Pielęgnacja okołozabiegowa - ebook

O AUTORKACH

Anna Parzychowska-Parol
– z zawodu kosmetolog, wykładowca i praktyk, z wykształcenia także historyk sztuki

Absolwentka Uniwersytetu Warszawskiego i Wyższej Szkoły Kosmetyki i Pielęgnacji Zdrowia w Warszawie.

Od 2016 r. prowadzi autorski gabinet kosmetologiczny, w którym dba o skórę swoich klientów w kompleksowy, interdyscyplinarny sposób.

Od kilku lat uczy studentów holistycznej kosmetologii na uczelni medycznej.

Prywatnie: mama, żona, pianistka, miłośniczka dobrej kuchni, literatury i sztuki.

www.kosmetologiakos.pl

Agata Zejfer
– kosmetolog, psycholog i wieloletni praktyk

Absolwentka Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu i Uniwersytetu SWPS. Autorka bestsellera Kompleksowa terapia problemów skórnych (PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2022).

Od 2015 r. prowadzi gabinet kosmetologiczny – Kosmetologia Interdyscyplinarna Agata Zejfer – w którym udziela konsultacji i tworzy spersonalizowane terapie oparte na dokładnym wywiadzie, diagnostyce wizualnej skóry oraz wynikach badań laboratoryjnych.

Od 2018 r. aktywnie szkoli kosmetologów z Polski i ze świata, przekazując wiedzę z zakresu kosmetologii i medycyny funkcjonalnej.

Prywatnie: szczęśliwa mama, kochająca książki, pracę nad sobą, kreatywne wyzwania, spacery nad morzem i minimalistyczne podejście do życia.

www.agatazejfer.plWSTĘP

Czy tego chcemy czy nie, atrakcyjność fizyczna od dekad jest na piedestale. Piękno kojarzy się z całym zestawem pożądanych cech, jest synonimem sukcesu. Dla urody ludzie są w stanie poświęcić wiele – pieniądze, zdrowie, relacje. O ile nie wszyscy są gotowi oddać się w ręce chirurgów plastycznych, by osiągnąć wymarzony ideał dopasowując się do aktualnego kanonu piękna, o tyle znaczna część dbających o wygląd dąży do tego, by ich skóra była nieskazitelna – bez grudek, przebarwień, zmarszczek. Między innymi to oni stanowią grupę klientów gabinetów kosmetologicznych. Kosmetolog XXI wieku to specjalista, który jest w stanie dostrzec potrzeby klienta, ale też sprawić, by ich realizacja nie zastąpiła innych celów terapii – ukształtowania odpowiednich nawyków, zmiany trybu życia, troski o dobrostan psychofizyczny. To osoba, która widzi człowieka jako całość, dostrzega powiązania, wpływy, zależności. Dba o to, by pomóc klientowi zachować równowagę w różnych aspektach jego życia.

W naszej praktyce spotykamy wiele osób zmagających się z rozmaitymi problemami skórnymi. Wiele zmian nakłada się na siebie i tworzy złożone dermatozy. Dostrzegamy znaczenie wiedzy, jej aktualizowania i praktyki, by móc rozpoznawać i nazywać problemy, z którymi zgłaszają się do nas pacjenci. Jednocześnie mamy pewność, że szersze spojrzenie na przyczyny, rozwój i terapię dermatoz jest obecnie kluczowe, jeśli nasza praca ma być skuteczna i przynosić długofalowe efekty. Czynności zawodowe kosmetologa interdyscyplinarnego nie zaczynają się i nie kończą na wykonaniu zabiegu kosmetologicznego.

Nieocenioną rolę w terapii pełnią: pielęgnacja domowa, suplementacja i przede wszystkim terapia przyczynowa, nastawiona na odnalezienie źródła zmian skórnych lub ich nasilenia. Te trzy elementy stanowią trzon pielęgnacji okołozabiegowej. Kosmetolog pracujący w nurcie holistycznym powinien płynnie poruszać się w każdym z tych obszarów. Tylko wtedy będzie w stanie kompleksowo i skutecznie pomóc osobom, które zgłaszają się do jego gabinetu.

