Obliczanie dawek leków - ebook

PRZEDMOWA

Przekazujemy Państwu kolejne, uaktualnione wydanie publikacji „Obliczanie dawek leków”.

Jest to pierwsza publikacja na rynku polskim wprowadzająca w zagadnienia dotyczące poprawności czytania etykiet leków wraz z zastosowaniem podstawowych działań matematycznych oraz zapoznaniem się z umiejętnością obliczania dawek leków w określonych jednostkach. Stanowi swoisty przewodnik pomocny studentowi w zdobywaniu i kształtowaniu umiejętności specyficznych dla zawodów medycznych.

Zakres wiedzy zaproponowany w poszczególnych rozdziałach wychodzi naprzeciw potencjalnym potrzebom Czytelnika wynikającym z powierzonych mu zadań terapeutycznych realizowanych wobec pacjenta. Książka „Obliczanie dawek leków” jest adresowana do lekarzy, pielęgniarek, położnych i ratowników medycznych, co stanowi o jej uniwersalności.

Celem tej publikacji jest umożliwienie Czytelnikowi zapoznania się z zasadami poprawnego czytania etykiet leków, obliczania dawek i bezpiecznego podawania zleconych dawek leków.

Książka składa się z ośmiu podobnie skonstruowanych rozdziałów – na przykład w części wstępnej każdego z rozdziałów przystępnie w formie zadań przedstawione są podstawowe działania obliczeniowe niezbędne do obliczania dawek. W każdym z bloków tematycznych uwzględniono podstawowe zagadnienia warunkujące realizację tych działań i możliwość sprawdzenia przyswojonej wiedzy przez rozwiązanie testów sprawdzających.

W II wydaniu w poszczególnych rozdziałach uaktualniono leki lub dodano etykiety nowych leków obecnie stosowanych w leczeniu różnych schorzeń. Publikacja została uzupełniona o podrozdział pt. „Obliczanie dawek leków w zawiesinie na podstawie układania proporcji” oraz obszerny rozdział 8 pt. „Leki stosowane w terapii nowotworów oraz terapia wspomagająca”.

Z obserwacji, jakie poczyniłam podczas wielu lat pracy w charakterze nauczyciela akademickiego, wynika, że zagadnienia dotyczące obliczania dawek leków przysparzają studentom wielu trudności i stresów, a ich przyswojenie jest podstawą wysokiej jakości bezpiecznej praktyki medycznej.

Opracowanie „Obliczanie dawek leków” wychodzi naprzeciw potrzebie wypełnienia niedostatków w materiałach o charakterze instruktażowym nie tylko w programach kształcenia pielęgniarek, lecz także innych zawodów medycznych.

Publikacja „Obliczanie dawek leków” ma charakter innowacyjny i wychodzi naprzeciw zmianom w praktyce zawodowej, szczególnie pielęgniarek i położnych, gdyż zgodnie z regulacjami prawnymi, które weszły w życie od 1 stycznia 2016 roku, pielęgniarki i położne mogą samodzielnie ordynować chorym wybrane leki.

dr n. med., mgr piel. Marta Czekirda

Wydział Nauk o Zdrowiu

Uniwersytet Medyczny w LublinieJAK KORZYSTAĆ Z TEJ KSIĄŻKI?

Książka rozpoczyna się od przedstawienia podstawowych, wstępnych wiadomości z zakresu matematyki, następnie omówione są bardziej złożone pojęcia matematyczne. Pragnieniem i celem autorki jest rozwinięcie u studentów myślenia arytmetycznego i matematycznego, odwołując się do umiejętności obliczania dawek leków, od prostych do coraz bardziej złożonych.

Każde rozwiązanie jest wyjaśnione i zilustrowane przykładami. Czytelnik ma możliwość weryfikowania swojej wiedzy przez rozwiązywanie zadań problemowych, do których załączone są odpowiedzi.

Zestawy problemowe

Każdy rozdział zawiera zestaw zadań problemowych, które pozwalają Czytelnikowi przećwiczyć każdą koncepcję odpowiedzi oraz dokonać oceny poprawności wykonanych obliczeń.

Przykłady

Wprowadzenie każdego nowego pojęcia jest poprzedzone przykładami obliczeń matematycznych oraz ilustracjami i jest opisane krok po kroku.

Test podsumowujący

Jest to kompleksowy test, który znajduje się na końcu każdego rozdziału i ma na celu dokonanie przeglądu wszystkich pojęć zaprezentowanych w tym rozdziale.

