Poradnik rehabilitacji domowej - ebook
Wydawnictwo:
Data wydania:
19 listopada 2013
Format ebooka:
EPUB
Format
EPUB
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najpopularniejszych formatów e-booków na świecie.
Niezwykle wygodny i przyjazny czytelnikom - w przeciwieństwie do formatu
PDF umożliwia skalowanie czcionki, dzięki czemu możliwe jest dopasowanie
jej wielkości do kroju i rozmiarów ekranu. Więcej informacji znajdziesz
w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Format
MOBI
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najczęściej wybieranych formatów wśród czytelników
e-booków. Możesz go odczytać na czytniku Kindle oraz na smartfonach i
tabletach po zainstalowaniu specjalnej aplikacji. Więcej informacji
znajdziesz w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Multiformat
E-booki sprzedawane w księgarni Virtualo.pl dostępne są w opcji
multiformatu - kupujesz treść, nie format. Po dodaniu e-booka do koszyka
i dokonaniu płatności, e-book pojawi się na Twoim koncie w Mojej
Bibliotece we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego
tytułu. Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na
karcie produktu przy okładce. Uwaga: audiobooki nie są objęte opcją
multiformatu.
czytaj
na tablecie
Aby odczytywać e-booki na swoim tablecie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. Bluefire
dla EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na czytniku
Czytanie na e-czytniku z ekranem e-ink jest bardzo wygodne i nie męczy
wzroku. Pliki przystosowane do odczytywania na czytnikach to przede
wszystkim EPUB (ten format możesz odczytać m.in. na czytnikach
PocketBook) i MOBI (ten fromat możesz odczytać m.in. na czytnikach Kindle).
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na smartfonie
Aby odczytywać e-booki na swoim smartfonie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. iBooks dla
EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
Czytaj fragment
Pobierz fragment
Pobierz fragment w jednym z dostępnych formatów
Poradnik rehabilitacji domowej - ebook
Autorki PORADNIKA REHABILITACJI DOMOWEJ prezentują sposoby przenoszenia oraz przemieszczania się chorego, zwracając uwagę na bezpieczeństwo osoby chorej i opiekującej się nią.
Ze wskazówek zawartych w PORADNIKU REHABILITACJI DOMOWEJ skorzystać mogą także osoby, które są w stanie samodzielnie wykonywać proste ćwiczenia poprawiające ich sprawność ruchową.
Wśród proponowanych ćwiczeń znajdują się między innymi: ćwiczenia przeciwzakrzepowe, oddechowe, wzmacniające siłę mięśniową, poprawiające zakres ruchu rozluźniające, mięśni twarzy i usprawniające połykanie pokarmu.
Czytelnik zdobędzie także wiedzę na temat profilaktyki odleżyn, dowie się jak postępować w przypadku pielęgnacji osoby po udarze mózgu, czy po skomplikowanych złamaniach.
Istotną rolę w procesie rehabilitacji chorego odgrywają metody relaksacyjne wspomagające walkę ze stresem.
Proponowane ćwiczenia relaksacyjne wspomagają inne formy terapii i przyspieszają powrót do zdrowia.
KONIK ANITA, PATEREK ANNA – autorki poradnika, absolwentki kierunku rehabilitacji ruchowej Akademii Wychowania Fizycznego im. Bronisława Czecha w Krakowie, są czynnymi fizjoterapeutkami, posiadającymi wszechstronne doświadczenie zawodowe zdobyte w pracy w renomowanych placówkach szpitalnych
| Kategoria: | Zdrowie i uroda |
| Zabezpieczenie: |
Watermark
|
| ISBN: | 978-83-7595-715-0 |
| Rozmiar pliku: | 8,2 MB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
WSTĘP
Poradnik rehabilitacji domowej, napisany przez absolwentki kierunku rehabilitacji ruchowej Akademii Wychowania Fizycznego im. Bronisława Czecha w Krakowie dr Anitę Konik i mgr Annę Paterek, jest pozycją niezwykle cenną dla wszystkich, którzy opiekują się w warunkach domowych członkami rodzin w podeszłym wieku, osobami unieruchomionymi w łóżku, po udarach mózgu, z demencją, ze skomplikowanymi złamaniami czy też osobami z endoprotezami.
