Poznaj Northamptonshire - ebook

Autorzy książki, Agnieszka i Piotr mieszkają w hrabstwie Northampton od kilku lat. Każdą wolna chwilę spędzają na zwiedzaniu Wielkiej Brytanii ze szczególnym uwzględnieniem najbliższych okolic.

Idea napisania książki zrodziła się w 2010 roku, gdy Agnieszka rozpoczęła współpracę z tworzącym się portalem Northamptonki.pl, gdzie zaczęła publikować artykuły w dziale Poznaj Northamptonshire. Cykl ten ma na celu przybliżenie mieszkańcom uroków hrabstwa, w miarę jego rozwoju zaczęła się kreować wizja publikacji książkowej. Pisarska pasja Agnieszki, fotograficzne zacięcie Piotra oraz wspólne zamiłowanie do podróży zaowocowały tą oto pozycją.Przedmowa

Jest to pierwsza w języku polskim książka o Northamptonshire. Nie jest to przewodnik w dosłownym tego słowa znaczeniu a raczej bardzo luźna próba przybliżenia miejsca, które dla wielu z nas z wyboru a dla niektórych zupełnie przypadkiem stało się domem.

Northamptonshire to nie tylko magazyny i polskie sklepy. To hrabstwo o bogatej historii godnych odwiedzenia miastach, wioskach, zabytkach, parkach i terenach rekreacyjnych. Opisane tu miejsca, to tylko wybór tego co można zobaczyć. Ich selekcja jest oparta na całkowicie subiektywnym kluczu. Przedstawiamy tu miejsca, które dobrze znamy i które chcemy Państwu przybliżyć. Polacy stanowią dość dużą społeczność mieszkańców hrabstwa a bariera językowa często powoduje lęk przed odkryciem pięknai uroku miejsca gdzie wielu z nich przyszło żyć.

Pragniemy, by ta książka stała się dla państwa punktem wyjścia w poznawaniu dziedzictwa kulturalnego i historycznego Northamptonshire.

Życzymy udanych wycieczek

Autorzy.Northamptonshire – informacje ogólne i rys historyczny

Northamptonshire znajduje się w centralnej części Anglii i otoczone jest siedmioma hrabstwami: Bedfordshire, Buckinghamshire, Cambridgeshire, Leicestershire, Lincolnshire, Oxfordshire i Warwickshire. Obszarowo zajmuje powierzchnię około 2346 km², ma 70 mil długości, a szerokość waha się od 7 do nawet 25 mil w najszerszym miejscu.

Dobre położenie nad rzekami Nene, Avon, Ouse i Welland zawsze czyniły z niego atrakcyjne gospodarczo miejsce. Przyciągało to wielu mieszkańców, wykorzystujących lokalizację dla rozwoju handlu, przemysłu i transportu. Ukształtowanie terenu jest raczej płaskie, najwyższy punkt znajduje się w miejscowości Naseby i nie sięga więcej niż 500 stóp wysokości.

Northamptonshire jest również centrum angielskiej historii. Swoje ślady pozostawili tu Brytowie, Saksonowie, Wikingowie a także Normanowie. Przez środek hrabstwa biegnie autostrada M1, w miejscu gdzie w czasach antycznych mieściła się legendarna Watling Street, zbudowana przez Rzymian w Towcester. To tu spotykali się twórcy Magna Carta, tu znajdowała się siedziba królewska i jego miejsce polowań na jelenie, tu przyjeżdżała królowa Elżbieta I, tu miało miejsce również stracenie Marii Stuart królowej Szkocji, tu ukrywał się Tomasz Becket po swym ataku na króla. Z Northamptonshire pochodzili również przodkowie Georga Waszyngtona oraz Benjamina Franklina.