Niniejsza publikacja ma być pomocą w codziennej pracy kosmetologa. Sformułowanie ,,pielęgnacja okołozabiegowa” obejmuje wszelkie działania poza zabiegiem w gabinecie, takie jak: diagnostyka laboratoryjna, tworzenie planu pielęgnacji domowej, opieka nad pacjentem między kolejnymi spotkaniami w gabinecie, suplementacja, niezbędne modyfikacje trybu życia oraz monitorowanie przebiegu całego procesu.

W części pierwszej książki zostały omówione ogólne założenia dotyczące spersonalizowanej terapii kosmetologicznej. Czytelnik zdobędzie informacje potrzebne do zorganizowania pracy w taki sposób, aby móc pracować zgodnie z najnowszymi wytycznymi kosmetologii interdyscyplinarnej. Dowie się, jak powinna wyglądać profesjonalna konsultacja w gabinecie kosmetologicznym, jak wyznaczyć konkretne cele współpracy, a także jak przeprowadzić diagnostykę wizualną skóry.

Druga część została poświęcona badaniom diagnostycznym pomocnym w pracy kosmetologa. Opisane zostały badania: układu pokarmowego, immunologicznego, neuroendokrynnego, biochemiczne mikro- i makroskładników odżywczych, oceniające gospodarkę lipidową oraz glukozowo-insulinową, a także parazytologiczne. Kluczem doboru były związki badanych czynników ze skórą. Rozdział został uzupełniony o praktyczne wskazówki, które dotyczą najnowszej diagnostyki i postępowania w przypadku schorzeń i dolegliwości rzutujących na zdrowie skóry.

W części trzeciej zawarto informacje dotyczące suplementów diety. Czytelnik znajdzie tutaj wiadomości dotyczące składników stosowanych w suplementach pomocnych w zaburzeniach hormonalnych, suplementach o działaniu antyoksydacyjnym, naprawczym i przeciwzapalnym oraz pozostałych, mniej popularnych produktach. W tej części omówione zostały także suplementy diety oparte na wyciągach roślinnych, a także praktyczne aspekty dotyczące suplementacji: wybór odpowiedniego produktu, czas trwania suplementacji, monitorowanie terapii interakcje z lekami.

W części czwartej Czytelnik dowie się, na czym polega pielęgnacja skóry i jak zaspokoić jej wybrane potrzeby określone na podstawie przeprowadzonej wcześniej konsultacji. Opisano w niej różne możliwości dotarcia do celu, jakim jest zdrowa i dobrze funkcjonująca skóra. Czytelnik pozna kolejno główne cele terapii skóry, takie jak: fotoprotekcja, antyoksydacja, regulacja rogowacenia, oczyszczanie, kondycjonowanie bariery skórnej, seboregulacja, hamowanie tyrozynazy i inne działania rozjaśniające, przeciwzapalne, odnowa komórkowa i działanie naprawcze, a także pielęgnacja skór problematycznych.

Część piąta to rozważania na temat możliwych błędów w postępowaniu zarówno klientów, jak i kosmetologów, które opóźniają lub uniemożliwiają osiągnięcie sukcesu terapeutycznego, oraz wskazówki dotyczące monitorowania trwających już terapii. Ostatni rozdział tej części omawia zagadnienia dobrostanu psychofizycznego zwanego wellbeing. W tej części książki znalazły się również informacje z zakresu psychologii pozytywnej, mające przyjąć/obrać szerszą perspektywę terapii.

Ostatnia, szósta część publikacji została poświęcona case studies – omówieniu przypadków. Przedstawiono terapię pacjentów z trądzikiem pospolitym, trądzikiem dojrzałym, skórą naczyniową, skórą z przebarwieniami oraz terapię skóry dojrzałej prowadzoną w nurcie healthy aging.

