Opiniowanie w sprawach przestępstw i wykroczeń drogowych - ebook

W publikacji przedstawiono problematykę opiniowania zdarzeń drogowych, w tym rekonstrukcji zderzeń pojazdów, potrąceń pieszych, identyfikacji sytuacji zagrożenia, a także ujawniania zdarzeń pozorowanych. Opracowanie omawia zarówno analizę przypadków zaczerpniętych z badań empirycznych autorów, jak i prowadzonych oraz opiniowanych przez nich spraw. Przedstawiono w nim różne rodzaje opinii, w tym: biologiczną, kryminalistyczną, medyczną, psychologiczną i toksykologiczną.

Zaprezentowano także zagadnienia odpowiedzialności w razie prowadzenia pojazdów z urządzeniami wspomagającymi kierującego oraz autonomicznymi, czyli związanymi z czwartą rewolucją techniczną. Omówiono również wiele zjawisk patologicznych, np. oszustwa ubezpieczeniowe. Przybliżono również ważne aspekty psychologiczne, m.in. problematykę badań psychotechnicznych czy kwestie zawężenia pola widzenia, ruchu oka, uwagi wzrokowej i dystrakcji. Omówiono też czynniki obniżające sprawność psychomotoryczną kierującego, jego zdolność do prowadzenia pojazdów mechanicznych, jak też agresję i podejmowanie ryzyka w sytuacjach drogowych.

„Opracowanie stanowi unikatowe studium w sprawach o spowodowanie wypadków drogowych i innych zdarzeń zakwalifikowanych jako katastrofy. (…) Niewątpliwie będzie przydatne szerokiemu kręgowi specjalistów, w tym: policjantom, żandarmom wojskowym, prokuratorom, sędziom, adwokatom, radcom prawnym, aplikantom, likwidatorom szkód komunikacyjnych, biegłym, studentom prawa, kryminologii, bezpieczeństwa, jak również innym zainteresowanym problematyką wypadkowości oraz zapewnieniem bezpieczeństwa ruchu drogowego”.
Z przedmowy prof. Brunona Hołysta

Wykaz skrótów | str. 13

Streszczenie | str. 15

Summary | str. 19

Przedmowa | str. 23

Rozdział I

Zarys problematyki | str. 25

1. Uwagi wprowadzające | str. 25
2. Uwarunkowania ostrożności | str. 27
3. Typizacja przestępstw i wykroczeń drogowych | str. 30

Rozdział II

Przestępstwa z rozdziału XXI Kodeksu karnego. Zagadnienia węzłowe | str. 33

1. Uwagi wprowadzające | str. 33
2. Katastrofa w ruchu drogowym (art. 173 k.k.) | str. 34

2.1.. Uwagi wprowadzające | str. 34

2.2.. Strona podmiotowa | str. 36

2.3.. Zderzenie łańcuchowe a katastrofa | str. 39

3. Sprowadzenie niebezpieczeństwa katastrofy (art. 174 k.k.) | str. 42

3.1.. Uwagi wprowadzające | str. 42

3.2.. Strona podmiotowa | str. 44

3.3.. Skutek | str. 47

4. Wypadek drogowy | str. 48

4.1.. Uwagi wprowadzające | str. 48

4.2.. Podmiot przestępstwa | str. 50

4.3.. Podmiotowa strona czynu | str. 54

4.4.. Przedmiotowa strona czynu | str. 55

4.5.. Związek przyczynowy | str. 56

4.6.. Miejsce wypadku drogowego | str. 58

4.7.. Skutek wypadku drogowego | str. 60

5. Pozostałe występki przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji drogowej | str. 61

5.1.. Uwagi wprowadzające | str. 61

5.2.. Prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego (art. 178a § 1 k.k.) | str. 62

5.3.. Ucieczka przed policyjnym pościgiem (art. 178b k.k.) | str. 66

5.4.. Dopuszczenie do ruchu niebezpiecznego pojazdu (art. 179 k.k.) | str. 70

5.5.. Zapewnienie bezpieczeństwa w ruchu pojazdów (art. 180 k.k.) | str. 72

5.6.. Prowadzenie pojazdu mechanicznego bez uprawnień (art. 180a k.k.) | str. 74

6. Zbieg przepisów o czynach przeciwko bezpieczeństwu drogowemu i innych | str. 75

6.1.. Uwagi wprowadzające | str. 75

6.2.. Zbieg przepisów o nieumyślnym spowodowaniu katastrofy i umyślnym sprowadzeniu jej niebezpieczeństwa | str. 76

