Pedagogika medialna - ebook
Wydawnictwo:
Data wydania:
27 września 2021
Format ebooka:
EPUB
Format
EPUB
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najpopularniejszych formatów e-booków na świecie.
Niezwykle wygodny i przyjazny czytelnikom - w przeciwieństwie do formatu
PDF umożliwia skalowanie czcionki, dzięki czemu możliwe jest dopasowanie
jej wielkości do kroju i rozmiarów ekranu. Więcej informacji znajdziesz
w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Format
MOBI
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najczęściej wybieranych formatów wśród czytelników
e-booków. Możesz go odczytać na czytniku Kindle oraz na smartfonach i
tabletach po zainstalowaniu specjalnej aplikacji. Więcej informacji
znajdziesz w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Multiformat
E-booki sprzedawane w księgarni Virtualo.pl dostępne są w opcji
multiformatu - kupujesz treść, nie format. Po dodaniu e-booka do koszyka
i dokonaniu płatności, e-book pojawi się na Twoim koncie w Mojej
Bibliotece we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego
tytułu. Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na
karcie produktu przy okładce. Uwaga: audiobooki nie są objęte opcją
multiformatu.
czytaj
na tablecie
Aby odczytywać e-booki na swoim tablecie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. Bluefire
dla EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na czytniku
Czytanie na e-czytniku z ekranem e-ink jest bardzo wygodne i nie męczy
wzroku. Pliki przystosowane do odczytywania na czytnikach to przede
wszystkim EPUB (ten format możesz odczytać m.in. na czytnikach
PocketBook) i MOBI (ten fromat możesz odczytać m.in. na czytnikach Kindle).
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na smartfonie
Aby odczytywać e-booki na swoim smartfonie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. iBooks dla
EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
Czytaj fragment
Pobierz fragment
Pobierz fragment w jednym z dostępnych formatów
Pedagogika medialna - ebook
Po 14 latach od pierwszego wydania oddajemy do rąk Czytelników poszerzone i zaktualizowane wydanie podręcznika Pedagogika medialna, uwzględniające postęp, jaki w ostatnim czasie dokonał się w teorii i praktyce tej dyscypliny. W podręczniku zrelacjonowano dokonania pedagogiki kognitywistycznej w sferze rozwiązywania problemów wychowawczych oraz w samym procesie kształcenia. Treść podręcznika została uporządkowana według pięciu filarów pedagogiki medialnej:
• procesy zmian społecznych wynikające z oddziaływania mediów na człowieka i społeczeństwo;
• podstawy teoretyczne i praktyka edukacyjna tworzące współczesny kształt pedagogiki medialnej;
• zagrożenia wynikające z kształtowania opinii publicznej i jednostki przez nowe media i opis wynikających z tego skutków zmian kulturowych i społecznych;
• kształcenie z wykorzystaniem mediów – ze szczególnym naciskiem na edukację na odległość oraz działania twórcze i współpracę;
• metodyka kształcenia, w ramach której kładzie się nacisk na umiejętności wykorzystania nowych mediów przez nauczycieli.
Pedagogika medialna zasługuje na miejsce w kanonie literatury pedagogicznej. Z pewnością znajdzie czytelników wśród szerokiej grupy nauczycieli akademickich, studentów kierunków nauczycielskich oraz nauczycieli szkół podstawowych i ponadpodstawowych zainteresowanych nowoczesnymi mediami i metodyką ich wykorzystywania w codziennej praktyce edukacyjnej. Myślę, że sięgną po nią również rodzice w celu poznania wyzwań jakie stają przed współczesną szkołą i ich dziećmi.
Z recenzji prof. dr hab. Stefana M. Kwiatkowskiego
| Kategoria: | Pedagogika |
| Zabezpieczenie: |
Watermark
|
| ISBN: | 978-83-01-21974-1 |
| Rozmiar pliku: | 3,6 MB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
PRZEDMOWA
We współczesnym świecie nowe media stały się nieodzowne dla człowieka w jego codziennym życiu, wpływają na wszelką działalność podejmowaną w skali jednostkowej i społecznej. Wywołują także różnorodne skutki. Z jednej strony są niezbędne w komunikacji międzyludzkiej, sprzyjają rozwojowi społecznemu i kulturowemu, z drugiej – przyczyniają się do powstawania wielu problemów generujących niepożądane następstwa. Ten dualizm wpływa na kształtowanie się roli oraz miejsca nowych mediów we współczesnej cywilizacji, co z kolei wpływa na edukację.
