedzę o interesujące ich szczegóły. Czytając, pamiętać wszakże należy, że wszelkie zależności opisywane w badaniach naukowych odnoszą się, zgodnie z modelem statystycznym do ok. 68% ludzi. Pozostałe ok. 32% osób nie przystaje do charakterystyk wynikających z podanych obserwacji empirycznych. Dlatego też opisy psychologiczne ludzi o takich czy innych preferencjach politycznych nie zawsze ściśle odpowiadają potocznym spostrzeżeniom, jakie czynimy w odniesieniu do różnych osób w codziennym życiu.
Książka składa się z trzech części. Pierwsza systematyzuje zjawisko preferencji politycznych, klasyfikuje i opisuje, jak można je zmierzyć. Część druga jest poświęcona uwarunkowaniom preferencji politycznych. Są one tu analizowane głównie w kategoriach orientacji ideologicznych jako preferencji względnie trwałych i stabilnych w czasie, w odróżnieniu od np. identyfikacji partyjnych, sympatii i antypatii wobec określonych polityków. W tej części omawiam rolę czynników biologicznych, psychologicznych i społecznych w formowaniu się orientacji ideologicznych. Zawarty w tytule części drugiej termin „uwarunkowania” sugeruje zależności przyczynowo-skutkowe między charakteryzowanymi czynnikami a preferencjami politycznymi, pomimo że opisywane badania w większości były prowadzone w schemacie korelacyjnym. Oznacza to, że wyniki tych badań w rzeczywistości informują o współwystępowaniu określonych czynników biologicznych, psychologicznych i społecznych ze specyficznymi orientacjami ideologicznymi, nie wskazując explicite, że analizowane czynniki wywołują skutek w postaci preferencji politycznych. Wnioskowanie o tym, że pewien rodzaj czynników „warunkuje” specyficzny typ preferencji politycznych opiera się na założeniu, że czynniki biologiczne, psychologiczne i społeczne są pierwotne w stosunku do preferencji politycznych. Niektóre z przedstawionych tu badań eksperymentalnych dowodzą zasadności takiego rozumowania. Ale czytelnicy znajdą w książce i takie wyniki badań, które podają w wątpliwość słuszność tego założenia, nawet w odniesieniu do roli czynników biologicznych. Należy przyjąć, że w istocie mamy raczej do czynienia ze złożoną interakcją wymienionych czynników i preferencji politycznych niż z prostą zależnością przyczynowo-skutkową.
W części trzeciej próbuję pokazać, jak można psychologiczną wiedzę o preferencjach politycznych wykorzystać do wyjaśnienia aktualnej sytuacji w Polsce, w której zarysowały się od jakiegoś czasu drastyczne podziały społeczne.
Powstanie tej książki było możliwe dzięki badaniom preferencji politycznych, które prowadzę od lat dziewięćdziesiątych z udziałem najbliższych współpracowników. Przedstawiam tu niektóre wyniki tych prac, prowadzonych m.in. we współpracy z profesorami: Krzysztofem Kaniastym, Włodzimierzem Oniszczenko i Piotrem Olafem Żyliczem. Pragnę Im najserdeczniej podziękować. Dziękuję zespołowi Instytutu Psychologii PAN w Warszawie, z którym mam przyjemność dzielenia się na co dzień pomysłami badawczymi i wynikami badań, w tym szczególnie chciałabym podziękować profesorom: Januszowi Reykowskiemu, Krystynie Skarżyńskiej i Krzysztofowi Korzeniowskiemu. To Im zawdzięczam zainteresowanie problematyką i pierwsze oraz kolejne kroki badawcze w obszarze psychologii politycznej. Chcę także wyrazić swoją wdzięczność dr n. med. Marzenie Kochan-Ziółkowskiej oraz prof. Włodzimierzowi Oniszczence, którzy zechcieli zapoznać się z fragmentami przygotowywanej książki i podzielić się swoimi uwagami. Dziękuję prof. Wiesławowi Łukaszewskiemu za trud zrecenzowania książki. Wnikliwe komentarze Pana Profesora poszerzyły moją perspektywę oglądu pewnych zjawisk oraz pozwoliły na uniknięcie uproszczeń i nieścisłości. Język nabrał elegancji i wartkości dzięki wysiłkowi redaktor Doroty Polewicz. Zaangażowanie całego zespołu wydawniczego wraz z kreatywnością pana Przemysława Spiechowskiego zaowocowały staranną i atrakcyjną formą książki. Książka nie trafiłaby do rąk czytelników, gdyby nie znakomita współpraca z redaktor Aleksandrą Małek-Leśniewską, która doprowadziła do powołania cyklu wydawniczego w postaci serii zatytułowanej Społeczne Wyzwania Współczesności. Tom niniejszy jest pierwszym z tego cyklu, a kolejne znajdują się w przygotowaniu. Dziękuję za tę serię Pani Redaktor oraz dyrekcji Wydawnictwa Naukowego PWN.