Etykiety i strzykawki

Etykiety i nazwy leków są rzeczywiste, kolorowe. Można dokładnie zapoznać się z etykietą, dawką i drogą podania leku. Również zdjęcia strzykawek są autentyczne, z dobrze widocznymi podziałkami.

Mam nadzieję, że książka „Obliczanie dawek leków” będzie jednym z najprzyjemniejszych podręczników, z jakich kiedykolwiek się uczyłeś/uczyłaś. Książka ta ma sprawić, że przyswojenie materiału dotyczącego wykonywania równań i obliczeń nie sprawi Ci trudności i kiedy w praktyce otrzymasz zlecenie podania leków pacjentowi, nie będziesz miał/miała z tym problemu. Zapewniam Cię, że nie musisz być ekspertem z matematyki, aby korzystać z tego materiału. Wszystko, czego będziesz potrzebował/potrzebowała, to chęć zdobycia umiejętności w tym zakresie.

Książka „Obliczanie dawek leków” umożliwi Ci poruszanie się we własnym tempie – od obliczeń łatwych do coraz bardziej złożonych. Wielość przykładów i zadań problemowych wyposaży Cię w wiedzę praktyczną, tak niezbędną w opiece nad pacjentem. Zacznij od wykonania zadań wstępnych z matematyki. Rozwiązanie tych zadań uświadomi Ci, jakie obszary z zakresu matematyki wymagają większego nakładu czasu i zwrócenia uwagi na nie.

Proste zadania matematyczne powinny bez wykonywane bez użycia kalkulatora, ale wybór należy do Ciebie – jeżeli uznasz, że go potrzebujesz, korzystaj z niego.

Życzę powodzenia!ROZDZIAŁ 1
MIĘDZYNARODOWY UKŁAD JEDNOSTEK MIAR (SI)

Po zapoznaniu się z treścią rozdziału oraz wykonaniu zaplanowanych zadań Czytelnik będzie potrafił:

1. Zdefiniować powszechnie używane jednostki miar w systemie metrycznym SI.

2. Rozróżniać obowiązujące oficjalne skróty nazw miar.

3. Zastosować obowiązujące jednostki miar w obliczaniu dawek leków.

4. Poprawnie zapisać skróty miar dawek leków.

W krajach Unii Europejskiej legalnymi jednostkami miar są jednostki Międzynarodowego Układu Jednostek Miar (SI). Układ ten oparty jest na siedmiu jednostkach podstawowych służących do wyrażania wartości siedmiu podstawowych wielkości fizycznych. W jednostkach układu SI wyrażane są wyniki pomiarów oraz wyniki badań wykonywanych w różnych dziedzinach nauki i techniki, w tym także w ochronie zdrowia.

Laboratoria diagnostyki medycznej są zobowiązane do stosowania jednostek SI, gdyż jest to wymagane przepisami prawa polskiego dostosowanego do wymagań dyrektyw UE.

Znajomość podstawowych jednostek miar SI jest istotnym elementem bezpiecznego obliczania dawek i stosowania leków. Konieczna jest znajomość struktury układu SI oraz konieczne jest zapoznanie się z jednostkami miar, z których będziesz korzystać.

W miarę postępu nauki i techniki system metryczny podlegał stałym zmianom, uwzględniającym aktualny stan wiedzy. W 1954 roku podczas X Generalnej Konferencji Miar (CGPM – Conférence Générale des Poids et Mesures) podjęto decyzję o opracowaniu jednego spójnego układu jednostek podstawowych, z których można by wyprowadzać dowolne jednostki pochodne. Sześć lat później kolejna, XI Generalna Konferencja Miar i Wag przyjęła założenia tzw. Międzynarodowego Układu Jednostek Miar (SI).

Jednostki miar SI zostały powszechnie wprowadzone w Polsce w 1966 roku.

1.1. Podstawowe jednostki układu metrycznego SI

Podstawowe jednostki miary są to jednostki wielkości podstawowych przyjętych za niezależne w danym układzie wielkości; na przykład jednostkami miary podstawowymi w układzie SI są: metr (m) i sekunda (s), a z nich wywodzą się pochodne jednostek miar: m/s, m³ oraz m².

Pochodne jednostki miar mające samodzielne nazwy jednowyrazowe to jednostki znamionowe, a jednostki miar mające nazwy wielowyrazowe, które są kombinacją nazw jednostek podstawowych – jednostki wymiarowe.

