Obrona skandynawska - ebook

WSTĘP

Jak po­wi­nien tre­no­wać po­cząt­ku­ją­cy sza­chi­sta, któ­ry po­znał za­sa­dy kró­lew­skiej gry, ale już na po­cząt­ku swych par­tii wpa­da w kło­po­ty, co prze­waż­nie koń­czy się prze­gra­niem par­tii? To py­ta­nie za­da­wa­no bar­dzo czę­sto w cza­sie mo­jej wie­lo­let­niej pra­cy tre­ner­skiej. Zwra­ca­łem wte­dy uwa­gę na isto­tę fazy de­biu­to­wej. Bez po­praw­nej gry w po­cząt­ko­wym sta­dium par­tii nie moż­na ocze­ki­wać zwy­cięstw w in­dy­wi­du­al­nych po­je­dyn­kach, nie mó­wiąc już o suk­ce­sach tur­nie­jo­wych. Ra­dzi­łem wte­dy szyb­kie przy­go­to­wa­nie re­per­tu­aru de­biu­to­we­go, oczy­wi­ście naj­le­piej z po­mo­cą do­świad­czo­ne­go szko­le­niow­ca. To po­win­no uła­twić roz­po­czę­cie roz­gry­wek z prak­tycz­ny­mi szan­sa­mi na od­no­sze­nie pierw­szych suk­ce­sów.

Na­tych­miast po­ja­wiał się jed­nak dy­le­mat: za­tem co grać? Współ­cze­sna teo­ria de­biu­tów sza­cho­wych jest bar­dzo ob­szer­na oraz nie­zwy­kle skom­pli­ko­wa­na. Dla­te­go nie każ­dy ma czas i ocho­tę na stu­dio­wa­nie gru­bych to­mów mo­no­gra­fii teo­re­tycz­nych. Z tego wzglę­du pro­po­no­wa­łem gra­ją­cym bia­łym ko­lo­rem uni­wer­sal­ne otwar­cie „Atak kró­lew­sko-in­dyj­ski”. Książ­ka na ten te­mat uka­za­ła się w 2017 roku w Wy­daw­nic­twie RM. Na­tu­ral­nie pa­da­ły py­ta­nia: „Ja­kie otwar­cia czar­nym ko­lo­rem sto­so­wać prze­ciw­ko naj­po­pu­lar­niej­sze­mu ru­cho­wi 1.e2-e4!?” Obro­ny sy­cy­lij­ska, fran­cu­ska i inne są bar­dzo sze­ro­ko roz­pra­co­wa­ne i zro­zu­mie­nie ich po­zy­cyj­nych pro­ble­mów w krót­kim cza­sie jest prak­tycz­nie nie­moż­li­we.

W tym przy­pad­ku po­le­ca­łem za­tem po 1.e4

od­po­wiedź 1...d5! Cen­tral­ne po­su­nię­cie pion­kiem pro­wa­dzi do cie­ka­wej gry z sze­ro­kim spek­trum mo­ty­wów stra­te­gicz­no-tak­tycz­nych oraz świet­ny­mi kontr­szan­sa­mi czar­nych.

Idea ta cha­rak­te­ry­zu­je obro­nę skan­dy­naw­ską, któ­ra jest te­ma­tem tej książ­ki!

Pierw­szą wzmian­kę o otwar­ciu po ru­chach 1.e4 d5! moż­na zna­leźć już w słyn­nym pod­ręcz­ni­ku hisz­pań­skie­go mi­strza i teo­re­ty­ka Ju­ana Ra­mi­re­za de Lu­ce­na z 1497 roku.

Jed­nak­że do­pie­ro póź­niej­sze ba­da­nia oraz ana­li­zy prze­pro­wa­dzo­ne przez ro­syj­skie­go mi­strza Car­la Frie­dri­cha von Jäni­scha (1813-1872), a tak­że an­giel­skie­go mi­strza Ho­war­da Staun­to­na (1810-1874) wzbu­dzi­ły więk­sze za­in­te­re­so­wa­nie de­biu­tem i sze­ro­kie uzna­nie wśród zwo­len­ni­ków kró­lew­skiej gry. W me­czu wy­so­kiej ran­gi w 1858 roku po­mię­dzy Ame­ry­ka­ni­nem Pau­lem Mor­phym (1837-1884) oraz mi­strzem sza­cho­wym z Wro­cła­wia Adol­fem An­ders­se­nem (1818-1879) po­su­nię­cie 1...d5! za­sto­so­wa­no dwu­krot­nie. Wte­dy otwar­cie na­zy­wa­no „Pio­nek het­mań­ski prze­ciw­ko pion­ko­wi kró­lew­skie­mu”.

Swo­ją obec­ną na­zwę idea ta za­wdzię­cza ana­li­zom oraz pu­bli­ka­cjom szwedz­kich sza­chi­stów, bra­ci Lu­dvi­ga (1878-1939) i Gu­sta­va (1880-1968) Col­lij­nów, któ­rzy pod­ję­li pró­bę zre­ha­bi­li­to­wa­nia obro­ny, cie­szą­cej się złą re­pu­ta­cją z uwa­gi na stra­tę przez czar­ne tem­pa po dal­szych ru­chach 2.e:d5 2...H:d5 3.Sc3 itd.

Szcze­gól­nie przy­czy­nił się do po­pu­la­ry­za­cji po­su­nię­cia 1...d5! Ja­cqu­es Mie­ses (1865-1954). Nie­miec­ki mistrz sto­so­wał je kon­se­kwent­nie nie tyl­ko w wie­lu tur­nie­jo­wych po­je­dyn­kach, lecz tak­że pod­su­mo­wał swo­je do­świad­cze­nia w mo­no­gra­fii de­biu­to­wej pt. „Obro­na skan­dy­naw­ska”, któ­ra uka­za­ła się w Ber­li­nie w 1918 roku.

Od tego cza­su obro­na prze­szła wie­le wzlo­tów i upad­ków. Z uwa­gi na bo­gac­two mo­ty­wów tak­tycz­nych oraz stra­te­gicz­nych cie­szy się na­dal po­pu­lar­no­ścią w krę­gach ama­to­rów oraz za­wod­ni­ków klu­bo­wych. Zna­la­zła tak­że swo­je miej­sce w re­per­tu­arze de­biu­to­wym sil­nych ar­cy­mi­strzów, m.in. ak­tu­al­ne­go mi­strza świa­ta Ma­gnu­sa Carl­se­na z Nor­we­gii.

Książ­ka ta nie jest pra­cą na­uko­wą z wy­ma­ga­ny­mi szcze­gó­ło­wy­mi tek­sta­mi, wa­rian­ta­mi i głę­bo­ki­mi ana­li­za­mi. Jej ce­lem jest do­star­cze­nie nie­zbęd­nych in­for­ma­cji na ten te­mat, ale w ilo­ści wy­star­cza­ją­cej do tego, aby Czy­tel­nik mógł szyb­ko za­po­znać się z istot­ny­mi ide­ami otwar­cia i za­sto­so­wać je w prak­ty­ce. Książ­ka jest za­tem skie­ro­wa­na do sym­pa­ty­ków kró­lew­skiej gry, któ­rzy mają w pla­nie włą­cze­nie obro­ny skan­dy­naw­skiej czar­nym ko­lo­rem po raz pierw­szy do swe­go pro­gra­mu gry lub już ją gra­ją, ale chcą po­głę­bić swo­ją wie­dzę w tej kwe­stii.

W przed­ło­żo­nym opra­co­wa­niu sta­ra­łem się moż­li­wie obiek­tyw­nie omó­wić pro­ble­ma­ty­kę otwar­cia dla obu stron. Oczy­wi­ście nie moż­na cał­ko­wi­cie wy­klu­czyć ewen­tu­al­nych po­my­łek. Z tego wzglę­du Czy­tel­nik po­wi­nien po­dejść bar­dzo kry­tycz­nie do za­war­tych ana­liz oraz ocen po­szcze­gól­nych po­zy­cji. Dla­te­go po­le­cam sta­ran­ną pra­cę z za­war­tym ma­te­ria­łem, aby unik­nąć ewen­tu­al­nych nie­spo­dzia­nek ze stro­ny prze­ciw­ni­ka w cza­sie par­tii.

Moja pro­po­zy­cja pra­cy z ma­te­ria­łem za­war­tym w książ­ce jest na­stę­pu­ją­ca:

1. Za­po­znać się naj­pierw z po­szcze­gól­ny­mi wa­rian­ta­mi i przed­sta­wio­ny­mi pla­na­mi gry obu stron. Istot­ne jest do­kład­ne prze­ana­li­zo­wa­nie wszyst­kich 43 przy­kła­do­wych par­tii, gdyż po­mo­że to w jesz­cze lep­szym zro­zu­mie­niu niu­an­sów otwar­cia. Zwra­cam też uwa­gę na moż­li­wość prze­sta­wie­nia po­su­nięć, gdyż dość czę­sto do tych sa­mych po­zy­cji wio­dą róż­ne dro­gi.

2. Wska­za­na jest wni­kli­wa ana­li­za po­szcze­gól­nych gier i na­stęp­nie wy­szu­ka­nie wła­snych idei.

3. Za­le­ca się ogra­nie po­zna­nych wa­rian­tów naj­pierw w lek­kich (to­wa­rzy­skich) par­tiach oraz w bły­ska­wicz­nych lub mało istot­nych tur­nie­jach.

4. Do­pie­ro po zdo­by­ciu pew­nych prak­tycz­nych do­świad­czeń moż­na włą­czyć to otwar­cie do wła­snej gry tur­nie­jo­wej. Nie po­le­ca się wy­pró­bo­wa­nia go w waż­nych za­wo­dach bez uprzed­nich czyn­no­ści przy­go­to­waw­czych.

A te­raz ży­czę Czy­tel­ni­ko­wi wie­le przy­jem­no­ści w trak­cie stu­dio­wa­nia mo­jej książ­ki i mam na­dzie­ję, że za­war­ty w niej ma­te­riał ana­li­tycz­no-in­for­ma­cyj­ny po­mo­że w przy­go­to­wa­niu prak­tycz­ne­go re­per­tu­aru de­biu­to­we­go prze­ciw­ko ru­cho­wi 1.e4!

Po­wo­dze­nia!WPROWADZENIE

1.e4 d5

Od tego mo­men­tu roz­po­czy­na się na­sza przy­go­da z obro­ną skan­dy­naw­ską.

2.e:d5

Pryn­cy­pial­na re­ak­cja, któ­rą spo­ty­ka się naj­czę­ściej w prak­ty­ce tur­nie­jo­wej. Inne moż­li­wo­ści:

I. 2.Sc3 patrz roz­dział 1.

II. 2.Sf3 patrz roz­dział 2.

III. 2.e5 patrz roz­dział 3.

IV. 2.d4 patrz roz­dział 4.

V. 2.d3 patrz roz­dział 5.

VI. 2.f3 d:e4 3.f:e4 e5 4.Sf3 (4.Sc3 Gc5 5.Sf3 Sc6 6.b3 Gg4 7.Ge2 Sf6 8.Gb2 0–0 czar­ne mają prze­wa­gę, Sa­lo­ustrou-Bal­las, Ano­gia 2017) 4...Gc5 (Moż­li­wy jest tak­że plan 4...Gg4 5.Gc4 Sc6 6.d3 Gc5 7.Sc3 Hd7 na­stęp­nie z dłu­gą ro­sza­dą.) 5.Gc4 Sf6 6.He2 0–0 7.c3 Gg4 8.d3 c6 9.a4 a5 10.Sbd2 Sbd7 11.h3 Ge6 (Na uwa­gę za­słu­gu­je 11...G:f3!? 12.H:f3 Wb8 z ideą b7–b5!) 12.g4 Ga7 13.G:e6 f:e6 14.Sc4 Hc7 15.Ge3 b5 16.Scd2 Sc5 17.G:c5 G:c5 18.Hh2 Sd7 19.h4 Wf4 z prze­wa­gą czar­nych, Blat­ny-The­issl Po­kor­na, Au­stria 2015.