Pracując nad książką, bazowałyśmy przede wszystkim na swoim własnym, wieloletnim doświadczeniu w pracy ze złożonymi problemami skórnymi. Obie otworzyłyśmy własne gabinety, jeszcze zanim diagnostyka laboratoryjna i poszczególne badania stały się łatwo dostępne; gdy niewiele osób wiedziało, co kryje się pod pojęciem beauty plan. Setki godzin spędzonych w gabinecie, równoległa edukacja, poszerzanie wiedzy oraz bycie na bieżąco z produktami dostępnymi na rynku beauty sprawiły, że zdobyłyśmy know-how, którym chcemy się podzielić z Czytelnikami zainteresowanymi tematyką holistycznej pielęgnacji okołozabiegowej.

Mamy nadzieję, iż publikacja stanie się drogowskazem na drodze rozwoju studentów kosmetologii, a także spełni oczekiwania praktykujących kosmetologów, którzy odnajdą w niej konkretne wskazówki do pracy z trudnymi, złożonymi przypadkami. Wierzymy, że poprzez doświadczenie, wspólną analizę i za pomocą coraz lepszych kosmetyków oraz suplementów diety będziemy w stanie nieść pomoc wszystkim osobom, które zmagają się z problemami skórnymi.

Autorki1
KOSMETOLOGIA WCZORAJ I DZIŚ

W ciągu ostatnich dekad zarówno kosmetologia, jak i wiedza na temat funkcjonowania skóry przeszły prawdziwą rewolucję. Postęp, który się dokonał, jest wręcz geometryczny. Nie tylko znamy anatomię skóry w jej najbardziej subtelnych szczegółach, lecz także z każdym dniem wiemy coraz więcej o jej funkcjonowaniu. Dzięki nowym metodom badawczym poznajemy skomplikowane szlaki sygnalizacyjne, które stanowią nowe punkty zaczepienia dla stosowanych w kosmetologii metod terapeutycznych. Bez zrozumienia tych zawiłości i dostępu do najnowszej literatury naukowej często byliśmy skazani na postępowanie stricte objawowe, a nasze widzenie problemów skórnych pacjenta zawężone było był do obrazu klinicznego skóry, która stanowi przecież tylko jeden z elementów organizmu. Takie powierzchowne spojrzenie nie pozwalało dotrzeć do istoty problemów skórnych. Obecnie nadal nie odwracamy się od uważnej obserwacji objawów. Należy raczej powiedzieć, że rozszerzamy perspektywę o wszystko to, co funkcjonalnie ma wpływ na te widzialne gołym okiem znaki.

Kosmetologia dziś to kosmetologia, która nie może już dłużej przymykać oka na to, co się dzieje pod skórą, to kosmetologia kompleksowa, inaczej zwana holistyczną, interdyscyplinarną, czy też funkcjonalną. Takie podejście wyrasta z założeń medycyny holistycznej, lepiej odpowiadającej na potrzeby rosnącej w zastraszającym tempie liczby pacjentów cierpiących na tzw. choroby cywilizacyjne, do jakich śmiało możemy zaliczyć także trądzik czy AZS. Choroby te ze względu na swój przewlekły charakter i ścisły związek ze stylem życia wymagają współpracy specjalistów z różnych dziedzin i partnerskiej postawy w kontakcie z pacjentem. W codziennej pracy współpraca ma znaczenie priorytetowe. Podejście holistyczne do medycyny i kosmetologii nakazuje patrzeć na skórę jak na sieć, skomplikowaną układankę elementów, z których każdy ma znaczenie, a zaburzenie w jednym miejscu sieci może zachwiać stabilnością całego układu. Kształcenie interdyscyplinarne staje się w tej perspektywie już nie tylko potrzebą, ale i koniecznością.2
Spersonalizowana pielęgnacja okołozabiegowa

W wyobrażeniach wielu młodych kosmetologów praca w zawodzie jest tożsama przede wszystkim z wykonywaniem zabiegów kosmetologicznych. Tymczasem zabiegi stanowią tylko jeden z elementów kompleksowej terapii kosmetologicznej, a w wielu przypadkach ich przeprowadzenie powinno zostać poprzedzone zmianami w trybie życia pacjenta (dieta, aktywność fizyczna, rytm okołodobowy), wprowadzeniem pielęgnacji domowej i suplementów diety dobranych na podstawie wyników badań laboratoryjnych. Wszystkie te elementy składają się na pielęgnację okołozabiegową. Bez nich trudno mówić o skuteczności i długoterminowych efektach zabiegów kosmetologicznych. Substancje aktywne stosowane w zabiegach kosmetologicznych mają uruchomić określone procesy w skórze (peelingi chemiczne, zabiegi laserowe, składniki o działaniu odżywczym podawane iniekcyjnie), jednak to od gotowości skóry i działań, które mają miejsce przed i po zabiegu zależy ostateczny rezultat.

