Ostatnie dni Prymasa Tysiąclecia - ebook

Słowo wstępne

Beatyfikacja Sługi Bożego Stefana kardynała Wyszyńskiego, która odbędzie się podczas Mszy świętej koncelebrowanej, 7 czerwca 2020 roku, na Placu Józefa Piłsudskiego w Warszawie, wieńczy blisko 40 lat modlitw o wyniesienie na ołtarze Prymasa Tysiąclecia.

Kiedy myślę o kardynale Wyszyńskim, bardzo często w moim sercu pojawia się obraz człowieka głębokiej modlitwy i wielkiego zawierzenia, dobrego i troskliwego pasterza, który prowadził Kościół w Polsce w trudnych latach komunizmu. Obejmując stolicę prymasowską w Gnieźnie i arcy­biskupią w Warszawie w 1952 roku, doświadczył wszystkiego co najtrudniejsze, włącznie z więzieniem w Rydwałdzie, Stoczku Warmińskim, Prudniku Śląskim oraz Komańczy. To odsunięcie od urzędu, a przede wszystkim od wiernych, przyjął z heroiczną wiarą i pokorą. I pomimo że było to bardzo bolesne doświadczenie, zaowocowało błogosławionymi darami – Jasnogórskimi Ślubami Narodu oraz dziewięcioletnim programem przygotowania naszego narodu do obchodów Millenium Chrztu Polski.

Po blisko 30 latach od śmierci kardynała Wyszyńskiego myślę o nim także jako o mężu stanu, który z pełnym oddaniem i miłością służył Kościołowi i Ojczyźnie. Zawsze czynił to w sposób odważny i roztropny. Wszędzie tam, gdzie widział sens dialogu dla dobra Kościoła i Polaków, wybierał drogę dialogu.

Stefan Wyszyński zmarł 28 maja 1981 roku po ciężkiej chorobie. Książka pt. Ostatnie dni Prymasa Tysiąclecia, która trafia do rąk Czytelników, jest niejako diariuszem sporządzonym przez ks. Bronisława Piaseckiego, osobistego sekretarza Stefana kardynała Wyszyńskiego. Publikacja oprócz wiernego zapisu ostatniego etapu życia Prymasa ukazuje jego niezłomną wiarę – zawierzenie Bogu i bezgraniczną ufność Maryi – Soli Deo per Mariam.

Dziękując autorowi, ks. Bronisławowi Piaseckiemu za refleksje, osobiste świadectwo i trud przygotowania publikacji, wyrażam nadzieję, że jej treści zafascynują Czytelników osobą, nauczaniem i głębokim życiem duchowym Stefana kardynała Wyszyńskiego, Prymasa Polski, o którym 30 października 1979 roku św. Jan Paweł II powiedział: Zawsze byłem przekonany o tym, że Duch Święty powołał Waszą Eminencję w wyjątkowym momencie dziejów Ojczyzny i Kościoła – i to nie tylko Kościoła w Polsce, ale także na świecie. Patrzyłem na to trudne, ale jakże błogosławione wezwanie od czasów mojej młodości i dziękowałem za nie Bogu, jako za łaskę szczególną dla Kościoła i Polski. Dziękowałem za to, że taką moc dał człowiekowi i zawsze za to dziękuję.

Trwając w oczekiwaniu na beatyfikację, wszystkim, którzy sięgną po niniejszą publikację, z serca błogosławię

Warszawa, 4 marca 2020 roku

Kazimierz kardynał Nycz

Arcybiskup, Metropolita WarszawskiWszystko zawierzył Maryi

Mam w pamięci Stefana kardynała Wyszyńskiego, Prymasa Polski jako świadka Ewangelii, obrońcy człowieka i Kościoła. Przez blisko 33 lata niestrudzenie przemierzał On polską ziemię, aby nadal, tak jak dawniej, była wierna Bogu, Krzyżowi, Ewangelii i Kościołowi. Tak szeroki zakres działalności pasterskiej w wymiarze Kościoła i Narodu w ostatnim etapie życia Prymasa Tysiąclecia zawęził się – miejscem Jego posługiwania stało się łoże cierpienia.

