Potęga osobowości. Sprawdź, kim jesteś naprawdę - ebook

Przedmowa

Prawdziwy problem ludzkości polega na tym, że człowiek wciąż ma emocje na poziomie epoki kamienia łupanego, instytucje ze średniowiecza, a technikę o boskich możliwościach.

– E.O. Wilson

Kryzys tożsamości naszego pokolenia

W dzisiejszym społeczeństwie pytania dotyczące tożsamości często grają rolę pierwszoplanową. Mówi się o tożsamości płciowej, narodowej, kulturowej, seksualnej, a nawet o utraconej tożsamości. Wydaje się, że ludzkość jest w samym środku zbiorowego kryzysu tożsamości.

Tak naprawdę nie mamy pojęcia, kim jesteśmy. Nęka nas dojmująca niepewność. Na poziomie mikro internetowe wojny na komentarze wszczyna się z byle powodu – od polityki, przez szczepienia, po wychowywanie dzieci. Na poziomie makro wybuchają prawdziwe wojny na tle religii, kultury czy dumy narodowej. Konflikty te wynikają z tożsamości i obrony naszych ego.

Jesteśmy tak defensywni, ponieważ mamy wrażenie, że nasza tożsamość jest obiektem nieustających ataków. Kiedy brak nam silnej świadomości, kim jesteśmy, łatwo nam jest marginalizować czy podważać tożsamość innych.

W otchłani wzajemnie sprzecznych narracji wszyscy szukamy siebie samych.

Jak się w to wpakowaliśmy

Naszym zdaniem istnieje kilka powodów tego kryzysu tożsamości – zbyt szybki rozwój technologii, zalew informacji i postępująca globalizacja.

Zbyt szybki rozwój technologii

Technologie wyprzedzają naszą zdolność adaptacji. Zaledwie czternaście lat temu Bill Baker napisał w Destination Branding for Small Cities takie słowa: „To okres ludzkiej historii, który cechuje się największym nadmiarem komunikacji”. Kiedy to pisał, na rynek nie wszedł jeszcze nawet pierwszy iPhone – twór technologii konsumpcyjnej, który na zawsze zmienił oblicze wzajemnej łączności i komunikacji.

Zgodnie z prawem Moore’a potencjał urządzeń technologicznych podwaja się co dwa lata, co sprawia, że nowinki technologiczne stają się zarówno bardziej wydajne, jak i przystępne cenowo. To właśnie dlatego telefon, który masz w kieszeni, jest znacznie potężniejszy niż zajmujące całe pomieszczenia komputery NASA wyliczające parametry lądowania na Księżycu podczas misji Apollo. Na tych właśnie telefonach instalujemy setki aplikacji, dzięki którym nawiązujemy kontakt z innymi – a jednocześnie narzekamy, jak bardzo brak nam prawdziwego kontaktu z drugim człowiekiem.

Nie znaczy to, że winę za wszystko ponosi technologia użytkowa czy że coś jest ze współczesnym światem nie tak. Problemem nie jest technologia czy komunikacja cyfrowa, tylko fakt, że tempo ich rozwoju jest szybsze od naszego. Boimy się ostracyzmu i tego, że inni nie będą nas lubić. Nasze emocje rodem z epoki kamienia łupanego podpowiadają nam, że jeżeli nie lubi nas duża grupa ludzi, to jest to równoważne z wyrzuceniem z plemienia, a to równa się śmierci. Z tego powodu negatywne słowa nieznanej nam osoby w internecie interpretujemy tak, jakby zagrażały naszemu życiu. Mamy prehistoryczne odruchy, które każą nam zachować ostrożność – jeżeli jakaś grupa ludzi nie będzie nas lubić, możemy zginąć. Nienawiść stada ma negatywne implikacje dla zdolności przeżycia, a natura po prostu nie miała wystarczająco dużo czasu, by zaktualizować nasz schemat DNA.

Technologia daje nam nowe możliwości, ale także zmusza do dotrzymywania kroku pędzącej rzeczywistości.

Przeładowanie informacjami

Całe życie poświęcamy, próbując się dowiedzieć wszystkiego o wszystkim, ale z trudem przychodzi nam poznanie samych siebie. Bez ustanku zalewa nas gigantyczna fala informacji. Nie dajemy rady posortować i ocenić gwałtownego strumienia danych w świecie, który nigdy nie wylogowuje się z internetu. Globalna sieć to doskonałe narzędzie organizacji i dystrybucji wszelkich możliwych informacji, ale jednocześnie też coś, co wywołuje u nas głód generowania (i konsumowania) coraz większej ilości danych.