Każda terapia powinna być zaplanowana na podstawie informacji zdobytych podczas konsultacji, obrazu skóry, jej potrzeb i oczekiwań klienta. Wytyczne sprawiają, że nie ma dwóch identycznych terapii. Każdy plan pielęgnacyjny (beauty plan) będzie wyglądać inaczej, dlatego mówimy o tym, że każda pielęgnacja zabiegowa jest spersonalizowana. Rezultatem indywidualnego podejścia jest wyższa efektywność terapii kosmetologicznej, zarówno w obszarze wymiernego osiągnięcia celów, jak i zadowolenia klienta (ale też satysfakcji kosmetologa).

Początkowo ułożony w głowie plan terapii (beauty plan) powinien przybrać fizyczną formę. Zapisane na karcie lub w komputerze zalecenia dla klienta i przebieg terapii porządkują kolejne działania, motywując do wspólnego zaangażowania.

Więcej informacji na temat beauty plan znajdziesz w książce A. Zejfer ,,Kompleksowa terapia problemów skórnych”, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2022 r.

Aby stworzyć spersonalizowany program pielęgnacyjny, należy:

• przeprowadzić konsultację,

• zbadać skórę,

• określić potrzeby skóry,

• wyznaczyć cele w pielęgnacji,

• poznać oczekiwania i określić możliwości klienta.

2.1. Konsultacja kosmetologiczna

Dobrze przeprowadzona konsultacja kosmetologiczna to niejednokrotnie najcenniejsza usługa, jaką kosmetolog ma do zaproponowania swoim klientom. Nadal jest niestety niedoceniana i pomijana. To trudna i wyrafinowana sztuka, na którą składa się bardzo wiele czynników, takich jak: wiedza kosmetologa i jego osobowość, umiejętność łączenia faktów oraz wyciągania wniosków, łatwość budowania relacji i stworzenie sprzyjającego rozmowie miejsca.

Wskazówki dotyczące prowadzenia konsultacji

Wystarczająca ilość czasu na konsultację (optymalnie 60–90 minut)

Pacjent powinien mieć chwilę na przygotowanie się do wizyty. Zarezerwuj kilka minut na small talk, zbuduj przyjazną, otwartą atmosferę, pomóż klientowi oswoić z nowym miejscem, zaproponuj coś do picia, przygotuj dokumentację, omów przebieg konsultacji. Konsultacja nie może przebiegać w pośpiechu.

Podążanie za klientem

Czytanie gotowych pytań według ściśle ustalonego i wydrukowanego planu nie jest dobrym pomysłem, ponieważ zmienia rozmowę w wywiad, a to nie sprzyja przyjaznej atmosferze konsultacji. Pacjent nie lubi być odpytywany. Warto zachować otwartość i podążać za klientem w toku jego wypowiedzi. Niektórzy pacjenci sami dobrze wiedzą, po co przyszli i co im dolega, inni zaś potrzebują delikatnej zachęty i pytań pomocniczych. Warto skorzystać ze starożytnej sokratejskiej metody majeutycznej, która polega na wspólnym odkrywaniu wiedzy w trakcie dyskusji. Dobrze sprawdza się także opowiadanie, np. o najczęstszych przyczynach danej dermatozy. Nierzadko w trakcie naszej opowieści klient zaczyna reagować, kiedy dany symptom go dotyczy. Mówimy wówczas ogólnie, np. Bardzo często takie zmiany na skórze wiążą się z dolegliwościami ze strony układu pokarmowego. Wielu pacjentów skarży się na zaparcia czy bóle w podbrzuszu. Myśli Pani/Pan, że taka przyczyna jest prawdopodobna w Pani/Pana przypadku?