Autorki poradnika są czynnymi fizjoterapeutkami, posiadającymi wszechstronne doświadczenie zawodowe zdobyte w pracy w renomowanych placówkach szpitalnych, takich jak Oddział Kliniczny Kliniki Pulmonologii Szpitala Uniwersyteckiego przy ulicy Skawińskiej w Krakowie oraz Nowy Szpital w Kostrzynie nad Odrą i krakowski ośrodek opieki nad osobami w podeszłym wieku NZOZ „DOM-MED” przy ulicy Helclów w Krakowie, na oddziałach opiekuńczo-leczniczym i neurologicznym.
Przedstawione w poradniku zagrożenia wynikające z unieruchomienia w łóżku i zaprezentowane sposoby pielęgnacji, przemieszczania i przenoszenia osoby niesprawnej są dla członków rodziny niezbędną, klarowną i wystarczającą wykładnią wiedzy potrzebnej do prawidłowej opieki nad potrzebującymi pomocy członkami rodziny. Autorki prezentują także ilustrowane fotografiami zestawy ćwiczeń przeciwzakrzepowych, oddechowych, wzmacniających siłę mięśniową, zwiększających zakresy ruchu stawów, ćwiczeń rozluźniających oraz zestawy ćwiczeń w wybranych jednostkach chorobowych. Poradnik zamyka rozdział omawiający praktyczny codzienny zestaw ćwiczeń konieczny do utrzymania dobrej kondycji, pozwalającej na pełną samoobsługę do późnej starości.
Reasumując, chciałabym stwierdzić, iż Poradnik rehabilitacji domowej jest wartym polecenia kompendium niezbędnej fachowej i wystarczającej wiedzy dla wszystkich osób zainteresowanych profesjonalną pomocą osobom chorym, realizowaną w warunkach domowych.
dr hab. Anna Marchewka
Wydział Rehabilitacji Ruchowej AWF w Krakowie
Kraków, 24.06.2013SKUTKI UNIERUCHOMIENIA CHOREGO W ŁÓŻKU I ZNACZENIE AKTYWNOŚCI RUCHOWEJ
Unieruchomienie chorego w łóżku wiąże się z szeregiem niekorzystnych dla niego powikłań. Pojawiają się zaburzenia w funkcjonowaniu wielu układów, np. krążeniowego, oddechowego czy nerwowego. Występujące zaburzenia metaboliczne prowadzą do osłabienia kości i zaniku mięśni. Zdolność chorego do podejmowania wysiłku zmniejsza się. Dodatkowo mogą wystąpić zaburzenia psychiczne w postaci niepokoju, obniżenia nastroju czy depresji. Dlatego też dużo uwagi
Ryc. 1. Części ciała — nazwy użyte w tekście
*„Bark” jest pojęciem funkcjonalnym, nie anatomicznym. Tworzy go kompleks stawów: staw barkowo-obojczykowy, staw mostkowo-obojczykowy, staw ramienno-łopatkowy i staw łopatkowo-żebrowy
poświęca się zapobieganiu przewlekłemu unieruchomieniu chorego w łóżku oraz jego następstwom. Ogromną rolę przypisuje się tutaj odpowiednio prowadzonym ćwiczeniom, które wpływają korzystnie na funkcjonowanie wszystkich układów. Dzięki ćwiczeniom fizycznym dochodzi do zwiększenia siły mięśni, wzmocnienia kości, poprawia się wydolność krążeniowo-oddechowa. Ponadto ćwiczenia zapobiegają powstawaniu przykurczów mięśniowych, obrzęków, odleżyn, powikłań zakrzepowo-zatorowych. Dodatkowo aktywność fizyczna przyczynia się do poprawy nastroju. Efekty te znajdują odbicie w większej samodzielności chorego i jego lepszej jakości życia.ODLEŻYNY — JAK ZAPOBIEGAĆ
Odleżyny są niepożądanym powikłaniem unieruchomienia chorego w łóżku. Są to trudno gojące się, przewlekłe rany, występujące w tych obszarach ciała, które są szczególnie narażone na ucisk (Ryc. 2a i 2b). Należy pamiętać, że już ponad 2-3 godziny nieprzerwanego ucisku, powodującego zamknięcie przepływu krwi w uciśniętym obszarze, może prowadzić do martwicy tkanek. Towarzyszy temu silny ból, który powinien zmuszać chorego do zmiany pozycji. Jednakże u leżącego pacjenta mogą występować zaburzenia czucia (np. w cukrzycy, po udarze), w związku z czym nie będzie on odczuwał bólu, a zatem nie będzie miał potrzeby zmiany ułożenia. Natomiast chorzy z niedowładem ruchowym mogą być zbyt słabi, by samodzielnie poprawić pozycję. Powstające odleżyny, ze względu na ból oraz toczący się proces gojenia, mogą znacznie ograniczyć możliwości prowadzenia ćwiczeń. Z tego powodu szczególną uwagę powinno się poświęcać profilaktyce wystąpienia odleżyn.