O globalnej polityce, wydarzeniach z drugiego końca świata i związkach celebrytów wiemy dziś znacznie więcej niż którekolwiek wcześniejsze pokolenie. Tymczasem często zbijają nas z tropu ludzie, z którymi spędzamy najwięcej czasu – a także my sami.

Globalizacja – droga do fragmentaryzacji

Nasz świat staje się coraz bardziej zglobalizowany, ale jednocześnie coraz bardziej fragmentaryczny i chaotyczny. Jako istoty ludzkie zwykliśmy identyfikować się silnie z najbliższą rodziną, plemieniem czy nawet państwem narodowym, ale w miarę zanikania granic i narastającej globalizacji tracimy poczucie tożsamości grupowej i naszej w niej roli.

Ciążymy więc w kierunku ideologii, które łączą nas z innymi. Wiemy, że ideologie – głęboko zakorzenione w naszym ego – są często źródłem narastających konfliktów. W takim przypadku czujemy większe przywiązanie do naszych ideałów niż do innych ludzi. Jest to doskonale widoczne na przykładzie coraz częściej występującego zjawiska autorytarnego przywództwa. W obliczu braku indywidualnej tożsamości grupy ludzi wybierają kult dowolnej jednostki, która zapewni im silne poczucie tożsamości. Nawet gdy przywódca jest surowy i działa wbrew interesom społeczeństwa, tłum go akceptuje, ponieważ dzięki niemu ma poczucie jedności.

Dlaczego musimy znać siebie

Musimy jako ludzie wyjść poza powierzchowne wyznaczniki tożsamości. Czas odsunąć je na bok i doświadczyć głębokiego poczucia samoświadomości. Ludzie muszą się poznać, by się pokochać, a muszą kochać sami siebie, żeby móc kochać innych. My, autorzy tej książki, jesteśmy zdania, że silne poczucie tożsamości pomoże ci się tego nauczyć, a także osiągnąć wyższy poziom poczucia osobistego bezpieczeństwa i ograniczyć twoje lęki.

Akceptacja siebie i innych

Jeżeli zdobędziesz silne poczucie tożsamości, będziesz mógł wydzielić w swoim świecie miejsce dla innych i ich zaakceptować. Uważamy, że dzięki zrozumieniu i poszanowaniu własnej indywidualności zyskasz siłę, by zrealizować swoje pasje, cel i misję.

Silna tożsamość jest zbudowana na fundamencie poczucia bezpieczeństwa. Ono z kolei jest pochodną samooceny w duchu skromności, bez przeszacowywania czy umniejszania własnych talentów. To świadomość, że sobie poradzimy niezależnie od tego, co przyniesie los. Kiedy poczujemy się pewnie w swojej skórze, będziemy w stanie stworzyć lepszy i spokojniejszy świat, w którym znajdzie się miejsce dla innych.

Często wymaga to akceptacji, że na dany temat mamy różne zdanie. W trakcie tworzenia świata, w którym szanuje się prawo do ekspresji siebie i wspiera każdego w procesie realizacji własnego potencjału, z całą pewnością dojdzie do wielu różnic zdań. Nie wykluczają one jednak pokoju, jeżeli jesteśmy pewni własnej tożsamości. Wykorzystując narzędzia opracowane do lepszego zrozumienia siebie, wspieramy rozwój pewności siebie.

Poczucie bezpieczeństwa

Silna samoświadomość uodparnia nas na zhakowanie przez osoby, które znają nas lepiej, niż my znamy sami siebie. Coraz więcej wskazuje na to, że wybory prezydenckie w USA w 2016 r. zostały zmanipulowane przez obce rządy i prywatne firmy badawcze. Za pomocą kampanii dezinformacyjnych, znajomości ludzkiego charakteru i danych psychograficznych zhakowały one zachowania, preferencje i motywacje wyborców, wpływając na wynik wyborów.

Pędzimy w kierunku nowej granicy możliwości psychologicznych, w tym wykorzystywania psychicznego. Czy będziesz gotowy na nadchodzący rozdźwięk poznawczy? Niektórzy wiedzą, jak działają ich umysły, a to daje im kontrolę i władzę nad sobą. Mają silne poczucie własnej tożsamości, a dzięki temu potrafią kształtować swoje decyzje. Z drugiej strony istnieją ludzie, którzy nie poznają własnej osobowości, nie utwierdzają się w poczuciu swojej tożsamości, a w efekcie są łatwym celem do wykorzystania.