VII. 2.Gd3 d:e4 3.G:e4 Sf6 4.Gf3 e5 5.d3 c6 (W grę wcho­dzi 5...Gc5!?) 6.Sd2 Ge6 7.Se2 Ge7 8.b3 Sbd7 9.0–0 0–0 10.Gb2 Hc7 i czar­ne mają do­bre per­spek­ty­wy, np. moż­na po a7–a5–a4 zor­ga­ni­zo­wać ak­tyw­ną ak­cję na skrzy­dle het­mań­skim.

2...H:d5

To pro­wa­dzi do głów­ne­go wa­rian­tu. Het­man wcho­dzi szyb­ko do ak­cji, co jest wła­ści­wie za­prze­cze­niem ogól­nych za­sad w sza­chach, któ­re za­le­ca­ją włą­cze­nie naj­sil­niej­szej fi­gu­ry do dzia­ła­nia do­pie­ro w póź­niej­szym sta­dium gry. Jed­nak­że obro­na skan­dy­naw­ska wy­klu­cza do­gma­tycz­ne trak­to­wa­nie fazy de­biu­to­wej. Tu­taj na­stę­pu­je za­tem szyb­ka ak­ty­wi­za­cja het­ma­na, aby w ten spo­sób już na po­cząt­ku par­tii wkro­czył do gry i wziął udział w bez­po­śred­nim ata­ku na nie­przy­ja­ciel­skie­go kró­la.

W tej po­zy­cji czar­ne mogą wy­brać al­ter­na­ty­wę 2...Sf6 z za­mia­rem bi­cia pion­ka d5 skocz­kiem. Po­wsta­ją­ce tu­taj sy­tu­acje mają zu­peł­nie inne ce­chy wal­ki, niż to na­stę­pu­je po 2...H:d5 2.Sc3 itd.

Te­raz bia­łe mogą po 3.c4 wzmoc­nić obro­nę punk­tu d5. Czar­ne mają w tym przy­pad­ku do wy­bo­ru dwie in­te­re­su­ją­ce kon­ty­nu­acje: 3...e6 (gam­bit is­landz­ki: patrz roz­dział 6) oraz 3...c6 (gam­bit skan­dy­naw­ski: patrz roz­dział 7), któ­re pro­wa­dzą do du­żych po­wi­kłań. Moż­na tego unik­nąć wy­bo­rem spo­koj­niej­szych ru­chów: 3.d4 (patrz roz­dział 8) lub 3.Gb5+ (patrz roz­dział 9). Bia­łe dys­po­nu­ją jesz­cze jed­ną moż­li­wo­ścią 3.Sc3, któ­rą przed­sta­wi­łem w roz­dzia­le 10. Rzad­ko spo­ty­ka się w prak­ty­ce 3.b3. Po dal­szym 3...S:d5 4.Gb2 Sc6 5.d4 Gf5 6.a3 e6 7.c4 Sf6 8.Sf3 Hd6 czar­ne mogą wy­ko­nać dłu­gą ro­sza­dę z ostrą grą.

3.Sc3

Lo­gicz­na kon­ty­nu­acja zmu­sza­ją­ca nie­przy­ja­ciel­ske­igo het­ma­na do na­tych­mia­sto­we­go od­wro­tu. Spo­ty­ka się też:

I. 3.d4 patrz roz­dział 11.

II. 3.Sf3 patrz roz­dział 12.

III. 3.Hf3 Sf6 (Rów­nież po 3...c6 4.Sc3 H:f3 5.S:f3 Gf5 6.d3 Sf6 7.Gf4 Sbd7 8.h3 h6 9.0–0–0 0–0–0 z pla­nem e7–e6 oraz Gf8–e7 czar­ne mogą mieć na­dzie­ję na rów­ną grę.) 4.H:d5 S:d5 5.d4 Sb4 (Na uwa­gę za­słu­gu­je też 5...Sc6!? 6.c3 e5 7.d:e5 S:e5 i czar­ne mają już w grze dwa skocz­ki.) 6.Sa3 Gf5 7.Gf4 c6 (Cie­ka­we jest 7...S8c6!? 8.c3 Sd5 9.Gg3 e5 10.G:e5 S:e5 11.d:e5 G:a3 12.b:a3 S:c3 z ko­rzyst­niej­szą po­zy­cją czar­nych: prze­wa­ga w roz­wo­ju oraz lep­sza struk­tu­ra pion­ko­wa.) 8.Kd2 Sd7 9.c3 Sd5 z do­brą po­zy­cją czar­nych.

IV. 3.c4 Hd8 (Moż­li­we jest tak­że 3...He4+ 4.He2 H:e2+ 5.S:e2 Sc6 lub 3...Ha5 4.Sc3 Sc6 5.d4 Gf5 w obu przy­pad­kach z do­brą grą czar­nych.) 4.d4 Sf6 5.Ge2 (Po 5.Sf3 e6 6.Sc3 Ge7 7.Gd3 0–0 8.0–0 b6 9.He2 Gb7 10.Gf4 a6 11.Wad1 Sbd7 obie stro­ny mają jed­na­ko­we szan­se.) 5...c6 6.Sc3 Gf5 7.Sf3 e6 8.Gg5 Ge7 9.Hb3 Hb6 10.0–0 h6 11.H:b6 a:b6 12.Gf4 Sbd7 z obu­stron­ny­mi per­spek­ty­wa­mi.

V. 3.h3 Sf6 4.Sc3 Ha5 5.Sf3 (5.Gc4 c6 6.Sf3 Gf5 7.0–0 e6 8.d4 Gb4 9.Gd2 Sbd7 10.a3 G:c3 11.G:c3 Hc7 i te­raz czar­ne mogą wy­brać po­mię­dzy krót­ką i dłu­ga ro­sza­dą z do­bry­mi szan­sa­mi.) 5...c6 6.d4 Gf5 7.Gd3 G:d3 8.H:d3 e6 9.Gf4 Sbd7 10.0–0 Ge7 11.a3 0–0 i czar­ne mają pro­ble­my de­biu­to­we za sobą.

3...Ha5

Naj­po­pu­lar­niej­sza od­po­wiedź, gdyż z tej po­zy­cji het­man może być prze­rzu­co­ny do ak­cji w róż­nych kie­run­kach. Moż­na wy­brać jesz­cze dwie dro­gi, któ­re spo­ty­ka się czę­sto w prak­ty­ce tur­nie­jo­wej:

I. 3...Hd8 patrz roz­dział 13.

II. 3...Hd6 patrz roz­dział 14 oraz dwa wa­rian­ty w tym roz­dzia­le.

4.d4

Tak gra się naj­czę­ściej: pio­nek zaj­mu­je cen­tral­ną po­zy­cję i otwie­ra dro­gę swe­mu goń­co­wi. Bia­łe mają tak­że do dys­po­zy­cji inne ru­chy:

I. 4.Sf3 patrz roz­dział 15.

II. 4.Gc4 patrz roz­dział 16.

III. 4.g3 Sf6 5.Gg2

A) 5...g6!? (Plan z fian­chet­tem goń­ca po dia­go­na­li a1–h8 zy­sku­je co­raz wię­cej zwo­len­ni­ków.) 6.Sge2 (6.Sf3 Gg7 7.0–0 0–0 8.We1 Sc6 9.h3 e5 10.d3 We8 po­zy­cja jest skom­pli­ko­wa­na) 6...Gg7 7.0–0 0–0 8.d3 c5 9.Gd2 Sc6 10.Se4 Hb6 11.S:f6+ G:f6 12.Wb1 Hc7 13.Sc3 Gg7 14.Ge3 Sd4 z obu­stron­ny­mi szan­sa­mi. Czar­ne mogą roz­wi­nąć goń­ca na f5 lub, po Wa8–b8 i b7–b6 na b7, Do­le­zal-Ri­car­di, Ar­gen­ty­na 1999.

B) 5...c6 6.Sf3 6...Gf5 7.0–0 e6 8.d3 Ge7 9.h3 h6 (Aby po Sf3–h4 za­cho­wać goń­ca.) 10.He2 Sbd7 11.a3 (Po 11.Gd2 Hb6 12.Wab1 a5! czar­ne mają za­do­wa­la­ją­cą po­zy­cję.) 11...0–0 12.Se4 Gh7 13.b4 Hc7 14.S:f6+ G:f6 15.Wb1 Wfe8 (Na uwa­gę za­słu­gu­je 15...a5!? 16.b5 c:b5 17.W:b5 Wac8 18.Se1 b6 z do­brą grą czar­nych.) 16.Gd2 e5 17.Wfe1 Wad8 i czar­ne po­win­ny przy­go­to­wać ma­newr f7-f5, np. Gf6–e7–d6 lub na­wet g7–g5, Gf6–g7 itd. Czar­ne w tym wa­rian­cie nie mają złych kart.

IV. 4.b4 (Gam­bit Mie­se­sa: bia­łe za pion­ka uzy­sku­ją prze­wa­gę roz­wo­jo­wą z do­bry­mi per­spek­ty­wa­mi na uzy­ska­nie ini­cja­ty­wy. Dla­te­go czar­ne mu­szą grać nie­zwy­kle do­kład­nie.) 4...H:b4 5.Wb1 Hd6

A) 6.d4 Sf6 7.Sf3 c6 (Plan po 7...a6!? 8.g3 b6 9.Gg2 Gb7 10.0–0 e6 jest rów­nież god­ny za­sto­so­wa­nia.) 8.Gd3 e6 9.0–0 Ge7 (9...Hc7 10.Wb3 Sbd7 11.We1 Ge7 12.Se5 S:e5 13.d:e5 Sd7 14.Gf4 Sc5 15.Wb1 Gd7 16.Se4 S:e4 17.W:e4 c5 18.He2 Gc6 19.We3 g5 20.Gg3 h5 21.h3 0–0–0 czar­ne mają prze­wa­gę, Zy­bu­ra-Ale­xa­kis, Ka­te­ri­ni 2014) 10.He2 Sbd7 11.Gg5 0–0 i czar­ne za­cho­wu­ją prze­wa­gę pion­ka.

B) 6.Wb3 c6 7.d4 Sf6 8.Sf3 Hc7 9.Se5 Ge6 10.Wb1 Sbd7 11.Sd3 Sd5 i bia­łe nie uzy­ska­ły re­kom­pen­sa­ty za pion­ka, Jo­nas­son-Karls­son, Rey­kja­vik 2018.

C) 6.Sf3 Sf6 7.d4 a6 (Z ja­snym ce­lem nie­do­pusz­cze­nia do ma­new­ru Sc3–b5 z jed­no­cze­snym przy­go­to­wa­niem b7–b5.) 8.Gc4 (Po 8.Gd3 moż­na wy­brać po­mię­dzy 8...c5 lub 8...g6 itd.) 8...e6 9.0–0 Ge7 10.We1 0–0 (Oczy­wi­ście moż­li­we jest 10...b5 11.Gb3 Gb7 itd.) 11.Se4 S:e4 12.W:e4 b5 13.Gd3 Gb7 14.We3 Sd7 15.Ga3 c5 16.d:c5 S:c5 17.Sg5 h6 18.Wh3 Hd5 19.Sf3 S:d3 20.G:e7 Sf4 21.Wh4 H:d1+ 22.W:d1 G:f3 23.g:f3 Sg6 24.G:f8 S:h4 z wy­gra­ną czar­nych, Berg-Kle­ri­des, Klak­svik 2018.