W czasach rzymskich, około 1 wieku naszej ery, teren dzisiejszej doliny rzeki Nene był bardzo dobrym miejscem dla rozwoju osad ludzkich, które tworzyły się wykorzystując naturalne zasoby leśne czy też kamienne. W okresie rzymskim istniały tu trzy miasta: Lactodorum (dzisiejsze Towcester), Bannaventa (Whilton) oraz Irchester. Najważniejsza arteria miejska przebiegała przez Wattling Street, w Lactodorum. Dziś w tym miejscu znajduje się autostrada M1, zachował się też fragment ulicy, będącej dziś główną ulicą Towcester, znacznie jednak krótszej niż w przeszłości. Przez kilka wieków cywilizacja rzymska na terenach dzisiejszej Anglii prosperowała doskonale do czasu, gdy obrona Imperium Rzymskiego zadecydowała o wycofaniu 410 legionów z terenów Brytanii, zdając tym samym los mieszkańców na pastwę losu. Pozbawione wojska osady nie potrafiły same się bronić przed najazdem barbarzyńskich plemion germańskich. Mieszkańcy opuszczali w popłochu swe osady a gospodarka kraju została całkowicie zrujnowana. Skutki społeczno-ekonomiczne upadku imperium rzymsko-brytyjskiego były katastrofalne. Kraj ogarnęła recesja, skutkująca cofnięciem się w rozwoju gospodarczym o kilkadziesiąt lat. Spadła populacja,ludzie opuszczali swoje wille, miasta pozostawały więc bezużyteczne, dezintegracji uległ również system monetarny. Uważa się, że powrót do dawnej świetności zajął krajowi prawie 500 lat. Historycy wskazują, że nie wszystkie miasta w tym czasy były opustoszałe, wiele wiosek wykazywało społeczno – gospodarczą aktywność ale ich mieszkańcy byli Anglosasami a nie Rzymianami.

W VII wieku naszej ery tereny dzisiejszego Northamptonshire wchodziły w skład tzw. królestwa Mercii, które pod wodzą pogańskiego króla Pendy, utworzyło wojownicze oddziały. Na terenach Wollaston odnaleziono później groby wojowników. Najwięcej skupisk ludzkich znajdowało się w Wollaston, Marston, Brackley i Higham Ferrers.

Fot.1 Saxoński herb z VII wieku.

W ramach królestwa Merci działał system administracyjny polegający na tworzeniu dystryktów zwanych “stoke’’, które były podzielone na mniejsze działki, podległe królowi. Mieszkańcy mogli je dzierżawić w zamian za odpracowywanie lub płacenie danin na rzecz króla. Poszczególne “stoke’’ tworzyły większe posiadłości, które były podstawą podziału administracyjnego kraju. Z wielu z nich wytworzyły się późniejsze miasta – Northampton, Oundle, Higham Ferrers, Towcester, Rothwell. Northamptonshire w czasach królestwa Mercii podzielone było na trzy prowincje, z położonym na wschodzie King’s Sutton, centralnie leżącym Northampton i Oundle na północy.

W latach 70 XX wieku odkrycia archeologiczne w okolicy dzisiejszego Marefair w Northampton wykazały, że istniała tam kamienna osada i kościół z VII wieku, pod wezwaniem św. Piotra (dzisiejszy St. Peters Church). Kościół ten jest przykładem najstarszej budowli sakralnej na terenie hrabstwa. Z tego samego wieku pochodzi również saksoński kościół Wszystkich Świętych w Brixworth.

W 8 wieku naszej ery tereny Wielkiej Brytanii stały się celem ataku plemion duńskich, które również osiedliły się na terenie Northampton. Duńczycy trudnili się głównie handlem, przyczyniając się do rozwoju gospodarczego zamieszkiwanych ziem.

W 1011 roku dokonano pierwszego spisu powszechnego ludności, który był częścią większego projektu statystycznego obejmującego cały kraj. W 1086 roku powstał dokument zwany Doomsday Book, będący swego rodzaju spisem inwentarzowym odnotowującym informacje o ziemiach, ich przychodzie i mieszkańcach Wielkiej Brytanii. Inicjatorem tego spisu był William Zdobywca, który uważał Northampton za swą najbardziej wartościową zdobycz. Wiele wiosek opisanych w Doomsday Book istnieje w hrabstwie do dziś.

Choć rok 1086 nie był datą graniczną ani w żaden sposób znaczącą dla gospodarki kraju, uważa się, że przed jego nastaniem Anglia była krajem starym, a wraz z nim rozpoczęła się nowa era i kraj znajdował się w momencie szczytowym.

