Półświatek - ebook

Półświatek

ROZDIAŁ I

Jak się zostaie kokotą?

Pan Ignacy Okoński miał lat pięćdziesiąt, był statecznym urzędnikiem i nie lubił wszczynać dysput, szczególnie pieniężnych, przy obiedzie z żoną.

Toteż, choć urocza pani Lenka wcale niedwuznacznie napomykała o wydatkach, udawał głuchego. Dopiero gdy przełknął ostatni kąsek, a służąca postawiła przed nim szklankę herbaty, powoli, z namaszczeniem zapalił papierosa i dość opryskliwie mruknął:

– O co ci właściwie chodzi?

– Zrozum! – jęła nieśmiało tłumaczyć – mam różne wydatki… Od szeregu miesięcy nie sprawiłam sobie nic…

– Ile potrzeba? – rzucił krótko.

– Z paręset złotych – wyjąkała.

– Paręset złotych? No, no!

Wykrzyknik zabrzmiał ironicznie. Pani Lenka, nie śmiąc nalegać, umilkła.

Och, bo w gruncie rzeczy boi się porządnie tego zasuszonego człowieka, który nazywa się jej mężem. Dzieli ich taka różnica wieku, że raczej wygląda na jej ojca. Są już blisko dwa lata po ślubie, a wciąż doń przywyknąć nie może. Zawsze zimny, nieprzystępny, zmienia się tylko w niektórych chwilach, lecz te są właśnie dla Lenki najwstrętniejsze. Szaleństwo popełniła, ona, panna biedna, ulegając namowom matki i wychodząc za mąż za urzędnika z „dobrą pensją”. Cóż jej z tego przyszło? Skąpy, do obrzydliwości skąpy, a swe „dobrodziejstwa” wytyka na każdym kroku. Nigdy o nic nie odważyła się dotychczas go prosić i gdyby nie straszliwa sytuacja, w jakiej się znalazła, dziś również nie rozpoczęłaby niemiłej rozmowy… Zresztą trud daremny… Czuje, że zaraz padną słowa, które smagają, niczym uderzenia biczem.

Nie omyliła się. Pan Ignacy zaciągnąwszy się głęboko dymem, powtórzył zjadliwie:

– No… no… paręset złotych…

– Tak – bąknęła cicho.

– Sądzisz, że jestem milionerem?

– Sądziłam jedynie, że i mnie czasami coś się należy…

– Hm… Oczywiście… Przy posagu, jaki wniosłaś…

– To podłe! – mało nie krzyknęła głośno, lecz wnet się pohamowała.

Z niewypowiedzianym zadowoleniem rzuciłaby mu na głowę wazon z kwiatami stojący na stole. Lecz w obecnej chwili wszczynać awanturę, kiedy tamci grożą, kiedy on wyłącznie może uratować, kiedy wszystko zależy od jego dobrej woli? A nuż się odezwie ten przeklęty telefon i pozna prawdę, pozna czemu tak o te głupie paręset złotych nalega! Za wszelką cenę należy politykować… Jeśli teraz natrafiła na zły moment, może wieczorem potrafi go udobruchać, wyciągnie pieniądze udaną czułością, pieszczotą… Lenka wie, że jest piękna i jest świadoma potęgi swych dwudziestu czterech lat. Zbyt rzadko używa tego czaru – za wielkie obrzydzenie budzi w niej stary mąż.

Więc przestanie nalegać… A tamtych, jak żądali, odwiedzi. Postara się uzyskać nowy termin… choć na parę dni zwłokę.

Pan Ignacy powstał z miejsca. I on uważał, iż rozmowa została skończona.

– Muszę odejść! – oświadczył. – Mam po obiedzie w biurze zajęcie! Zapewne powrócę dopiero wieczorem…

– Będę czekała z kolacją! – rzekła uprzejmie i zbliżywszy się doń, lekko musnęła wargami czoło małżonka, jako wstęp zapewne do późniejszych miłosnych ataków.

Lecz pan Ignacy, aczkolwiek odpowiedział na tę pieszczotę głośnym cmoknięciem, zaraz zaznaczył, iż w niczym to nie zmieni jego budżetowych postanowień.

– Niestety – wycedził – nie będę w stanie w żadnym wypadku spełnić twej prośby. Czasy są ciężkie, wydatków miałem sporo… Daję co mogę, a na kaprysy mnie nie stać…

– Kiedy… – zaczęła.