Czynniki wpływające na powstawanie odleżyn
• długotrwale utrzymujący się ucisk na tkankę w okolicach wystających części kostnych,
• tarcie oraz gwałtowne, powtarzające się uderzenia/ruchy (np. przy spastyce, przesuwaniu, podnoszeniu),
• zniekształcenie tkanek — załamywanie się naczyń krwionośnych, w sytuacji gdy jedna część ciała próbuje się przemieścić, jednak powierzchnia skóry pozostaje nieruchoma,
• wzmożona wilgotność naskórka,
• osłabione czucie lub jego brak,
• zaburzenia ukrwienia (np. w przebiegu cukrzycy, miażdżycy),
• niedożywienie,
• nietrzymanie moczu i stolca,
• ograniczenie lub brak możliwości poruszania się,
• urazy i otarcia naskórka,
• ubranie: ze sztucznych włókien, z twardymi szwami, zbyt luźne,
• pościel: pofałdowana, wilgotna, zbyt sztywna, z okruchami — resztkami jedzenia lub różnymi przedmiotami,
• nieodpowiednio dobrane środki pomocnicze.
Do oceny ryzyka powstania odleżyn stosuje się różne skale. Jedną z najpopularniejszych jest skala Norton (Tabela 1).
Przyjmuje się, że łączna liczba punktów poniżej 14 świadczy o ryzyku powstania odleżyn.
Tabela 1. Ocena ryzyka powstania odleżyn wg skali Norton
U każdego leżącego pacjenta z ograniczonymi możliwościami poruszania się ryzyko wystąpienia odleżyn jest zwiększone. Dlatego należy bezwzględnie przestrzegać poniższych zasad zapobiegania pojawieniu się ran odleżynowych.
Jak zapobiegać powstawaniu odleżyn
• wykluczenie/zmniejszenie czynników zwiększających miejscowy ucisk na tkanki (np. rodzaj materaca, pozycja chorego w łóżku, odpowiednie ubranie — z naturalnych materiałów, bezszwowe, bez zgrubień i guzików). Najlepszym obecnie rozwiązaniem jest stosowanie materaców przeciwodleżynowych. Szczególnie poleca się dynamiczne, zmiennociśnieniowe materace powietrzne. Zapewniają one częstą, automatycznie regulowaną zmianę punktów podparcia z jednoczesnym masażem tych okolic ciała, które stykają się z materacem. Poprzez zastosowanie specjalnego kompresora powietrze jest wtłaczane naprzemiennie do kilkunastu komór materaca, dzięki czemu unika się efektu zwiększonego ucisku w miejscach wystających części kostnych — szczególnie narażonych na powstanie odleżyn,
• eliminacja podkładów z materiałów gumowych i foliowych, które ograniczają dostęp powietrza,
• zwiększanie aktywności fizycznej chorego (uważać jednak należy, by podczas ćwiczeń nie wywoływać sił tarcia — np. podczas ruchu zginania i prostowania kończyny dolnej w pozycji leżenia na plecach pięta nie może trzeć po prześcieradle). Więcej w punkcie: Popełniane błędy/Zwróć uwagę,
• regularna zmiana pozycji leżącego. Czas, po którym zmieniamy pozycję, dobierany jest indywidualnie do stanu chorego. Jednak zaleca się, by był nie dłuższy niż 2 godziny. Przy zmianie pozycji należy ocenić, czy w miejscach narażonych na pojawienie się odleżyn nie pojawiło się zaczerwienienie. Jeśli się pojawia i nie znika w ciągu około 30 minut po odciążeniu, jest to sygnał do częstszego zmieniania pozycji. Szczegółowy opis, jak prawidłowo układać chorego w łóżku, znajduje się w punkcie: Prawidłowe układanie pacjenta w łóżku,