V. 4.f4 (Z ideą uzy­ska­nia więk­szej prze­strze­ni do dzia­ła­nia na skrzy­dle kró­lew­skim.) 4...Sf6 5.Sf3

A) 5...Gg4 6.h3 (6.Ge2 e6 7.0–0 Gd6 8.d3 c6 9.Se5 G:e2 10.H:e2 0–0 11.Sc4 Gc5+ 12.Ge3 G:e3+ 13.H:e3 Hc7 14.Se5 Sbd7=, Bau­mer-Schwarz­mann, Schney 2008) 6...G:f3 7.H:f3 c6 8.Gc4 Sbd7 9.d3 e6 10.Gd2 Hc7 11.0–0 0–0–0 i róż­no­stron­ne ro­sza­dy gwa­ran­tu­ją ostrą grę.

B) 5...c6 6.h3 h5 7.Gc4 Gf5 8.Se5 e6 9.d3 Sbd7 10.S:d7 (10.Ge3? S:e5 11.f:e5 H:e5 czar­ne mają prze­wa­gę, Gol-An­drej­czuk, Ka­to­wi­ce 2018) 10...S:d7 11.0–0 0–0–0 (11...b5 12.Gb3 Hb6+ 13.Kh1 Gc5 14.a4 a5 po­zy­cja jest skom­pli­ko­wa­na) 12.He2 Ge7 13.a3 Wdg8 z za­mia­rem g7–g5 i ostrą po­zy­cją.

VI. 4.Wb1 (Bia­łe mają w pla­nie b2–b4 bez ofia­ry pion­ka, jak to ma miej­sce w gam­bi­cie Mie­se­sa,)

4...Sc6 (Ruch skocz­kiem utrud­nia marsz pion­kiem b, do któ­re­go może dojść po 4...c6 5.b4 itd.)

A) 5.Sf3 Sf6 6.Gb5 Gg4 (6...Gd7 7.a3 a6 8.b4 Hb6 9.Ge2 e5 10.d3 Gd6 11.Gg5 Ge6 po­zy­cja jest skom­pli­ko­wa­na) 7.b4 Hb6 8.h3 G:f3 9.H:f3 0–0–0 10.G:c6 H:c6 11.H:c6 b:c6 12.d3 Sd5 13.Se4 e5 14.a3 a6 15.Gb2 f6 16.0–0 Ge7 17.Wfe1 Whe8 18.d4 e:d4 19.G:d4 Gf8 z mniej wię­cej rów­ny­mi szan­sa­mi, Char­bon­ne­au-Hun­ga­ski, ko­re­spon­den­cyj­na 2010.

B) 5.Gb5 Sf6 6.b4 Hb6 7.d4 (Na więk­szą uwa­gę za­słu­gu­je 7.Sge2!? z na­stęp­nym 0–0 itd.) 7...Gg4 8.f3 (8.Hd3 0–0–0!) 8...Gf5 9.g4 (Ko­rzyst­ne dla czar­nych jest 9.Sge2 0–0–0 10.G:c6 H:c6 11.b5 Hc4 12.Gd2 e5! itd.) 9...Gg6 10.Ge3 (10.d5 0–0–0 czar­ne mają prze­wa­gę) 10...0–0–0 11.Sge2 e5! i czar­ne prze­ję­ły ini­cja­ty­wę, Ga­le­go-Her­nan­do Ro­dri­go, Dos Her­ma­nas 2002.

4...Sf6

Ela­stycz­na kon­ty­nu­acja. Czar­ne wpro­wa­dza­ją do gry swe­go kró­lew­skie­go skocz­ka i nie od­kry­wa­ją jesz­cze swych kart. Czę­sto spo­ty­ka się naj­pierw 4...c6, co może z prze­sta­wie­niem po­su­nięć pro­wa­dzić do głów­ne­go wa­rian­tu. Jed­nak­że ruch ten wy­klu­cza ma­newr Sb8–c6, któ­ry jest sil­ną al­ter­na­ty­wą. Za­tem po­le­ca się naj­pierw roz­wój Sg8–f6, aby w ten spo­sób za­cho­wać wię­cej moż­li­wo­ści wy­bo­ru pla­nów wal­ki. Na­to­miast nie moż­na po­le­cić 4...e5, po­nie­waż po sil­nej od­po­wie­dzi 5.Sf3! czar­ne wpa­da­ją w po­waż­ne pro­ble­my, np.

A) 5...Gb4 6.Gd2 e:d4 7.He2+ Se7 8.S:d4 0–0 9.a3 Gd6 (9...Sbc6 10.Sb3 Hf5 11.a:b4 H:c2 12.Hd1+–) 10.Sdb5 Hb6 11.0–0–0 Ge6 12.Gg5 Sg6 13.S:d6 c:d6 14.h4 Sc6 15.Ge3 Ha5 16.h5 Sge5 17.Wh4 d5 18.h6 g6 19.f4 Sc4 20.f5! S:e3 21.H:e3 G:f5 22.S:d5 Wad8 23.b4 Ha4 24.Hc3 z wy­gra­ną bia­łych, Tal-Sku­ja, ZSRR 1958.

B) 5...Gg4 6.h3! G:f3 (Lub 6...e:d4 7.H:d4 G:f3 8.He3+ Ge7 9.H:f3 c6 10.Gc4 Sf6 11.0–0 0–0 12.We1 i bia­łe z parą goń­ców mają lep­sze per­spek­ty­wy, Schu­mi-Ba­bar, Do­rt­mund 1992.) 7.H:f3 Sd7 (7...Gb4 8.H:b7 G:c3+ 9.Kd1! bia­łe mają prze­wa­gę) 8.Gd2 Gb4 9.0–0–0 Sgf6 10.d:e5 S:e5 11.Gb5+ H:b5 12.S:b5 G:d2+ 13.W:d2 S:f3 14.S:c7+ Kf8 15.g:f3 Wc8 16.We1 z prze­wa­gą bia­łych, Blaz­ko­va-Stan­ko­va, Re­pu­bli­ka Cze­ska 1996.

5.Sf3

Sko­czek wcho­dzi do boju i w pla­nie jest opa­no­wa­nie cen­tral­nej pla­ców­ki na e5. Bia­łe mają jesz­cze do dys­po­zy­cji roz­wój skocz­ka z g1 na e2, co na­stą­pi po uprzed­nim wy­pro­wa­dze­niu do gry goń­ca na c4. Te ideę roz­pa­tru­ję w roz­dzia­le 17 i trzy wa­rian­ty w tym roz­dzia­le. Pro­po­nu­ję jesz­cze krót­ki rzut oka na inne kon­ty­nu­acje:

I. 5.Gd3

A) 5...Sc6 6.Sge2 (Po 6.Sf3 po­le­ca się 6...Gg4 np. 7.h3 Gh5 8.g4 Gg6 9.Gd2 G:d3 10.c:d3 e6 11.Hb3 Hb6 12.H:b6 a:b6 13.Sb5 Sd5 i czar­ne – z uwa­gi na sła­be pion­ki prze­ciw­ni­ka na d3 i d4 – mają małą prze­wa­gę po­zy­cyj­ną, Zleb­cik-Lys, Va­las­ska By­stri­ce 2014.) 6...Gg4 7.f3 Gh5 8.Gd2 e5 9.0–0 0–0–0 10.d:e5 (10.Sb5 Hb6 11.a4 a5 po­zy­cja jest skom­pli­ko­wa­na) 10...S:e5 11.Sf4 Gg6 12.Kh1 (12.Scd5? Hc5+ 13.Ge3 S:d5 14.G:c5 G:c5+ 15.Kh1 S:f4–+, Ol­land-Mie­ses, Karls­bad 1907) 12...Gd6 13.Scd5 Ha4 14.b3 Hc6 15.S:f6 g:f6 z obie­cu­ją­cą po­zy­cją czar­nych.

B) 5...c6 6.Sf3 (6.h3 Gf5 7.Sge2 G:d3 8.H:d3 Sa6 9.Gf4 Sb4 10.Hd2 0–0–0 11.0–0 e5 po­zy­cja jest skom­pli­ko­wa­na, Md-Rah­man, Dha­ka 2017) 6...Gg4 7.h3 Gh5 (W par­tii Kla­san-Sa­vic, Novi Ba­no­vci 2017, czar­ne wy­bra­ły 7...Hh5 i po dal­szym 8.Ge2 e6 9.Sg1 G:e2 10.Sg:e2 Sbd7 11.Gf4 Gb4 12.0–0 0–0 13.Hd3 Wad8 14.Se4 S:e4 15.H:e4 Sf6 16.He5 Hg6 17.c3 Gd6 18.Ha5 Hc2 19.G:d6 W:d6 20.Ha3 Wd5 po­wsta­ła rów­na po­zy­cja.) 8.He2 (Po 8.Gd2 Sbd7 9.He2 e6 10.0–0 Gb4 11.a3 G:c3 12.G:c3 Hd5 13.g4 Gg6 czar­ne sto­ją do­brze.) 8...e6 9.Gd2 Gb4 10.a3 Sbd7 11.0–0–0 G:c3 12.G:c3 Hc7 13.g4 Gg6 14.Se5 Sd5 z dy­na­micz­ną po­zy­cją i rów­no­rzęd­ny­mi per­spek­ty­wa­mi.

II. 5.Gd2 c6 (So­lid­ny plan, któ­ry jest ści­śle spo­krew­nio­ny z głów­nym wa­rian­tem. Na­to­miast pro­ble­ma­tycz­ne jest 5...Gg4 wo­bec 6.f3 Gf5 7.Gc4 Hb6 i te­raz bia­łe mają do wy­bo­ru dwie sil­ne kon­ty­nu­acje 8.g4 oraz 8.Sge2 z lep­szy­mi szan­sa­mi.)

A) 6.Gd3 Gg4 7.f3 Gh5 8.Sge2 Sbd7 9.Sf4 Gg6 10.S:g6 h:g6 11.He2 e6 12.Se4 Gb4 13.c3 Ge7 14.g3 S:e4 15.f:e4 Gg5 16.0–0 G:d2 17.H:d2 c5 18.Hf2 0–0 19.e5 (Prak­tycz­nie wy­mu­szo­ne, gdyż w in­nych przy­pad­kach czar­ne same za­gra­ją e6–e5 i go­niec na d3 bę­dzie sła­by.) 19...Wad8 20.Ge4 c:d4 21.c:d4 Sb8 22.Wad1 (Po 22.G:b7 Hb6 23.Gg2 H:d4 bia­łe mia­ły­by sła­bość na e5.) 22...Sc6 23.Wd3 Hb6 24.Wfd1 Wd7 z na­ci­skiem na pion­ka d4 i ak­tyw­ną grą czar­nych, Do­min­gu­ez Pe­rez-Iwań­czuk, Ha­wa­na 2012.

B) 6.Gc4 Hc7 7.He2 (7.Sf3 Sbd7 8.He2 e6 9.0–0–0 Ge7 10.Whe1 b5 11.Gd3 a6 12.Gg5 Gb4 13.Gd2 Gb7 i w za­leż­no­ści od sy­tu­acji na sza­chow­ni­cy, czar­ne mają do dys­po­zy­cji ro­sza­dy w obie stro­ny, So­lak-Sa­vic, Vršac 2007) 7...Gf5 8.0–0–0 e6 9.Sf3 Ge7 10.Se5 b5 11.Gb3 a5 12.a4 b4 13.Sb1 Ge4 14.f3 Gd5 i go­niec za­jął zna­ko­mi­tą pla­ców­kę na d5, Pe­der­sen-Hau­bro, Da­nia 2018.

C) 6.Sf3 Gf5 7.Gc4 e6 8.He2 Gb4 9.Se5 (W ra­zie 9.0–0–0 Sbd7 10.a3 G:c3 11.G:c3 Hc7 osią­ga­my po­zy­cję z głów­ne­go wa­rian­tu.) 9...Sbd7 10.S:d7 S:d7 11.a3 Sf6 12.0–0–0 G:c3 13.G:c3 Hc7 14.d5 c:d5 15.G:d5 S:d5 16.W:d5 0–0 17.Wd4 Wfd8 z rów­ną po­zy­cją.

