Oblicza hermeneutyki - ebook

Osadzenie wypowiedzi w rozumieniu i w tym, co zrozumiałe, staje się jasne w momencie, gdy zastanawiamy się nad możliwością egzystencjalną, która odnosi się do samej istoty wypowiedzi, czyli nad słuchem. Nie przypadkiem mówimy, że czegoś nie zrozumieliśmy, gdy tego nie dosłyszeliśmy. Słuch jest związany z wypowiedzią. Dasein nasłuchuje, ponieważ rozumie. Dasein, o ile jest byciem w świecie wraz z drugim, który rozumie, obdarza też uwagą zarówno tego, kto z nim współistnieje, jak i siebie samego. Ci, co istnieją wspólnie, razem, poddani są prawu tej uwagi.

Martin Heidegger, Bycie i czas

Heraklit mówi „Nie słuchajcie moich słów, lecz logosu”. Kiedy słowo coś wysławia, kiedy odsłania coś nie tylko z sensu bytów, lecz z samego bycia jako takiego, (...) mamy wtedy do czynienia z czymś, co można określić jako zdarzenie słowne – coś zostało wysłowione, czego nie jestem początkiem, ani właścicielem. (...) W zdarzeniu słownym niczym nie rozporządzam, niczego nie narzucam, nie panuję nad tym, nie mam już o co się troszczyć, czym się zaprzątnąć. W tej sytuacji niepanowania leży wspólne źródło posłuszeństwa i wolności.

Paul Ricoeur, Religia, ateizm, wiara

W języku niemieckim rozumienie oznacza także: mieć zrozumienie dla czegoś. Zdolność rozumienia jest podstawową dyspozycją człowieka, która realizuje się w jego współżyciu z innymi, a w szczególności dokonuje się na drodze języka oraz rozmowy. Dlatego roszczenie hermeneutyki do uniwersalności pozostaje poza wszelkim wątpieniem.

Hans-Georg Gadamer, Tekst i interpretacjaSpis treści

WSTĘP. Obrona hermeneutyki

1. Pytania hermeneutyki

2. Dramat rozumienia innego

3. Zwrot hermeneutyki w stronę filozofii

4. Atopiczność hermeneutyki filozoficznej. Język jako Hermes

5. Hermeneutyka filozoficzna czy filozofia hermeneutyczna? Dyskusja z Günterem Scholtzem

6. Wyznaczniki podejścia hermeneutycznego

7. Hermeneutyka dzisiaj. Związki z (post)strukturalizmem i filozofią nauki

8. Hermeneutyka a (post)strukturalistyczne krytyki

9. Czy hermeneutyka jest sexy? Katalog rodzimych głupstewek

Hermeneutyka jako anachronizm?

Lacan-histeryk Michała P. Markowskiego i hermeneuta-
-Narcyz

Analogie i pokrewieństwa hermeneutyki z (post)strukturalizmem

Dalsze krytyki

Filozoficzny kabaret

10. Gadamer i Sokrates. Hermeneutyczny model rozmowy jako „wzmacnianie” stanowiska innego-antagonisty

11. Hermeneutyka a deformacje dyskursu publicznego

Część I
HERMENEUTYKA I FILOLOGIA

Tradycja filologiczna a ewolucja pojęcia interpretacji w hermeneutyce XIX i XX wieku

1. Uniwersalność problemu hermeneutycznego

2. Tekst jako inny

3. Luterański postulat sola Scriptura i hermeneutyka protestancka

4. Hermeneutyka Schleiermachera. Model psychologiczny i gramatyczny .

5. Hermeneutyka Diltheya. Od modelu psychologicznego do filozofii życia

6. Zbliżenie hermeneutyki dziewiętnastowiecznej do filozofii. Graniczny przypadek „hermeneutyki”
Nietzschego

7. XX wiek. Od hermeneutyki bycia Heideggera ku filozofii hermeneutycznej Vattimo

8. Modele hermeneutyki literackiej: Staiger, Spanos, Caputo, Szondi, Jauss

Teoria interpretacji Emila Staigera i hermeneutyka amerykańska

Peter Szondi. Powrót do hermeneutyki jako Kunstlehre

Hermeneutyka recepcji dzieła literackiego Hansa Roberta Jaussa. Dyskusja z Hansem-Georgiem Gadamerem

Podsumowanie

9. Hermeneutyka symboli religijnych Paula Ricoeura

10. Hermeneutyka psychoanalityczna Sigmunda Freuda w odczytaniu Paula Ricoeura i Jacques’a Lacana

11. Hermeneutyczne inspiracje postmodernistów. Richard Rorty, Zygmunt Bauman, Gianni Vattimo

12. Zakończenie. Z powrotem do Lutra

Część II
HERMENEUTYKA I ETYKA

Fenomen etyczności w hermeneutyce Heideggera i Gadamera a dotychczasowa tradycja etyki

1. Miejsce etyki w dwudziestowiecznej tradycji hermeneutycznej

2. Heideggera etyka „zastrzeżenia bycia” i jego krytyka pojęcia „wartości etycznych”

3. Heidegger i obozy zagłady

4. Levinas i Gadamer. Dwie koncepcje odniesienia do innego i etyczności

5. Gadamer i Arystoteles. Hermeneutyczny model „etyki praktycznej”

6. Etyka hermeneutyczna a sytuacja działania etycznego

Etyka hermeneutyczna i etyka odpowiedzialności

1. Dylematy etyki hermeneutycznej

2. Rozumienie i etyka

3. Mitologia Innego w filozofii Levinasa

4. Przejście od rozumienia innego do działania na jego
rzecz

5. Levinas i Gadamer. Próba „syntezy” obu koncepcji etyczności

6. Etyka rozumiejącej otwartości na innego i etyka odpowiedzialności

Część III
HERMENEUTYKA I ANTROPOLOGIA

Pytanie o człowieka w hermeneutyce Gadamera

1. Wstęp

2. Heideggera myśl o człowieku. Od Dasein do „człowieka”

3. Gadamer i Plessner. Dwie koncepcje antropologii

4. Gadamer i Heidegger. Dwie koncepcje odniesienia do Innego i genealogii społecznej wspólnoty

5. Jesteśmy rozmową. Dialektyka pytania i odpowiedzi

6. Ontologiczny prymat pytania nad odpowiedzią

7. Rozmowa jako sposób dokonywania się rozumienia. „Otwartość” na to, co inne

8. Jak rozmawiać z innym? Blaski i cienie idei tolerancji

9. Zakończenie

Część IV
TISCHNER I HERMENEUTYKA

Hermeneutyczne inspiracje w myśli filozoficznej Józefa
Tischnera

1. Tischner i hermeneutyka. Ewolucja poglądów

2. Schodzenie z grzbietów klasyków

3. Rzecz filozofii: zrozumieć i nazwać

4. Tischnera krytyka Heideggera

5. Człowiek i fenomen sceny

6. Gadamer i Tischner. Czym różni się „porozumienie” od „wspólnej płaszczyzny spotkania”?

7. Dalsze kontrowersje: „przesądy” i „zaplecze dialogu”

8. Czy prawdy etyczne są dziejowe?

Bibliografia

Indeks nazwisk

Indeks rzeczowy

Summary