Dobre pierwsze wrażenie

Relację budujemy od pierwszego spojrzenia, często zanim padną jakiekolwiek słowa. Staraj się przywiązywać wagę do szczegółów: temperatury, jaka panuje w gabinecie, jego wyglądu, czystości, zapachu, ergonomii rozwiązań architektonicznych itd. Zastanów się, jakie są Twoje intencje. Czy jest w Tobie rzeczywiste pragnienie pracy z ludźmi, troska o drugiego człowieka? Czy podejmujesz swoich pacjentów z uśmiechem? Czy utrzymujesz kontakt wzrokowy? Czy czułabyś/czułbyś się dobrze w swoim gabinecie jako pacjent? Czy Twój wygląd jest schludny? To tylko z pozoru drugoplanowe sprawy. Wszystkie wymienione nuty składają się na symfonię, którą jest wizyta w Twoim gabinecie. Psychologia określa to jako efekt aureoli, czyli dobrego pierwszego wrażenia. Warto też pamiętać, że czasem, mimo najlepszych starań i szczerych intencji, nie wszyscy pacjenci poczują się komfortowo w Twoim towarzystwie czy w przestrzeni dla nich stworzonej. To całkowicie naturalne i warto się z tym pogodzić.

Rzetelna wycena

Wyceń konsultację zgodnie z czasem jej trwania i pracą, którą musiałaś/musiałeś włożyć, aby móc ją przeprowadzić. Pamiętaj o kosztach swojej edukacji oraz czasie, którego potrzebujesz na przemyślenie i przedstawienie w graficzny/słowny sposób strategii działania. Nie zapomnij o kosztach dodatkowych, służących m.in. stworzeniu klimatu, podniesieniu komfortu Twojego pacjenta, takich jak: świece, napoje, kwiaty, materiały, które otrzymuje klient itd.

Dyplomacja

Przekazanie pacjentowi wniosków z obserwacji skóry nie jest łatwe. Kosmetolog w pewnych niedoskonałościach skóry widzi motywację do działania. W uszach pacjenta opis skóry może zabrzmieć jak spis jej wad i sprawić przykrość. Dlatego ważne są odpowiedni dobór słów i właściwa atmosfera w trakcie konsultacji.

Konsultacja kosmetologiczna to przestrzeń zarówno na poznanie pacjenta i jego problemów, jak i na diagnostykę, czyli odczytanie i interpretację wyników badań laboratoryjnych (klient powinien przedstawić aktualne wyniki badań) oraz badanie obrazowe skóry.

2.1.1. Dokumentacja

Nawet najlepiej przeprowadzona konsultacja nie spełni swojej roli w stu procentach, jeśli nie zakończy się zaprezentowaniem klientowi planu działania. Można go nazwać i przedstawić w dowolny sposób, ale powinien on zawierać najważniejsze informacje, dla których potencjalny klient postanawia w ogóle skorzystać z usługi, jaką jest konsultacja kosmetologiczna.

Dokumentacja powinna zawierać:

• opis skóry – po konsultacji klient powinien wiedzieć, czy ma skórę wrażliwą, czy też odporną, odwodnioną, dobrze nawilżoną, gładką czy szorstką, przebarwioną bądź o jednolitym kolorycie itp.,

• dokładne zdjęcia skóry – w różnych ujęciach wraz z zaznaczeniem obszarów, nad którymi będziemy pracować,

• cele pielęgnacji – w kolejności od najłatwiejszych do osiągnięcia, krótkoterminowych, po najtrudniejsze, wymagające więcej czasu,

• plan pielęgnacji dopasowany do potrzeb skóry (o potrzebach skóry przeczytasz w dalszej części książki) wraz z instrukcją, jak i kiedy stosować dany kosmetyk,

• sugerowaną diagnostykę,

• wskazówki dotyczące współpracy z innymi specjalistami, jeśli zachodzi taka konieczność,

• wskazówki dotyczące trybu życia i diety,

• plan pielęgnacji gabinetowej – pozwoli klientowi przygotować się i zaplanować czas oraz wydatki, a także uniknąć zabiegów, które mogą pogorszyć stan skóry,

• plan suplementacji – powinien zostać stworzony na podstawie wyników badań oraz wywiadu z pacjentem, uwzględniać brane przez niego leki, stosowaną dietę i tryb życia,

• preferowany sposób kontaktu w razie pytań.