Ponieważ dużo równań będziesz wykonywał/wykonywała, posługując się podstawowymi jednostkami miar, dla przypomnienia zapoznaj się z wiadomościami zawartymi w tabeli 1.1.

Do nazwy jednostki podstawowej Międzynarodowego Układu Jednostek Miar (SI) mogą być dołączane różne przedrostki (tab. 1.2).

Tabela 1.1. System metryczny SI (źródło: PN-ISO 1000:2001 Jednostki miar SI i zalecenia do stosowania ich krotności oraz wybranych innych jednostek miar. PKN, Warszawa 2001)

---------- ----------- -------------------------------
Nazwa Jednostka Wielkość fizyczna
Metr m Długość
Kilogram kg Masa
Sekunda s Czas
Amper A Natężenie prądu elektrycznego
Kelwin K Temperatura
Kandela cd Natężenie światła, światłość
Mol mol Liczność materii
---------- ----------- -------------------------------

Tabela 1.2. Najczęściej stosowane przedrostki określające wielkość jednostki podstawowej

------------- ------- -----------------------------------
Przedrostek Skrót Wielkość (stosowana krotność)
piko p 10–12 = 0,000000000001
nano n 10–9 = 0,000000001
mikro μ 10–6 = 0,000001
mili m 10–3 = 0,001
centy c 10–2 = 0,01
decy d 10–1 = 0,1
deka da 10
hekto h 10² = 100
kilo k 10³ = 1000 (tysiąc)
mega M 10⁶ = 1 000 000 (milion)
giga G 10⁹ = 1 000 000 000 (miliard)
tera T 10¹² = 1 000 000 000 000 (bilion)
------------- ------- -----------------------------------

1.2. Zapis podstawowych jednostek miar

1.2.1. Zamiana jednostek objętości

Jednostką pochodną objętości układu SI jest metr sześcienny (m³):

• 1 m³ = 10³ dm³ = 1 000 000 cm³ = 1 000 000 000 mm³;

• 1 dm³ = 10³ cm³ = 1 000 000 mm³;

• 1 cm³ = 10³ mm³ = 1000 mm³.

1.2.2. Zamiana jednostek pojemności

Jednostką pozaukładową pojemności dopuszczoną do stosowania jest litr (l, L):

• 1 litr (1 L) = 10³ mL = 1 dm³;

• 1 m³ = 10 hL = 10³ L = 1000 L = 1000 dm³;

• 1 hektolitr (1 hL) = 10² L = 100 L = 100 dm3;

• 1 mililitr (1 mL) = 0,001 L = 1 cm³ = 0,001 dm³.

1.2.3. Zamiana jednostek masy

Kilogram jest podstawową jednostką masy. Kilogram jest często wykorzystywany jako miara masy ciała:

• 1 dekagram (1 dag) = 10 g

• 1 kilogram (1 kg) = 100 dag = 1000 g = 10³ g

• 1 kwintal (1 q) = 100 kg = 10 000 dag = 100 000 g = 10⁵ g.

1.2.4. Zamiana jednostek czasu

• 1 minuta (1 min) = 60 s;

• 1 godzina (1 h) = 60 min = 3600 s;

• 1 kwadrans = ¹/₄ h = 15 min = 900 s;

• 1 doba = 24 h = 1440 min = 86 400 s.

Przykład 1

Sposób przeliczania jednostek:

1 gram to 1/1000 kg = 0,001 kg

1 miligram to 1/1000 g

0,6 g = 600 mg

0,0205 g = 20,5 mg

1.3. Zadania sprawdzające

Zadanie 1

Odpowiedz, co mierzy się w podanych jednostkach:

1. Miligram _________________

2. Centymetr _________________

3. Mililitr _________________

4. Milimetr _________________

5. Kilogram _________________

6. Mikrogram _________________

7. Kilometr _________________

8. Kilolitr _________________

----------------------------------------------------------------------------------------------
Odpowiedzi: 1. masa 2. długość 3. objętość 4. długość 5. masa 6. masa 7. długość 8. objętość
----------------------------------------------------------------------------------------------

Zadanie 2

Wpisz skróty nazw podstawowych jednostek miar:

1. Mikrogram _________________

2. Litr _________________

3. Kilogram _________________

4. Mililitr _________________

5. Centymetr _________________

6. Miligram _________________

7. Metr _________________

8. Kilolitr _________________

9. Milimetr _________________

10. Gram _________________

-------------------------------------------------------------------------------------------
Odpowiedzi: 1. µg 2. l lub L 3. kg 4. ml lub mL 5. cm 6. mg 7. m 8. kl lub kL 9. mm 10. g
-------------------------------------------------------------------------------------------