• stała kontrola odczuć bólowych chorego (pytanie, czy boli, czy wygodnie leży, czy coś gniecie itp.) oraz zdolności odczuwania bodźców (można sprawdzić, czy chory odczuwa nasz dotyk — np. w okolicach stopy, kłucie np. ołówkiem. Aby być pewnym, że czucie nie jest zaburzone, należy powtórzyć test przy zamkniętych oczach chorego lub przy takim ustawieniu, przy którym chory nie widzi, gdzie dokładnie jest dotykany). Należy pamiętać, że współwystępowanie chorób (np. cukrzyca, miażdżyca, schorzenia neurologiczne) oraz zażywanie leków hamujących i opóźniających proces gojenia tkanek (kortykosteroidy, chemioterapeutyki) oraz wpływających na odczuwanie bólu i stan świadomości (leki uspokajające, przeciwbólowe, psychotropowe) ma znaczący wpływ na zdolność do odczuwania bólu związanego z uciskiem i niedokrwieniem tkanek,
• zapobieganie urazom i infekcjom skóry w trakcie wykonywania czynności pielęgnacyjnych oraz zmiany ułożenia w łóżku.
Prawidłowe układanie pacjenta w łóżku
• leżenie tyłem (na plecach)
Głowa powinna być w przedłużeniu linii tułowia. Kończyny górne lekko odwiedzione, przedramiona oparte na klinach lub małych poduszkach (w celu zapobiegania powstawaniu obrzęków). Kończyny dolne należy zabezpieczyć przed rotacją zewnętrzną (stopy układają się w pozycji od siebie — na zewnątrz). Pod uda można podłożyć klin w celu zabezpieczenia stawów kolanowych przed przeprostem. Aby zabezpieczyć pięty przed nadmiernym uciskiem, można wykorzystać specjalne wałki, kliny lub małe poduszki.
• leżenie na boku
W celu utrzymania pozycji leżenia na boku za plecami należy ułożyć odpowiedni klin zabezpieczający przed rotacją w kierunku leżenia na placach. Ważne jest ułożenie kończyn górnych i dolnych. Kończyna górna bliższa (na materacu) jest wysunięta lekko do przodu (ważne, żeby chory nie leżał bezpośrednio na barku). Kończyna dolna bliższa jest wyprostowana w stawie biodrowym i kolanowym. Natomiast kończyna górna i dolna dalsza są podparte na klinach lub poduszkach tak, by zabezpieczyć je przed ułożeniem w przywiedzeniu. Zarówno kończyna górna, jak i kończyna dolna dalsza są zgięte: około 90 stopni w barku i stawie łokciowym oraz biodrowym i kolanowym. Nie układamy chorego centralnie na jednym boku, gdyż wiąże się to z dużym naciskiem na okolice krętarza kości udowej i wyrostka barkowego łopatki. Zaleca się, by odchylić chorego lekko w tył.
• leżenie na brzuchu
Jest to kolejna możliwość ułożenia pacjenta, jednak obarczona jest licznymi przeciwwskazaniami (np. niewydolność oddechowa), dlatego też pozycja ta nie jest zalecana.