– Poza tym jesteś tak wyelegantowana, że dalsze wyrzucanie pieniędzy na fatałaszki nie miałoby sensu… I prosiłbym cię nawet bardzo, Lenko, żebyś powtórnie nie powracała do tego tematu… Do widzenia…

– Stare skąpidło… – mruknęła prawie głośno, podczas gdy mąż nakładał paltot i systematycznie wiązał szalik na szyi w przedpokoju.

Wreszcie rozległo się trzaśniecie drzwi. Pozostała sama.

– Skąpiec przebrzydły! – głośno teraz dała folgę swej złości.

Czy zmiękczy go? Po ostatnim oświadczeniu wątpliwe! Ach, czemuż dobrowolnie wpakowała się w podobne położenie. W oczach zakręciły się łzy.

Pani Lenka parę razy przeszła się nerwowo po jadalni. Później przystanęła przed lustrem. Zwierciadło odbiło sylwetkę naprawdę ładnej kobiety. Wysmukłej, złocistej blondynki o nieco rozmarzonym wzroku. Lecz całą postać cechował jakby brak energii, apatia i lenistwo. Tak, leniwa, trochę apatyczna była pani Lenka i tu należało doszukiwać się przyczyny, czemu w ten, a nie w inny sposób potoczyły się jej losy. Pragnęła, aby życie wszystko niosło jej w darze, nie dając najmniejszego wysiłku w zamian. Czyż inaczej wyszłaby za mąż za człowieka starego i całkowicie obojętnego, li tylko, że miał czteropokojowe mieszkanie i pensję ponad tysiąc złotych? Czyż nie przestraszyła się wróżb matki – wdowy, utrzymującej się z nędznej emeryturki i ze skromnych zapomóg syna, który będąc na ostatnim semestrze prawa, lekcjami i dodatkową pracą u adwokata sam niewiele zarabiał – że dziś najładniejsze panny bez posagu po urzędach za marny grosz więdną, a później za byle kogo wychodzą z rozpaczy? Czyż uzyskawszy własny dom, potrafiła zająć się gospodarstwem lub zdobyć szacunek męża? Toć mąż, dzięki jej niezaradności, traktował ją jak lalkę lub małe dziecko… Czyż wreszcie, gdyby nie bezgraniczna lekkomyślność, naraziłaby się na przykrości, jakie dziś tak dręczą? Lecz pani Lenka nie czuła tego wszystkiego!

Pretensje miała raczej do otoczenia, niźli do samej siebie. Do męża przede wszystkim.

– Gdybym nawet pragnęła, to zdradzić nie mogę starego durnia! – stwierdzała niekiedy z pasją. – Nie ma z kim!

Stała tedy pani Lenka przed lustrem, przeżuwając niewesołe myśli, kiedy nagle zabrzmiał telefoniczny dzwonek. Oczekiwała na ten sygnał, obawiając się tylko, by nie nastąpił wcześniej, kiedy mąż będzie w domu. Pochwyciła za słuchawkę.

– Mówi firma „Helwira” – rozległ się niewieści głos – czy to pani Okońska?

– Jestem!

– Jakże szanowna pani zadecydowała?

– Będę zaraz u państwa, to wszystko omówimy!

– Pragnie pani zapłacić?

– Hm… nie… tak… Sama wytłumaczę…

– Więc oczekujemy! Lecz uprzedzam, że szefowa nie zgodzi się na żadne ustępstwa… – głos zabrzmiał uprzejmie, ale stanowczo.

– Może ja osobiście…

Chciała jeszcze coś mówić. Próżno – połączenie zostało przerwane.

Pani Lence wystąpiły krople potu na czoło. Na męża daremnie liczyć, tamci występują coraz ostrzej. Boże… Jaka rada? Pozostało zaledwie dwa dni…

Nie ma chwili do stracenia. Pośpiesznie wdziała wykwintny, obszyty skunksami jedwabny płaszczyk, wsunęła na głowę mały kapelusik i wybiegła na ulicę.