Z inicjatywy grupy pracowników Instytutu Psychologii PAN powstał projekt powołania serii wydawniczej, która byłaby realizowana wspólnie przez Wydawnictwo Naukowe PWN oraz Instytut Psychologii PAN. Prace wydawane w serii skupiałyby się na aktualnych, ważnych w dyskursie publicznym problemach społecznych, analizowanych z perspektywy nauk społecznych: psychologii, socjologii, filozofii, nauk politycznych i prawnych. Sądzę, że powołanie takiej serii wydawniczej jest zamiarem mającym w obecnych czasach szczególny sens.
W XXI wieku świat stał się znacznie mnie stabilny, mniej bezpieczny i mniej zrozumiały, niż wydawał się jakiś czas temu. W okresie tzw. jesieni ludów i po upadku Związku Radzieckiego pojawiło się przekonanie, że oto powstają warunki do szybkiego, pomyślnego rozwoju społeczeństw naszego kontynentu. Nader powszechne było wyobrażenie, że demokracja liberalna stwarza warunki harmonijnego współdziałania wolnych obywateli i wolnych narodów, a gospodarka rynkowa otwiera szerokie możliwości pomnażania powszechnego dobrobytu. Wszakże te optymistyczne oczekiwania spełniały się tylko częściowo. Okazało się, że gospodarka rynkowa może ulegać głębokim zakłóceniom, narażając miliony ludzi na ekonomiczną katastrofę. Utrzymuje również wiele grup w sytuacji głębokiego niedostatku. Okazało się także, że liberalna demokracja nie rozwiązuje wielu ważnych społecznych problemów. W wielu miejscach na świecie dochodzi do gwałtownych wstrząsów – ekonomicznych katastrof, krwawych zmagań, destruktywnych konfliktów niszczących lub grożących zniszczeniem całych narodów. Europa zaś przestała być postrzegana jako spokojny, bezpieczny, harmonijnie rozwijający się kontynent. Niestety, istnienie zagrożeń dla bezpieczeństwa Europy nie wytwarza nastroju powszechnej solidarności – przeciwnie, niektóre kraje lekkomyślnie wchodzą na konfliktowy kurs.
Jest dużo oznak wskazujących, że dla wielu ludzi świat współczesny jawi się jako chaotyczny i nieprzewidywalny – stwarza poczucie egzystencjalnego zagrożenia. Jest to sytuacja, która skłania ich do zamykania się w swoich wąskich wspólnotach wyodrębnianych na zasadzie domniemanych związków krwi i wyznaniowej przynależności, do popierania ruchów, które głosząc kult przemocy, dają złudzenie siły i bezpieczeństwa.
Czy nauki społeczne mogą się przydać w uzyskiwaniu lepszego zrozumienia tego, co dzieje się we współczesnym świecie? Czy potrafią wskazać bezpieczniejsze drogi do rozwiązywania gnębiących społeczeństwa problemów?
