- W empik go
Porzuceni przez ojca. Psychologia ateizmu - ebook
Porzuceni przez ojca. Psychologia ateizmu - ebook
Porzuceni przez ojca
Psychologia ateizmu
Paul C. Vitz
W tym rozszerzonym wydaniu, wychodząc od Freuda i jego „teorii projekcyjnej” religii – że wiara w Boga jest jedynie wytworem ludzkiego pragnienia bezpieczeństwa – profesor Vitz twierdzi, że psychoanaliza w rzeczywistości dostarcza bardziej satysfakcjonującego wyjaśnienia ateizmu. To rozczarowanie swym ziemskim ojcem, czy to przez jego śmierć, nieobecność, czy złe traktowanie, często prowadzi do odrzucenia Boga.
Biograficzny przegląd wpływowych ateistów z ostatnich czterech stuleci pokazuje, że ta „hipoteza ułomnego ojca” dostarcza spójnego wyjaśnienia „intensywnego ateizmu” tych myślicieli. Vitz przeprowadza intrygujące porównanie mężczyzn i kobiet ateistów oraz omawia wiele innych czynników psychologicznych, które mogą przyczyniać się do ateizmu.
Vitz nie twierdzi, że ateizm jest zdeterminowany psychologicznie. Każdy człowiek, niezależnie od swoich doświadczeń, ostatecznie decyduje się zaakceptować Boga lub go odrzucić. Jednak niefrasobliwe przypisywanie wiary religijnej irracjonalnym potrzebom psychologicznym jest tak powszechne, że konieczne jest wykazanie psychologicznych czynników predysponujących do ateizmu.
Spis treści
SPIS TREŚCI
Przedmowa // 11
Podziękowania // 15
Część 1
Ateiści, teiści oraz ich ojcowie // 19
1. Intensywny ateizm // 21
Projekcyjna teoria wiary w Boga // 23
Nieuznawana Freudowska teoria niewiary: ateizm związany
z kompleksem Edypa // 27
Nowa teoria ateizmu: hipoteza ułomnego ojca // 32
Rozszerzenie teorii: hipoteza niepewności przywiązania // 33
Przywiązanie i religijność // 35
Przywiązanie i niewiara // 39
2. Dowód: ateiści i ich ojcowie // 43
Nieżyjący ojcowie // 45
Friedrich Nietzsche (1844–1900) // 45
David Hume (1711–1776) // 50
Bertrand Russell (1872–1970) // 50
Jean-Paul Sartre (1905–1980) // 53
Albert Camus (1913–1960) // 55
Arthur Schopenhauer (1788–1860). Samobójstwo ojca // 56
Ojcowie przemocowi i słabi // 57
Thomas Hobbes (1588–1679) // 57
Jean Meslier (1664–1729) // 59
Voltaire (1694–1778) // 61
Jean d’Alembert (1717–1783) // 62
Baron d’Holbach (1723–1789) // 64
Ludwig Feuerbach (1804–1872) // 65
Samuel Butler (1835–1902) // 66
Sigmund Freud (1856–1939) // 68
Herbert George Wells (1866–1946) // 69
Pomniejsi ateiści // 72
John Toland (1670–1722) // 72
Robert Taylor (1784–1844) // 73
Richard Carlile (1790–1843) // 74
Współcześni ateiści // 75
Albert Ellis (1913–2007) // 75
Madalyn Murray O’Hair (1919–1995) // 76
Nowi ateiści // 77
Kategoria: | Literatura faktu |
Zabezpieczenie: |
Watermark
|
ISBN: | 978-83-67634-00-7 |
Rozmiar pliku: | 1,4 MB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
Współczesny świat zadziwia. Jest pełen skrajności, a życie publiczne charakteryzuje się domniemaniem ateizmu. Bóg został wyrugowany tak gruntowanie z dyskursu publicznego, że obecnie w szkołach średnich w USA naucza się o prezerwatywach i masturbacji, podczas gdy prawnie zabrania się nawiązywania do kwestii Boga.