III. 5.Ge2 Sc6 (Oczy­wi­ście moż­na grać 5...c6, co wie­dzie z za­mia­ną ru­chów do róż­nych od­ga­łę­zień obro­ny skan­dy­naw­skiej.) 6.Sf3 Gg4 7.h3 (Po 7.Ge3 moż­na grać 7...0–0–0 8.Sd2 G:e2 9.H:e2 Hh5 10.Sf3 e6 z ideą Gf8–b4 lub Gf8–d6 i na­stęp­nie Wh8–e8 z do­bry­mi szan­sa­mi.) 7...Gh5

A) 8.Gd2 0–0–0 9.Sb5 (9.Se4 Hb6 10.S:f6 g:f6 11.c3 e5 po­zy­cja jest skom­pli­ko­wa­na) 9...Hb6 10.g4 (Ko­rzyst­ne dla czar­nych jest 10.a4 G:f3 11.G:f3 S:d4 12.Ge3 e5 13.c3 S:f3+ 14.H:f3 Gc5 15.G:c5 H:c5 16.b4 Hc4 17.S:a7+ Kb8 18.Sb5 Wd3 19.Hf5 Wd5 20.Hc2 Whd8 21.Sa3 Hf4 22.0–0 Wd2 23.Hc1 Se4 i bia­łe mają kło­po­ty, Rios Par­ra-Avi­la Ji­me­nez, Ca­no­vel­les 2008.) 10...Gg6 11.c4 (Lub 11.a4 a5 12.c4 S:d4 13.Sf:d4 e5 14.Sb3 Se4 15.0–0 Gb4 z lep­szą grą czar­nych.) 11...S:d4 12.Sb:d4 e5 13.Sb3 Se4 i czar­ne dys­po­nu­ją sil­ną ini­cja­ty­wą.

B) 8.0–0 0–0–0 9.g4 (Po 9.Ge3 e5 10.S:e5 G:e2 11.S:c6 G:d1 12.S:a5 G:c2 13.Wac1 Gd3 14.Wfd1 Ga6 z lep­szy­mi per­spek­ty­wa­mi czar­nych, któ­re dys­po­nu­ją ak­tyw­ną parą goń­ców, na­to­miast bia­łe mają sła­bość na d4.) 9...Gg6 10.g5 Se4 11.S:e4 G:e4 z do­brą grą czar­nych.

5...c6

Oczy­wi­ście ruch ten trze­ba w koń­cu wy­ko­nać, aby umoż­li­wić het­ma­no­wi – w ra­zie ko­niecz­no­ści – od­wrót na c7 lub d8. Kon­ty­nu­acja 5...Gf5 może z za­mia­ną ru­chów pro­wa­dzić do głów­ne­go wa­rian­tu. Roz­wi­ja się tak­że goń­ca na g4. Idea ta jest na­dal w fa­zie spraw­dzia­nów prak­tycz­nych w celu wy­da­nia moż­li­wie obiek­tyw­nej oce­ny jej przy­dat­no­ści. Zo­bacz­my kil­ka wa­rian­tów, któ­re są jed­nak ko­rzyst­niej­sze dla bia­łych: 5...Gg4 6.h3 Gh5 (Po­le­ca się pod­trzy­my­wa­nie na­pię­cia, po­nie­waż po 6...G:f3 7.H:f3 c6 8.Gd2 Sbd7 9.0–0–0 e6 10.g4 bia­łe mają ze swo­ją parą goń­ców wię­cej moż­li­wo­ści uzy­ska­nia ak­tyw­nej gry.) 7.g4 (Sil­ne jest 7.Gd2!? c6 8.Gc4 e6 9.He2 Hc7 10.g4 Gg6 11.0–0–0 Sbd7 12.Se5 S:e5 13.d:e5 Sd5 14.f4 0–0–0 15.Whf1 z groź­bą f4–f5! Czar­ne mają w tym wa­rian­cie wie­le pro­ble­mów do roz­wią­za­nia.) 7...Gg6 8.Se5

A) 8...c6 9.h4 (Opcja 9.Sc4!? Hc7 10.Hf3 może spra­wić czar­nym tak­że wie­le pro­ble­mów.) 9...Se4 10.Gd2 Hb6 11.h5 (Tak­że sil­ne jest 11.S:g6!? S:c3 12.b:c3 h:g6 13.Wb1 Hc7 14.Hf3 e5 15.Gc4 itd.) 11...S:c3 12.b:c3 Ge4 13.Wb1 Hc7 14.f3 Gd5 15.c4 Ge6 16.Gf4 Ha5+ 17.Kf2 f6 18.Sd3 b6 (18...G:c4 19.W:b7 Sd7 20.Sb4 G:f1 21.H:f1+–) 19.Sb4 z prze­wa­gą bia­łych.

B) 8...Sbd7 9.Sc4 Ha6 10.Gf4 He6+ 11.Se3 (Po 11.He2 H:e2+ 12.G:e2 0–0–0 13.0–0–0 e6 14.Gf3 c6 15.Whe1 h5 16.g5 Sd5 17.Sd6+ G:d6 18.G:d6 S:c3 19.b:c3 Gf5 20.h4 Sb6 21.Ge5 Wh7 22.Ge4 G:e4 23.W:e4 Sd5 24.Wd3 b5 czar­ne ze swo­im sil­nym skocz­kiem za­pew­ni­ły so­bie rów­ną grę, Sapi-Bel­lon Lo­pez, Mon­til­la Mo­ri­les 1978.) 11...Hb6 12.Sb5 (Je­śli 12.g5, to 12...e5! i czar­ne się bro­nią, np. 13.Sc4 H:d4 14.H:d4 e:d4 15.Sb5 Sd5 itd.) 12...Wc8 13.g5 Ge4 (13...c6 14.Sc7+ W:c7 15.Sc4 Hb5 16.G:c7 H:g5 17.Hd2 Hd5 18.Wg1 Ge4 19.Se3 He6 20.Ha5+–, Phil­lips-We­ißbrod, ko­re­spon­den­cyj­na 2003) 14.f3 Sd5 15.f:e4 S:f4 16.Hg4 e5 17.Sc4 He6 18.S:a7 H:g4 19.h:g4 Wb8 20.Sb5 c6 21.Sbd6+ G:d6 22.S:d6+ Ke7 23.Sf5+ Kf8 24.0–0–0 z prze­wa­gą bia­łych.

C) 8...e6 9.Gg2 c6 10.h4 Sbd7 (Prak­ty­ka po­ka­za­ła, że wa­riant po 10...Ge4 11.G:e4 S:e4 12.Hf3 jest ko­rzyst­ny dla bia­łych.) 11.S:d7 K:d7 12.h5 Ge4 13.f3 Gd5 14.Gd2 Hc7 15.He2 Hg3+ 16.Kf1 h6 17.b3 Wd8 18.Sa4 b5 19.Sb2 Ga3 20.Sd3 z trud­ną po­zy­cją czar­nych, co po­ka­zał po­je­dy­nek Za­in­ets-Lau­er, ko­re­spon­den­cyj­na 2010. W tym miej­scu zwra­cam jesz­cze uwa­gę na moż­li­wość 5...Sc6, któ­rą przed­sta­wiam bli­żej w roz­dzia­le 18.

6.Gc4

To jest stan­dar­do­wy ruch goń­cem, któ­ry na dia­go­na­li a2–g8 może stwo­rzyć prze­ciw­nej stro­nie wie­le pro­ble­mów. Wcho­dzą w grę ude­rze­nia na e6 i f7, na któ­re czar­ne mu­szą zwra­cać szcze­gól­ną uwa­gę. Bia­łe mają do dys­po­zy­cji jesz­cze ak­tyw­ny ma­newr skocz­kiem 6.Se5, któ­ry przed­sta­wiam w roz­dzia­le 19 i pięć wa­rian­tów w tym roz­dzia­le. Oprócz tego trze­ba znać mo­ty­wy obron­ne po in­nych od­po­wie­dziach bia­łych:

I. 6.Gd3 Gg4 (Cie­ka­we jest tak­że 6...Gf5!? 7.0–0 G:d3 8.H:d3 e6 9.Gf4 Sbd7 10.Wfe1 Ge7 11.Se5 S:e5 12.G:e5 0–0–0 ze skom­pli­ko­wa­ną grą.) 7.h3 (Po 7.0–0 czar­ne mogą wy­brać na­stę­pu­ją­cą mo­bi­li­za­cję swych sił: 7...e6 8.h3 Gh5 9.Se4 Sbd7 10.Sg3 Gg6 11.We1 G:d3 12.H:d3 Gd6 13.Se4 S:e4 14.H:e4 Sf6 15.He2 0–0 z przy­go­to­wa­niem c6–c5 i rów­ny­mi per­spek­ty­wa­mi.) 7...Gh5

A) 8.He2 e6 9.g4 (9.Gd2 Hc7 10.0–0–0 Sbd7 11.Whe1 0–0–0 12.g4 Gg6 13.Sg5 Sb6 14.Sce4 Sfd5=) 9...Gg6 10.Gd2 Gb4 11.Se5 G:d3 12.S:d3 G:c3 13.G:c3 Hd5 14.f3 Sbd7 z na­stęp­nym 0–0–0 i obie­cu­ją­cy­mi moż­li­wo­ścia­mi czar­nych.

B) 8.Gd2 e6 (8...Sbd7 9.He2 e6 10.0–0–0 Gb4 11.g4 Gg6 12.Kb1 0–0–0 13.a3 G:c3 14.G:c3 Hc7 15.G:g6 h:g6 16.Sg5 Sb6=) 9.He2 Hc7 10.0–0–0 Sbd7 11.Whe1 0–0–0 12.g4 Gg6 13.Sg5 Sb6 14.Sce4 Sfd5 i czar­ne mają wszyst­ko pod kon­tro­lą.

C) 8.g4 Gg6 9.Se5 (W po­je­dyn­ku Co­lom­bo Ber­ra-El­man, Bu­enos Aires 2018, po 9.G:g6 h:g6 10.Se5 Sbd7 11.S:d7 S:d7 12.Hd2 e6 13.Se2 Hd5 14.Sg3 Gd6 15.f4 g5 16.Hf2 0–0–0 czar­ne uzy­ska­ły – z uwa­gi na nie­zro­szo­wa­ne­go kró­la bia­łych – wy­gra­ną po­zy­cję.) 9...e6 10.G:g6 (Po 10.Sc4 Hd8 11.Hf3 Gb4 12.a3 G:c3+ 13.b:c3 0–0 14.a4 Hd5 czar­ne mają peł­no­war­to­ścio­wą grę.) 10...h:g6 11.Hf3 Sbd7 12.S:d7 S:d7 13.Gd2 Gb4 14.Se4 G:d2+ 15.S:d2 Sf6 16.c3 Wd8 17.Sc4 Hd5 18.H:d5 S:d5 19.Ke2 g5 20.Kf3 f6 21.Kg3 Kd7 22.h4 g:h4+ 23.W:h4 W:h4 24.K:h4 Wh8+ 25.Kg3 g5 z ko­rzyst­niej­szą koń­ców­ką czar­nych, Fu­esthy-K.Berg, Bu­da­peszt 1983.