Pozostało jeszcze powiedzieć kilka słów na temat planu pielęgnacyjnego. Może to być zarówno przyjemna dla oka i przejrzysta prezentacja, jak i zwięzły plik tekstowy. Plan pielęgnacyjny może mieć postać elektroniczną, drukowaną lub obie jednocześnie. Trzeba jednak pamiętać, że o ile konsultacja nie jest jedyną usługą, na której zakup zdecydował się dany klient, to będzie się ona zmieniała wraz z biegiem czasu i dlatego warto przemyśleć, jaka jej forma pozwoli kosmetologowi na wygodną edycję, a także monitorowanie postępów terapii. Musimy pamiętać np. o pozostawieniu miejsca w dokumentacji na dopisywanie kolejnych wniosków czy wyników badań. Na szczęście współcześnie dysponujemy ogromną liczbą aplikacji i programów, które możemy wykorzystać do sporządzenia dokumentacji gabinetowej.

Więcej informacji o konsultacji kosmetologicznej znajdziesz w książce A. Zejfer ,,Kompleksowa terapia problemów skórnych”, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2022 r.

2.1.2. Zasady współpracy

Zasady współpracy stanowią trudny, ale bardzo ważny problem, od którego rozwiązania zależą jej rezultaty, a co za tym idzie − zadowolenie i satysfakcja obu stron. Ważne jest, aby uświadomić klienta, na czym polega praca w duchu holistycznym, podkreślić, że chodzi tu o partnerską współpracę terapeuty (kosmetologa) z pacjentem. Kosmetologia holistyczna nie jest przypadkowym wykonywaniem zabiegów, ale złożonym procesem, który wymaga od kosmetologa wiedzy i umiejętności, natomiast od pacjenta motywacji, wytrwałości, cierpliwości i systematyczności, a także zaufania oraz otwartości na zmianę. Do takiej postawy powinno zachęcać podejście kosmetologa, jego empatia i umiejętność wyjaśnienia pacjentowi kolejnych kroków terapii. Klient po konsultacji powinien być świadomy tego, jak wiele od niego zależy. Dla osób sprawczych będzie to dodatkową motywacją, a dla ludzi prokrastynujących szansą na przejęcie odpowiedzialności za swoje zdrowie i wygląd skóry.

2.1.3. Badanie skóry

Skóra jest najważniejszym miejscem oddziaływań kosmetologicznych, dlatego każda terapia powinna być poprzedzona jej dokładną analizą. Badanie skóry służy ocenie stopnia nawilżenia, bariery skórnej, rodzaju wykwitów i przebarwień oraz określeniu potrzeb skóry. Te ostatnie determinują wybór składników aktywnych w pielęgnacji kosmetycznej i zabiegowej.

Mimo podobnych problemów, z którymi zgłaszają się klienci, skóra każdego z nich jest inna. Przykładowo trądzik może występować na skórze łojotokowej, z rozszerzonymi porami i licznymi zaskórnikami, ale może również zająć skórę delikatną, z osłabioną barierą skórną, na której zmiany zapalne (krosty, guzy) współistnieją z rumieniem. Dokładna analiza skóry pozwala wybrać takie narzędzia i kierunek pracy, aby możliwie szybko i skutecznie zredukować problemy zgłaszane przez klienta.

Badanie palpacyjne. Często zapominamy o tym, jak ważnym narzędziem diagnostycznym są nasze zmysły. W kontekście badania skóry są to przede wszystkim: zmysł wzroku i dotyku.