Do roku 1086 większość wartościowych ziem w Northamptonshire została zasiedlona i przynosiła ogromne zyski z rolnictwa. Utworzono również wiele nowych wiosek, które nie zdążyły być ujęte w spisie Doomsday. Najbardziej zaludnione ziemie znajdowały się na terenie pomiędzy Irthlingborough i Fotheringhay, które przynosiły wysokie plony z rolnictwa i które również i w dzisiejszych czasach są uważane za najżyźniejsze. Najsłabsze zaludnienie obserwowano na terenach leśnych– Rockingam, Salcey i Whittlewood a także dookoła Peterborough, Guilsborough i na terenach pagórkowatych. Doomsday Book portretuje Northampton jako teren bogaty i żyzny, znajdowało się na nim wiele posiadłości, lasów i bogactw naturalnych – wspomina się o złożach żelaza w Corby i Gretton. W Towcester, Deene i Green Norton znajdowały się kuźnie, a na terenach przyleśnych złoża węgla.

Regularnie organizowano również targi odbywające się w Higham Ferrers, King’s Sutton i Oundle, o których wspomina Doomsday Book, uważa sie, że takowe musiały również istnieć w Northampton i Peterborough, które dziś leży poza granicami Northamptonshire. W tamtych czasach istniał również jeden zamek, znajdujący się w Rockingham, zaczęto też budowę zamku w Northampton. Doomsday wspomina również o istnieniu tylko trzech kościołów ale wymienia liczbę sześdziesięciu jeden księży powiązanychz sześćdziesięcioma posiadłościami dworskimi.

Wysoka żyzność gleb w Northamptonshire przyczyniła się do szybkiego wzrostu zaludnienia, wynoszącego około sto cztery tysięce ludzi w roku 1300 podczas gdy w 1086 mieszkało tu zaledwie trzydzieści tysięcy ludzi. Panująca w XIV wieku epidemia „czarnej śmierci” przyczyniła się do znaczącego spadku ludności i podczas następnego censusu w roku 1801 odnotowano liczbę 132 tysięcy mieszkańców. Istniało jednak wiele terenów niezamieszkałych, głównie na terenach leśnych, które szybko stały się we władaniu rodów królewskich, wykorzystujących je jako tereny do polowań.

Z czasem zaczęto przyznawać znaczenie większym osadom, nadając im przywileje gminne. Tak też było z Northampton, które otrzymało status gminy jako pierwsze w 1189, Brackley w roku 1235, Higham Ferrers w roku 1251. Kolejne dwanaście miejsc otrzymało status „prawie gminny”.

Okres od XIII do XVI wieku był niezwykle korzystny dla rozwoju całego hrabstwa.Wiek XVI przyniósł daleko idące zmiany. Kiedy papież odmówił królowi Henrykowi VIII swej zgody na kolejny ślub, wypowiedział on swe poparcie dla stolicy apostolskiej i rozpoczął walkę z Kościołem Katolickim na terenie Anglii. Królewscy wysłannicy wkrótce przybyli również na teren Northamptonshire i dokonali zamknięcia głównych klasztorów oraz domów zakonnych. W przeciągu dwudziestu lat większość katolickich budynków została zamknięta, ich majątek skonfiskowany, a liczbę kościołów w hrabstwie zredukowano do czterech.

W czasie wojny cywilnej w XVII wieku miasto opowiedziało się po stronie parlamentu, przeciwko królowi, co miało niekorzystne skutki. Gdy po wojnie odnowiono monarchię, w ramach kary za nieposłuszeństwo zburzono zamek oraz mury miejskie a miasto było zmuszone zapłacić dwieście funtów kary.

Sankcje te spowodowały upadek znaczenia miasta, które długo musiało podnosić się z ruin. Jego populacja rosła w bardzo wolnym tempie, gospodarka cofnęła się do poziomu średniowiecznej, choć działało kilku producentów obuwia oraz dwóch włókienników były to dopiero zaczątki industrializmu. Podczas gdy reszta kraju ogarnięta była falą rewolucji przemysłowej, Northamptonshire zostało nią ominięte, produkcja obuwia, która z roku na rok stawała się coraz potężniejszą gałęzią przemysłu nadal odbywała się ręcznie. Pierwsze maszyny wprowadzono dopiero pod koniec XIX wieku.