Nie można jednoznacznie odpowiedzieć na takie pytania. Ale twórcy omawianej tu serii wydawniczej są przekonani, że w trudnych sytuacjach należy zwracać się do nauki. Nawet kiedy jej odpowiedzi nie będą ostateczne, nie dostarczą gotowych rozwiązań, nie wszystko wyjaśnią, to być może mogą pokierować myślenie na bardziej racjonalne tory. Mogą ułatwić dostrzeżenie sensu tam, gdzie na pierwszy rzut oka jawi się bezład i chaos.
Projektujący tę serię postanowili uczynić jej patronem profesora Tadeusza Tomaszewskiego (1910–2000) wybitnego badacza i nauczyciela. Był on przewodniczącym Rady Naukowej Instytutu Psychologii PAN od utworzenia tej placówki do roku 1990. Od 1949 do 1970 kierował katedrą, a potem Instytutem Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego. Wedle zgodnej opinii wielkiej części środowiska można stwierdzić, że stał się On ojcem sukcesu, jaki psychologia osiągnęła w naszym kraju. Sukces ten w niemałym stopniu był rezultatem Jego wytrwałej i wielokierunkowej działalności na rzecz jej rozwoju.
Była to, przede wszystkim, działalność teoretyka i badacza, który podejmował wiele ważnych dla psychologii tematów i inspirował tą działalnością innych. Wachlarz Jego zainteresowań naukowych był bardzo szeroki, obejmował zarówno problemy teoretyczne, jak aplikacyjne. Największe jednak znaczenie miały Jego prace teoretyczne dotyczące zasad, na których powinna opierać się nasza wiedza o ludzkiej psychice. Zasady te opisywane są jako teoria czynności.
Drugim niezmiernie istotnym kierunkiem działalności Profesora było kształcenie uczniów. Realizując ten cel, przyjął założenie, że psychologii polskiej, która kilkadziesiąt lat temu była bardzo mało rozwiniętą dyscypliną, o skąpej kadrze zdziesiątkowanej przez wojnę, potrzeba specjalistów we wszystkich dziedzinach. Dlatego też uczniowie Profesora byli zachęcani do rozwijania bardzo różnych specjalności. Wielu z nich odegrało główne role w polskiej psychologii, rozwijając takie dziedziny, jak psychologia temperamentu i psycholingwistyka, psychologia emocji, motywacji i osobowości, psychologia społeczna i podejmowania decyzji, psychologia pracy, psychologia ekologiczna, ekonomiczna, polityczna i inne.
Na uczniach i innych ludziach, którzy go znali, wielkie wrażenie robiły szczególne walory Jego umysłu: jasność i precyzja myślenia, zdolność ukazywania zupełnie nowych aspektów i wymiarów spraw, którymi się zajmowali, krytyczny dystans do wszelkich prób jednostronnego, tendencyjnego ideologicznie sposobu opisywania świata. Ten krytycyzm nie wynikał z jakiegoś ogólnego sceptycyzmu czy dystansu wobec ludzkich spraw. Przeciwnie, kierowały nim określone wartości. Myślę, że wartości, które wyznawał, dałoby się najlepiej opisać słowami „humanizm” i „racjonalizm” – dobro człowieka było z pewnością jego najważniejszą zasadą życiową. Dlatego też, mimo swej wielkiej tolerancji, nie wahał się okazywać stanowczej dezaprobaty wobec idei i postaw, które pozostawały w sprzeczności z tymi wartościami.
Myślę, że postać uczonego o takich zasługach, o takim autorytecie, o takiej szerokości umysłu jest świetnym symbolem dla serii wydawniczej, która stawia sobie za cel przedstawianie w przystępny i atrakcyjny sposób stanu wiedzy naukowej dotyczącego tematów i zjawisk społeczno-politycznych, które mogą zainteresować bardzo wielu ludzi. Tematów będących obecnie źródłem intensywnych sporów i kontrowersji. Pamięć o zasadach, którymi kierował się i których nauczał profesor Tomaszewski, może być inspiracją dla autorów tej serii.