Październikowe słońce zalewało ostatnimi, ciepłymi promieniami chodniki, nadając otoczeniu piętno radości i wesela. Lecz niewiele obchodziło to panią Lenkę. Niewiele obchodziły ją i spojrzenia przechodniów, z których niejeden odwracał głowę za jej wysmukłą i elegancką sylwetką…

Ach, ta elegancja…

Tu był początek zguby! Miał rację pan Ignacy, jeśli pogardliwie się wyrażał o sprawianiu nowych fatałaszków i patrząc na swą żonę, uśmiechał się, gdy twierdziła, że chodzi obdarta. Lecz czyż wiedział on, z jakiego źródła pochodzą te stroje?

Bo pani Lenka po swojemu potrafiła znaleźć radę na skąpstwo męża. Radę, niestety, w skutkach opłakaną. Skoro małżonek wnet po ślubie począł coraz bardziej zaciskać worka, folgując przyrodzonemu sknerstwu, jęła brać na kredyt. Dobrzy ludzie ułatwili jej to zadanie. Niewytłumaczonym zbiegiem okoliczności zjawiły się różne kupcowe, proponując ta jedwab, ta aksamit, ta bieliznę. Niektóre swą uprzejmość posuwały tak daleko, że prowadziły panią Lenkę do zaprzyjaźnionych sklepów i pozwalały tam wybierać, co dusza zapragnie. W zamian żądano tak niewiele. Weksla. I pani Lenka podpisywała weksle, nie wiedząc dobrze, co ten przeklęty papier znaczy. Stawała się za to coraz szykowniejsza, a mąż w zaślepieniu prawdziwego skąpca, nie zwracał na stroje pani uwagi, rad, że ta go o pieniądze nie prosi. Trwał sporo czasu ten błogosławiony stan, dopóki nie nadszedł termin płacenia rewersów. A wtedy stała się rzecz jeszcze dziwniejsza. Wszystkie, bez wyjątku, weksle znalazły się w posiadaniu firmy „Helwira” – która sama siebie na blankietach określała jako salon mód. Może kupcowe były jej agentkami? „Helwira” z początku wystąpiła bardzo grzecznie. Gdy pani Lenka przerażona ogólną sumą długu, wynoszącą tysiąc paręset złotych, oświadczyła, że zapłacić nie może, zjawiła się u niej, oczywiście pod nieobecność męża, przedstawicielką firmy, proponując sprawę nader prostą. Pani Lena wystawi nowe weksle z terminem trzymiesięcznym, oczywiście na sumę wyższą no i… z żyrem męża. A kiedy pani Lena, dzięki lekkomyślności i chęci za wszelką cenę odwleczenia awantury, zgodziła się na ten warunek – przedstawicielka „Helwiry” chętnie nazajutrz przyjęła nowe zobowiązanie, opiewające na blisko dwa tysiące i podpisane dwoma nazwiskami. Urzędniczki nie raziło nawet, że podpis „Ignacy Okoński” był całkowicie podobny do podpisu pani Leny.

Lecz trzy miesiące upłynęło. „Helwira” obecnie całkiem zmieniła ton. Albo pani Lena zapłaci, albo weksle zostaną zaniesione do męża.

Straszne! Co robić? Sfałszowany podpis… Gotów jako oszustkę odwieźć ją do matki, kto wie, dopuści do sprawy sądowej… Dziś pani Lena czyniła ostatnią próbę. Mąż dwóch tysięcy nigdy by nie dał. Lecz sądziła, że wydostawszy odeń paręset złotych jakoś „Helwirę” na pewien czas zaspokoi… Tymczasem… Czuła, że jeśli uda nawet najgorętszą miłość – pan Ignacy pozostanie niewzruszony.

Pozostawała ostatnia deska ratunku. Osobista rozmowa. O ile właścicielka „Helwiry” zgodzi się ją przyjąć, może ulituje się nad nią… Cóż jej przyjdzie z głośnego skandalu…

Trawiona podobnymi myślami, biegła pani Lena ze Złotej, gdzie zamieszkiwała, w kierunku ulicy Koszykowej. Tam miała swą siedzibę groźna „Helwira”.

Może i rychło nieszczęsna, lekkomyślna niewiasta znalazłaby się u celu, gdyby nie niespodziewana przeszkoda.

Nagle ktoś z tyłu ją zawołał po imieniu.

– Jak się masz, Lenko!