W centrum miasta rozwijał się przemysł włókienniczy natomiast jego obrzeża zdominowane były przez produkcję obuwia. Ważną rolę odgrywało też rolnictwo, w XVIII wieku pięćdziesiąt procent mężczyzn w hrabstwie zajmowało się farmerstwem. Kobiety zajmowały się produkcją sznurowadeł i koronek, często wykonując swe prace w domach. W Burton Latimer produkowano bawełniane nici, służące głównie do szycia dywanów. W okolicach lasu Rockingham zajmowano się obróbką i wypalaniem drewna. Powoli zaczęła wzrastać populacja. W roku 1801 dokonano spisu powszechnego ludności. W stosunku do niego w latach 1801-1851 liczba mieszkańców wzrosła o prawie sześćdziesiąt procent, kiedy przemysł obuwniczy w hrabstwie był w stanie rozkwitu (lata 1851-1901) zaobserwowano wzrost o kolejne dziewięćdziesiąt procent. Hrabstwo przyciągało mężczyzn i ich rodziny nowopowstającymi miejscami pracy i chociaż osiedlali się chętnie, bo pracy było dużo, nie zahamowało to wzrostu liczby biednych.Problem ten był nieobcy również w innych miastach hrabstwa, w Kettering i Long Buckby ludzie nieomal głodowali. Nie wszystkim udało się znaleźć zatrudnienie, chętnych do pracy było znacznie więcej niż miejsc. Aż do 1834 roku każda gmina miała sama troszczyć się o swym biedaków, później rozwiązano ten problem przez centralne zarządzanie. Na mocy Ustawy o zapobieganiu biedzie (New Poor Law), do której powstania przyczynił się Lord Althorp, powołano komitety tzw. Boards of Guardians, które miały za zadanie opiekę nad biedakami. Gminy były zgrupowane w związki, których w Northamptonshire było aż dwanaście. Każdy związek miał swój komitet, który zajmował się sprawami biedoty. Najczęściej budowano schroniska dla biednych tzw. workhouse, w których oprócz dachu nad głową mogli również liczyć na posiłek.

Pogarszała się również sytuacja rolników. W XVIII wieku ustawą parlamentu zabroniono swobodnego przemieszczania się pomiędzy posiadłościami ziemskimi, pola uprawne podzielono i ogrodzono, dwory zostały odizolowane, co spowolniało rozwój rolnictwa a tym samym możliwości zmiany pracy. masowe migracje w poszukiwaniu pracy zaczęły się dopiero pod koniec XIX wieku.

Sytuacja gospodarcza poprawiła się nieco za czasów panowania Elżbiety I. Rozwijał się wtedy głównie handel wewnętrzny. W wieku XVIII zbudowano sieć dróg, wraz z nastaniem kolei hrabstwo zyskało połączenia ze statkami handlowymi ze wschodniego wybrzeża. Rozwijała się również sieć kanałów rzecznych, czyniąc Northamptonshire centralnym punktem handlowym w kraju. Istniało dogodne połączenie z Londynem, dzięki nowoczesnym środkom transportu droga z Northampton do Londynu systematycznie się skracała, pojawienie się dyliżansów skróciło dystans maksymalnie. Tym środkiem transportu posługiwała się poczta królewska umożliwiając szybkie dostarczanie paczek.

Szczyt ery dyliżansów przypadł na rok 1830, w hrabstwie istniała dobrze rozwinięta sieć dróg, do powstania których przyczynił się jeden z najlepszych inżynierów tamtejszych czasów Tomasz Telford. Usprawnił on drogę z Towcester do Daventry, a na dzisiejszej drodze A5 nadal są widoczne ślady jego prac.

Pomimo dobrego poziomu transportu drogowego, najbardziej niezawodnym był jednak transport rzeczny, systematycznie ulepszano rzekę Nene na odcinku Peterborough – Northampton, dobre połączenie było również z Londynem. Główny kanał rzeczny miał początkowo przebiegać przez Northampton ale nie pozwalała na to topografia terenu. Ostatecznie zdecydowano się zbudować przechodzący przez Long Buckby, Stroke Buerne, Blisworth i Cosgrave.