Popełniane błędy/Zwróć uwagę
• przemieszczenie chorego w łóżku
Częstym błędem popełnianym przy przemieszczaniu leżącego jest ciągnięcie go po materacu. Powoduje to silne tarcie, co może uszkodzić naskórek. Przy przemieszczaniu pacjenta leżącego należy dążyć do jak największej jego samodzielności. Jeśli chory nie jest w stanie bez pomocy poprawić swojego ułożenia, trzeba wykorzystać wszystkie możliwości współpracy/wspomagania z jego strony.
Przykład 1.
W celu odciążenia i zabezpieczenia okolicy kości krzyżowej chory unosi obręcz biodrową do góry. Ta pozycja ułatwia zarówno przemieszczenie się w górę łóżka, jak i w poprzek.
Zdj. 1. Odciążenie i zabezpieczenie okolicy krzyżowej w trakcie przemieszczania w łóżku
W celu ułatwienia wykonania ruchu pod stopy można podłożyć klin lub zwinięty w rulon nieśliski koc (zabezpieczy to „ucieczkę” kończyn dolnych w kierunku wyprostu podczas odbicia) (Zdj.1).
Przykład 2.
Jeśli chory jest zbyt słaby, by unieść obręcz biodrową do góry, można wykorzystać dodatkowy podkład. Ma on być tak ułożony, by obejmował głowę, obręcz barkową i biodrową. Dwie osoby po przeciwnych stronach łóżka chwytają za dwa rogi podkładu i jednocześnie podnoszą chorego, przesuwając go w kierunku góry łóżka (Zdj. 2). Więcej informacji o prawidłowym przemieszczaniu chorego w łóżku znajduje się w rozdziale: Sposoby przenoszenia chorego oraz przemieszczania się chorego w łóżku.
Zdj. 2. Przemieszczanie chorego na podkładzie — dwie osoby
Zdj. 3. Sposób przemieszczania chorego w łóżku — jedna osoba
Koniec wersji demonstracyjnej.
Poradnik rehabilitacji domowej, napisany przez absolwentki kierunku rehabilitacji ruchowej Akademii Wychowania Fizycznego im. Bronisława Czecha w Krakowie dr Anitę Konik i mgr Annę Paterek, jest pozycją niezwykle cenną dla wszystkich, którzy opiekują się w warunkach domowych członkami rodzin w podeszłym wieku, osobami unieruchomionymi w łóżku, po udarach mózgu, z demencją, ze skomplikowanymi złamaniami czy też osobami z endoprotezami.
Autorki poradnika są czynnymi fizjoterapeutkami, posiadającymi wszechstronne doświadczenie zawodowe zdobyte w pracy w renomowanych placówkach szpitalnych, takich jak Oddział Kliniczny Kliniki Pulmonologii Szpitala Uniwersyteckiego przy ulicy Skawińskiej w Krakowie oraz Nowy Szpital w Kostrzynie nad Odrą i krakowski ośrodek opieki nad osobami w podeszłym wieku NZOZ „DOM-MED” przy ulicy Helclów w Krakowie, na oddziałach opiekuńczo-leczniczym i neurologicznym.
Przedstawione w poradniku zagrożenia wynikające z unieruchomienia w łóżku i zaprezentowane sposoby pielęgnacji, przemieszczania i przenoszenia osoby niesprawnej są dla członków rodziny niezbędną, klarowną i wystarczającą wykładnią wiedzy potrzebnej do prawidłowej opieki nad potrzebującymi pomocy członkami rodziny. Autorki prezentują także ilustrowane fotografiami zestawy ćwiczeń przeciwzakrzepowych, oddechowych, wzmacniających siłę mięśniową, zwiększających zakresy ruchu stawów, ćwiczeń rozluźniających oraz zestawy ćwiczeń w wybranych jednostkach chorobowych. Poradnik zamyka rozdział omawiający praktyczny codzienny zestaw ćwiczeń konieczny do utrzymania dobrej kondycji, pozwalającej na pełną samoobsługę do późnej starości.