Technologie informacyjno-komunikacyjne stały się motorem napędzającym szeroko pojmowany rozwój, co powoduje, że to, co jeszcze parę lat temu uznawano za nowoczesne, dziś staje się mało przydatne, nieprzystające do współczesnej rzeczywistości. Dokonująca się zmiana zostawia istotny ślad na psychice człowieka i wpływa na jego aktywność w obszarze nauczania – uczenia się. Tempo dokonujących się przemian oddziałuje na sposób postrzegania problemów i systematyczne rozszerzanie się przestrzeni dyskursu w obrębie pedagogiki medialnej. Z tego względu zdecydowaliśmy się na drugie, zmienione i poszerzone, wydanie podręcznika _Pedagogika medialna_, gdzie oparliśmy się na znaczącym postępie, jaki w ostatnich latach dokonał się w teorii i praktyce pedagogiki medialnej. Na uwagę zasługują również dokonania pedagogiki kognitywistycznej w sferze rozwiązywania problemów wychowawczych oraz w samym procesie kształcenia.
W podręczniku skoncentrowano się na pięciu filarach pedagogiki medialnej:
• procesach zmian społecznych wynikających z oddziaływania mediów na człowieka i społeczeństwo;
• podstawach teoretycznych i praktyce edukacyjnej tworzących współczesny kształt pedagogiki medialnej;
• zagrożeniach wynikających z kształtowania opinii publicznej i jednostki przez nowe media i opis wynikających z tego skutków zmian kulturowych i społecznych;
• kształceniu z wykorzystaniem mediów – ze szczególnym naciskiem na edukację na odległość oraz działania twórcze i współpracę;
• metodyce kształcenia, w ramach której kładzie się nacisk na umiejętności wykorzystania nowych mediów przez nauczycieli.
Prezentowane w podręczniku treści obejmują jeden z najważniejszych obszarów funkcjonowania człowieka, jakim jest komunikacja w wymiarze jednostkowym i społecznym. Wzrastające znaczenie trafnego wyboru informacji we współczesnej cywilizacji wpływa w istotny sposób na podejmowanie wszelkich decyzji. Aby były one właściwe i przynosiły człowiekowi korzyści, potrzebna jest wiedza o działaniu nowych mediów, dokonywanych za ich pomocą manipulacjach, stosowanych zabiegach w obszarze inżynierii i ewolucji społecznej, wpływającej na ograniczanie, a często też eliminowanie zagrożeń nękających ludzkość od pradziejów. Wiedza o mechanizmach występujących w relacjach człowiek–media–człowiek ma zasadnicze znaczenie dla społeczeństwa funkcjonującego w ramach demokratycznego państwa. Ma także znaczenie dla eliminowania pokusy budowania układu pan–niewolnik. Problem ten staje się jednym z podstawowych dla edukacji. Stąd wynika tak duża rola pedagogiki medialnej. Pytanie o kształcenie i wychowanie uniemożliwiające, a przynajmniej ograniczające możliwość zaistnienia takich niepożądanych zjawisk jest we współczesnym świecie niezwykle zasadne, jeśli weźmie się pod uwagę możliwości technologii informacyjno-komunikacyjnej. Zastosowane w nowych mediach algorytmy wykorzystują nastawienie poznawcze człowieka, wpływając na jego zachowania, podejmowane decyzje i przyjmowane postawy. Sprytni manipulatorzy – twórcy powłoki informatycznej – oddziałują na sposób myślenia milionów ludzi. Dla pedagogiki medialnej staje się to jednym z najważniejszych problemów – nie tylko badawczych. Chodzi bowiem o fundamentalne pytanie o kształt przyszłego społeczeństwa, do formowania którego przyczynia się edukacja.