Mimo opadania z sił Ksiądz Prymas nie zwalniał tempa pracy. Całą mocą woli mobilizował się, aby do końca wypełniać swoje pasterskie obowiązki. Odwołał Go Bóg „z marszu”. Tak głęboko wszczepiony w sprawy ludzi, w tajemnicy odchodzenia do Pana był – jak każdy człowiek – wewnętrznie samotny. Wyłączony przez chorobę z bieżących wydarzeń boleśnie odczuwał swoją niemoc wobec ciążącej na Nim odpowiedzialności.

Pragnąłbym, chociaż w niewielkiej mierze, przybliżyć ostatnie chwile odchodzenia naszego Pasterza wszystkim, którzy z oddalenia, lecz z głęboką troską i niepokojem towarzyszyli Mu w ostatnich dniach Jego życia.

Relację rozpoczynam od l marca 1981 roku, ponieważ mniej więcej od tego czasu można już było zauważyć pewne oznaki rozwijającej się ciężkiej choroby. Chciałbym dać, w miarę możliwości, obiektywny obraz faktów i zdarzeń, wypełniających te trudne chwile, których byłem naocznym świadkiem. W publikacji korzystałem przede wszystkim z osobistych notatek Księdza Prymasa, zatytułowanych Pro memoria. W treści i formie tego zapisu wyodrębniają się dwa nurty: refleksje o charakterze ascetycznym oraz notatki dotyczące bieżących spraw. W książce cytuję fragmenty jednego i drugiego nurtu, zaznaczając je – „Dziennik duszy” i „Notatki”. Ponadto uwzględniam relacje personelu lekarskiego i pielęgniarskiego, wypowiedzi domowników i najbliższych współpracowników oraz odwołuję się do osobistych obserwacji i notatek.

Drugą część publikacji stanowią przemówienia Księdza Prymasa wygłoszone w omawianym okresie – znaczna ich liczba nie była dotąd publikowana. Po tej części książki zamieściłem refleksje, jako Post scriptum, które są zwróceniem uwagi Czytelnika na istotne obszary działalności Prymasa Tysiąclecia, Niekorowanego Króla Polski – jak napisano na jednej z szarf umieszczonych na wieńcu pogrzebowym.

Zamieszczone w książce historyczne zdjęcia pochodzą z ostatniego okresu życia Księdza Prymasa; wśród fotografii jest kilka z wcześniejszych lat, na co chciałbym zwrócić uwagę Czytelnika.

Obecne wydanie książki „Ostatnie dni Prymasa Tysiąclecia” jest hołdem złożonym beatyfikowanemu Prymasowi Wyszyńskiemu, u którego boku dane mi było pełnić przez siedem lat obowiązki osobistego sekretarza.

ks. Bronisław Piasecki

Warszawa, marzec 2020l marca 1981 roku, Warszawa. W Bazylice Archikatedralnej świętego Jana w Warszawie Prymas Stefan Wyszyński przewodniczy uroczystości odsłonięcia i poświęcenia tablicy pamiątkowej ku czci Stefana Starzyńskiego – prezydenta walczącej Warszawy 1939 roku. Wierni wypełniają świątynię. W stallach zasiada Społeczny Komitet Budowy Pomnika wraz z prezesem Januszem Regulskim. Mszę świętą celebruje biskup Jerzy Modzelewski. Po niej Prymas wygłasza słowo pasterskie o znaczeniu wybitnych postaci w dziejach Narodu. Motto stanowią słowa z Księgi Mądrości: „Wychwalajcie mężów sławnych i ojców waszych” (Syr 44, 1-2).