Drgnąwszy, odwróciła się szybko. Przed nią stał brat – Fred Korski – wysoki, dwudziestoparoletni chłopak. Był uderzająco podobny do siostry i jak siostra zgrabny i ładny. Lecz miast pewnej bezduszności i apatii, która cechowała Lenkę, energia złączona z prawością przebijały się w jego rysach. Widać było, że jest to chłopak, który idzie przez życie sam i przed byle jaką przeszkodą nie ustąpi.

– Jak się masz, Lenko! – powtórzył. – Dokąd tak pędzisz?

– Ach, to ty Fredzie! Idę za interesem… Do „Helw…” – mało nie wyrwało się jej, lecz wnet się poprawiła. – Do „Helosu”… Jest taka perfumeria… na… Nowogrodzkiej…

Fred zaczął się śmiać,

– Do „Helosu”! – powtórzył. – Na Nowogrodzką! Znakomicie! Zawsze jesteś roztrzepana, siostrzyczko i w pierwszej chwili wymieniłaś nazwę, żem o mało się nie przewrócił!

– Cóż takiego?

– Zrozumiałem „Helwira”! Ale sądzę, tam nie chadza moja siostrzyczka!

Policzki Leny oblał pąs.

– Jakaż to firma? – stłumiła nerwowe drżenie.

– Jest taka jedna na Koszykowej – mówił. – Pracuje się po kancelariach adwokackich, to się słyszy to i owo… Otóż opowiadają o tej „Helwirze”, że ma tam się znajdować świetnie ukryty dom schadzek.

– Dom schadzek?

– Czemuż się tak przejmujesz, Lenko! Dom schadzek dla bardzo bogatych ludzi i nie każdy ma do niego dostęp… Lecz nie będę dalej gorszył mojej cnotliwej siostrzyczki.

– Okropne.

– Powiadasz… okropne! Ach, ty święta niewinności! Ale przejdźmy na inny temat… Co porabiasz, Lenko? Dawno cię nie widziałem.

– At, nic… – bąknęła, zmieszana posłyszaną wiadomością, która w nią niespodzianie uderzyła niczym grom. – Wszystko jak zwykle…

– Czyli twój pan i władca marudzi, a ty to znosisz w pokorze ducha! Pewnie znów ci dokuczył? – tłumaczył po swojemu jej niewyraźną minę.

– Trochę…

– Domyśliłem się… Dziwię się naprawdę, że możesz wytrzymać z tym starym prykiem! Na twoim miejscu rzuciłbym go dawno i wziął się do jakiej roboty…

– Hm… no… tak…

– Widzę, trudno dziś się z tobą dogadać… Ponure myśli siostrzyczkę trapią! – zażartował. – Więc powiadasz, idziesz na Nowogrodzką? Niestety, nie będę mógł towarzyszyć.

– Śpieszysz w przeciwną stronę? – wymówiła prawie z radością.

Fred wesoło przymrużył oko.

– Randka, szanowna Lenko… Maleńka randeczka. Rozumiesz… Z cudną kobietą… a raczej uroczą młodą panienką… Zakochałem się jak kot w marcu…

– Winszuję…

– Już piąta! Pożegnam cię, bo obawiam się spóźnić… Jutro, pojutrze wpadnę, to szczegóły opowiem… Może, jako niewiasta, mi doradzisz… Bo moja flama jest strasznie tajemnicza, jest to chodzący sfinks…

– No… no…

– Do widzenia, Lenko…

Szybko ucałował jej rączkę i popędził w przeciwnym kierunku.

Odetchnęła z ulgą, iż nie chciał jej towarzyszyć. Jednocześnie popatrzyła w ślad za bratem z pewnym rozrzewnieniem. Ach, ten Fred! W rzeczy samej kochała go bardzo i zazdrościła mu czasami. Żeby tak mieć jego stanowczy, energiczny charakter – na pewno nie spadłoby tyle przykrości. Brała ją nawet w czasie rozmowy ochota wyznać wszystko, prosić o pomoc, o radę, lecz nieśmiałość i fałszywy wstyd położyły ostatecznie pieczęć na usta. Tym bardziej, gdy kategorycznie oświadczył, że firma „Helwira” na Koszykowej nie jest niczym innym, niźli świetnie zamaskowanym domem schadzek.

Dom schadzek!