Jeżeli nie wiesz, kim jesteś i co motywuje twoje działanie, oddajesz innym kontrolę nad sobą. Jesteś na łasce ludzi, którzy lepiej od ciebie wiedzą, jak działa twój umysł. Wolisz być podatny na manipulację czy poznać siebie, swój styl poznawania świata i swoje motywacje?

Ograniczenie lęku

Niemal każdy człowiek na świecie zmaga się z tymi samymi wątpliwościami: „Jaki jest mój cel, jakie znaczenie ma moje życie?”, „Na co powinienem je poświęcić?”, „Z kim powinienem je spędzić?”. Jeżeli nie znajdziemy odpowiedzi na te pytania, może się zdarzyć, że poczujemy lęk – obawiamy się, że kończy się nam czas albo jesteśmy niepewni swojej przyszłości.

Jeżeli jednak poświęcimy czas i siły na poznanie siebie, to 1) dostrzeżemy nadarzające się okazje, 2) unikniemy marnowania czasu na sprawy, które nie są tego warte dla nas, a także 3) będziemy mieli pewność, że odpowiednie wydarzenia nadejdą we właściwym czasie, zamiast się obwiniać i popadać w zachowania autodestrukcyjne.ROZDZIAŁ 1

System osobowości

Twoja osobowość to rodzaj technologii, którą można upgrade’ować. W przeciwieństwie jednak do systemu operacyjnego znajdującego się w twoim komputerze czy telefonie nie istnieje żadna korporacja, która przygotuje dla ciebie pakiet aktualizacyjny. Sam jesteś za to odpowiedzialny. Ta książka jest podręcznikiem na temat hakowania własnego systemu operacyjnego w celu stworzenia i wdrożenia samodzielnie ukierunkowanej aktualizacji oprogramowania własnej osobowości.

Osobowość to jeden z tych terminów, których nie da się odpowiednio wyjaśnić, ale każdy w sumie wie, o co chodzi. Wiąże się raczej z twoim postrzeganiem rzeczywistości niż z jakimkolwiek innym wpływem, przez co jest jednocześnie dobrze znana i nieprzenikniona. Kiedy patrzysz na urządzenie technologiczne – na przykład na smartfon – postrzegasz go jako coś odrębnego od siebie. Kiedy jednak mówimy o twojej osobowości, jesteś w samym jej centrum. Można to porównać do ryby, która próbuje opisać, czym jest woda. Od czego w ogóle zacząć?

Jeżeli poprosić ludzi o wyjaśnienie czegoś, co jest jednocześnie zasadnicze i złożone, to albo straszliwie upraszczają całe zagadnienie, albo opisują je jako niezwykle chaotyczne, albo nazywają je statycznym, niezmiennym zjawiskiem z boskiego nadania. Zastanów się – ile razy słyszałeś, jak ktoś usprawiedliwia swoje zachowanie, wzruszając ramionami i mówiąc: „Taką już mam osobowość”.

Zasadniczo unikamy odpowiedzialności za naszą osobowość, kiedy ujawniają się cechy, które pozostawiają nieco do życzenia, a jednocześnie jesteśmy z niej dumni i nadmiernie ją chronimy. Większość z nas nie radzi sobie z krytyką własnego zachowania, a już na pewno nie lubimy krytyki czegoś, co postrzegamy jako własną tożsamość. Nie odczuwamy jednak żadnych hamulców w dostrzeganiu tego samego rodzaju ograniczeń czy strategii obronnych u innych.

Praca nad sobą jest trudna – to czasochłonne i kłopotliwe zadanie, które wymaga od nas krytycznego przyjrzenia się własnemu ego. Skoro musimy się zmienić, to znaczy, że coś z nami było nie tak. Jeżeli jednak postrzegamy innych jako plastycznych, a siebie jako stałych, stosujemy wymówki. Uważamy, że pracę nad zmianą powinni wykonać oni, nie my.

A co by było, gdybyśmy mogli usprawnić nasze strategie, myśli i uczucia na poziomie głębokim – w tej części swojego jestestwa, którą uznajemy za stałą i co do której zakładamy, że otrzymaliśmy ją od wyższych sił? Co by było, gdybyśmy mogli modyfikować nasze najgłębsze uwarunkowania, zhakować oprogramowanie, które nas ogranicza, i zastąpić defensywne komunikaty uczuciem szczęścia, sprawczości i ogólnego zadowolenia?