Nowe media nie tylko współtworzą oblicze społeczeństwa globalnego, wpływając na wzrost dobrobytu, lecz także są czynnikiem oddziałującym na dobre samopoczucie sytych narodów. Do niedawna nie dostrzegały one głodu i skutków wojen lokalnych. Dopiero wyraźny rozpad fundamentu tych społeczeństw, jakim była dotąd klasa średnia, uzmysławia nam rozmiar wciąż rosnących problemów społecznych i kulturowych. Bogaci stają się jeszcze bogatsi kosztem pozostałych grup społecznych. Czynnikiem sprzyjającym temu procesowi paradoksalnie są nowe media. Wyszły one z etapu pierwotnego dostarczania informacji i stały się ważnym elementem kreowania systemu rzeczywistości. Proces ten wymaga od pedagogiki medialnej określenia zachodzących zmian, znalezienia odpowiednich podstaw teoretycznych. Obecnie najbardziej przydatna w analizach zjawisk związanych z nowymi mediami jest teoria poznania. Dlatego w podręczniku stanowi ona oś przewodnią rozważań.
W dyskursie nad procesem kształcenia dużo uwagi poświęcono problemom edukacji _online_. Wynika to z przekonania autorów o jej rosnącej roli we współczesnym kształceniu i wychowaniu. System klasowo-lekcyjny funkcjonujący od chwili powstania szkoły elementarnej rozsypuje się pod wpływem nowych mediów, co ma znaczący wpływ na całą edukację. W wyniku powszechnego stosowania narzędzi technologii informacyjno-komunikacyjnych kształcenie _online_ staje się istotnym elementem edukacji. Pandemia COVID-19 uzmysłowiła również pilną konieczność głębokich przemian w myśleniu o nauczaniu – uczeniu się. Wprowadzenie na dużą skalę edukacji _online_, a także powszechność występowania narzędzi komunikacyjnych wymagają od nauczycieli nowych umiejętności metodycznych. Z tego względu jedna część podręcznika została poświęcona zasadniczym problemom dotyczącym metodyki pedagogiki medialnej. W celu lepszego zobrazowania prezentowanych treści przytoczono przykłady scenariuszy lekcji.
W procesie kształcenia z udziałem nowych mediów znaczenia nabiera komputerowa diagnostyka i terapia pedagogiczna. Wynika to z rosnących możliwości nowych mediów w indywidualizowaniu nauczania – uczenia się, dlatego w podręczniku zamieszczono zarys problemów, które są istotne dla dyskursu na gruncie pedagogiki medialnej.
Wprowadzenie technologii informacyjno-komunikacyjnej do gospodarki, zarządzania, a także kultury wywołało zapotrzebowanie na innowacyjnych pracowników i funkcjonujących w przestrzeni medialnej twórców kultury. Rozwój twórczy oddziałuje na myślenie, co ogranicza wpływ manipulacji medialnej na człowieka. Z tego względu w podręczniku zaprezentowany został zarys problemów związanych z twórczością.
Występuje tu również wiele pojęć będących podstawą pedagogiki medialnej, takich jak: media, nowe media, edukacja medialna, technologia kształcenia, technologia informacyjna. Kluczowy charakter wymienionych pojęć wymaga doprecyzowania, ponieważ w literaturze oraz w rozumieniu potocznym spotykamy różne ich ujęcia definicyjne.
Pojęcie „media”, kojarzone najczęściej z mass mediami, określa „urządzenia, instytucje, za pomocą których kieruje się pewne treści do bardzo licznej i zróżnicowanej publiczności” (_Nowa encyklopedia powszechna PWN_, t. 6, s. 255). Z punktu widzenia potrzeb pedagogiki medialnej definicja ta jest zbyt jednostronna, pomija bowiem sferę edukacyjną, gdzie komunikacja ma także wymiar indywidualny. Dlatego od wielu lat pedagodzy często używają innych sformułowań, jak „środki kształcenia”, „pomoce dydaktyczne” itp. Ponieważ pedagogika medialna zajmuje się zarówno obszarem działań mediów masowych, jak i obszarem komunikacji szkolnej, możemy przyjąć definicję przedstawioną przez Wacława Strykowskiego (1997, s. 12), która ma swoje korzenie w opracowaniach dydaktyków i technologów kształcenia (szczególnie Kupisiewicza, 1988, s. 213):
„Media są to przedmioty, materiały, urządzenia przekazujące odbiorcom określone informacje (komunikaty) przez słowo, obraz i dźwięk, a także umożliwiające im dokonywanie określonych czynności intelektualnych i manualnych”.