W umyśle Lenki, bardzo dalekiej od wszelkich życiowych spraw i życiowego brudu, dom schadzek łączył się z pojęciem gniazda rozpusty, w którym wymalowane i cyniczne dziewczyny sprzedawały za tani pieniądz swe wdzięki niewybrednym mężczyznom. Łączył się z wyobrażeniem na pół pijanej ulicznicy natrętnie w swe sieci wciągającej przechodnia. Toteż ogarnęło ją nie tylko przerażenie, ale i zdumienie wielkie. Jeśli firma „Helwira” stanowi „zakład” tego typu, o jakim brat wspominał, to czemuż skupuje weksle, czemu wdaje się dodatkowo w lichwiarskie interesy. Cóż to ma znaczyć?

Na sekundę przystanęła w niepewności.

Pójść tam, czy nie iść? Okropne, jeśli tam się znajdzie i zobaczy „to wszystko”! Lecz jeśli nie pójdzie, a „Helwira” zechce wykorzystać przewagę, którą posiada, stanie się rzecz po stokroć gorsza. Cofać się było późno. A może mylił się brat i udzielił fałszywej informacji?

Smagana wstydem, mając wrażenie, że każdy przechodzień odgaduje z jej twarzy dokąd podąża, szybko biegłą ku Koszykowej.

Koszykowa…

Ot już numer trzydziesty, za nim jeszcze jeden dom i jeszcze…

Wpadła do bramy.

Kamienica jest nowoczesna, wytworna. Niczym nie przypomina obdrapanych i niechlujnych domostw, w jakich, wedle mniemania Lenki, powinny by się mieścić jaskinie rozpusty. Tuż przy wejściowych drzwiach maleńka mosiężna tabliczka z wyrytym na niej napisem „Maison de modes Helwira”.

Więc tu… Więc jest to naprawdę salon mód?

– Pani kogo uważa?

Lenka wzdrygnęła się przerażona, jakby zabrzmiał nad nią głos anioła na sądzie ostatecznym. Powodu do przestrachu jednak nie ma. Dozorca uprzejmie otwiera drzwi kluczem.

– Ja… ja… do salonu mód…

– Aha… Wielmożna pani do „Helwiry”! Pierwsze piętro… na prawo…

– Dziękuję! – szepnęła, czerwieniąc się, bo cerber domowy spoglądał na nią dziwnym wzrokiem.

Czemu spoglądał tak dziwnie? Czyżby ją wziął za jedną z „takich”? Niemożebne! Toć Lenka nie przypomina ulicznicy.

Szerokie marmurowe schody, wysłane dywanem. Pierwsze piętro. Znów tabliczka i napis: „Helwira”. Lenka, nie namyślając się, naciska nerwowo dzwonek.

Rychło słychać zgrzyt łańcucha i drzwi uchylają się powoli, ostrożnie. Nazbyt ostrożnie, jak przystało na ogólnie dostępny salon mód. W szparze widać główkę dziewczyny, ni to służącej, ni to modystki.

– Czy zastałam szefową firmy „Helwira”? – nieśmiało zapytała Lenka.

– Pani w jakiej sprawie? – oczy zza drzwi świdrują podejrzliwie, badawczo.

– Osobistej… weksle…

– Aha… A nazwisko?

– Okońska…

Wzrok podejrzliwy zmienia się na uprzejmy uśmiech. Ostatecznie łańcuch spada z drzwi i Lenka znajduje się wewnątrz mieszkania. Subretka czy też pracownica firmy oświadcza obecnie grzecznie:

– Pani Okońska! Wiem… Szefowa oczekuje na panią… Zechce pani wejść do saloniku… Zaraz poproszę szefową…

Lenka rozejrzała się ciekawie po saloniku, do którego ją wprowadzono.

Nie, stanowczo musiał mylić się Fred. Był to typowy pokój przyjęć wytwornego domu mód, urządzony bogato i wykwintnie. Pośrodku stał duży stół, zarzucony szeregiem żurnali, dokoła kryte jedwabiem złocone krzesełka. Pod ścianami takież kanapki, a na ścianach pierwszorzędne paryskie karykatury i fotografie kobiece, zapewne artystek, z podpisami. W głębi wielka, oszklona szafa, z której wyzierał barwny rząd sukienek.