Odrzucenie Boga w amerykańskich szkołach to tylko jeden z przykładów na triumf ateizmu. Jednak niezwykłe, a nawet dziwne wydaje się, że odrzucenie Boga zwyciężyło. Przecież Stany Zjednoczone od dawna były znane jako kraj głęboko religijny. W latach czterdziestych XIX wieku Alexis de Tocqueville pisał:
Ameryka mimo wszystko jest jeszcze tym miejscem na ziemi, gdzie religia chrześcijańska zachowała najwięcej rzeczywistego rządu dusz . Ogromna surowość obyczajów, jaką widzimy w Stanach Zjednoczonych, ma główne źródło w wierze religię, która u Amerykanów nigdy się bezpośrednio nie wtrąca do rządzenia społeczeństwem, należy uważać za pierwszą z ich instytucji politycznych.
Historyk James Turner, który badał początki ateizmu w społeczeństwie zachodnim, a w szczególności w Ameryce, zauważył, że „przed rewolucją francuską znanych niewierzących w Europie i Ameryce było mniej niż kilkunastu. Niewiara w Boga była bowiem niewiele bardziej uzasadniona niż niewiara w grawitację”. Przez wiele dziesięcioleci XIX wieku Ameryka pozostawała w mniejszym lub większym stopniu narodem wolnym od ateizmu. Nawet w kręgach intelektualnych i akademickich ateizm nie stał się poważanym stanowiskiem aż do około 1870 roku i wciąż ograniczał się do niewielkiej liczby intelektualistów w XX wieku. Dopiero w ostatnim półwieczu stał się dominującym stanowiskiem w sprawach dotyczących życia publicznego.
Jednak nawet w ciągu ostatnich 50 lat – czyli tak długo, jak długo w Instytucie Gallupa zadaje się pytanie: „Czy wierzysz w Boga?” – ponad 90 procent Amerykanów regularnie odpowiadało: „Tak”. Mimo to odniesienia do Boga w dyskursie publicznym należą do rzadkości; staliśmy się narodem publicznie i praktycznie ateistycznym. Ten stan społeczny został dobrze opisany przez Richarda Johna Neuhausa jako „naga sfera publiczna”.
Poważne odnoszenie się do Boga w pismach naukowych – nie mówiąc już o używaniu takich pojęć jak Opatrzność – jest tabu. Abstrakcyjne świeckie koncepcje – na przykład: postęp, walka klas, społeczeństwo patriarchalne, samorealizacja – wraz z innymi, często równie niejasnymi odniesieniami do mechanizmów biologicznych, przetrwania najsilniejszych i ewolucji są jednak wszechobecne i akceptowane. Jakiekolwiek poważne odwołanie się do Boga zakwestionowałoby naukową rzetelność badacza.
Ogólnie rzecz biorąc, historycy zgodnie uważają, że wyraźny, systematyczny i publiczny ateizm jest zjawiskiem niedawnym oraz charakterystycznym dla Zachodu i że prawdopodobnie żadna inna kultura nie przejawiała tak powszechnego, publicznego odrzucenia boskości. Biorąc pod uwagę nagłość publicznego przejścia od powszechnie przyjmowanej wiary do niewiary oraz zważywszy na rzadkość tego zjawiska w historii innych kultur oraz trwałej dominacji prywatnej wiary w Boga, ateizm musi zostać zbadany i znacznie pełniej wyjaśniony oraz zrozumiany.
Uważam, że znaczenie ateizmu jest oczywiste, ponieważ stanowi on główny wyznacznik światopoglądu człowieka. Na przykład jeśli ktoś wierzy w Boga osobowego, jego życie ma oczywisty sens, na ogół taki człowiek poważnie traktuje kwestie odpowiedzialności moralnej i społecznej. Wyrażają to przypisywane Voltaire’owi słowa: „Nie mówcie sługom, że nie ma Boga, bo zaczną kraść srebro”. Pogląd ten podzielał później Sigmund Freud, który uważał, że religia jest konieczna, by powstrzymać masy przed poddaniem się impulsom seksualnym i impulsom agresji.