Janusz ReykowskiSłowo odautorskie
Mam przyjemność oddać do rąk czytelnika książkę, która syntetycznie pokazuje dorobek psychologii dotyczący preferencji politycznych. W książce tej opisuję teorie, które wyjaśniają indywidualne różnice pomiędzy ludźmi pod względem preferencji politycznych, oraz wyniki badań na ten temat. Przedstawiam prowadzone spory teoretyczne, postępy w myśleniu o preferencjach politycznych oraz niektóre badania, sprawdzające zasadność teoretycznych konstrukcji. Często także odnoszę wnioski z tych badań do wydarzeń politycznych w Polsce i na świecie.
W pracy nad książką musiałam przeprowadzić selekcję materiału i wybrać do opisu niektóre tylko informacje. Nie sposób bowiem w ograniczonej objętościowo pracy zaprezentować w całości bogactwa myśli w obszarze psychologii politycznej, która rozwija się nieprzerwanie od lat trzydziestych XX wieku. W doborze treści kierowałam się rangą naukowych dokonań. Wybrałam teorie, które na dziesięciolecia wyznaczyły kanony myślenia o preferencjach politycznych, oraz teorie z ostatnich lat, rzucające nowe światło na poruszane kwestie.
W hołdzie dla klasyków psychologii politycznej stosunkowo dużo uwagi poświęciłam ich oryginalnym ujęciom psychologicznych mechanizmów formowania się preferencji politycznych. Badacze tworzący tzw. grupę z Berkeley oraz np. Erich Fromm, Milton Rokeach, Hans J. Eysenck czy Silvan Tomkins na dziesięciolecia wyznaczyli kierunki myślenia o preferencjach politycznych, tworząc także metody ich pomiaru. Jak przekonają się czytelnicy, współczesne prace wraz z nowoczesną metodologią badań i statystycznym wyrafinowaniem nie doprowadziły do zasadniczych zmian w wyjaśnianiu preferencji politycznych w porównaniu z pracami klasycznymi. Są raczej dopełnieniem i uszczegółowieniem myśli klasycznej.
W opisie badań preferencji politycznych skupiam się na badaniach reprezentatywnych w ramach omawianych podejść oraz na badaniach prowadzonych w Polsce. Tych ostatnich jest stosunkowo niewiele, ponieważ swobodny rozwój psychologii politycznej umożliwiła dopiero transformacja ustrojowa.
W nadziei, że po książkę sięgną także niespecjaliści, zarówno teorie, jak i dorobek empiryczny opisałam w sposób przystępny, unikając żargonu naukowego i techniczno-statystycznych detali. Podane źródła bibliograficzne mogą przydać się czytelnikom pragnącym uzupełnić i pogłębić wiedzę o interesujące ich szczegóły. Czytając, pamiętać wszakże należy, że wszelkie zależności opisywane w badaniach naukowych odnoszą się, zgodnie z modelem statystycznym do ok. 68% ludzi. Pozostałe ok. 32% osób nie przystaje do charakterystyk wynikających z podanych obserwacji empirycznych. Dlatego też opisy psychologiczne ludzi o takich czy innych preferencjach politycznych nie zawsze ściśle odpowiadają potocznym spostrzeżeniom, jakie czynimy w odniesieniu do różnych osób w codziennym życiu.