– Pomylił się… To naprawdę pracownia…

Właśnie chciała podejść Lenka do szafy, aby bliżej obejrzeć porozwieszane tam cuda, gdy za nią rozległ się melodyjny głos.

– Witam panią…

Obejrzała się szybko, spostrzegając na środku saloniku wysoką, nieco już starszą, dość tęgą damę. Zapewne szefowa „Helwiry”, a puszysty perski dywan stłumił odgłos kroków. Słowa nieznajomej potwierdziły przypuszczenia.

– Jestem Elwira Helmanowa – rzekła uprzejmie, wyciągając na powitanie rękę. – Pani Okońska? Prawda? Bardzo mi miło… Zechce pani zająć miejsce…

Usiadłszy na złoconym krzesełku naprzeciw właścicielki firmy, Lenka wpiła się w nią wzrokiem.

Pani Elwira Helmanowa! Stąd zapewne w skróceniu od jej imienia i nazwiska salon otrzymał miano „Helwiry”. Nic w postaci szefowej nie dawało się spostrzec podejrzanego lub dwuznacznego. Przeciwnie: tchnęła wytworną godnością. Była to brunetka blisko pięćdziesięcioletnia, która zachowała jeszcze ślady dawnej urody, ubrana skromnie, lecz wykwintnie. Pełne kształty obciskała czarna jedwabna suknia, spod której wyzierały zgrabne nogi, w jedwabnych pończoszkach i najmodniejszych pantoflach. Na trochę grubych palcach połyskiwało parę brylantowych kosztownych pierścieni. Tak wygląda właścicielka domu mód, której się dobrze powodzi, dorobiła się w swym fachu majątku i nie potrzebuje się uganiać za względami klientek. Lecz po cóż, w takim razie, pani Helmanowa zajmowała się skupowaniem weksli?

Rychło i na to zapytanie biedna Lenka miała otrzymać odpowiedź.

– Więc pani w sprawie swoich zobowiązań? – rzekła szefowa, wyciągając w jej stronę srebrną, pokrytą różnorodnymi monogramami małą, płaską papierośnicę.

– Może pani zapali?

– Nie palę nigdy… – odparła weselej, ośmielona grzecznym wstępem.

– Szkoda! Papieros ułatwia rozmowę. Ale powracajmy do tematu… Spodziewam się, że przyniosła pani pieniądze?

– Niestety… – bąknęła Lenka.

– Nie? – twarz Helmanowej, dotychczas uśmiechniętą, przesłoniła chmura niezadowolenia. – Cóż będzie?

– Pani szefowo! – jęła prosić Lenka. – Widzę, że jest pani elegancką i miłą kobietą… Niechże mnie pani nie zgubi, niechże się zgodzi na dalszą zwłokę… W przyszłości na pewno zapłacę… Teraz musi pani zaczekać…

– Niemożebne! – energicznie drgnął „dames” w ubrylantowanych palcach właścicielki „Helwiry”.

– Dlaczego niemożebne?

– Z różnych względów nie mogę czekać ani chwili dłużej!

– Pani zamierza? – lęk zdławił gardło Lenki.

– Jeśli dziś nie otrzymam pieniędzy, za dwa dni upływa termin weksli, jutro nasza firma zwróci się do pani męża, który również je podpisał, uprzedzając go o płatności.

– Boże! – zawołała Lenka.

– Przecież pani małżonek jest chyba na to przygotowany, a o ile wiem, zajmuje niezłą posadę…

– Nie… nie… – zawołała zmienionym głosem – tylko nie to… tylko nie mąż…

– Czemu? – Helmanowa bawiła się swą ofiarą niczym kot myszą.

– Bo… bo… – jąkała, swym wyraźnym lękiem zdradzając się coraz bardziej. – Nie chcę, żeby on… On taki straszny… Życie mi zamieni w piekło… Pani szefowo, błagam, proszę, niech się pani ulituje nade mną. Zgodzę się na wszystko… Na każde wyjście… Toć pani posiada serce…

Helmanowa głęboko zaciągnęła się dymem, po czym rzekła po namyśle.

– Hm… Istotnie posiadam serce i dlatego pragnę przyjść pani z pomocą… Aczkolwiek nie pojmuję obawy przed mężem, który przecież żyrował zobowiązania… Skoro jednak pani pragnie innego wyjścia, mogłabym je znaleźć, tylko…