Za pomocą badania palpacyjnego i przy użyciu lampy–lupy jesteśmy w stanie ocenić wiele parametrów skóry, m.in.:

• jej gładkość lub szorstkość,

• keratynizację,

• wszystko, co jest ponad powierzchnią (grudki, hiperplazję gruczołów łojowych, zaskórniki),

• wszystko, co można wyczuć na jej powierzchni (wyczuwalne pod palcami grudki, zaskórniki zamknięte, guzki),

• jędrność i elastyczność,

• niektóre blizny,

• sebum (jego kleistość i nadmiar, który zostaje na opuszkach palców),

• napięcie naskórka (skóry cienkie odwodnione sprawiają pod opuszkami palców wrażenie pergaminu).

Dłonią da się wyczuć także tkanki położone głębiej, tj. mięśnie, powięź, tkankę tłuszczową. Można również sprawdzić, czy skóra jest ruchoma/sztywna, wyczuć napięcie oraz obrzęk.

Jak wykonujemy badanie? Początkowo, jeszcze przed zmyciem makijażu, delikatnie badamy skórę za pomocą opuszków palców. Najpierw bez ucisku, aby ocenić jej gładkość lub szorstkość, później delikatnie uciskając w poszukiwaniu ewentualnych zgrubień i grudek. Przy okazji zwracamy uwagę na to, jak zachowują się naczynka podczas badania – czy się rozszerzają, czy pojawia się rumień. Pomoże to ocenić reaktywność skóry. Następnie ujmujemy różne fragmenty skóry między palce i sprawdzamy, czy zagniatają się drobne zmarszczki – to jeden z testów oceniających stopień nawilżenia. Na koniec spójrzmy na nasze palce. Czy zostało na nich sebum ze skóry pacjenta? Czy skóra podczas badania była sucha, czy też spocona? Później, po demakijażu i oczyszczeniu skóry, przystępujemy do dalszej części badania palpacyjnego i sprawdzamy pozostałe parametry.

Badanie wzrokowe pod lampą–lupą. Istnieją narzędzia, którymi dysponuje każdy kosmetolog na stanowisku pracy. Należy do nich z całą pewnością lampa–lupa, pod którą w dobrym oświetleniu i powiększeniu ogląda się skórę pacjenta. Czego na niej szukamy i co z tego wynika?

• Przebarwienia – jaki mają kolor, rozmiar, umiejscowienie? Czy to przebarwienia o brązowym lub żółtawym zabarwieniu (utlenione lipidy)? A może są bardziej rozlane? Czy są to przebarwienia pozapalne typu PIE (różowe przebarwienia pozapalne) bądź PIH (brązowe przebarwienia pozapalne)?

• Koloryt skóry – czy skóra ma zdrowy koloryt, czy też jest poszarzała, zażółcona bądź blada?

• Wielkość ujść gruczołów łojowych – czy są rozszerzone lub znajdują się w nich włókna łojowe, zaskórniki?

• Obecność, umiejscowienie i rodzaj wykwitów skórnych – czy są to zmiany zapalne, czy niezapalne? Czy są umiejscowione symetrycznie, bądź tylko po jednej stronie? Czy znajdują się w strefie T (nos, broda, czoło – części twarzy najbardziej obfitujące w gruczoły łojowe) lub w strefie U? Jakie zmiany przeważają?

• Błyszczenie się skóry (na ten parametr zwróć uwagę przed demakijażem, gdy zmyjesz sebum ze skóry, nie będzie można już tego ocenić).

• Rogowacenie naskórka (bardzo ważne np. w diagnostyce ŁZS, trądziku, łuszczycy). Czy jest nadmierne? Czy widać łuski? W jakich miejscach jest najbardziej nasilone?

• Unaczynienie – czy widzisz rumień, teleangiektazje? Czy rumień układa się w kształt motyla? Czy rumień występuje razem z łuszczeniem się skóry? Czy rumień obejmuje okolice łojotokowe?

• Zmarszczki (ich umiejscowienie, głębokość i charakter) – czy są to delikatne zmarszczki wynikające z odwodnienia, zmarszczki mimiczne, a może już pogłębione zmarszczki, czyli bruzdy?