Wybierzmy sobie definicję osobowości na potrzeby tej książki i trzymajmy się jej (przez większość czasu). Mówimy tutaj „wybierzmy”, ponieważ mamy do wyboru jakiś milion możliwości.

Osobowość:

1. Interfejs, który wykorzystujesz do interakcji ze światem naokoło ciebie.

2. Preferowane ustawienie twojego układu nerwowego i koncentracja na konkretnych rodzajach informacji.

3. Instrument, z którego korzystasz, by oceniać informacje odbierane przez układ nerwowy.

Nasz interfejs ze światem zewnętrznym określa, jak jesteśmy odbierani podczas interakcji z innymi ludźmi i naszym otoczeniem. To zazwyczaj najbardziej dostępny element naszego „ja”, ponieważ uwzględnia reakcje innych osób i otoczenia, dzięki czemu uzyskujemy informację zwrotną. To lustro, w którym możemy się przejrzeć – a czasem mylimy to, jak jesteśmy postrzegani, z tym, kim jesteśmy. To jednak nie wszystko.

Jako że osobowość jest stosowanym przez układ nerwowy miernikiem, co jest interesujące, a co nie, działa też jak sito – oddziela to, co układ nerwowy dostrzeże, od tego, co ma zignorować. Posiłkując się terminologią informatyczną, powiemy, że element dostrajający osobowości działa jak mechanizm GIGO – Garbage In, Garbage Out, czyli szajs na wejściu, szajs na wyjściu. Określa jakość informacji docierających do układu nerwowego, a także jakość informacji, które z niego wychodzą.

Z biegiem czasu, w miarę jak skupiamy uwagę na sprawach, które nas w sposób naturalny bardziej pociągają i zapewniają nam lepsze doświadczenia, kalibrujemy także sposób oceny tego, co postrzegamy zmysłami. Nie chodzi tylko o jakość informacji, lecz także o zdolność określenia tego, jak definiujemy jakość. „To jest dobre, a to nie” ewoluuje stopniowo w cały system wartości, który wpływa na nasze przekonania i opinię o tym, jak świat powinien działać. Stajemy się bardziej wybredni w doborze informacji, które chcemy przyswajać, i aktywnie skupiamy się na tym, co nas interesuje.

W tym znaczeniu informacje oznaczają także aspekty nas samych – naszych zachowań i przekonań, skryptów mentalnych, piętn i modeli, z pomocą których tłumaczymy sobie życie. Wszystkie one stają się coraz bardziej wyrafinowanymi, odrębnymi technologiami, ale zakorzenione są w informacjach, na które zwracamy uwagę i które uznajemy za wartościowe. Bierzemy pod uwagę nagromadzone doświadczenia i ich wpływ na nas, to, co postanowiliśmy zinternalizować, i to, o czym zapomnieliśmy, aktualne wartości i zainteresowania, a także wiele innych czynników, które do tej grupy dodało nasze DNA.

Nasza ulubiona mapa osobowości

Przez wiele lat tworzenia podcastu Personality Hacker poznaliśmy wiele metod odkrywania siebie. Najbardziej spodobały się nam te, które obejmują mapy prezentujące różne części naszej jaźni. Słowa mapa używamy tu celowo. Mówi się, że mapa to nie terytorium i absolutnie się z tym zgadzamy. Każdy system czy model to po prostu mapa tego, jak wszystko mogłoby działać, a nie empiryczne odzwierciedlenie rzeczywistości. Robert Anton Wilson, nasz mentor, pisarz i filozof, powiedział kiedyś: „Prawdziwa mapa Nowego Jorku byłaby całkowicie nieprzydatna. Trzeba by nie tylko odwzorować każdy szczegół takim, jaki jest obecnie, lecz także przedstawić go takim, jaki był od momentu powstania. Gdyby mapa miała przedstawiać »rzeczywistą rzeczywistość«, musiałaby obejmować każdego człowieka, każdego szczura, każdy szczególik”. Naturalnie w takim wypadku zawierałaby więcej informacji, niż to jest przydatne.

Po to właśnie tworzy się mapy – celowo uproszczone odwzorowania. Zawierają one możliwą do opanowania ilość informacji. Mapa każdego terenu może przedstawiać różnorodne jego aspekty – system dróg, atrakcje, topografię, gospodarkę, preferencje polityczne czy klimat – rzadko kiedy jednak są one przedstawione wszystkie jednocześnie. Oddzielamy je, by skupić się na jednym rodzaju informacji naraz. Opanowaną już wiedzę możemy poszerzać, ale przyswojenie sobie wszystkich rodzajów informacji jednocześnie jest znacznie trudniejsze.