6.3.. Zbieg przestępstwa wypadku drogowego z innymi występkami | str. 77

6.4.. Występek z 178a § 1 k.k. w zbiegu z innymi występkami | str. 80

6.5.. Zbieg pozostałych przestępstw z rozdziału XXI Kodeksu karnego z innymi | str. 82

6.6.. Zbieg art. 177 § 1 k.k. z art. 86 § 1 k.w. | str. 83

6.7.. Wnioski końcowe | str. 86

Rozdział III

Wykroczenia drogowe. Zagadnienia podstawowe | str. 87

1. Uwagi wprowadzające | str. 87
2. Spowodowanie zagrożenia bezpieczeństwa ruchu (art. 86 k.w.) | str. 89
3. Wywołanie niebezpieczeństwa dla innej osoby (art. 98 k.w.) | str. 95
4. Pozostałe wykroczenia z rozdziału XI Kodeksu wykroczeń | str. 98

Rozdział IV

Podstawowe zasady bezpieczeństwa – zasady sprawności
psychomotorycznej | str. 100

1. Uwagi wstępne | str. 100
2. Stan nietrzeźwości | str. 103
3. Stan po użyciu środka odurzającego | str. 104
4. Inne niedyspozycje psychofizyczne | str. 106
5. Zasada sprawności technicznej | str. 115
6. Nakaz pozostania na miejscu wypadku | str. 120

Rozdział V

Zasady bezpieczeństwa. Bezwzględne nakazy | str. 126

1. Wprowadzenie | str. 126
2. Zasada ruchu prawostronnego | str. 126
3. Zasada pierwszeństwa | str. 127
4. Zasada pierwszeństwa na skrzyżowaniu | str. 128
5. Zasada pierwszeństwa przy jeździe na wprost | str. 131
6. Zasada pierwszeństwa między kierującymi a pieszymi | str. 133
7. Umożliwienie przejazdu pojazdowi uprzywilejowanemu | str. 134
8. System znaków | str. 136

Rozdział VI

Zasady bezpieczeństwa. Reguły interpretacyjne | str. 138

1. Uwagi wprowadzające | str. 138
2. Zasada szczególnej ostrożności i dostosowania zaufania | str. 138
3. Zasada prędkości dostosowanej, tzw. bezpiecznej | str. 143
4. Zachowanie wobec pieszych na przejściu | str. 155
5. Zatrzymanie i postój | str. 160
6. Wymijanie, omijanie i wyprzedzanie | str. 161
7. Hamowanie i bezpieczny odstęp | str. 164
8. Używanie świateł | str. 166
9. Przejeżdżanie przez przejazd kolejowy | str. 167
10. Reguły taktyczne | str. 169
11. Zwyczaj – reguła nieskodyfikowana | str. 170

Rozdział VII

Oszustwa i wyłudzenia odszkodowań jako prawnokarna kwalifikacja
zdarzeń drogowych | str. 174

1. Uwagi wprowadzające | str. 174
2. Oszustwo jako kwalifikacja karna pozorowanych zdarzeń drogowych. Oszustwa ubezpieczeniowe | str. 176

2.1.. Uwagi wprowadzające | str. 176

2.2.. Przestępcze wyłudzenie korzyści majątkowej za zwrot bezprawnie zabranej rzeczy (art. 286 § 2 k.k.) | str. 184

2.3.. Wypadek mniejszej wagi (art. 286 § 3 k.k.) | str. 186

2.4.. Wyłudzenie odszkodowania jako potencjalna kwalifikacja karna pozorowanych zdarzeń drogowych (art. 298 § 1 k.k.) | str. 187

2.5.. Zbieg przepisów | str. 194

2.6.. Kwalifikacja karna pozorowanych zdarzeń drogowych | str. 196

3. Oszustwo licznikowe – zagadnienia podstawowe w procesie rozpoznania znamion przestępstwa | str. 198

3.1.. Uwagi wprowadzające | str. 198

3.2.. Założenia noweli marcowej | str. 199

3.3.. Treść noweli marcowej w zakresie prawnokarnym | str. 200

3.4.. Wybrane zagadnienia procesowe | str. 202

3.5.. Analiza materialnoprawna przestępstw typizowanych w treści
art. 306a k.k. | str. 203

3.5.1 Przedmiot ochrony | str. 203

3.5.2 Penalizowane stany faktyczne | str. 205

3.5.3 Zagrożenie ustawowe karą i środkami karnymi | str. 210

3.5.4 Okoliczności mające wpływ na sądowy wymiar kary | str. 212

3.5.5 Środki probacyjne | str. 213

3.5.6 Przedawnienie i zatarcie skazania | str. 215

3.5.7 Zbieg przepisów | str. 216

3.6.. Uwagi końcowe | str. 216

Rozdział VIII

Rekonstrukcja zdarzenia drogowego przez biegłego | str. 222

1. Zagadnienia ogólne | str. 222
2. Dopuszczenie dowodu | str. 225
3. Przedmiot opinii | str. 229
4. Zasada bezstronności i obiektywizmu | str. 232
5. Przesłuchanie biegłego | str. 237
6. Opinia pozaprocesowa i jej ocena | str. 239
7. Tajemnica biegłego, specjalisty i tłumacza | str. 242
8. Ocena opinii | str. 246