Kazanie jest skierowane nie tylko do zebranych w Katedrze, ale do całego narodu. Zazwyczaj taki charakter miały słowa Księdza Prymasa wypowiadane na ambonie warszawskiej katedry:

Polska żyje i żyć będzie. Człowiek w Narodzie żyje nie tylko dla siebie i nie tylko na dziś, ale także w wymiarze dziejów Narodu. Jeżeli powtarzano nam „Finita la Polonia”, a głos z Watykanu mówił: „Polska nie chce umrzeć”, to było to tylko potwierdzenie woli Narodu. Polska może żyć własnymi siłami, własnymi mocami, rodzimą kulturą wzbogacaną przez Ewangelię Chrystusa i przez czujne, rozważne działanie Kościoła. Polska może żyć tu, gdzie jest, ale musi mieć ku temu moc. Musi patrzeć i ku przeszłości, aby lepiej osądzać rzeczywistość, i mieć ambicję trwania w przyszłości. Naród jest jak mocne drzewo, które podcinane w swych korzeniach, wypuszcza nowe. Może to drzewo przejść przez burze, mogą one urwać mu koronę chwały, ale ono nadal trzyma się mocno ziemi i budzi nadzieję, że się odrodzi (...)¹.

Po kazaniu Ksiądz Prymas dokonuje odsłonięcia i poświęcenia tablicy Stefana Starzyńskiego – obrońcy honoru Warszawy. Jest to ostatnie wystąpienie Prymasa w Jego warszawskiej katedrze. Gdy przyszedł do Stolicy, zastał ją w gruzach. Dokonał odbudowy tej świątyni, wkładając wiele trudu i serca w to dzieło. Tutaj, w warszawskiej Katedrze świętego Jana, przez 33 lata służył stolicy i całemu narodowi.

2 marca, Warszawa. W prywatnej kaplicy w swojej rezydencji przy ulicy Miodowej o godzinie 8.00 Prymas Wyszyński przyjmuje grupę sióstr juniorystek – najmłodszych sióstr z różnych zgromadzeń zakonnych. Mszę świętą odprawia ksiądz Bronisław Piasecki. Ksiądz Prymas głosi konferencję². Dzieli się głębią swojej wiary i życiowej mądrości: Nieustannie w nas mówi Bóg: Bóg Ojciec, Bóg Syn, Bóg Duch, których my ciągle wzywamy. I On, Bóg w Trójcy, jest w nas. To jest nasze bogactwo, nasze „towarzystwo’’. Nigdy nie jesteśmy samotni. Starajmy się nawiązywać z Nim żywy kontakt, a zobaczymy, jak w promieniach Bożej miłości rozwiązują się wszystkie trudności osobiste.

Po Mszy świętej Ksiądz Prymas udaje się na krótkie spotkanie do sali audiencyjnej, gdzie odbywa się serdeczna rozmowa, wspólna fotografia i wręczenie darów. Każda siostra otrzymuje tekst Pisma świętego Nowego Testamentu z życzeniem, aby się z tą księgą nigdy nie rozstawała.

W tym samym dniu Stefan kardynał Wyszyński kieruje słowo do chorych na Wielki Post³ nagrane na taśmę magnetofonową. Od wielu lat utrwalił się zwyczaj, że opiekunowie parafialni, odwiedzając chorych, zarówno w szpitalach, jak i w domach prywatnych w okresie Wielkiego Postu, odtwarzają im z magnetofonu słowa Księdza Prymasa. Są one zachętą do przeżywania choroby i cierpienia w łączności z Chrystusem zbawiającym przez krzyż.

Ksiądz Prymas prosi chorych o pomoc, ukazuje im zadania w Ojczyźnie: Trzeba dokonać jakiegoś olbrzymiego zwrotu sumień. Bóg pragnie otworzyć bramy naszych serc Odkupicielowi człowieka. Tę pracę musi ktoś wesprzeć.

W godzinach popołudniowych wyjazd do Choszczówki pod Warszawą. W założeniu ma to być krótki odpoczynek, ale Ksiądz Prymas jak zwykle zabiera ze sobą walizę urzędowych pism, listów i akt, aby, korzystając z ciszy oraz odosobnienia, załatwić najpilniejsze sprawy korespondencyjne. Rezultatem podobnych wyjazdów na tzw. wypoczynek bywało niekiedy kilkadziesiąt listów i pism urzędowych. Tak było i tym razem.