Przyjęcie przez pedagogikę medialną tej definicji opiera się też na sokratejskim modelu komunikowania, w którym występuje triada: nadawca – treść – odbiorca, nawiązująca do nowszych propozycji, np. interaktywnego modelu kształcenia medialnego.
Pojęcie „nowe media” pojawiło się w latach 60. XX wieku. Definiowano je jako technologię przekazu informacji odróżniającą się od tradycyjnego obrazu i słowa. W obszarze pedagogiki medialnej termin ten określa technologie przekazu: hardwarowe, np. Internet, komputer, tablet, telefon komórkowy, smartfon, telewizja satelitarna, a także softwarowe, czyli oprogramowanie. Połączenie narzędzi informatycznych z możliwościami komunikowania wizualnego, audiowizualnego, hipertekstowego oraz animacji stanowi rdzeń pojęcia „nowe media”. Cechuje je: nieograniczony przestrzenią dostęp do wszystkich użytkowników, interaktywność, powiązanie wielu stosowanych narzędzi cyfrowych oraz możliwość wykorzystywania komunikatów medialnych przez nadawców i odbiorców. Wymienione cechy nowych mediów stanowią fundament budowania relacji w społecznościach. Technika decyduje o jakości przekazu i odbioru informacji. Należy też podkreślić związki „nowych mediów” z tworzeniem i odbiorem kultury w świecie cyfrowym.
Pojęcie „edukacja medialna” zawiera dwa obszary znaczeniowe: (1) obejmujący pojęcie „media” (omówione wcześniej); (2) obejmujący pojęcie „edukacja”, które wymaga dookreślenia. Rozumie się je w szerszym kontekście – jako wszelkie procesy społeczne, których dążeniem jest przygotowanie człowieka do funkcjonowania w kulturze. W węższym znaczeniu edukacja jest kojarzona ze świadomym procesem realizowanym przez specjalnie w tym celu powołane instytucje społeczne. Spotkać możemy też rozumienie edukacji w kontekście relacji interpersonalnych lub jako zjawisko społeczne. W _Słowniku pedagogicznym_ Wincenty Okoń (1984, s. 66) przytacza łacińskie _educatio_ – wychowanie, traktując je jako źródło współczesnego rozumienia tego pojęcia. Rozwijając myśl, autor słownika określa w ten sposób „ogół procesów, których celem jest zmienianie ludzi, przede wszystkim dzieci i młodzieży – stosownie do panujących w danym społeczeństwie ideałów i celów wychowawczych”.
„Edukacja medialna”, będąca połączeniem dwóch wymienionych terminów, oznacza kształcenie, którego celem jest przygotowanie człowieka do posługiwania się nowymi mediami i odbioru przekazów medialnych. Edukacja medialna jest ważnym obszarem zainteresowania pedagogiki medialnej, zajmuje się wykorzystaniem mediów w procesie dydaktyczno-wychowawczym we wszystkich formach kształcenia, dokształcania i samokształcenia wraz z metodyką nauczania – uczenia się medialnego i informatycznego. Teoretyczną i praktyczną podstawą edukacji medialnej jest dorobek technologii kształcenia.
Przez pojęcie „technologia informacyjna” rozumie się zespół różnych środków służących wszechstronnemu posługiwaniu się informacją. Chodzi tu o jej gromadzenie, przechowywanie, przetwarzanie, prezentowanie oraz wykorzystanie w procesie komunikowania. Technologia informacyjna stanowi dział pedagogiki medialnej podejmujący zagadnienia związane z wiedzą o technologicznej stronie mediów i ich obsłudze wraz z nabywaniem umiejętności posługiwania się nimi w życiu codziennym.
Z kolei „technologia kształcenia”, integralnie związana z edukacją medialną, jest zbiorem przepisów omawiających optymalne konstruowanie procesu kształcenia wykorzystującego nowoczesne technologie komunikacyjne i dokonywanie zmian u uczących się.