II. 6.Gd2 Gf5 (Spo­ty­ka się rów­nież 6...Hb6 np. 7.Gc4 Gf5 8.Gb3 e6 9.He2 Sbd7 10.0–0–0 0–0–0 lub 6...Hc7 np. 7.Gc4 Gf5 8.Se5 e6 9.g4 Gg6 10.He2 Sbd7 11.0–0–0 Sb6 12.Gd3 G:d3 13.H:d3 0–0–0 w obu przy­pad­kach z wza­jem­ny­mi szan­sa­mi.) 7.Sh4 (7.Gc4 pro­wa­dzi do głów­ne­go wa­rian­tu. Po 7.Se4 Hb6!? – moż­na też odejść het­ma­nem na c7 – 8.S:f6+ g:f6 9.Gc3 e6 10.Gd3 Gg6 11.Hd2 G:d3 12.H:d3 Ha6 13.He3 Sd7 14.He2 H:e2+ 15.K:e2 Wg8 16.g3 0–0–0 obie stro­ny mają jed­na­ko­we szan­se, Maj­sto­ro­vic-Sa­vic, Novi Ba­no­vci 2017.) 7...Gg4 8.Ge2 (Opcja po 8.f3 Ge6 9.Gd3 Hb6 jest wy­god­na dla czar­nych.) 8...G:e2 9.H:e2

A) 9...Ha6!? 10.Hf3 e6 11.0–0–0 Sbd7 12.Whe1 (Bie­law­ski po­le­ca tu­taj ener­gicz­ne 12.g4!?) 12...0–0–0 13.Kb1 Gb4 (W par­tii Tim­man-Bie­law­ski, Ube­da 1997, czar­ne za­sto­so­wa­ły na­stę­pu­ja­cy plan: 13...Sb6!? 14.Gg5 Gb4 15.a3 G:c3 16.H:c3 Wd5 17.Gc1 Whd8 18.Sf3 Sc4 19.Ka2 Sd6 20.Hd3 H:d3 21.W:d3 Sf5 22.Se5 Wf8 23.c3 Sd7 24.Sc4 b5 25.Sa5 c5 26.g4 Se7 27.Wh3 h6 28.d:c5 S:c5 z do­brą grą.) 14.Se4 G:d2 15.Sd6+ (15.W:d2 S:e4=) 15...Kc7 16.W:d2 Ha5 (16...K:d6?? 17.Hf4+ Ke7 18.Sf5+ Kf8 19.Hd6+ Kg8 20.Se7+ Kf8 21.Sg6+ Kg8 22.Hf8+! S:f8 23.Se7#) 17.Wde2 Whf8 18.Shf5 g6 (18...e:f5? 19.Sc4 jest ko­rzyst­ne dla bia­łych) 19.Se3 Kb8 20.Sec4 Hc7 z rów­ny­mi szan­sa­mi.

B) 9...Sbd7 10.Sf3 (10.Se4 Hd5 11.S:f6+ g:f6 12.Sf3 0–0–0 13.c4 Hh5 14.0–0–0 e5=, Bon-Bak­ker, Lej­da 2010) 10...e6 11.0–0–0 Gb4 (11...Ge7!? 12.Se5 0–0=) 12.a3 G:c3 13.G:c3 Hd5 14.Kb1 0–0 15.Whe1 a5 16.b3 Hd6 17.Gb2 b5 18.Se5 Sb6 (Sil­ne było 18...a4!? 19.b4 Sd5 z ideą Wa8–e8 oraz f7–f6.) 19.f4 Sfd5 (W dal­szym cią­gu w grę wcho­dzi­ło 19...a4!?) 20.g3 b4 21.a4 i te­raz czar­ne w par­tii Bjer­ring-Sa­mu­el­sen, Tor­shavn 1997, po­win­ny wy­brać 21...c5!? z do­bry­mi kontr­szan­sa­mi.

III. 6.Ge2 Gf5 7.0–0 e6 (Tak­że w tym mo­men­cie moż­na grać naj­pierw 7...Sbd7!?)

A) 8.Gf4 Sbd7 9.a3 Ge7 (9...Sd5 10.S:d5 c:d5 11.Gd3 G:d3 12.H:d3 Wc8 13.Se5 S:e5 14.G:e5 Hb6 15.Wab1 f6 16.Gg3 Gd6=) 10.b4 Hd8 11.h3 Sd5 12.S:d5 c:d5 13.c4 d:c4 14.G:c4 0–0 15.Gd3 G:d3 16.H:d3 Sb6 17.Wac1 Sd5 18.Ge5 Hd7 19.Wfe1 Wfc8 20.Sd2 W:c1 21.W:c1 Wc8 22.W:c8+ H:c8 z ko­rzyst­niej­szą po­zy­cją (sil­ny sko­czek d5), co za­owo­co­wa­ło osta­tecz­nym zwy­cię­stwem czar­nych, Kral­je­vic-Sa­vic, Ce­tin­je 2012.

B) 8.Se5 Sbd7 9.Gf4 (Po 9.g4 czar­ne mogą wy­mie­nić skocz­ka na e5 lub wy­brać 9...Gg6!? 10.f4 S:e5 11.f:e5 Sd5 z rów­ną grą. Nie­groź­ne dla czar­nych jest 9.S:d7 S:d7 10.Gf3 Sf6 11.Gd2 Hc7 12.Se2 Gd6 13.Sg3 Gg6 14.c4 0–0 15.He2 Wfe8 16.Gg5 Sd7 i czar­ne utrzy­ma­ły rów­no­wa­gę, Scho­ene­berg-Dra­zic, Dre­zno 2010.) 9...S:e5 10.G:e5 (10.d:e5 Sd7!) 10...0–0–0!? (Oczy­wi­ście moż­na grać 10...Sd7!? z przy­go­to­wa­niem krót­kiej ro­sza­dy.) 11.Gf3 (Po 11.Gd3 moż­na po pro­stu bić 11...G:d3 albo grać na­wet 11...Sg4!?) 11...Gd6 12.He2 G:e5 13.d:e5 Sd7 (Z pew­no­ścią moż­li­we jest 13...Sd5 14.S:d5 c:d5 15.Wfc1 Kb8 16.c4 d:c4 17.H:c4 Wd7 itd.) 14.Wfe1 Hb6 i czar­ne utrzy­mu­ją rów­no­wa­gę.

6...Gf5

Ak­tyw­na kon­ty­nu­acja. Go­niec na sko­śnej b1–h7 ma dużą rolę do speł­nie­nia, bo­wiem kon­tro­lu­je pole e4 oraz ata­ku­je pion­ka c2.

7.Gd2

Lo­gicz­ne po­su­nię­cie ma­ją­ce na­stę­pu­ją­ce za­le­ty:

1. Bia­łe od­wią­zu­ją swe­go skocz­ka i gro­żą jego od­sko­kiem na d5 lub e4 w ko­rzyst­nym mo­men­cie.

2. Po Hd1–e2 moż­na przy­go­to­wać dłu­gą ro­sza­dę. Oczy­wi­ście bia­łe za­cho­wu­ją da­lej moż­li­wość scho­wa­nia swe­go mo­nar­chy na pra­wej flan­ce.

Do dys­po­zy­cji są jesz­cze inne pla­ny:

I. 7.0–0 patrz roz­dział 20.

II. 7.Se5 e6 8.g4!? (Agre­syw­ny plan sto­so­wa­ny w wie­lu wa­rian­tach w celu zwal­cza­nia obro­ny skan­dy­naw­skiej. Czar­ne mają jed­nak – jak zo­ba­czy­my – wie­le moż­li­wo­ści kontr­gry.) 8...Gg6 (Czar­ne mu­szą się do­kład­nie bro­nić. Po 8...Ge4 teo­ria po­le­ca 9.0–0 np. 9...Gd5 10.Gd3 Sbd7 11.f4 Hb6 12.Ge3 H:b2 13.Se2 S:e5 14.f:e5 S:g4 15.Gd2 S:e5 16.Gc3 Hb6 17.Wb1 Hd8 18.d:e5 Gc5+ 19.Wf2 G:f2+ 20.K:f2 Hh4+ 21.Kg1 Hh3 22.Hf1 H:f1+ 23.K:f1 c5 24.Sf4 Gc6 i po­wsta­ła zło­żo­na po­zy­cja. Bia­łe osta­tecz­nie – po sła­bej grze prze­ciw­ni­ka – par­tię wy­gra­ły, Le Ruy­et-Let­tie­ri, Ma­ra­nel­lo 2013.) 9.h4 (9.He2 Gb4 10.Gd2 Sbd7=)

A) 9...Sbd7 10.S:d7 S:d7 11.h5 Ge4 12.Wh3 (W wy­pad­ku 12.0–0 czar­ne mogą grać 12...Gd5 13.S:d5 c:d5 14.Gd3 Gd6 15.a4 Hd8 16.Kg2 He7 17.a5 a6 18.c3 g6 19.h6 f5 20.f4 f:g4 21.H:g4 Sf6 22.Hg5 Wf8 23.Gd2 Sh5 z rów­ną grą, Haba-La­znic­ka, Par­du­bi­ce 2017.) 12...Gd5 13.Gd3 c5 (13...0–0–0!? 14.Gd2 Hb6 15.S:d5 e:d5 po­zy­cja jest skom­pli­ko­wa­na) 14.d:c5 Gc6 (14...G:c5 15.Gd2 Gc6 16.He2 Hb6 17.0–0–0 0–0–0 po­zy­cja jest skom­pli­ko­wa­na, Hen­se­ler-Vo­ite­anu, Płow­diw 2012) 15.Gd2 S:c5 16.He2 0–0–0 17.0–0–0 S:d3+ 18.W:d3 W:d3 19.H:d3 Ge7 z rów­ną po­zy­cją, Bog­da­nov-Sa­ilev, Niem­cy 2005.

B) 9...Gd6 10.h5 (W przy­pad­ku 10.f4 od­po­wiedź 10...Se4! po­win­na gwa­ran­to­wać czar­nym do­bre kontr­szan­se. Lub 10.Gf4 G:e5 11.G:e5 Sbd7 12.G:f6 S:f6 13.h5 Ge4 14.0–0 0–0–0=, Ko­enig-Kle­ineg­ger, Niem­cy 1998.) 10...Ge4 11.0–0 Gd5 (Blo­ka­da pola d5 goń­cem czy skocz­kiem jest ty­po­wym mo­ty­wem obron­nym czar­nych. Zdo­by­cie pion­ka e5 po 11...G:e5 12.d:e5 H:e5 jest pro­ble­ma­tycz­ne po 13.He2! Sbd7 14.f4 Hc5+ 15.Ge3 Ha5 16.g5 Gf5 17.g:f6 S:f6 18.Gf2 Gh3 19.Wfe1 Hf5 20.Hf3 Gg4 21.Hg2 Wg8 22.Gd3 H:f4 23.Se4 Gf3 24.S:f6+ H:f6 25.Hg3 i bia­łe od­nio­sły zwy­cię­stwo, Kun­zel­mann-Bel­l­mann, ko­re­spon­den­cyj­na 2000.) 12.Gd3 Sbd7 13.We1 g6 14.He2 G:e5 15.d:e5 Sg8 16.Gd2 Hc7 17.S:d5 c:d5 18.c4 d4 19.Gb4 Sc5 20.G:c5 H:c5 21.Hf3 Hc7 22.Ge4 0–0–0 ze skom­pli­ko­wa­ną sy­tu­acją. Czar­ne osta­tecz­nie wy­gra­ły par­tię, Kar­ja­kin-Na­ka­mu­ra, Cu­er­na­va­ca 2004.

7...e6

Z za­mia­rem szyb­kie­go wpro­wa­dze­nia do ak­cji goń­ca f8. Ten plan gry sto­su­je się naj­czę­ściej we współ­cze­snej prak­ty­ce tur­nie­jo­wej.

8.He2

Naj­groź­niej­sze dla czar­nych po­su­nię­cie. Bia­łe pla­nu­ją 0–0–0 i przy ko­rzyst­nej oka­zji prze­łom pion­ko­wy w cen­trum d4–d5. Na­tych­mia­sto­we 8.d5 nie jest groź­ne wo­bec 8...Hc5! 9.d:c6 S:c6 10.He2 Hb6 11.0–0 (11.0–0–0 a6 12.Gg5 Ge7 13.Sh4 Gg6 14.S:g6 h:g6 15.h4 Wd8 16.W:d8+ H:d8 17.Wd1 Hc7=) 11...Ge7 12.Ge3 Ha5 13.Sb5 0–0 i czar­ne utrzy­ma­ły rów­no­wa­gę, Kve­inys-Ba­gi­row, We­il­burg 1995.