3 marca, Choszczówka. Cały dzień Ksiądz Prymas pracuje przy biurku. W Notatkach pod datą 3 marca czytamy: Zasiadam twardo do pracy kancelaryjnej, by „wyczyścić” teczki z listami. Praca trwa do wieczora. Korespondencja zajmowała Prymasowi dużo czasu. Żadnego pisma ani listu nie pozostawiał bez odpowiedzi. Listy, które znalazły się na Jego biurku, musiały być załatwione. Kosztem własnego wypoczynku zawsze znajdował na to czas.

4 marca, Popielec, Choszczówka. Wspólna modlitwa Instytutu Prymasowskiego na rozpoczęcie Wielkiego Postu. Msza święta z homilią. Ukazując istotny sens liturgicznego okresu przygotowania do święta Paschalnego, Prymas Wyszyński mówi: Oto nadchodzi czas sposobny – tempus acceptabile, czas zbawienia – tempus salutis. Jest to okres radosny w liturgii Kościoła. Jeżeli nawet Kościół rozpoczyna go od posypania naszych głów popiołem, to i wtedy mówi do nas: „Nawróćcie się i wierzcie Ewangelii” (...) W tym duchu, Dzieci Boże, przyjmiemy nawet popiół, wiedząc, że jest on znakiem potęgi Boga przez Zmartwychwstanie. Życie cię zamieni w popiół, ale Bóg, który w tobie jest, ożywi te popioły. Chociażbyś spopielał całym twoim życiem, przez wiarę w Ewangelię przywróci ci zmartwychwstanie.

Po homilii poświęcenie popiołu. Prymas pierwszy pochyla głowę, by przyjąć liturgiczny obrzęd. Po południu przybywa biskup Bronisław Dąbrowski. Po swoim powrocie z Rzymu informuje Prymasa Wyszyńskiego o bieżących sprawach Stolicy Apostolskiej i o sytuacji w kraju. Przedstawia rezultaty obrad Komisji Wspólnej (Komisja Wspólna przedstawicieli Rządu PRL i Episkopatu Polski).

5 marca, Warszawa. Przed południem Ksiądz Prymas bierze udział w konferencji dziekanów archidiecezji warszawskiej. Na zakończenie wygłasza słowo pasterskie⁴ dotyczące głównie sytuacji społeczno-politycznej kraju oraz stosunku Kościoła do „Solidarności” Rolników Indywidualnych. Konferencja przedłuża się do godziny 14.30.

6 marca, Warszawa. Ten dzień można potraktować jako przykładowy dzień audiencji. Już na Mszę świętą przybywa wiele osób, m.in.: profesor z Argentyny, polska lekarka z Libii, pracownik Instytutu Rodziny przy Akademii Teologii Katolickiej, jeden z pisarzy katolickich, przełożona sióstr franciszkanek z Lasek w związku z procesem informacyjnym księdza Władysława Korniłowicza. Ksiądz Prymas bardzo zabiegał o przeprowadzenie tego procesu. Ojciec Korniłowicz był Jego kierownikiem duchowym przez wiele lat.

Godzina 10.00 – dalszy ciąg audiencji. Prymas Polski przyjmuje m.in.: rektora Akademii Teologii Katolickiej, dyrektora biblioteki prymasowskiej w Łowiczu i delegację Franciszkańskich Rodzin Zakonnych w związku ze zbliżającym się jubileuszem 800-lecia urodzin świętego Franciszka z Asyżu. Do nich wygłasza jubileuszowe przemówienie⁵. Następnie przyjmuje dwóch duszpasterzy polskich z Republiki Federalnej Niemiec, prowadzących misję Nawiedzenia Obrazu Matki Bożej Jasnogórskiej w ośrodkach polonijnych, ponadto redaktora polskiej wersji Księgi Godzin Kanonicznych, dziekana jednej z wyższych uczelni, matkę prowincjalną sióstr salezjanek, grupę księży ruchu „Światło-Życie” z archidiecezji warszawskiej.

Po południu dalszy ciąg audiencji – wizyta jednego z ambasadorów, a następnie rozmowa z przedstawicielem władz państwowych.