Reasumując, chciałabym stwierdzić, iż Poradnik rehabilitacji domowej jest wartym polecenia kompendium niezbędnej fachowej i wystarczającej wiedzy dla wszystkich osób zainteresowanych profesjonalną pomocą osobom chorym, realizowaną w warunkach domowych.
dr hab. Anna Marchewka
Wydział Rehabilitacji Ruchowej AWF w Krakowie
Kraków, 24.06.2013SKUTKI UNIERUCHOMIENIA CHOREGO W ŁÓŻKU I ZNACZENIE AKTYWNOŚCI RUCHOWEJ
Unieruchomienie chorego w łóżku wiąże się z szeregiem niekorzystnych dla niego powikłań. Pojawiają się zaburzenia w funkcjonowaniu wielu układów, np. krążeniowego, oddechowego czy nerwowego. Występujące zaburzenia metaboliczne prowadzą do osłabienia kości i zaniku mięśni. Zdolność chorego do podejmowania wysiłku zmniejsza się. Dodatkowo mogą wystąpić zaburzenia psychiczne w postaci niepokoju, obniżenia nastroju czy depresji. Dlatego też dużo uwagi
Ryc. 1. Części ciała — nazwy użyte w tekście
*„Bark” jest pojęciem funkcjonalnym, nie anatomicznym. Tworzy go kompleks stawów: staw barkowo-obojczykowy, staw mostkowo-obojczykowy, staw ramienno-łopatkowy i staw łopatkowo-żebrowy
poświęca się zapobieganiu przewlekłemu unieruchomieniu chorego w łóżku oraz jego następstwom. Ogromną rolę przypisuje się tutaj odpowiednio prowadzonym ćwiczeniom, które wpływają korzystnie na funkcjonowanie wszystkich układów. Dzięki ćwiczeniom fizycznym dochodzi do zwiększenia siły mięśni, wzmocnienia kości, poprawia się wydolność krążeniowo-oddechowa. Ponadto ćwiczenia zapobiegają powstawaniu przykurczów mięśniowych, obrzęków, odleżyn, powikłań zakrzepowo-zatorowych. Dodatkowo aktywność fizyczna przyczynia się do poprawy nastroju. Efekty te znajdują odbicie w większej samodzielności chorego i jego lepszej jakości życia.ODLEŻYNY — JAK ZAPOBIEGAĆ
Odleżyny są niepożądanym powikłaniem unieruchomienia chorego w łóżku. Są to trudno gojące się, przewlekłe rany, występujące w tych obszarach ciała, które są szczególnie narażone na ucisk (Ryc. 2a i 2b). Należy pamiętać, że już ponad 2-3 godziny nieprzerwanego ucisku, powodującego zamknięcie przepływu krwi w uciśniętym obszarze, może prowadzić do martwicy tkanek. Towarzyszy temu silny ból, który powinien zmuszać chorego do zmiany pozycji. Jednakże u leżącego pacjenta mogą występować zaburzenia czucia (np. w cukrzycy, po udarze), w związku z czym nie będzie on odczuwał bólu, a zatem nie będzie miał potrzeby zmiany ułożenia. Natomiast chorzy z niedowładem ruchowym mogą być zbyt słabi, by samodzielnie poprawić pozycję. Powstające odleżyny, ze względu na ból oraz toczący się proces gojenia, mogą znacznie ograniczyć możliwości prowadzenia ćwiczeń. Z tego powodu szczególną uwagę powinno się poświęcać profilaktyce wystąpienia odleżyn.
Czynniki wpływające na powstawanie odleżyn
• długotrwale utrzymujący się ucisk na tkankę w okolicach wystających części kostnych,
• tarcie oraz gwałtowne, powtarzające się uderzenia/ruchy (np. przy spastyce, przesuwaniu, podnoszeniu),
• zniekształcenie tkanek — załamywanie się naczyń krwionośnych, w sytuacji gdy jedna część ciała próbuje się przemieścić, jednak powierzchnia skóry pozostaje nieruchoma,
• wzmożona wilgotność naskórka,
• osłabione czucie lub jego brak,
• zaburzenia ukrwienia (np. w przebiegu cukrzycy, miażdżycy),
• niedożywienie,
• nietrzymanie moczu i stolca,
• ograniczenie lub brak możliwości poruszania się,
• urazy i otarcia naskórka,
• ubranie: ze sztucznych włókien, z twardymi szwami, zbyt luźne,
• pościel: pofałdowana, wilgotna, zbyt sztywna, z okruchami — resztkami jedzenia lub różnymi przedmiotami,
• nieodpowiednio dobrane środki pomocnicze.