Prze­ana­li­zuj­my inne moż­li­wo­ści bia­łych:

I. 8.Se5 Sbd7 (Spo­ty­ka się rów­nież 8...Hb6!? Jed­nak­że ruch roz­wi­ja­ją­cy skocz­ka jest lep­szy.) 9.S:d7 (Po 9.He2 Gb4 moż­na przejść do głów­ne­go wa­rian­tu.) 9...S:d7 10.He2 (10.d5 Hc5!) 10...0–0–0

A) 11.0–0–0 Hc7 12.g4 Gg6 13.Gg5 Sf6 14.h3 (14.Whe1 Gd6 15.h4 Gf4+ 16.Kb1 G:g5 17.h:g5 Sd7 18.He3 h5 19.g:h6 W:h6 20.f4 Wh2=, Vo­el­ker-Sa­iler, Kau­fbeu­ren 1998) 14...Ge7 15.Hf3 h6 16.Gf4 Gd6 17.G:d6 W:d6 18.Gd3 W:d4 19.G:g6 W:d1+ 20.W:d1 f:g6 21.He3 Kb8 22.H:e6 We8 23.Hc4 g5 z szyb­kim re­mi­sem, Wes­sel-Schla­eger, ko­re­spon­den­cyj­na 2014.

B) 11.Sd5 Ha4 12.Se3 (12.b3 Ha3=) 12...Gg6 13.c3 Ha5 14.a4 Gd6 15.b4 (Tak­że w wy­pad­ku 15.Gd3 Hc7 16.h3 e5 czar­ne po­myśl­nie roz­wią­za­ły pro­ble­my de­biu­to­we, R. Ma­in­ka-Wahls, Mo­na­chium 1992.) 15...Hc7 16.b5 Sf6 17.b:c6 H:c6 18.Gb5 Hc7 z rów­ny­mi szan­sa­mi.

II. 8.Sh4 Gg6 9.S:g6 h:g6

A) 10.Sd5 Hd8 11.S:f6+ g:f6 12.c3 Sd7 13.He2 Hc7 14.g3 0–0–0 15.0–0–0 Gh6 16.f4 f5=, Prie-Mo­twa­ni, Cli­chy 1991.

B) 10.He2 Hc7 (Gra się też 10...Gb4 11.0–0–0 Sbd7 z pla­nem 0–0–0 itd.) 11.h4 Sbd7 12.0–0–0 0–0–0 13.Gg5 Sb6 14.Gb3 Ge7 15.Whe1 Sfd5 z rów­ny­mi szan­sa­mi.

C) 10.Hf3 Hb6 (Gry­wa­no rów­nież 10...Hf5!? i po 11.H:f5 g:f5 po­zy­cja jest rów­na. Dla­te­go bia­łe z re­gu­ły nie biją na f5 i gra­ją 11.He2!?) 11.Hd3 (W ra­zie 11.0–0–0 trze­ba li­czyć się z 11...H:d4, choć bia­łe mają za pion­ka z pew­no­ścią re­kom­pen­sa­tę.) 11...Sbd7 (11...Wh4!? 12.Ge3 Sbd7 13.0–0–0 0–0–0 14.g3 Wh5 po­zy­cja jest skom­pli­ko­wa­na) 12.0–0–0 0–0–0 13.Gf4 Sh5 14.Ge3 Hc7 15.He2 Sb6 16.Gb3 Sf6 17.g3 Kb8 z so­lid­ną po­zy­cją czar­nych.

III. 8.Sd5 patrz roz­dział 21.

IV. 8.Se4 patrz roz­dział 22.

8...Gb4

Pra­wi­dło­wa re­ak­cja czar­nych, któ­re nie tyl­ko kon­ty­nu­ują roz­wój swych sił, ale tak­że prze­ciw­dzia­ła­ją groź­ne­mu prze­ło­mo­wi d4–d5. Dla­te­go błęd­ne jest 8...G:c2?? wo­bec 9.d5! c:d5 10.S:d5 (Sil­ne jest tak­że 10.Gb5+! Sc6 11.Sd4 Hb6 12.S:c2 a6 13.Gd3 d4 14.Sa4 Hc7 15.b3 b5 16.Sb2 Gd6 17.h3 0–0 18.0–0 z wy­gra­ną bia­łych, We­lin-Prze­woź­nik, Göte­borg 2001.) 10...Hd8 (10...Hc5 11.S:f6+ g:f6 12.Wc1 Hf5 13.Sd4+–)

A) 11.S:f6+ H:f6 (11...g:f6 12.Gb5+ Sc6 13.Wc1 Gg6 14.W:c6!+–) 12.Gb5+ Sc6 13.G:c6+ b:c6 14.Hc4 H:b2 15.H:c6+ Ke7 16.Wc1 z wy­gra­ną bia­łych.

B) 11.Gb5+ Sbd7 12.Se5 S:d5 13.G:d7+ Ke7 14.Gg5+ f6 15.Sc6+! b:c6 16.H:e6#.

9.0–0–0

Kon­se­kwen­cja pla­nu gry bia­łych, któ­re schro­ni­ły swe­go kró­la w bez­piecz­ne miej­sce i są już go­to­we do ener­gicz­nych dzia­łań. Gry­wa się tak­że:

I. 9.0–0 (Wa­riant ten uwa­ża­ny jest za nie­groź­ny dla czar­nych, gdyż krót­ka ro­sza­da bia­łych ma za mało dy­na­mi­ki i umoż­li­wia prze­ciw­ni­ko­wi sku­tecz­ną kontr­grę.)

A) 9...Hb6 10.d5 (10.Sa4 Ha5 11.Sc5 G:d2 12.S:d2 Sbd7 13.S:d7 S:d7 14.c3 0–0 po­zy­cja jest skom­pli­ko­wa­na) 10...c:d5 11.S:d5 S:d5 12.G:d5 G:d2 13.S:d2 0–0 14.Sc4 Hc7 15.Gf3 Sd7 16.Wad1 Wad8 z rów­no­wa­gą.

B) 9...Sbd7 10.a3 (10.Gb3 0–0 11.Wad1 Wad8 12.Se5 S:e5 13.d:e5 Sd5 14.S:d5 c:d5 15.G:b4 H:b4 16.c3 Hc5=, Owet­sch­kin-Kar­nik, Po­lic­ka 1996; 10.Se5 S:e5 11.d:e5 Sd5 12.G:d5 c:d5 13.a3 G:c3 14.G:c3 Ha6! 15.H:a6 b:a6 16.Wac1 Wc8 17.Wfd1 0–0 18.Wd2 Wc4 ½–½, Gri­szuk-Rain­fray, Mi­nor­ka 1996) 10...G:c3 11.G:c3 Hc7 12.Se5 (Lub 12.Gb3 0–0 13.Wad1 a5 14.Se5 b5 15.Gd2 a4 16.Ga2 G:c2 17.Wc1 Ge4 18.Gg5 Gd5 19.G:f6 S:f6 20.G:d5 S:d5 21.W:c6 Hb7 22.Wfc1 b4 i czar­ne ze swo­im sil­nym skocz­kiem d5 mają wy­star­cza­ją­ce kontr­szan­se, Nunn-Hodg­son, Ho­lan­dia 1995.).

B1) 12...S:e5 13.d:e5 Sd5 (W par­tii N. Osto­jic-Sa­vic, Sen­ta 2007, na­stą­pi­ło 13...Se4 14.He3 b5 15.Ge2 Hb6 16.Gd4 c5 17.Gc3 S:c3 18.H:c3 0–0 19.Wfd1 Wfd8 20.W:d8+ W:d8 21.Wd1 W:d1+ 22.G:d1 h6 23.g4 Gg6 24.Hd2 b4 25.a:b4 c:b4 z rów­ną koń­ców­ką.) 14.G:d5 e:d5 (Wy­glą­da na to, że moż­li­we do gry jest tak­że 14...c:d5 15.Gb4 Wc8 16.He3 b6 17.Wac1 f6 18.Gd6 Hc4 19.Wfe1 Kf7 20.f3 h5 21.We2 Wc6 22.Wd2 Whc8 i czar­ne mają wszyst­ko pod kon­tro­lą, Streh­low-Sma­jic, Ber­lin 2009.) 15.Gb4 c5 (Gry­wa­no też 15...0–0–0 16.Gd6 Hd7 lub Hb6 w przy­bli­że­niu z rów­ny­mi szan­sa­mi.) 16.Hb5+ Hc6 17.H:c5 (17.H:c6+ b:c6 18.G:c5 G:c2 19.Wac1 Gf5=) 17...H:c5 18.G:c5 b6 19.Gd6 G:c2 20.Wac1 Wc8 21.f4 Kd7 z rów­ną po­zy­cją.

B2) 12...0–0 13.f4 (13.S:d7 H:d7 14.Wfd1 Sd5 15.Ge1 Wfd8 16.Wac1 Hc7=, T. Ho­rvath-Brinck Claus­sen, Val­by 1983) 13...Wfe8 14.a4 Wad8 (Na­tych­mia­sto­we ude­rze­nie w cen­trum 14...c5!? też po­win­no gwa­ran­to­wać czar­nym do­brą grę.) 15.Gb3 (15.h3 Sb6 16.Gb3 c5 17.a5 Sbd5 18.g4 S:c3 19.b:c3 Gg6=) 15...c5 i te­raz nic nie daje bia­łym 16.g4 c:d4 17.G:d4 S:e5 18.g:f5 W:d4 19.H:e5 (19.f:e5? e:f5 20.W:f5 We4 czar­ne mają prze­wa­gę) 19...H:e5 20.f:e5 Wg4+ 21.Kh1 Se4 22.f:e6 f:e6 i po­zy­cja jest rów­na.

II. 9.a3 Sbd7 (Ruch skocz­kiem jest ty­po­wym ma­new­rem roz­wo­jo­wym. Pró­bo­wa­no też wal­czyć o wy­rów­na­nie po 9...Gg4!? np. 10.0–0–0 G:c3 11.G:c3 Hh5 12.h3 G:f3 13.g:f3 Sbd7 14.Wdg1 0–0–0 z obu­stron­ny­mi moż­li­wo­ścia­mi.)

A) 10.Se5 S:e5 11.d:e5 Sd5 12.G:d5 e:d5! (To jest sil­niej­sze od 12...c:d5 13.Hb5+ H:b5 14.S:b5 G:d2+ 15.K:d2 z ko­rzyst­niej­szą po­zy­cją bia­łych.) 13.0–0 (13.0–0–0? jest błę­dem wo­bec 13...G:a3! z sil­ną ini­cja­ty­wą, np. 14.b:a3 H:a3+ 15.Kb1 d4 16.Se4 Ge6 17.Sd6+ Kf8 18.c4 d:c3 19.Ge3 Hb4+ 20.Kc1 Gb3–+, L. Bron­ste­in-Tem­po­ne, Bu­enos Aires 1990.) 13...G:c3 14.G:c3 Ha4 15.Wac1 0–0–0 16.Gb4 Whe8 17.b3 Hb5 18.H:b5 c:b5 19.Gd6 f6 (19...Kd7!?=) 20.f4 Kd7 21.Wfd1 Ke6 22.c4 b:c4 23.b:c4 d:c4 24.W:c4 g5 25.Wcd4 f:e5 26.f:e5 h5 z rów­ną koń­ców­ką, Mi­th­ra­kanth-Su­vra­jit, Go­odric­ke 1997.

B) 10.0–0–0 G:c3 11.G:c3 Hc7 12.Se5 (Nic nie obie­cu­je ty­po­wy prze­łom po 12.d5 c:d5 13.G:d5 0–0 z do­brą po­zy­cją czar­nych.) 12...b5!? (Moż­na też zli­kwi­do­wać skocz­ka ru­chem 12...S:e5! 13.d:e5 Sd5 i na­stęp­nie dłu­gą ro­sza­dą.) 13.Gb3 Ge4 14.h4 (14.S:d7 H:d7 15.Gb4 Gd5 16.G:d5 H:d5 17.He5 0–0–0=) 14...Gd5 15.G:d5 S:d5 16.Gd2 0–0 17.h5 a5 18.Wh3 f6 19.Sd3 Wae8 20.Hg4 Wf7 21.We1 f5 22.He2 a4 23.h6 g6 24.Wg3 c5 25.S:c5 S:c5 26.d:c5 H:c5 ze zna­ko­mi­tą po­zy­cją czar­nych, Mus­san­ti-Lo­ren­zi­ni, Neu­quen 2017.