W podręczniku starano się ograniczyć rozważania dotyczące problemów definicyjnych. Poza wymienionymi podstawowymi pojęciami pedagogiki medialnej oraz tymi, które są zawarte w rozdziale 1 części II (dotyczącym definicji pedagogiki medialnej), terminy zostały pominięte. Uczyniono tak w celu uzyskania lepszej przystępności tekstu, co jest głównym założeniem podręcznika, który ma przedstawiać podstawowe obszary pedagogiki medialnej będącej jedną z subdyscyplin pedagogicznych. Czytelnik pragnący zgłębić problemy definicyjne może wykorzystać liczne publikacje wyszczególnione w bibliografii, do których odsyłają autorzy poszczególnych rozdziałów.
Podręcznik _Pedagogika medialna_ przeznaczony jest dla każdego, kto pragnie poszerzyć wiedzę o mediach i ich znaczeniu dla współczesnych społeczeństw, z uwzględnieniem pedagogicznego wymiaru zjawisk występujących z ich udziałem. Podręcznik powstał z myślą o studentach kierunków nauczycielskich, czynnych zawodowo nauczycielach oraz rodzicach pragnących zrozumieć zachowania swoich dzieci, a także o osobach, które chciałyby poszerzyć kompetencje pedagogiczne związane z nowymi mediami.
Publikacja ta wypełnia lukę na rynku wydawniczym, brak jest bowiem opracowań kompleksowo ujmujących pedagogiczny aspekt istnienia mediów w społecznej przestrzeni funkcjonowania człowieka.
Pragnę w tym miejscu podziękować recenzentowi podręcznika – Profesorowi Stefanowi Kwiatkowskiemu – za cenne uwagi, które przyczyniły się do udoskonalenia treści i formy przekazu. Słowa wdzięczności za merytoryczny wkład w powstanie tej publikacji należą się autorom poszczególnych rozdziałów – Profesorom: Dorocie Chudy-Hyski, Stanisławowi Juszczykowi, Dorocie Siemienieckiej oraz Maciejowi Tanasiowi.
_Bronisław Siemieniecki_
We współczesnym świecie nowe media stały się nieodzowne dla człowieka w jego codziennym życiu, wpływają na wszelką działalność podejmowaną w skali jednostkowej i społecznej. Wywołują także różnorodne skutki. Z jednej strony są niezbędne w komunikacji międzyludzkiej, sprzyjają rozwojowi społecznemu i kulturowemu, z drugiej – przyczyniają się do powstawania wielu problemów generujących niepożądane następstwa. Ten dualizm wpływa na kształtowanie się roli oraz miejsca nowych mediów we współczesnej cywilizacji, co z kolei wpływa na edukację.
Technologie informacyjno-komunikacyjne stały się motorem napędzającym szeroko pojmowany rozwój, co powoduje, że to, co jeszcze parę lat temu uznawano za nowoczesne, dziś staje się mało przydatne, nieprzystające do współczesnej rzeczywistości. Dokonująca się zmiana zostawia istotny ślad na psychice człowieka i wpływa na jego aktywność w obszarze nauczania – uczenia się. Tempo dokonujących się przemian oddziałuje na sposób postrzegania problemów i systematyczne rozszerzanie się przestrzeni dyskursu w obrębie pedagogiki medialnej. Z tego względu zdecydowaliśmy się na drugie, zmienione i poszerzone, wydanie podręcznika _Pedagogika medialna_, gdzie oparliśmy się na znaczącym postępie, jaki w ostatnich latach dokonał się w teorii i praktyce pedagogiki medialnej. Na uwagę zasługują również dokonania pedagogiki kognitywistycznej w sferze rozwiązywania problemów wychowawczych oraz w samym procesie kształcenia.
W podręczniku skoncentrowano się na pięciu filarach pedagogiki medialnej:
• procesach zmian społecznych wynikających z oddziaływania mediów na człowieka i społeczeństwo;
• podstawach teoretycznych i praktyce edukacyjnej tworzących współczesny kształt pedagogiki medialnej;
• zagrożeniach wynikających z kształtowania opinii publicznej i jednostki przez nowe media i opis wynikających z tego skutków zmian kulturowych i społecznych;
• kształceniu z wykorzystaniem mediów – ze szczególnym naciskiem na edukację na odległość oraz działania twórcze i współpracę;
• metodyce kształcenia, w ramach której kładzie się nacisk na umiejętności wykorzystania nowych mediów przez nauczycieli.