Do oceny ryzyka powstania odleżyn stosuje się różne skale. Jedną z najpopularniejszych jest skala Norton (Tabela 1).
Przyjmuje się, że łączna liczba punktów poniżej 14 świadczy o ryzyku powstania odleżyn.
Tabela 1. Ocena ryzyka powstania odleżyn wg skali Norton
U każdego leżącego pacjenta z ograniczonymi możliwościami poruszania się ryzyko wystąpienia odleżyn jest zwiększone. Dlatego należy bezwzględnie przestrzegać poniższych zasad zapobiegania pojawieniu się ran odleżynowych.
Jak zapobiegać powstawaniu odleżyn
• wykluczenie/zmniejszenie czynników zwiększających miejscowy ucisk na tkanki (np. rodzaj materaca, pozycja chorego w łóżku, odpowiednie ubranie — z naturalnych materiałów, bezszwowe, bez zgrubień i guzików). Najlepszym obecnie rozwiązaniem jest stosowanie materaców przeciwodleżynowych. Szczególnie poleca się dynamiczne, zmiennociśnieniowe materace powietrzne. Zapewniają one częstą, automatycznie regulowaną zmianę punktów podparcia z jednoczesnym masażem tych okolic ciała, które stykają się z materacem. Poprzez zastosowanie specjalnego kompresora powietrze jest wtłaczane naprzemiennie do kilkunastu komór materaca, dzięki czemu unika się efektu zwiększonego ucisku w miejscach wystających części kostnych — szczególnie narażonych na powstanie odleżyn,
• eliminacja podkładów z materiałów gumowych i foliowych, które ograniczają dostęp powietrza,
• zwiększanie aktywności fizycznej chorego (uważać jednak należy, by podczas ćwiczeń nie wywoływać sił tarcia — np. podczas ruchu zginania i prostowania kończyny dolnej w pozycji leżenia na plecach pięta nie może trzeć po prześcieradle). Więcej w punkcie: Popełniane błędy/Zwróć uwagę,
• regularna zmiana pozycji leżącego. Czas, po którym zmieniamy pozycję, dobierany jest indywidualnie do stanu chorego. Jednak zaleca się, by był nie dłuższy niż 2 godziny. Przy zmianie pozycji należy ocenić, czy w miejscach narażonych na pojawienie się odleżyn nie pojawiło się zaczerwienienie. Jeśli się pojawia i nie znika w ciągu około 30 minut po odciążeniu, jest to sygnał do częstszego zmieniania pozycji. Szczegółowy opis, jak prawidłowo układać chorego w łóżku, znajduje się w punkcie: Prawidłowe układanie pacjenta w łóżku,
• stała kontrola odczuć bólowych chorego (pytanie, czy boli, czy wygodnie leży, czy coś gniecie itp.) oraz zdolności odczuwania bodźców (można sprawdzić, czy chory odczuwa nasz dotyk — np. w okolicach stopy, kłucie np. ołówkiem. Aby być pewnym, że czucie nie jest zaburzone, należy powtórzyć test przy zamkniętych oczach chorego lub przy takim ustawieniu, przy którym chory nie widzi, gdzie dokładnie jest dotykany). Należy pamiętać, że współwystępowanie chorób (np. cukrzyca, miażdżyca, schorzenia neurologiczne) oraz zażywanie leków hamujących i opóźniających proces gojenia tkanek (kortykosteroidy, chemioterapeutyki) oraz wpływających na odczuwanie bólu i stan świadomości (leki uspokajające, przeciwbólowe, psychotropowe) ma znaczący wpływ na zdolność do odczuwania bólu związanego z uciskiem i niedokrwieniem tkanek,
• zapobieganie urazom i infekcjom skóry w trakcie wykonywania czynności pielęgnacyjnych oraz zmiany ułożenia w łóżku.