7 marca, Warszawa. W „Dzienniku duszy” Ksiądz Prymas w tym sobotnim dniu notuje:

Cordi Immaculato Virginis Mariae – honor et laus⁶. Godzina 10.00 – sesja Kurii Metropolitalnej Warszawskiej. Prace sesji trwają do godziny 14.30. Po południu przybywa ksiądz prałat Józef Michalik, rektor Kolegium Polskiego w Rzymie. W czasie spotkania Prymas Wyszyński przekazuje mu kopię Obrazu Matki Bożej Częstochowskiej dla kaplicy Kolegium.

8 marca, Choszczówka. Dzień przeznaczony na odpoczynek. Ksiądz Prymas zapisuje w „Notatkach”: Postanawiam siedzieć kamieniem nad porządkiem dziennym najbliższej Rady Głównej Episkopatu. Wieczorem „porządek” jest gotowy.

9 marca, Warszawa. O godzinie 11.00 w rezydencji przy ulicy Miodowej Ksiądz Prymas uczestniczy w sesji Senatu Akademii Teologii Katolickiej. Wygłasza przemówienie do Senatu Akademii⁷. Sesja trwa dwie i pół godziny. Tego samego dnia udaje się do kościoła akademickiego świętej Anny, gdzie w podziemiach odbywa się inscenizacja utworu Karola Wojtyły Przed sklepem jubilera. Sztukę wystawiają artyści scen warszawskich. Prymas z zainteresowaniem i uwagą uczestniczy w przedstawieniu. Na zakończenie wygłasza słowo o sylwetce duchowej i filozoficznej autora.

10 marca, Warszawa. Sesja Rady Głównej Episkopatu. W czasie porannej Mszy świętej Ksiądz Prymas modli się w intencji prac biskupów. Tak jest zazwyczaj, gdy w Jego domu odbywają się obrady Episkopatu. Jeszcze przed rozpoczęciem prac Rady Głównej przybywa grupa rolników, przedstawicieli „Solidarności” Rolników Indywidualnych, wracających ze zjazdu w Poznaniu. Proszą o opiekę nad rolnikami. Prace Rady Głównej trwają od godziny 10.45 do godziny 20.00.

11-12 marca, Warszawa. Tego dnia odbywa się 178. Konferencja Plenarna Episkopatu Polski. Obrady trwają od godziny 10.00 do godziny 20.00. Przez cały czas konferencji przewodniczy Ksiądz Prymas. Omawiane są trudne sprawy dotyczące zarówno Kościoła, jak i całego kraju. Dla zilustrowania wielości i wagi problemów, które musiał podejmować Ksiądz Prymas w ostatnich tygodniach życia, załączam tekst komunikatu z tej konferencji.

Komunikat ze 178 Konferencji Plenarnej Episkopatu

Pod przewodnictwem Prymasa Polski, Stefana Kardynała Wyszyńskiego, odbyła się w Warszawie w dniach 11 i 12 marca 1981 roku Konferencja Episkopatu Polski. Wzięło w niej udział 67 biskupów. Obrady Konferencji poprzedziło posiedzenie Rady Głównej Episkopatu, które miało miejsce w Warszawie 10 marca.

1. Mając ustawicznie w pamięci wskazania Ojca Świętego – by w duchu umiłowania wolności i sprawiedliwości społecznej zachować pokój, roztropność i rozwagę chrześcijańską – biskupi poświęcili wiele uwagi aktualnej sytuacji społeczno-politycznej, zawodowej i gospodarczej w kraju oraz zadaniom Kościoła w tym trudnym okresie naszych dziejów. Sytuacja jest złożona i delikatna. Wymaga ona od wszystkich rodaków, bez względu na przekonania religijne, światopoglądowe i polityczne, rozważnego działania w pokoju dla rozwoju tych osiągnięć, które dokonały się w naszym kraju w okresie od sierpnia 1980 roku. Wszyscy muszą mieć na względzie najwyższe dobro Ojczyzny, jakim jest wolność i suwerenność. Wszyscy też muszą podjąć wysiłki, aby spokojem, solidną pracą i gospodarnością przyczynić się do tego, by w Ojczyźnie naszej nie było głodnych i cierpiących niedostatek. Szlachetny zryw ku odnowie moralnej, zawodowej, społecznej i gospodarczej, który ogarnia wszystkie warstwy społeczne, budzi nadzieję na skuteczne i trwałe przezwyciężenie zaistniałych kryzysów własnymi siłami Polaków.