Rozdział IX

Opinia biegłego do spraw ruchu drogowego i techniki samochodowej | str. 256

1. Uwagi wprowadzające | str. 256
2. Ogólne założenia opinii | str. 258
3. Ocena materiału badawczego | str. 261
4. Zakres opinii | str. 270
5. Założenia przyjęte do opiniowania | str. 271

Rozdział X

Rodzaje opinii | str. 277

1. Ocena stanu technicznego pojazdu, jego zespołów lub części | str. 277
2. Rekonstrukcja wypadków z udziałem pieszych | str. 281
3. Rekonstrukcja zderzeń pojazdów | str. 300
4. Ustalenie osoby kierującej pojazdem | str. 308
5. Wypadki drogowe z udziałem jednośladów | str. 315
6. Ocena rodzaju i stopnia uszkodzeń pojazdów | str. 320
7. Nowoczesne techniki w opiniowaniu – komputerowe wspomaganie rekonstrukcji zdarzeń drogowych | str. 326

Rozdział XI

Zagadnienia wybrane w procesie opiniowania | str. 328

1. Zasady planowania eksperymentu i aktualne podejście do opiniowania zdarzeń zaistniałych w okresie ograniczonej widoczności | str. 328
2. Ślady cyfrowe w rekonstrukcji zdarzeń drogowych – odbiorniki GPS, kamery samochodowe, monitoring (fotogrametria 3D), tachografy,
   „czarne skrzynki” i sterowniki pojazdów | str. 362

2.1.. Uwagi wprowadzające | str. 362

2.2.. Nawigacje satelitarne i systemy APRS | str. 363

2.3.. Kamery samochodowe | str. 368

2.4.. Monitoring (fotogrametria 3D) | str. 378

2.5.. Tachografy | str. 392

2.6.. Rejestratory danych i systemy elektroniczne pojazdów | str. 399

3. Nietypowość rekonstrukcji zdarzeń z udziałem pojazdów szynowych | str. 405
4. Zdarzenia pozorowane, wyłudzenia odszkodowań i cofanie drogomierzy | str. 424

Rozdział XII

Inne rodzaje opinii. Zagadnienia wybrane – opinie wybitnie
interdyscyplinarne | str. 454

1. Uwagi wprowadzające | str. 454
2. Interpretacja śladu DNA – interdyscyplinarne ustalenie osoby kierującej z zastosowaniem modelu wielobryłowego | str. 456

2.1.. Słowniczek podstawowych pojęć związanych z genetyką ogólną i genetyką sądową | str. 456

2.2.. Ślady biologiczne i materiał porównawczy | str. 460

2.3.. Ślady biologiczne w kontekście wypadków drogowych | str. 462

2.4.. Właściwe postępowanie podczas oględzin oraz czynniki wpływające
na wynik badań genetycznych | str. 464

2.5.. Metody poszukiwania i identyfikacji śladów biologicznych | str. 467

2.6.. Struktura materiału genetycznego | str. 468

2.7.. Metody stosowane w analizie genetycznej do celów sądowych | str. 469

2.8.. Nowe metody analityczne w genetyce sądowej | str. 476

2.9.. Zapewnienie jakości badań genetycznych | str. 479

2.10 Ustalenie osoby kierowcy – zagadnienia teoretyczne i praktyczne | str. 480

2.11 Dynamika ruchu ciała człowieka wewnątrz pojazdu | str. 497

2.12 Przykład interdyscyplinarnego ustalenia osoby kierowcy | str. 499

2.13 Podsumowanie | str. 503

2.14 Przyszłość | str. 504

3. Wybrane kwestie kryminalistyczne (badanie opon, żarówek) | str. 505

3.1.. Powypadkowe badania opon | str. 505

3.2.. Kryminalistyczne badanie żarówek samochodowych | str. 512

3.2.1 Żarówki tradycyjne – włóknowe | str. 512

3.2.2 Żarówki wyładowcze – bezwłóknowe | str. 521

4. Psychologiczne aspekty wypadków i innych zdarzeń drogowych.
   Kwestie wybrane (ruchy oka, uwaga wzrokowa i dystrakcja) | str. 526
5. Rola biegłego psychologa transportu w opiniowaniu sądowym | str. 536