Prezentowane w podręczniku treści obejmują jeden z najważniejszych obszarów funkcjonowania człowieka, jakim jest komunikacja w wymiarze jednostkowym i społecznym. Wzrastające znaczenie trafnego wyboru informacji we współczesnej cywilizacji wpływa w istotny sposób na podejmowanie wszelkich decyzji. Aby były one właściwe i przynosiły człowiekowi korzyści, potrzebna jest wiedza o działaniu nowych mediów, dokonywanych za ich pomocą manipulacjach, stosowanych zabiegach w obszarze inżynierii i ewolucji społecznej, wpływającej na ograniczanie, a często też eliminowanie zagrożeń nękających ludzkość od pradziejów. Wiedza o mechanizmach występujących w relacjach człowiek–media–człowiek ma zasadnicze znaczenie dla społeczeństwa funkcjonującego w ramach demokratycznego państwa. Ma także znaczenie dla eliminowania pokusy budowania układu pan–niewolnik. Problem ten staje się jednym z podstawowych dla edukacji. Stąd wynika tak duża rola pedagogiki medialnej. Pytanie o kształcenie i wychowanie uniemożliwiające, a przynajmniej ograniczające możliwość zaistnienia takich niepożądanych zjawisk jest we współczesnym świecie niezwykle zasadne, jeśli weźmie się pod uwagę możliwości technologii informacyjno-komunikacyjnej. Zastosowane w nowych mediach algorytmy wykorzystują nastawienie poznawcze człowieka, wpływając na jego zachowania, podejmowane decyzje i przyjmowane postawy. Sprytni manipulatorzy – twórcy powłoki informatycznej – oddziałują na sposób myślenia milionów ludzi. Dla pedagogiki medialnej staje się to jednym z najważniejszych problemów – nie tylko badawczych. Chodzi bowiem o fundamentalne pytanie o kształt przyszłego społeczeństwa, do formowania którego przyczynia się edukacja.
Nowe media nie tylko współtworzą oblicze społeczeństwa globalnego, wpływając na wzrost dobrobytu, lecz także są czynnikiem oddziałującym na dobre samopoczucie sytych narodów. Do niedawna nie dostrzegały one głodu i skutków wojen lokalnych. Dopiero wyraźny rozpad fundamentu tych społeczeństw, jakim była dotąd klasa średnia, uzmysławia nam rozmiar wciąż rosnących problemów społecznych i kulturowych. Bogaci stają się jeszcze bogatsi kosztem pozostałych grup społecznych. Czynnikiem sprzyjającym temu procesowi paradoksalnie są nowe media. Wyszły one z etapu pierwotnego dostarczania informacji i stały się ważnym elementem kreowania systemu rzeczywistości. Proces ten wymaga od pedagogiki medialnej określenia zachodzących zmian, znalezienia odpowiednich podstaw teoretycznych. Obecnie najbardziej przydatna w analizach zjawisk związanych z nowymi mediami jest teoria poznania. Dlatego w podręczniku stanowi ona oś przewodnią rozważań.
W dyskursie nad procesem kształcenia dużo uwagi poświęcono problemom edukacji _online_. Wynika to z przekonania autorów o jej rosnącej roli we współczesnym kształceniu i wychowaniu. System klasowo-lekcyjny funkcjonujący od chwili powstania szkoły elementarnej rozsypuje się pod wpływem nowych mediów, co ma znaczący wpływ na całą edukację. W wyniku powszechnego stosowania narzędzi technologii informacyjno-komunikacyjnych kształcenie _online_ staje się istotnym elementem edukacji. Pandemia COVID-19 uzmysłowiła również pilną konieczność głębokich przemian w myśleniu o nauczaniu – uczeniu się. Wprowadzenie na dużą skalę edukacji _online_, a także powszechność występowania narzędzi komunikacyjnych wymagają od nauczycieli nowych umiejętności metodycznych. Z tego względu jedna część podręcznika została poświęcona zasadniczym problemom dotyczącym metodyki pedagogiki medialnej. W celu lepszego zobrazowania prezentowanych treści przytoczono przykłady scenariuszy lekcji.