Z kolei światopogląd tych, którzy odrzucają Boga, stwarza takie problemy, jak bezsensowność życia i alienacja, o których wiele się dzisiaj mówi. Ateizm jest centralnym założeniem wielu współczesnych ideologii i ruchów intelektualnych – komunizmu, socjalizmu, znacznej części nowoczesnej filozofii, większości współczesnej psychologii i materialistycznej nauki. Dlatego też wydaje mi się, że ateizm stał się jedną z charakterystycznych cech tego, co się rozumie pod pojęciem nowoczesności.
Niektórzy mogą powiedzieć, że ateizm dominuje, ponieważ jest prawdziwy, a Bóg nie istnieje. Podejmę niektóre aspekty tej kwestii, ale głównie z perspektywy psychologicznej. Na razie pozwolę sobie tylko zauważyć, że chociaż można udowodnić istnienie Boga, to oczywiście nie można udowodnić Jego nieistnienia – ponieważ udowodnienie nieistnienia czegokolwiek jest z natury rzeczy niemożliwe. Innymi słowy ateizm jest założeniem przyjmowanym przez pewnych ludzi na temat natury świata, a ludzie ci w minionym stuleciu odnieśli niezwykły sukces w kontrolowaniu dopuszczalnego poglądu na tę sprawę. Ponadto wydaje się, że w dużej części naszej wspólnoty intelektualnej istnieje powszechne założenie, że wiara w Boga opiera się na wszelkiego rodzaju irracjonalnych, niedojrzałych potrzebach i pragnieniach, podczas gdy ateizm lub sceptycyzm wynikają z racjonalnego, dojrzałego, zdroworozsądkowego spojrzenia na świat.
Podważenie psychologii tego punktu widzenia jest głównym celem tej książki. Przedstawiając dowody z życia ateistów, będę szukał prawidłowości, wzorców, które odróżniają ich życie i psychologię od życia i psychologii porównywalnej grupy teistów lub – w przypadku autyzmu – od ludzi w ogóle.
Istnieją trzy nowe tematy, które są dość istotne dla psychologii ateizmu, a pojawiły się już po zebraniu materiałów i przygotowaniu pierwszego wydania tej książki w 1999 roku. Stanowią one główne przyczyny opublikowania tego nowego wydania.
Po pierwsze, stosunkowo nowym tematem są badania psychologiczne nad przywiązaniem dziecka do jego rodziców. To podejście, oparte na teorii przywiązania, znacznie zwiększyło naszą świadomość i wiedzę o tym, jak ważne są te wczesne więzi. Co ważniejsze dla naszego tematu, poczucie bezpieczeństwa i niepewności zostały w ostatnim czasie wykorzystane do zrozumienia wiary i niewiary religijnej.
Po drugie, w ciągu ostatnich kilkunastu lat temat ateizmu stał się bardzo popularny w dużej części kultury angloamerykańskiej, o czym świadczą ostatnie bestsellery książkowe. Autorzy tych książek stali się bardzo znani i powszechnie nazywa się ich nowymi ateistami. Ich biografie są oczywiście istotne dla interpretacji psychologicznej.
Jednak popularność tego rodzaju publikacji pokazuje również, że ateizm w końcu wyszedł we współczesnym społeczeństwie ze stosunkowo wąskiego i profesjonalnego kręgu intelektualistów i wkroczył do skromniejszego, ale znaczącego kręgu masowego rynku.
Po trzecie, całkiem niedawno życie psychiczne osoby autystycznej zostało skonceptualizowane w sposób zaskakująco przydatny dla problemu interpretacji psychologii ateizmu.
W niniejszym wydaniu poruszyłem każdy z tych trzech nowych tematów. Teorię przywiązania omówiłem przede wszystkim na końcu rozdziału 1. O nowych ateistach napisałem głównie na końcu rozdziału 2, a temat autyzmu i ateizmu przedstawiłem w rozdziale 6.
------------------------------------------------------------------------
Zapraszamy do zakupu pełnej wersji książki
------------------------------------------------------------------------