III. 9.Se5

9...Sbd7 (Tak­że w tym mo­men­cie jest to naj­lep­szy ruch w celu li­kwi­da­cji skocz­ka e5. Trze­ba znać skut­ki błę­du po 9...G:c2? z po­wo­du 10.S:f7! K:f7 11.H:e6+ Kg6 12.Hf7+ Kf5 13.Ge6#.) 10.S:d7 (Po 10.0–0–0 po­le­ca się 10...S:e5 11.d:e5 Sd5, co bę­dzie ana­li­zo­wa­ne w głów­nym wa­rian­cie po 10.a3 w punk­cie IV. 10.Se5 itd.) 10...S:d7! (Od­bi­cie skocz­kiem jest naj­lep­sze i spraw­dzo­ne w prak­ty­ce tur­nie­jo­wej. Pro­ble­ma­tycz­ne jest 10...K:d7. Po dal­szym 11.0–0–0 Wad8 12.a3 G:c3 13.G:c3 Hc7 14.d5! bia­łe uzy­sku­ją sil­ną ini­cja­ty­wę.) 11.a3 (Po 11.0–0–0 czar­ne mogą wy­ko­nać dłu­gą ro­sza­dę lub wy­brać taki plan: 11...Sb6!? 12.Gb3 Sd5 13.S:d5 G:d2+ 14.W:d2 c:d5 15.g4 Gg6 16.h4 h5 17.Wh3 Wc8 18.We3 Kf8 19.We5 h:g4 20.H:g4 Gf5 21.Hf4 Hd8 z ini­cja­ty­wą, Za­ca­rias-Lo­pez, Asun­cion 2011.) 11...G:c3 (Bi­cie na c3 jest w ta­kim mo­men­cie nor­mal­ną re­ak­cją czar­nych. Ale pró­bo­wa­no tak­że in­nych moż­li­wo­ści, np. 11...Sf6!? z pla­nem usta­wie­nia skocz­ka na d5, np. 12.0–0 – moż­na oczy­wi­ście wy­ko­nać dłu­gą ro­sza­dę, co pro­wa­dzi do po­dob­nych sy­tu­acji roz­pa­trzo­nych w dal­szej czę­ści książ­ki – 12...G:c3 13.G:c3 Hc7 14.Wad1 0–0 15.Gd3 Gg6 16.G:g6 h:g6 17.Wd3 Wfd8 18.Wfd1 a5 19.Gd2 b5 20.Gg5 Wd5 21.G:f6 g:f6 22.h4 Wad8 23.g3 Kg7 24.He3 Hd6 25.Kg2 Wh8 z ak­tyw­niej­szą grą czar­nych, Her­mann-Wahls, Binz 1994.) 12.G:c3 Hc7 13.d5 c:d5 14.G:d5 0–0 15.Gf3

A) 15...Sb6 16.g4 (Po spo­koj­nym 16.0–0 Sd5 17.G:d5 e:d5 18.Wad1 Wad8 19.Wfe1 Hd7 czar­ne bez tru­du trzy­ma­ją rów­ną po­zy­cję. Nie ma też pro­ble­mów w przy­pad­ku 16.He5 H:e5+ 17.G:e5 Sc4 18.Gc3 G:c2 19.0–0 Wab8 czar­ne mają mi­ni­mal­ną prze­wa­gę, Brinck Claus­sen-Berg, Da­nia 2002.) 16...Gg6 17.h4 Sd5 18.G:d5 e:d5 19.0–0–0 Wfe8 20.Hd2 Hc4 21.Hd4 f6 22.b3 H:d4 23.G:d4 h5 24.f3 We2 25.Wd2 W:d2 26.K:d2 a6 27.c3 Kf7=, Cross-El­burg, ko­re­spon­den­cyj­na 2015.

B) 15...e5 16.0–0 Wfe8 (16...e4!? 17.G:e4 Wfe8 18.f3 Sc5 19.Hc4 G:e4 20.f:e4 W:e4 21.Hd5 Wae8=) 17.Gd5 (17.Wfe1 e4 18.Gg4 Hf4 19.G:f5 H:f5 20.Wad1 Wac8 21.Gd4 a6 22.c4 Sf8 23.Ge3 Sg6 24.c5 Wcd8 25.W:d8 ½–½, Dze­nis-Tau­cius, ko­re­spon­den­cyj­na 2005) 17...Sf6 18.Gb3 Se4 19.Ge1 Sc5 20.Ga2 Wad8 21.Gb4 a5 22.G:c5 H:c5 z ko­rzyst­ną po­zy­cją czar­nych, któ­re swo­bod­nie usta­wi­ły swe fi­gu­ry, Beck­mann-Lau, Dre­zno 1998.

9...Sbd7

To naj­sil­niej­sze i za­ra­zem naj­bar­dziej spraw­dzo­ne w prak­ty­ce posu­nię­cie, któ­re­go ce­lem jest szyb­ka mo­bi­li­za­cja do wal­ki fi­gur skrzy­dła het­mań­skie­go z na­stęp­nym scho­wa­niem w tej czę­ści sza­chow­ni­cy swo­je­go mo­nar­chy.

10.a3

Bia­łe za­pew­nia­ją so­bie w ten spo­sób parę goń­ców. Zo­bacz­my inne moż­li­wo­ści:

I. 10.Gb3 Hc7 (10...Hb6!? 11.Sh4 Gg6 12.S:g6 h:g6 13.d5 c:d5 14.S:d5 G:d2+ 15.W:d2 S:d5 16.G:d5 0–0–0 po­zy­cja jest skom­pli­ko­wa­na)

A) 11.Kb1 a5! 12.Sh4 G:c3 13.S:f5 G:d2 14.S:g7+ Kf8 15.S:e6+ f:e6 16.H:e6 Kg7 17.W:d2 (17.Hf7+ Kh6 18.W:d2 Whf8 19.He6 Wae8 20.Hh3+ Kg7 czar­ne mają prze­wa­gę) 17...Whf8 18.f3 Wae8 19.Hf5 Kh8 20.Hd3 Hf4 21.c4 We3 22.Hc2 Wfe8 23.Hd1 b5 24.c:b5 c:b5 25.d5 a4 26.Gc2 a3 27.b:a3 W:a3 28.Wd4 He3 i czar­ne prze­ję­ły cał­ko­wi­cie ini­cja­ty­wę w swo­je ręce, Har­ti­ka­inen-Tik­ka­nen, Fin­lan­dia 1998.

B) 11.Se5 h5 (Gra­no tak­że 11...S:e5 12.d:e5 Sd7 13.g4 Gg6 14.a3 G:c3 15.G:c3 0–0–0 po­zy­cja jest skom­pli­ko­wa­na, Ge­ler-Abra­mo­vic, Ce­tin­je 2012.) 12.h3 (Po 12.S:d7 in­te­re­su­ją­ca jest idea „sztucz­nej ro­sza­dy”: 12...K:d7 13.Kb1 Gd6 14.Gg5 Wae8 15.h3 Kc8 z rów­ny­mi moż­li­wo­ścia­mi, Bru­st­man-Wim­mer, Pa­sa­wa 1998. Jesz­cze je­den cie­ka­wy przy­kład z prak­ty­ki: 12.Whe1 S:e5 13.d:e5 Sd7 14.a3 Ge7 15.h4 G:h4 16.Wh1 Ge7 17.W:h5 0–0–0 18.f4 Sc5 19.Ga2 Gg6 20.Whh1 b5 21.b4 Sd7 22.W:h8 W:h8 23.Ge3 a5 24.Wd4 Wd8 25.Se4 G:e4 26.W:e4 a:b4 27.a:b4 Sb6 28.G:b6 H:b6 29.He1 Kc7 30.c3 Ha7 31.Kb1 Ha4 czar­ne mają prze­wa­gę, Ben­nin­ger-Mel­zer, Grie­she­im 2003) 12...h4!? 13.g4 (Je­śli 13.Sf3, to 13...0–0–0 np. 14.Gg5 G:c3 15.b:c3 Ge4 i te­raz błęd­ne by­ło­by 16.S:h4? z po­wo­du 16...W:h4! 17.G:h4 Hf4+ z prze­wa­gą czar­nych.) 13...h:g3 14.f:g3 S:e5 15.d:e5 Sd7 16.g4 Gg6 17.Wde1 Ge7 i czar­ne mają świet­ne per­spek­ty­wy.

II. 10.Sh4

10...Gg4 (10...0–0 11.S:f5 H:f5 po­zy­cja jest skom­pli­ko­wa­na) 11.f3 G:c3 12.b:c3 (Ko­rzyst­ny dla czar­nych jest wa­riant po 12.G:c3 Hg5+ 13.Hd2 H:h4 itd.) 12...Gh5 13.g4 Gg6 14.Gb3 (Po­tycz­ka po 14.S:g6 h:g6 15.Gb3 Ha3+ 16.Kb1 a5 17.Gc1 Hd6 18.a3 Sd5 19.Hd3 b5 20.c4 b:c4 21.H:c4 0–0 22.Ka1 Wfb8 jest wy­god­na dla czar­nych, Ba­rua-Spe­el­man, Kal­ku­ta 1996.) 14...Ha3+ 15.Kb1 a5 16.Sf5 a4 17.S:g7+ Kd8 18.Gc1 Hf8 19.S:e6+ (19.Gh6 a:b3! 20.S:e6+ f:e6 21.G:f8 b:c2+ 22.Ka1 c:d1H+ 23.W:d1 W:f8–+, Ry­cza­kow-We­ste­ri­nen, Par­na­wa 1996) 19...f:e6 20.G:e6 Hd6 21.Gc4 b5 22.Gd3 Sd5 z wi­docz­ną prze­wa­gą czar­nych.

III. 10.Kb1

10...Sb6 (Czar­ne mogą grać ener­gicz­nie 10...b5!? np. 11.Gb3 0–0 12.Se5 S:e5 13.d:e5 Sd5 14.g4 Gg6 15.h4 G:c3 16.b:c3 h6 17.h5 Gh7 18.Kb2 i te­raz w par­tii Wolf-Klink, Brac­kwer­de 1999, na­le­ża­ło wy­brać 18...Sb6!? z szan­sa­mi na atak.) 11.Gb3 (11.Se5 G:c3 12.G:c3 Ha4 13.Gb3 Hb5 14.H:b5 c:b5 15.Ga5 Sbd5 16.h3 b6 17.Gd2 Se4 18.Ge1 h6 19.f3 Sef6 20.Gd2 Wc8 21.Wc1 Gh7 22.a4 a6 23.a:b5 a:b5 24.g4 Wc7 25.Sd3 0–0 26.Sb4 Wa8 27.G:d5 S:d5 28.b3 S:b4 29.G:b4 Wca7 30.Gc3 Wa3 czar­ne mają prze­wa­gę, Nij­bo­er-Ro­gers, Her­to­gen­bosch 1999) 11...G:c3 12.G:c3 (12.b:c3 Se4 po­zy­cja jest skom­pli­ko­wa­na) 12...Hb5 13.H:b5 c:b5 14.Se5 (Prze­łom w cen­trum po 14.d5 nie jest groź­ny dla czar­nych: 14...Sb:d5 15.G:f6 S:f6 16.Sd4 Ge4 17.S:b5 G:g2 18.Whg1 Gf3 19.Sc7+ Ke7 20.Wde1 Wag8 21.S:e6 f:e6 22.W:e6+ Kf8 23.Wge1 Kf7! 24.We7+ Kg6 czar­ne mają mi­ni­mal­ną prze­wa­gę, ana­li­za Dau­to­va.) 14...a5 15.a3 Ge4 (15...a4!? 16.Ga2 Sbd5=, He­is­sler-Mi­cha­el­sen, Niem­cy 1996) 16.Whe1 0–0 17.f3 Gd5 18.G:d5 Sf:d5 19.Gd2 Sc4 20.Gc1 Wfc8 z ak­tyw­ną grą, Hjar­tar­son-C. Han­sen, Rey­kja­vik 1995.