Tak samo sprawa wygląda z mapami osobowości, które pomagają nam zrozumieć, kim jesteśmy i jak postrzegamy rzeczywistość. Kiedy ludzie odrzucają mapę typologii osobowości, zarzucając jej niekompletność czy ograniczenia, wymieniamy spojrzenia i mówimy zawsze: „Ależ oczywiście, że jest niekompletna. Żadna mapa nie jest kompletna. To cały sens jej istnienia”.

Mówiąc krótko, mapy to nie rzeczywistość. Stanowią odwzorowanie rzeczywistości i są nieprecyzyjne w takim stopniu, by być przydatne. Istota polega na zapoznaniu się z każdą mapą osobowości – albo odwzorowaniu poszczególnych elementów w systemie tego, kim jesteśmy – i przekonanie się, jak poszczególne części są ze sobą powiązane.

Trzeba przyznać, że są mapy lepsze i gorsze. Wydawnictwo Rand McNally potrafi stworzyć lepszy atlas niż nasza córka Piper, która rysuje „mapy skarbów pirackich” – to samo dotyczy modeli rozwojowych. Naturalnie jakość mapy jest sprawą absolutnie subiektywną. Nasz sześcioletni bratanek Jaxon woli mapy Piper od map Rand McNally.

Map nie należy trzymać się kurczowo. Już z definicji są one nieprecyzyjne w takim stopniu, by były przydatne, ale czasem trudno ten punkt określić. Mapy, które wybieramy, odpowiadają naszemu doświadczeniu i instynktownym reakcjom, a ocenę własnego wyboru umożliwia nam często wiara, jaką pokładamy w określonych „kartografach”. Oto więc kartografowie, na których będziemy się koncentrować w tej książce: Carl Jung, Katharine Briggs i Isabel Briggs Myers.

W 1921 r. psychiatra Carl Jung wydał książkę zatytułowaną Typy psychologiczne, próbując pogodzić przeważające wówczas teorie dotyczące osobowości. Ustalił, że ludzie postrzegają i oceniają informacje według pewnego schematu. Badanie, jak mózg człowieka jest zaprogramowany do postrzegania i oceny, zyskało nazwę: „teoria procesów kognitywnych”, zwanych też funkcjami poznawczymi.

W latach 40. XX w. Katharine Briggs i jej córka Isabel Briggs Myers (obie były entuzjastkami teorii Junga) opracowały instrument (czy też test), pozwalający ocenić, do wykorzystywania których funkcji kognitywnych dany człowiek jest predysponowany. W oryginalnym wskaźniku osobowości Myers-Briggs wykorzystywano czteroliterowe oznaczenia zwane „dychotomiami” jako „sekretny klucz” do odszyfrowania funkcji poznawczych. Obecnie rzadko się go stosuje w ten sposób, choć rosnąca w internecie popularność tematu dotyczącego funkcji poznawczych nieco zmienia ten trend.

Co roku prowadzimy kurs profilowania. Ma on na celu nauczyć uczestników, jak bez przygotowania, ale precyzyjnie oceniać typy osobowości innych ludzi. W ramach jednego z pierwszych ćwiczeń prosimy kursantów o podanie, jak już profilują ludzi i jak, ich zdaniem, profilowanie stosują inni. Każdego roku możemy niemal bezbłędnie przewidzieć wynik tego ćwiczenia. Uczestnicy grupują ludzi według płci, rasy, wieku, pozycji socjoekonomicznej, stylu, posiadanego samochodu itp. Na podstawie tych elementów można naturalnie ustalić pewne cechy danej osoby, ale jej sposób myślenia jest głęboko ukryty pod powierzchnią tych zewnętrznych cech.

To, jak ktoś się ubiera, może na przykład wskazywać, kim jest, ale nie jest to zbyt wyrafinowany rodzaj mapy. Sposób, w jaki interpretujemy jego styl, jest za bardzo obciążony naszymi własnymi cechami. Nasza interpretacja może więc być mało wiarygodna z powodu nadmiernego uproszczenia i braku wierności.

Naprawdę dobra mapa uwzględnia naszą subiektywność. Bazuje na rozpoznawaniu prawidłowości na podstawie różnorodnych źródeł i ogranicza wpływ naszego indywidualnego doświadczenia na ocenę tego, kim dany człowiek jest naprawdę.

------------------------------------------------------------------------

Zapraszamy do zakupu pełnej wersji książki

------------------------------------------------------------------------