W procesie kształcenia z udziałem nowych mediów znaczenia nabiera komputerowa diagnostyka i terapia pedagogiczna. Wynika to z rosnących możliwości nowych mediów w indywidualizowaniu nauczania – uczenia się, dlatego w podręczniku zamieszczono zarys problemów, które są istotne dla dyskursu na gruncie pedagogiki medialnej.
Wprowadzenie technologii informacyjno-komunikacyjnej do gospodarki, zarządzania, a także kultury wywołało zapotrzebowanie na innowacyjnych pracowników i funkcjonujących w przestrzeni medialnej twórców kultury. Rozwój twórczy oddziałuje na myślenie, co ogranicza wpływ manipulacji medialnej na człowieka. Z tego względu w podręczniku zaprezentowany został zarys problemów związanych z twórczością.
Występuje tu również wiele pojęć będących podstawą pedagogiki medialnej, takich jak: media, nowe media, edukacja medialna, technologia kształcenia, technologia informacyjna. Kluczowy charakter wymienionych pojęć wymaga doprecyzowania, ponieważ w literaturze oraz w rozumieniu potocznym spotykamy różne ich ujęcia definicyjne.
Pojęcie „media”, kojarzone najczęściej z mass mediami, określa „urządzenia, instytucje, za pomocą których kieruje się pewne treści do bardzo licznej i zróżnicowanej publiczności” (_Nowa encyklopedia powszechna PWN_, t. 6, s. 255). Z punktu widzenia potrzeb pedagogiki medialnej definicja ta jest zbyt jednostronna, pomija bowiem sferę edukacyjną, gdzie komunikacja ma także wymiar indywidualny. Dlatego od wielu lat pedagodzy często używają innych sformułowań, jak „środki kształcenia”, „pomoce dydaktyczne” itp. Ponieważ pedagogika medialna zajmuje się zarówno obszarem działań mediów masowych, jak i obszarem komunikacji szkolnej, możemy przyjąć definicję przedstawioną przez Wacława Strykowskiego (1997, s. 12), która ma swoje korzenie w opracowaniach dydaktyków i technologów kształcenia (szczególnie Kupisiewicza, 1988, s. 213):
„Media są to przedmioty, materiały, urządzenia przekazujące odbiorcom określone informacje (komunikaty) przez słowo, obraz i dźwięk, a także umożliwiające im dokonywanie określonych czynności intelektualnych i manualnych”.
Przyjęcie przez pedagogikę medialną tej definicji opiera się też na sokratejskim modelu komunikowania, w którym występuje triada: nadawca – treść – odbiorca, nawiązująca do nowszych propozycji, np. interaktywnego modelu kształcenia medialnego.
Pojęcie „nowe media” pojawiło się w latach 60. XX wieku. Definiowano je jako technologię przekazu informacji odróżniającą się od tradycyjnego obrazu i słowa. W obszarze pedagogiki medialnej termin ten określa technologie przekazu: hardwarowe, np. Internet, komputer, tablet, telefon komórkowy, smartfon, telewizja satelitarna, a także softwarowe, czyli oprogramowanie. Połączenie narzędzi informatycznych z możliwościami komunikowania wizualnego, audiowizualnego, hipertekstowego oraz animacji stanowi rdzeń pojęcia „nowe media”. Cechuje je: nieograniczony przestrzenią dostęp do wszystkich użytkowników, interaktywność, powiązanie wielu stosowanych narzędzi cyfrowych oraz możliwość wykorzystywania komunikatów medialnych przez nadawców i odbiorców. Wymienione cechy nowych mediów stanowią fundament budowania relacji w społecznościach. Technika decyduje o jakości przekazu i odbioru informacji. Należy też podkreślić związki „nowych mediów” z tworzeniem i odbiorem kultury w świecie cyfrowym.