• Pot – oprócz łoju skóra wydziela pot, sprawdź, jaka jest jego ilość (zwiększona ilość potu jest charakterystyczna m.in. dla pacjentów z nadczynnością tarczycy lub chorobą Gravesa-Basedowa).

• Owłosienie – czy jest w normie? Czy jest nadmierne lub w lokalizacjach, w których nie powinno się znajdować?

• Wrażliwość/reaktywność – parametr możesz zaobserwować podczas badania, a częściowo odpowiedzi udzieli pacjent w trakcie wywiadu.

Po badaniu ustaw światło tak, aby padało równolegle do skóry, co pozwoli najlepiej zaobserwować jej powierzchnię, czy jest równa, czy też ma nierównomierną strukturę.

W świetle równoległym pod lupą doskonale widać zaburzenia keratynizacji. Musisz jednak przeprowadzić badanie jeszcze przed umyciem skóry. Czy skóra wygląda jak posypana mąką? Czy wokół ujść gruczołów łojowych (porów) widzisz wystające ponad powierzchnię fragmenty naskórka? Jeśli tak, masz do czynienia z zaburzoną keratynizacją.

W karcie notujemy wynik obserwacji i zyskujemy gotowe wytyczne do projektowania planu pielęgnacyjnego, np. utlenione lipidy skórne oznaczają potrzebę wprowadzenia antyoksydantów lub silniej działających antyoksydantów oraz wzmocnienia/wprowadzenia fotoprotekcji. Natomiast rodzaj i umiejscowienie zmian skórnych pomoże nam w przeprowadzeniu konsultacji. Nie zapomnijmy zapytać o to, kiedy się pojawiły, czy poprzedził je, np. świąd skóry w tym miejscu. Czy są ucieplone, bolesne, swędzące? Jak długo się utrzymują? Czy są skorelowane z dniem cyklu? Czy pojawia się w nich jakaś wydzielina? Czy dają się łatwo usunąć?

Badanie z wykorzystaniem urządzeń. Prostymi urządzeniami umożliwiającymi ocenę skóry są: korneometr, tewametr, sebumetr, pehametr, kutometr. W praktyce jednak są one rzadko wykorzystywane w gabinetach. Ich ograniczenia nie pozwalają na całościową i dokładną ocenę skóry. W ostatnim czasie na rynku pojawiły się bardziej złożone urządzenia służące do wizualnej diagnostyki skóry. Ich przewagę nad badaniem palpacyjnym stanowi to, że umożliwiają obserwację zmian niewidocznych gołym okiem – np. świecenia charakterystycznego dla nadmiaru sebum i bakterii, dokładnej lokalizacji i głębokości przebarwień lub unaczynienia.

Urządzenia te wykorzystują różne rodzaje światła i pozwalają ocenić:

• kondycję bariery naskórkowej,

• rozłożenie melaniny w skórze, głębokość przebarwień, zmiany bielacze,

• unaczynienie skóry – sieć naczyń krwionośnych, teleangiektazje, rumień, stany zapalne i zmiany typowe dla rosacea,

• strukturę skóry,

• głębokość zmarszczek, blizn,

• aktywność gruczołów łojowych,

• obecność metabolitów bakterii i grzybów.

Rycina 2.1. Obraz skóry w różnych rodzajach światła widziany w urządzeniu Sylton Observ 520x (https://observ.pl)

Podczas wyboru urządzeń do diagnostyki wizualnej warto zwrócić uwagę na zasady ich działania. Urządzenia, które korzystają z gotowych algorytmów i generują automatyczne raporty, zawsze będą mniej precyzyjne niż urządzenia, które zostały stworzone, tak aby dokładnie przedstawić obraz i wykwity skórne, jednak ich interpretacją musi zająć się kosmetolog. Im większa wiedza i doświadczenie terapeuty, tym lepsza i dokładniejsza ocena. Zaletą urządzeń do wizualnej diagnostyki skóry jest także możliwość wykonania zdjęć przed, w trakcie i po kuracji w tej samej pozycji, co pozwala na obiektywną ocenę postępów terapii, istotną zarówno dla kosmetologa, jak i pacjenta.