2. Wielką nadzieją na te przeobrażenia są nowe związki zawodowe ludzi pracy i odnawiający się ruch związkowy. Związki zawodowe spełnią owe powszechne nadzieje, jeśli swą działalność – opartą na zdrowych podstawach nauki społecznej – skoncentrują głównie na zadaniach społeczno-zawodowych. Zadaniem związków zawodowych jest obrona praw ludzi pracujących oraz zabezpieczenie im należytych warunków pracy, bytu i życia kulturalnego. Sami ludzie pracy muszą być czujni, aby ich słusznych wysiłków na rzecz odnowy życia naszego kraju nikt nie wykorzystywał dla wąskich celów prywatnych lub grupowych, obcych interesom Narodu. Wszyscy musimy zachować roztropne zdyscyplinowanie wobec pojawiających się prób prowokacji i zakłócania pracy nad odnową. Wiadomo, że wszystko co nowe ma swych przeciwników. Ład, zdyscyplinowanie i cierpliwość potrzebne są zarówno ze strony społeczeństwa zorganizowanego w grupy społeczne, jak i rządzących. Decyzje pochopne prowadzą do szkodliwych napięć społecznych i osłabiają proces stabilizacji życia w kraju. Roztropność w działaniu jest obecnie potrzebna szczególnie w dochodzeniu należnych praw i w utrzymaniu porządku społecznego. Kraj nasz nie może być krajem nieładu ani krajem więźniów politycznych. Polska nie może utracić zasłużonego historycznie dobrego imienia kraju, w którym panuje tolerancja przekonań religijnych i politycznych. Musimy wszyscy starać się o praworządność we wszystkich dziedzinach życia kraju oraz o podmiotowość narodu.

3. Palącym problemem, wobec którego stoi nasz kraj, jest wyżywienie narodu. Oczy wszystkich rzetelnych obywateli są zwrócone ku polskiej wsi z życzliwością i zaufaniem. Jesteśmy pełni uznania i podziwu dla pracy rolników broniących z taką wytrwałością prawa własności swego zagonu i dochodzących swych uzasadnionych uprawnień. Mają oni prawo, podobnie jak pracownicy innych resortów gospodarki narodowej, do zrzeszania się w związki zawodowe, które będą służyć ich interesom, a jednocześnie sprzyjać prawidłowemu rozwojowi ekonomii całego kraju. Głęboka nadzieja wiąże się z powstającymi niezależnymi samorządnymi związkami zawodowymi rolników indywidualnych. Rozładują one istniejące napięcia i przywrócą zaufanie do władzy, a przede wszystkim przyczynią się do wydajności rolnej. Prawo do takich związków osadzone jest w katolickiej nauce społecznej. Kościół będzie wspierał wysiłki polskiego rolnika w jego patriotycznej i społecznej służbie narodowi.

4. Poważną rolę w dokonującym się procesie odnowy naszego kraju – na właściwym sobie polu moralnym – odgrywają duszpasterze. Są oni przede wszystkim sługami Ewangelii i Bożego pokoju. Choć jako obywatele dzielą troski społeczeństwa i odpowiedzialność za należyty poziom życia publicznego w kraju, to jednak muszą oni stać ponad sprawami ściśle politycznymi i nie utożsamiać się z żadną grupą, ponieważ ich misja jest uniwersalna względem wszystkich. Działalność polityczna jest zadaniem głównie katolików świeckich, którzy zobowiązani są kierować się w swojej aktywności publicznej zasadami katolickiej nauki społecznej. Biskupi skierowali specjalny list do kapłanów, dzieląc się z nimi swoimi troskami i uwydatniając właściwe ich zadania, szczególnie w obecnej sytuacji.