Zadanie 3

Zapisz w postaci liczbowej, stosując skróty podstawowych jednostek miar:

1. Dwa gramy ____________________________________

2. Pięćset mililitrów __________________________

3. Pięć dziesiątych litra __________________________

4. Dwie dziesiąte miligrama __________________________

5. Pięć setnych grama __________________________

6. Dwa i pięć dziesiątych kilograma ___________________

7. Sto mikrogramów __________________________

8. Dwa i trzy dziesiąte mililitra ___________________

9. Siedem dziesiątych mililitra ___________________

10. Trzy dziesiąte miligrama __________________________

11. Dwa i cztery dziesiąte litra ___________________

12. Siedemnaście i pięć dziesiątych kilograma ____________

13. Dziewięć setnych miligrama ___________________

14. Dziesięć i dwie dziesiąte mikrograma ____________

15. Cztery setne grama __________________________

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Odpowiedzi: 1. 2 g 2. 500 mL 3. 0,5 L 4. 0,2 mg 5. 0,05 g 6. 2,5 kg 7. 100 µg (mcg) 8. 2.3 mL 9. 0,7 mL 10. 0,3 mg 11. 2,4 L 12. 17,5 kg

13. 0,09 mg 14. 10,2 µg (mcg) 15. 0,04 g
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Zadanie 4

Odpowiedz na poniższe pytania:

1. Ile centymetrów ma metr?

2. Ile centymetrów ma kilometr?

3. Ile milimetrów ma centymetr?

4. Ile milimetrów ma kilometr?

5. Ile gramów ma kilogram?

6. Ile sekund ma godzina?

7. Ile minut ma godzina?

---------------------------------------------------------------------------------------------------
Odpowiedzi: 1. 100 cm 2. 100 000 cm 3. 10 mm 4. 1 000 000 mm 5. 1000 g 6. 3600 sekund 7. 60 minut
---------------------------------------------------------------------------------------------------

Zapamiętaj!

W oznakowaniu leków stosowane są następujące nazwy i skróty nazw jednostek miar:

Masa: mikrogram – µg

miligram – mg

gram – g

kilogram – kg

Objętość: litr – l lub L

centylitr – cl lub cL

mililitr – ml lub mL

Zadanie 5

Odpowiedz, czy przedstawione poniżej obliczenia są fałszywe (F) czy prawdziwe (P):

1. 1000 Ml = 1000 L

2. 1000 mg = 1 g

3. 1000 g = 1 kg

4. 1000 mg = 1 µg

5. 1000 µg = 1 g

6. 1 kg = 1000 g

7. 1 mg = 1000 g

8. 1000 µg = 1 mg

9. 1 g = 100 µg

10. 1000 L = 1 kL

----------------------------------------------------------------
Odpowiedzi: 1. F 2. P 3. P 4. F 5. F 6. P 7. F 8. P 9. F 10. P
----------------------------------------------------------------

Zadanie 6

Przelicz podane niżej objętości:

1. 3500 mL = _______________ L

2. 520 mg = _______________ g

3. 1800 µg = _______________ mg

4. 750 mL = _______________ L

5. 150 mg = _______________ g

6. 250 µg = _______________ mg

7. 1200 mg = _______________ g

8. 600 mL = _______________ L

9. 100 mg = _______________ g

10. 950 µg = _______________ mg

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Odpowiedzi: 1. 3,5 L 2. 0,52 g 3. 1,8 mg 4. 0,75 L 5. 0,15 g 6. 0,25 mg 7. 1,2 g 8. 0,6 L 9. 0,1 g 10. 0,95 mg
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Większość błędów przy obliczaniu dawek leków jest spowodowana tym, że zlecenia nie są pisane zgodnie z zasadami sztuki lub mogą wynikać z błędnego odczytania zlecenia. Błędy zwykle obejmują ułamki dziesiętne. Mimo że właśnie ukończyłeś/ukończyłaś naukę zasad zapisu metrycznego, przyjrzyj się najczęściej popełnianym błędom.

Jednym z nich jest brak wprowadzenia zera przed przecinkiem na podstawie pisemnego zlecenia, na przykład pisze się, 2 mg zamiast 0,2 mg. Niezależnie od obecności zera przed przecinkiem na podstawie pisemnego zlecenia musi być ono dodane, gdy zlecenie jest przepisywane do „karty zleceń lekarskich”.