Książka składa się z trzech części. Pierwsza systematyzuje zjawisko preferencji politycznych, klasyfikuje i opisuje, jak można je zmierzyć. Część druga jest poświęcona uwarunkowaniom preferencji politycznych. Są one tu analizowane głównie w kategoriach orientacji ideologicznych jako preferencji względnie trwałych i stabilnych w czasie, w odróżnieniu od np. identyfikacji partyjnych, sympatii i antypatii wobec określonych polityków. W tej części omawiam rolę czynników biologicznych, psychologicznych i społecznych w formowaniu się orientacji ideologicznych. Zawarty w tytule części drugiej termin „uwarunkowania” sugeruje zależności przyczynowo-skutkowe między charakteryzowanymi czynnikami a preferencjami politycznymi, pomimo że opisywane badania w większości były prowadzone w schemacie korelacyjnym. Oznacza to, że wyniki tych badań w rzeczywistości informują o współwystępowaniu określonych czynników biologicznych, psychologicznych i społecznych ze specyficznymi orientacjami ideologicznymi, nie wskazując explicite, że analizowane czynniki wywołują skutek w postaci preferencji politycznych. Wnioskowanie o tym, że pewien rodzaj czynników „warunkuje” specyficzny typ preferencji politycznych opiera się na założeniu, że czynniki biologiczne, psychologiczne i społeczne są pierwotne w stosunku do preferencji politycznych. Niektóre z przedstawionych tu badań eksperymentalnych dowodzą zasadności takiego rozumowania. Ale czytelnicy znajdą w książce i takie wyniki badań, które podają w wątpliwość słuszność tego założenia, nawet w odniesieniu do roli czynników biologicznych. Należy przyjąć, że w istocie mamy raczej do czynienia ze złożoną interakcją wymienionych czynników i preferencji politycznych niż z prostą zależnością przyczynowo-skutkową.
W części trzeciej próbuję pokazać, jak można psychologiczną wiedzę o preferencjach politycznych wykorzystać do wyjaśnienia aktualnej sytuacji w Polsce, w której zarysowały się od jakiegoś czasu drastyczne podziały społeczne.
Powstanie tej książki było możliwe dzięki badaniom preferencji politycznych, które prowadzę od lat dziewięćdziesiątych z udziałem najbliższych współpracowników. Przedstawiam tu niektóre wyniki tych prac, prowadzonych m.in. we współpracy z profesorami: Krzysztofem Kaniastym, Włodzimierzem Oniszczenko i Piotrem Olafem Żyliczem. Pragnę Im najserdeczniej podziękować. Dziękuję zespołowi Instytutu Psychologii PAN w Warszawie, z którym mam przyjemność dzielenia się na co dzień pomysłami badawczymi i wynikami badań, w tym szczególnie chciałabym podziękować profesorom: Januszowi Reykowskiemu, Krystynie Skarżyńskiej i Krzysztofowi Korzeniowskiemu. To Im zawdzięczam zainteresowanie problematyką i pierwsze oraz kolejne kroki badawcze w obszarze psychologii politycznej. Chcę także wyrazić swoją wdzięczność dr n. med. Marzenie Kochan-Ziółkowskiej oraz prof. Włodzimierzowi Oniszczence, którzy zechcieli zapoznać się z fragmentami przygotowywanej książki i podzielić się swoimi uwagami. Dziękuję prof. Wiesławowi Łukaszewskiemu za trud zrecenzowania książki. Wnikliwe komentarze Pana Profesora poszerzyły moją perspektywę oglądu pewnych zjawisk oraz pozwoliły na uniknięcie uproszczeń i nieścisłości. Język nabrał elegancji i wartkości dzięki wysiłkowi redaktor Doroty Polewicz. Zaangażowanie całego zespołu wydawniczego wraz z kreatywnością pana Przemysława Spiechowskiego zaowocowały staranną i atrakcyjną formą książki. Książka nie trafiłaby do rąk czytelników, gdyby nie znakomita współpraca z redaktor Aleksandrą Małek-Leśniewską, która doprowadziła do powołania cyklu wydawniczego w postaci serii zatytułowanej Społeczne Wyzwania Współczesności. Tom niniejszy jest pierwszym z tego cyklu, a kolejne znajdują się w przygotowaniu. Dziękuję za tę serię Pani Redaktor oraz dyrekcji Wydawnictwa Naukowego PWN.
więcej..