Prawidłowe układanie pacjenta w łóżku
• leżenie tyłem (na plecach)
Głowa powinna być w przedłużeniu linii tułowia. Kończyny górne lekko odwiedzione, przedramiona oparte na klinach lub małych poduszkach (w celu zapobiegania powstawaniu obrzęków). Kończyny dolne należy zabezpieczyć przed rotacją zewnętrzną (stopy układają się w pozycji od siebie — na zewnątrz). Pod uda można podłożyć klin w celu zabezpieczenia stawów kolanowych przed przeprostem. Aby zabezpieczyć pięty przed nadmiernym uciskiem, można wykorzystać specjalne wałki, kliny lub małe poduszki.
• leżenie na boku
W celu utrzymania pozycji leżenia na boku za plecami należy ułożyć odpowiedni klin zabezpieczający przed rotacją w kierunku leżenia na placach. Ważne jest ułożenie kończyn górnych i dolnych. Kończyna górna bliższa (na materacu) jest wysunięta lekko do przodu (ważne, żeby chory nie leżał bezpośrednio na barku). Kończyna dolna bliższa jest wyprostowana w stawie biodrowym i kolanowym. Natomiast kończyna górna i dolna dalsza są podparte na klinach lub poduszkach tak, by zabezpieczyć je przed ułożeniem w przywiedzeniu. Zarówno kończyna górna, jak i kończyna dolna dalsza są zgięte: około 90 stopni w barku i stawie łokciowym oraz biodrowym i kolanowym. Nie układamy chorego centralnie na jednym boku, gdyż wiąże się to z dużym naciskiem na okolice krętarza kości udowej i wyrostka barkowego łopatki. Zaleca się, by odchylić chorego lekko w tył.
• leżenie na brzuchu
Jest to kolejna możliwość ułożenia pacjenta, jednak obarczona jest licznymi przeciwwskazaniami (np. niewydolność oddechowa), dlatego też pozycja ta nie jest zalecana.
Popełniane błędy/Zwróć uwagę
• przemieszczenie chorego w łóżku
Częstym błędem popełnianym przy przemieszczaniu leżącego jest ciągnięcie go po materacu. Powoduje to silne tarcie, co może uszkodzić naskórek. Przy przemieszczaniu pacjenta leżącego należy dążyć do jak największej jego samodzielności. Jeśli chory nie jest w stanie bez pomocy poprawić swojego ułożenia, trzeba wykorzystać wszystkie możliwości współpracy/wspomagania z jego strony.
Przykład 1.
W celu odciążenia i zabezpieczenia okolicy kości krzyżowej chory unosi obręcz biodrową do góry. Ta pozycja ułatwia zarówno przemieszczenie się w górę łóżka, jak i w poprzek.
Zdj. 1. Odciążenie i zabezpieczenie okolicy krzyżowej w trakcie przemieszczania w łóżku
W celu ułatwienia wykonania ruchu pod stopy można podłożyć klin lub zwinięty w rulon nieśliski koc (zabezpieczy to „ucieczkę” kończyn dolnych w kierunku wyprostu podczas odbicia) (Zdj.1).
Przykład 2.
Jeśli chory jest zbyt słaby, by unieść obręcz biodrową do góry, można wykorzystać dodatkowy podkład. Ma on być tak ułożony, by obejmował głowę, obręcz barkową i biodrową. Dwie osoby po przeciwnych stronach łóżka chwytają za dwa rogi podkładu i jednocześnie podnoszą chorego, przesuwając go w kierunku góry łóżka (Zdj. 2). Więcej informacji o prawidłowym przemieszczaniu chorego w łóżku znajduje się w rozdziale: Sposoby przenoszenia chorego oraz przemieszczania się chorego w łóżku.
Zdj. 2. Przemieszczanie chorego na podkładzie — dwie osoby
Zdj. 3. Sposób przemieszczania chorego w łóżku — jedna osoba
Koniec wersji demonstracyjnej.
więcej..