Innym częstym błędem jest postawienie zera tam, gdzie nie powinno go być, na przykład pisze się 2,0 mg zamiast 2 mg lub 0,20 mg zamiast 0,2 mg. Błędna interpretacja zlecenia, na przykład znaczne przekroczenie określonej dawki leku, może doprowadzić do pogorszenia zdrowia pacjenta.

Zapamiętaj!

Zlecenia dotyczące dawek leków muszą być napisane dokładnie, aby nie podać pacjentowi nieodpowiedniej dawki.

Zlecenie ułamkowe w systemie metrycznym powinno być przepisywane z zerem przed przecinkiem dziesiętnym.

1. Zbędne zera powinny być eliminowane w systemie metrycznym, aby nie nastąpiła błędna interpretacja dawki leku.

2. Błędy są również bardziej prawdopodobne w obliczeniach, które zawierają ułamki dziesiętne. Obecność ułamka dziesiętnego w obliczeniach powinna zbudzić Twoją czujność i skłonić do zastanowienia się, czy dana dawka jest zalecana. Jeszcze raz powinieneś/powinnaś dokładnie sprawdzić wszystkie obliczenia.

1.4. Podsumowanie – najważniejsze wiadomości do zapamiętania

1. Metr (m), litr (L), gram (g), miligram (mg) to podstawowe jednostki stosowane w obliczeniach dawek leków.

2. Jedynie nazwa jednostki „litr’’ jest pisana dużą literą (forma obecnie preferowana).

3. Większe i mniejsze jednostki utworzone od jednostek podstawowych są identyfikowane za pomocą przedrostków.

4. Przedrostki pisze się małymi literami.

5. Jednostki z przedrostkiem „kilo” (k) należą do największych (są 1000 razy większe od jednostki podstawowej).

6. Mniejsze jednostki, które stosujemy także w obliczaniu dawek leków, to jednostki z przedrostkami „mili-” (m), „mikro-” (µ) i „centy-” (c).

7. Każdy przedrostek zmienia wartość podstawowej jednostki o tę samą wielkość.

8. Dawki wyrażone w ułamku powinny być przepisane z zerem przed przecinkiem.

9. Niepotrzebne zera należy usuwać z dawek, aby nie popełnić błędu.

1.4.1. Test podsumowujący

Wymień podstawowe jednostki miar:

1. ____________________

2. Co mierzymy w podanych niżej jednostkach:

a) L

b) g

c) kL

d) µg

e) mg

f) kg

g) mL

Zapisz w postaci liczbowej, używając skrótów nazw jednostek miar:

3. Sześć setnych miligrama _________________

4. Trzysta dziesięć mililitrów _________________

5. Trzy dziesiąte kilograma _________________

6. Cztery dziesiąte mililitra _________________

7. Jeden i pięć dziesiątych grama _________________

8. Jedna setna grama _________________

9. Cztery tysiące mililitrów _________________

10. Jeden i dwie dziesiąte miligrama _________________

W jakich jednostkach liczymy podane niżej wartości:

11. Masa ___________________

12. Objętość ___________________

Przelicz podane niżej wartości jednostek miar:

13. 160 mg = _________________ g

14. 10 kg = _________________ g

15. 1500 µg = _________________ mg

16. 750 mg = _________________ g

17. 200 mL = _________________ L

18. 0,3 g = _________________ mg

19. 0,05 g = _________________ mg

20. 0,15 g = _________________ mg

21. 1,2 L = _________________ mL

22. 1800 mL = _________________ L

23. 2 mg = _________________ µg

24. 900 µg = _________________ mg

25. 2,1 L = _________________ mL

26. 475 mL = _________________ L

27. 0,9 L = _________________ mL

28. 300 mg = _________________ g

29. 2,5 mg = _________________ µg

30. 1 kL = _________________ L

31. 3 L = _________________ mL

32. 2 L = _________________ mL

33. 0,7 mg = _________________ µg

34. 4 g = _________________ mg

35. 1000 mL = _________________ L

36. 2500 mL = _________________ L

37. 1000 mg = _________________ g

38. 0,2 mg = _________________ µg

39. 2000 g = _________________ kg

40. 1,4 g = _________________ mg

41. 2,5 L = _________________ mL

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Odpowiedzi: 1. gram – masa; litr – objętość; metr – długość 2. b, d, e, f – masa; a, c, g – objętość 3. 0,06 mg 4. 310 mL 5. 0,3 kg 6. 0,4 mL 7. 1,5 g 8. 0,01 g 9. 4000 mL 10. 1,2 mg 11. kg, g, mg, µg 12. L, ml 13. 0,16 g 14. 10 000 g 15. 1,5 mg 16. 0,75 g 17. 0,2 L 18. 300 mg 19. 50 mg 20. 150 mg 21. 1200 mL 22. 1,8 L 23. 2000 µg 24. 0,9 mg 25. 2100 mL 26. 0,475 L 27. 900 mL 28. 0,3 g 29. 2500 µg 30. 1000 L 31. 3000 mL 32. 2000 mL 33. 700 µg 34. 4000 mg 35. 1 L 36. 2,5 L 37. 1 g 38. 200 µg 39. 2 kg 40. 1400 mg 41. 2500 mL
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ROZDZIAŁ 2
RODZAJE DAWEK I ZASADY PODAWANIA LEKÓW W ZALEŻNOŚCI OD POSTACI LEKU

Po zapoznaniu się z treścią rozdziału Czytelnik będzie potrafił:

1. Określić dawki leku według FP.

2. Określić drogę podania leku.

3. Stosować zasady podawania leków w zależności od postaci leku.

4. Podawać leki za pomocą miar domowych.

2.1. Rodzaje dawek według FP

Farmakopea Polska (FP XIII, 2023) określa dla środków farmaceutycznych dawki zwykle stosowane (dawki zalecane) i dawki maksymalne. Dla każdej z nich wyróżnia dodatkowo dawki jednorazowe (pro dosi) oraz dawki dobowe (pro die). Zgodnie z definicją dawki zwykle stosowane (dawki zalecane) są to dawki wywołujące u chorego zamierzone działanie lecznicze, zapobiegawcze lub diagnostyczne. Dawki zalecane mają charakter orientacyjny.

Dawki maksymalne (dosis maxima) są to największe dawki stosowane w lecznictwie. Zakres dawek dla określonej drogi podania leku przyjęto dla mężczyzny w wieku od 20 do 40 lat o masie ciała około 70 kg, bez chorób towarzyszących.

Wielkość dawek jest zróżnicowana w zależności od częstotliwości i drogi podania.

FP określa zakres dawek dla poszczególnych dróg podania, na przykład doustnie (p.o. – per os), podskórnie (s.c. – iniectio subcutanea), domięśniowo (i.m. – iniectio intramuscularis), dożylnie (i.v. – iniectio intravenosa) lub doodbytniczo (p.r. – per rectum).

Lekarz, zapisując lub podając lek według określonych wskazań, każdorazowo ustala jego dawkę w zależności od cech indywidualnych chorego (wiek, płeć, masa ciała i inne czynniki) oraz ewentualnych chorób towarzyszących i dotychczas stosowanych leków (Gajewska, 2015).

2.2. Drogi podawania leku

2.2.1. Podawanie leków podjęzykowo

Leki podawane podjęzykowo wchłaniają się z błony śluzowej jamy ustnej dość szybko i nie są narażone na działanie czynników szkodliwych. Sposób ten można wykorzystać jednak tylko wtedy, gdy lek jest łatwo rozpuszczalny w wodzie oraz gdy dawka nie jest zbyt duża. Leki podawane podjęzykowo występują w postaci aerozolu, lingwetek, granulek homeopatycznych i kapsułek. Stosując lek w postaci aerozolu, należy pamiętać, że działa on już po kilku sekundach. Lingwetki (tabletki podjęzykowe) umieszcza się pod językiem, gdzie rozpuszczają się w ślinie. Substancja lecznicza z lingwetek wchłania się również po kilku sekundach przez błonę śluzową jamy ustnej, ale lek zaczyna działać dopiero po kilku minutach.

Leki podawane podjęzykowo najczęściej wywierają ogólny wpływ na organizm i są stosowane, kiedy zachodzi konieczność uzyskania jak najszybszego efektu terapeutycznego. Najczęściej tą drogą podaje się leki stosowane w chorobie niedokrwiennej serca (na przykład nitroglicerynę) oraz służące do szybkiego obniżenia ciśnienia krwi (na przykład Captropil) (ryc. 2.1). Podanie lingwetki polega na umieszczeniu jej pod językiem pacjenta (ryc. 2.2 a) lub podaniu okołopoliczkowym (ryc. 2.2 b).

Rycina 2.1

Captopril, lek stosowany podjęzykowo.

Rycina 2.2

Podanie leków doustnie: a – podanie leku podjęzykowo; b – podanie leku okołopoliczkowo.