5.1.. Psycholog transportu jako biegły sądowy | str. 536

5.2.. Ocena czasu reakcji kierującego jako kompetencja biegłego
psychologa transportu | str. 538

5.3.. Wymagania stawiane biegłym psychologom transportu | str. 551

6. Meandry ekspertyzy toksykologicznej | str. 553
7. Z problematyki medycznej opiniowania wypadków oraz innych zdarzeń drogowych | str. 566

7.1.. Rola medyka sądowego w ustaleniu przebiegu wypadku drogowego  | str. 569

7.2.. Urządzenia transportu osobistego (UTO), hulajnogi elektryczne, urządzenia wspomagające ruch | str. 571

7.3.. Nowoczesne narzędzia w rękach medyków sądowych  | str. 571

7.4.. Kompetencje biegłego  | str. 573

7.5.. Oczekiwania biegłych opiniujących w toczących się postępowaniach | str. 573

7.6.. Opiniowanie następstw obrażeń ciała  | str. 574

7.7.. Ustalanie uszczerbku na zdrowiu w postępowaniu karnym  | str. 574

7.8.. Przesłanki ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, o jakim mowa w treści art. 156 k.k. | str. 575

7.9.. Przesłanki średniego i lekkiego uszczerbku na zdrowiu, o jakim mowa w treści art. 157 § 1 i 2 k.k. | str. 577

7.10. Opiniowanie medyczno-sądowe na potrzeby postępowania cywilnego | str. 577

7.11. Opiniowanie w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych  | str. 579

7.12. Związki przyczynowe w opiniowaniu sądowo-lekarskim | str. 580

Rozdział XIII

Dogmatyczna ocena materiału dowodowego | str. 583

1. Uwagi wprowadzające | str. 583
2. Obiektywne przypisanie skutku | str. 589
3. Koncepcja rozszerzonej odpowiedzialności | str. 595
4. Konstrukcja obojętności woli | str. 599
5. Nieprzewidywalność zachowań i ich ocena | str. 603
6. Kontrowersje wokół przyczynienia się do wypadku pokrzywdzonego.
   Próba oceny | str. 608
7. Wypadek podczas rajdu. Z problematyki odpowiedzialności karnej | str. 611
8. Odpowiedzialność kierujących pojazdami autonomicznymi. Krótko o czwartej rewolucji naukowo-technicznej | str. 615

8.1.. Uwagi wprowadzające | str. 615

8.2.. Odpowiedzialność za błędy samochodu robota | str. 616

8.3.. Wnioski końcowe | str. 617

Rozdział XIV

Błędy organów procesowych oraz biegłych i ich ocena | str. 619

1. Uwagi wprowadzające | str. 619
2. Błędy organów procesowych | str. 620
3. Błędy w opiniowaniu i ich przyczyny | str. 622
4. Procesowa ocena błędów organów państwa i opinii biegłych | str. 626
5. Ocena braków dowodowych | str. 628
6. Problematyka interpretacyjna w opinii biegłego i eksperta | str. 630

6.1.. Biegły i ekspert a kwestie prawne | str. 631

6.2.. Mnogie stany zagrożenia | str. 636

6.3.. Kontrowersje wokół pierwszeństwa pieszych na przejściach dla
pieszych – nowela czerwcowa | str. 642

6.4.. Fakultatywny obowiązek zmniejszenia prędkości przed przejściem
dla pieszych – nowela czerwcowa | str. 660

6.5.. Osoba niepełnosprawna na drodze | str. 666

6.6.. Wyprzedzanie bezpośrednio przed przejściem dla pieszych
i omijanie pojazdu, który zatrzymał się w celu ustąpienia pierwszeństwa pieszemu | str. 667

6.7.. „Lawirowanie” jednośladów, a zwłaszcza motocyklistów, między pojazdami | str. 671

6.8.. Prędkość a hamowanie awaryjne jednośladami | str. 674

6.9.. Minimalny odstęp na drogach ekspresowych i autostradach | str. 677

7. Problematyka opiniowania zdarzeń z udziałem pojazdów elektrycznych | str. 680

7.1.. Informacje ogólne | str. 680

7.2.. Przykład sporu sądowego | str. 684

7.3.. Logistyka energetyczna | str. 685

7.4.. Pożary i inne zdarzenia drogowe | str. 685

7.5.. Dynamika ruchu samochodów elektrycznych | str. 686

7.6.. Pojazd „widmo” | str. 689

Załączniki  | str. 691

Załącznik 1  | str. 693

Załącznik 2  | str. 712

Bibliografia | str. 739

O autorach | str. 759