IV. 10.Se5 S:e5 11.d:e5 Sd5 12.G:d5 (12.Se4 G:e4 13.H:e4 G:d2+ 14.W:d2 0–0–0=) 12...e:d5 13.g4 (Nie po­le­ca się 13.a3? wo­bec 13...G:a3! z sil­nym ata­kiem czar­nych, co było już ana­li­zo­wa­ne w par­tii L. Bron­ste­in-Tem­po­ne, Bu­enos Aires 1990.) 13...d4! i te­raz do roz­pa­trze­nia są trzy wa­rian­ty:

A) 14.g:f5 d:c3 15.G:c3 G:c3 16.b:c3 H:a2 17.He4 17...Ha1+ 18.Kd2 0–0–0+ 19.Ke2 H:c3 20.e6 (20.Whg1 Wd5 21.W:d5 c:d5 22.He3 H:c2+ 23.Kf1 Hb1+ 24.Kg2 He4+ 25.H:e4 d:e4 26.We1 g6 27.W:e4 g:f5 28.Wf4 Wg8+ 29.Kf3 Wg5 30.Wh4 h5–+, Pa­se­dag-Sa­iler, Niem­cy 2000) 20...Hf6 21.Wa1 Wd5 22.f4 a6 23.Hc4 H:f5 24.W:a6 H:e6+ 25.Kf3 Hh3+ 26.Kf2 Wd2+ 0–1, Bu­cha­nan-Shaw, Glas­gow 2000.

B) 14.Sb5 d3 15.G:b4 (Po 15.Sd6+ G:d6 16.c:d3 H:e5 17.H:e5+ G:e5 18.g:f5 0–0–0 czar­ne – z uwa­gi na sła­bo­ści pion­ko­we prze­ciw­ni­ka – uzy­ska­ły wy­raź­ną prze­wa­gę po­zy­cyj­ną, May­er-Do­rer, ko­re­spon­den­cyj­na 2001.) 15...d:e2! (15...H:b5 16.c:d3 Ge6 17.Gd6 G:a2=) 16.G:a5 e:d1H+ 17.W:d1 c:b5 18.g:f5 Wc8 19.Gb4 h5 20.Gc3 a6 21.a3 h4 22.Wd3 Wh5 23.Wf3 Wc4 24.h3 Wg5 25.Kd2 g6 26.f6 Wf5 27.W:f5 g:f5 28.f3 Kd7 z wy­gra­ną czar­nych, K. Ste­in-Tau­cius, ko­re­spon­den­cyj­na 2005.

C) 14.Sb1 Ge6 15.a3 (Prze­wa­gę osią­gnę­ły czar­ne w par­tii Gun­nars­son-Da­niel­sen, Tor­shavn 2000, po 15.G:b4 H:b4 16.a3 Hc5 17.f4 0–0–0 18.h3 h5 19.Whe1 h:g4 20.h:g4 Wh3 21.Hg2 Wdh8 22.b4 Hb6 23.f5 Gd5 24.Hf2 We3 25.Hf4 W:e1 26.W:e1 a5 itd.) 15...G:d2+ 16.W:d2 (Po 16.S:d2 na­stą­pi oczy­wi­ście 16...0–0–0! i da­lej w przy­pad­ku 17.Sc4 G:c4 18.H:c4 H:e5 19.H:f7 Whf8 20.Hb3 W:f2 czar­ne w par­tii Val­sec­chi-Bas­sis, Ber­ga­mo 2006, zo­sta­ły z pion­kiem wię­cej.) 16...0–0–0 17.f4 c5 18.Wdd1 Ha4 19.f5 (19.Sd2? d3! czar­ne mają prze­wa­gę) 19...Gd5 20.Whe1 Whe8 21.Hf2 Hc6 z obu­stron­ny­mi szan­sa­mi.

10...G:c3

Ta wy­mia­na jest uzna­wa­na przez teo­rię – na ba­zie prak­ty­ki tur­nie­jo­wej – za naj­sil­niej­sze roz­wią­za­nie w tej po­zy­cji. Czar­ne mają jesz­cze kil­ka cie­ka­wych moż­li­wo­ści, któ­re jed­nak nie są jesz­cze grun­tow­nie spraw­dzo­ne. Dla­te­go w mo­jej pra­cy po­le­cam to, co ma naj­lep­szą oce­nę.

11.G:c3 Hc7

Tak osią­gnę­li­śmy pod­sta­wo­wą po­zy­cję głów­ne­go wa­rian­tu obro­ny skan­dy­naw­skiej. Sy­tu­acja na sza­chow­ni­cy ma pół­otwar­ty cha­rak­ter i czar­ne mają te­raz ja­sny plan: se­rią wy­mian uzy­skać układ z sil­nym skocz­kiem na d5 prze­ciw­ko nie­zbyt ak­tyw­ne­mu czar­no­po­lo­we­mu goń­co­wi bia­łych.

12.Se5

Sko­czek za­jął ak­tyw­ną pla­ców­kę w cen­trum, aby wspo­ma­gać na­stęp­nie swo­je siły w ak­cji na nie­przy­ja­ciel­skie­go kró­la po g2–g4 i f2–f4. Bia­łe mają do wy­bo­ru jesz­cze inne pla­ny:

I. 12.d5 patrz roz­dział 23.

II. 12.Gd2 patrz roz­dział 24.

III. 12.Gb3 0–0–0

A) 13.Se5 S:e5 14.d:e5 (Po 14.H:e5 po­le­ca się 14...Ge4 15.f3 Gd5 16.G:d5 S:d5 17.Gd2 H:e5 18.d:e5 h6 19.c4 Se7 20.Ge3 b6 i po­zy­cja jest rów­na.) 14...Sd5 (14...Se4 15.He3 S:c3 16.H:c3 h5=) 15.G:d5 e:d5 16.g4 Gg6 17.f4 Ge4 18.Whf1 c5=, An­ja­na-Bur­nett, Glas­gow 2014.

B) 13.Gd2 Sd5 (Spo­ty­ka­no tak­że 13...c5!?) 14.Se5 S:e5 15.d:e5 Hb6 16.g4 Gg6 17.h4 h5 18.f3 Wd7 19.Gg5 Kb8 ze zło­żo­ną sy­tu­acją i póź­niej­szym zwy­cię­stwem czar­nych, Dvo­rak-Vra­na, Re­pu­bli­ka Cze­ska 2011.

IV. 12.Kb1

A) 12...Sd5 13.Gd2 (13.G:d5 c:d5 14.Sh4 Gg6 po­zy­cja jest skom­pli­ko­wa­na) 13...b5 14.Gb3 h6 15.Sh4 Gh7 16.Hg4 g5 17.Sf3 0–0–0 ze skom­pli­ko­wa­ną po­zy­cją.

B) 12...0–0–0 13.Gd2 Se4 (Blo­ka­da pola d5 po 13...Sb6 14.Gb3 Sbd5 wcho­dzi też w grę.) 14.Ge1 Sd6 15.Gb3 h6 16.Ka2 c5 17.d:c5 S:c5 18.Gc3 f6 19.Sd4 Kb8 20.S:f5 e:f5 21.Hf3 Sde4 22.Gd4 S:b3 23.H:b3 Wc8 24.f3 Sd6 25.Gf2 f4 26.Whe1 Whd8 27.We6 Sc4 28.Wde1 Se5 i po­wsta­ła po­zy­cja ma zło­żo­ny cha­rak­ter. W dal­szej grze bia­łe po nie­do­kład­nej grze par­tię prze­gra­ły, Mar­tic-Sa­vic, Zla­ti­bor 2007.

C) 12...b5 13.Gb3 0–0 14.Se5 Ge4 (14...a5!? 15.g4 Ge4 16.f3 Gd5 17.g5 Sh5 18.G:d5 c:d5 19.H:b5 S:e5 20.d:e5 Sf4 21.Gd4 Wfc8 22.Wd2 Sg6 23.He2 Se7 24.h4 Sf5 25.Hf2 Hc4 26.c3 Wab8 27.Ka1 Wb7 28.h5 Hb3 29.h6 g6 30.We1 Wb5 ½–½, Pe­der­sen-Kha­irul­lin, ko­re­spon­den­cyj­na 2012) 15.S:d7 H:d7 16.d5 G:d5 17.G:f6 g:f6 18.g4 Hc7 19.G:d5 c:d5 20.g5 He5 21.Hd2 f5 22.f4 He4 23.Whe1 Hc4 24.Hf2 Wfc8 25.Wd3 Hc5 26.He2 Hf8 27.h4 Wc4 28.Hd2 Wac8 i czar­ne prze­ję­ły ini­cja­ty­wę w swo­je ręce, Hunt-Schlecht, Gro­nin­gen 1997.

12...S:e5

Waż­ny mo­tyw obron­ny: li­kwi­da­cja sil­ne­go skocz­ka. Na uwa­gę za­słu­gu­ją jesz­cze dwa in­te­re­su­ją­ce pla­ny gry:

I. 12...Sd5 patrz roz­dział 25.

II. 12...b5!? patrz roz­dział 26.

13.d:e5 Sd5 14.Gd2 0–0–0 15.g4 Gg6 16.f4 h5 17.h3

Klu­czo­wa po­zy­cja głów­ne­go wa­rian­tu. Czar­ne mają te­raz do wy­bo­ru dwie dro­gi za­pew­nia­ją­ce do­bre per­spek­ty­wy:

I. 17...Hb6 patrz roz­dział 27.

II. 17...h:g4!? patrz roz­dział 28.

Pod­su­mo­wa­nie: Obro­na skan­dy­naw­ska jest so­lid­nym otwar­ciem, bo­ga­tym w róż­no­rod­ne mo­ty­wy tak­tycz­ne i po­zy­cyj­ne. W omó­wio­nym wpro­wa­dze­niu przed­sta­wi­łem te­ma­ty­kę 28 teo­re­tycz­nych roz­dzia­łów, któ­ry­mi zaj­mę się do­kład­niej w dal­szej czę­ści książ­ki. Istot­nym uzu­peł­nie­niem jest roz­dział 29 za­wie­ra­ją­cy 43 in­te­re­su­ją­ce par­tie z prak­ty­ki tur­nie­jo­wej, któ­re ilu­stru­ją po­ucza­ją­ce mo­men­ty wal­ki w tym otwar­ciu.Roz­dział 4

KONTYNUACJA 2.D4

1.e4 d5 2.d4

Ofia­ra pion­ka pro­wa­dzi do ostrej wal­ki i du­żych kom­pli­ka­cji. Z prze­sta­wie­niem ru­chów gra spro­wa­dza się do zna­ne­go gam­bi­tu Black­ma­ra-Die­me­ra, któ­ry nor­mal­nie wy­ni­ka po po­su­nię­ciach 1.d4 d5 2.e4 itd. Obec­nie idea ta na wy­so­kim szcze­blu jest ra­czej rzad­ko spo­ty­ka­na, ale wśród za­wod­ni­ków niż­szych ka­te­go­rii oraz w krę­gach sza­chi­stów ko­re­spon­den­cyj­nych cie­szy się da­lej po­pu­lar­no­ścią. Czar­ne mu­szą być świa­do­me fak­tu, że bia­łe uzy­sku­ją za ofia­ro­wa­ne­go pion­ka pew­ną ini­cja­ty­wę i dla­te­go wy­ma­ga­na jest pre­cy­zyj­na gra.