Pojęcie „edukacja medialna” zawiera dwa obszary znaczeniowe: (1) obejmujący pojęcie „media” (omówione wcześniej); (2) obejmujący pojęcie „edukacja”, które wymaga dookreślenia. Rozumie się je w szerszym kontekście – jako wszelkie procesy społeczne, których dążeniem jest przygotowanie człowieka do funkcjonowania w kulturze. W węższym znaczeniu edukacja jest kojarzona ze świadomym procesem realizowanym przez specjalnie w tym celu powołane instytucje społeczne. Spotkać możemy też rozumienie edukacji w kontekście relacji interpersonalnych lub jako zjawisko społeczne. W _Słowniku pedagogicznym_ Wincenty Okoń (1984, s. 66) przytacza łacińskie _educatio_ – wychowanie, traktując je jako źródło współczesnego rozumienia tego pojęcia. Rozwijając myśl, autor słownika określa w ten sposób „ogół procesów, których celem jest zmienianie ludzi, przede wszystkim dzieci i młodzieży – stosownie do panujących w danym społeczeństwie ideałów i celów wychowawczych”.
„Edukacja medialna”, będąca połączeniem dwóch wymienionych terminów, oznacza kształcenie, którego celem jest przygotowanie człowieka do posługiwania się nowymi mediami i odbioru przekazów medialnych. Edukacja medialna jest ważnym obszarem zainteresowania pedagogiki medialnej, zajmuje się wykorzystaniem mediów w procesie dydaktyczno-wychowawczym we wszystkich formach kształcenia, dokształcania i samokształcenia wraz z metodyką nauczania – uczenia się medialnego i informatycznego. Teoretyczną i praktyczną podstawą edukacji medialnej jest dorobek technologii kształcenia.
Przez pojęcie „technologia informacyjna” rozumie się zespół różnych środków służących wszechstronnemu posługiwaniu się informacją. Chodzi tu o jej gromadzenie, przechowywanie, przetwarzanie, prezentowanie oraz wykorzystanie w procesie komunikowania. Technologia informacyjna stanowi dział pedagogiki medialnej podejmujący zagadnienia związane z wiedzą o technologicznej stronie mediów i ich obsłudze wraz z nabywaniem umiejętności posługiwania się nimi w życiu codziennym.
Z kolei „technologia kształcenia”, integralnie związana z edukacją medialną, jest zbiorem przepisów omawiających optymalne konstruowanie procesu kształcenia wykorzystującego nowoczesne technologie komunikacyjne i dokonywanie zmian u uczących się.
W podręczniku starano się ograniczyć rozważania dotyczące problemów definicyjnych. Poza wymienionymi podstawowymi pojęciami pedagogiki medialnej oraz tymi, które są zawarte w rozdziale 1 części II (dotyczącym definicji pedagogiki medialnej), terminy zostały pominięte. Uczyniono tak w celu uzyskania lepszej przystępności tekstu, co jest głównym założeniem podręcznika, który ma przedstawiać podstawowe obszary pedagogiki medialnej będącej jedną z subdyscyplin pedagogicznych. Czytelnik pragnący zgłębić problemy definicyjne może wykorzystać liczne publikacje wyszczególnione w bibliografii, do których odsyłają autorzy poszczególnych rozdziałów.
Podręcznik _Pedagogika medialna_ przeznaczony jest dla każdego, kto pragnie poszerzyć wiedzę o mediach i ich znaczeniu dla współczesnych społeczeństw, z uwzględnieniem pedagogicznego wymiaru zjawisk występujących z ich udziałem. Podręcznik powstał z myślą o studentach kierunków nauczycielskich, czynnych zawodowo nauczycielach oraz rodzicach pragnących zrozumieć zachowania swoich dzieci, a także o osobach, które chciałyby poszerzyć kompetencje pedagogiczne związane z nowymi mediami.
Publikacja ta wypełnia lukę na rynku wydawniczym, brak jest bowiem opracowań kompleksowo ujmujących pedagogiczny aspekt istnienia mediów w społecznej przestrzeni funkcjonowania człowieka.
Pragnę w tym miejscu podziękować recenzentowi podręcznika – Profesorowi Stefanowi Kwiatkowskiemu – za cenne uwagi, które przyczyniły się do udoskonalenia treści i formy przekazu. Słowa wdzięczności za merytoryczny wkład w powstanie tej publikacji należą się autorom poszczególnych rozdziałów – Profesorom: Dorocie Chudy-Hyski, Stanisławowi Juszczykowi, Dorocie Siemienieckiej oraz Maciejowi Tanasiowi.
_Bronisław Siemieniecki_
więcej..