5. Uczestnicy obrad plenarnych zapoznali się z przebiegiem prac Komisji Wspólnej Przedstawicieli Rządu PRL i Episkopatu Polski, stwierdzając pewien postęp w tych rozmowach, zwłaszcza w zakresie regulowania niektórych bolesnych spraw, które ograniczały prawa ludzi wierzących. Chodzi m.in. o zabezpieczenie prawa do wolności praktyk religijnych dzieci i młodzieży na koloniach, obozach i zimowiskach, w zakładach opiekuńczo-wychowawczych, a także o zabezpieczenie duszpasterstwa w szpitalach, państwowych domach opieki, sanatoriach oraz zakładach poprawczych i penitencjarnych. Podczas rozmów Komisji Wspólnej uznano, że punkty katechetyczne są rzeczywistością trwałą i dlatego władze państwowe będą udzielać zezwoleń na budowanie ośrodków katechetycznych. Biskupi oczekują opublikowania odpowiednich norm prawnych zgodnych z powziętymi ustaleniami.

6. Biskupi przyjęli z zadowoleniem informacje o ostatecznym ustaleniu zasad sprowadzania ze Stolicy Apostolskiej czasopisma „Osservatore Romano” w języku polskim i uzgodnieniu zasad jego rozprowadzania przez parafie. Wierni mogą zaopatrywać się w to czasopismo – zawierające głównie przemówienia Jana Pawła II, informacje o działalności Stolicy Apostolskiej i o życiu Kościoła – u swoich proboszczów.

7. Biskupi zapoznali się z dotychczasowym przebiegiem akcji pomocy z zagranicy w postaci przesyłek żywności i lekarstw, kierowanych na ręce Prymasa Polski i Komisji Charytatywnej Episkopatu Polski. Pomoc ta napływa z katolickich ośrodków, głównie z Europy Zachodniej; jest rozdzielana najbardziej potrzebującym za pośrednictwem diecezji i parafii. Władze państwowe udzieliły zwolnień od opłat celnych na transporty z żywnością i lekarstwami. Biskupi Polski wyrażają wszystkim zagranicznym ofiarodawcom w imieniu potrzebujących i obdarowanych szczere podziękowanie. Dla unormowania pracy charytatywnej w Polsce i zharmonizowania jej z pracą kościelnych związków Caritas w różnych krajach powstaje pilna potrzeba utworzenia także w naszym kraju kościelnego związku Caritas.

8. Wszelkie zewnętrzne starania, mające na celu odnowę Ojczyzny, wydadzą upragniony owoc, jeżeli nastąpi rehabilitacja Bożego prawa w naszym życiu narodowym, społecznym, rodzinnym i osobistym. W związku z tym Konferencja Episkopatu zatwierdziła przygotowany przez Komisję Maryjną List Pasterski na uroczystość Królowej Polski. Biskupi wzywają cały Naród do głębokiej przemiany moralnej, do zerwania ze złem w imię miłości Chrystusa i Jego Matki. Miłość ta stanowi duchową siłę naszego Narodu. Jak potężne życiowo jest działanie Matki Najświętszej świadczyło, złożone w czasie Konferencji, sprawozdanie z przebiegu Maryjnego Nawiedzenia w stolicy.

9. Okres Wielkiego Postu, który dla całej wspólnoty świętego Kościoła stwarza głęboką atmosferę, kieruje nasze myśli ku potrzebie wewnętrznego odrodzenia przez pokutę i sakramenty święte. Wypróbowaną sposobność do przeżycia tego odrodzenia stanowią doroczne rekolekcje. Biskupi wzywają zarówno duszpasterzy, jak i wszystkich wiernych do zatroszczenia się o gruntowne przeprowadzenie ćwiczeń rekolekcyjnych, które są niezbędne jako przygotowanie do radosnych i zwycięskich Świąt Wielkanocnych.

10. Biskupi wystosowali do Ojca Św. Jana Pawła II list z podziękowaniem za to, że mocą Jego decyzji zasłużeni dla chrześcijaństwa Słowiańszczyzny święci Cyryl i Metody zostali ustanowieni – obok św. Benedykta – patronami Europy.

Na zakończenie obrad biskupi udzielili całej Ojczyźnie pasterskiego błogosławieństwa.

Warszawa, 13 marca 1981 roku