W roku 1799 dokonano oficjalnego otwarcia kanału Grand Union (Grand Union Canal), a w roku 1802 otwarto tunel w Blisworth. Do Northamptonshire napływały nowe towary takie jak węgiel czy porcelana ze Staffordhire, a towary z hrabstwa eksportowane były na cały kraj. W 1814 roku otwarto odnogę kanału w Northampton a rok później utworzono kanał łączący hrabstwo z Leicester (Leicester and Northamptonshie Union Canal).

Fot. 2 Naczynia z motywem kwiatowym charakterystyczne dla użytkowników barek. Ekspozycja z Muzeum Kanałów Żeglownych w Stoke Buerne.

Rewolucja przemysłowa rozwinęła takie miasta jak Birmingham czy Manchester, a miasta leżące na trasie dojazdowej do nich czyli Towcester, Daventry czy Northampton tylko na tym skorzystały. Wzrosła rola transportu drogowego, bardzo dobrze prosperował również transport rzeczny służący do przewozu cięższych towarów. Dobrą współpracę handlową nawiązano z kupcami i obuwia producentami z Londynu, którzy zachęceni tańszą siłą roboczą tu właśnie produkowali obuwie sprzedawane później w stolicy. Najtańsze były usługi dzieci i kobiet, dlatego bardzo często buty szyto w prywatnych domach i pracowała przy nich cała rodzina.

Fot.3 Kanał w Blisworth

W 1851 roku w hrabstwie było trzynaście tysięcy producentów obuwia. Pierwsza fabryką była Mansfield, mieszcząca się na Campbell Street. Produkcja obuwa odbywała się głównie ręcznie ale powoli wprowadzano maszyny, co nie cieszyło się powszechnym entuzjazmem z obawy o utratę miejsc pracy. Początkowo maszyny wprowadzano do produkcji tzw. closing, czyli zszywania kawałków skóry w jeden, później maszyn używano do produkcji cholewek i można było używać ich w prywatnych domach, dlatego też nie spowodowało to masowego spadku zatrudnienia. Najwięcej butów produkowano w Leicester, gdzie skupiono się głównie na produkcji mocnego obuwia roboczego. Wiele fabryk istniało również w Wellingborough, Northampton słynęło z produkcji butów dla wojska, dzięki intratnemu kontraktowi zawartego na czas wojny francusko-pruskiej. Maszyny wprowadzano już masowo, co wiązało się z przeniesieniem pracy z prywatnych domów do fabryk. Nowe miejsca pracy przyciągały mieszkańców wsi, którzy zgadzali się na naprawdę niskie stawki, co było korzystne dla pracodawców.

Oprócz obuwia na terenie Northamptonshire zajmowano się też szyciem i produkcją odzieży, głównie w Desborough i Kettering, dobrze prosperowały również kopalnie rud żelaza, których w całym hrabstwie było aż siedemdziesiąt pięć. To wszystko nie wpływało jednak na zmianę charakteru miast hrabstwa, nadal pozostawały one bardziej rolnicze niż przemysłowe w porównaniu zresztą kraju.

W XIX wieku utworzono County Council, który jednak nie jest tym samym jaki znamy dziś, a hrabstwo podzielono na osiemnaście gmin. Koniec dziewiętnastego stulecia jest okresem bardzo dużego rozwoju Corby, gdzie dominowała produkcja stali, przyciągając setki ludzi w poszukiwaniu pracy. Głównie napływali oni ze Szkocji. Corby z maleńkiego miasteczka tuż po drugiej wojnie światowej uzyskało status „New Town”, nowego miasta. Zasłynęło głównie z produkcji stali. Lata trzydzieste XX wieku to triumf przemysłu obuwniczego, który był dominującą gałęzią w hrabstwie.

Największy rozwój hrabstwa datuje się o roku 1959. Był to rok oddania do użytku autostrady M1 i był to początek niezwykle korzystnych zmian dla gospodarki Northamptonshire. Łączyła ona miasto z innymi ważnymi ośrodkami a przede wszystkim z Londynem. Northampton znajlazło się w samym środku systemu autostrad w Wielkiej Brytanii. Choć produkcja obuwia nadal była na wysokim poziomie zaczęto obserwować wzrost znaczenia inżynierii, duże znaczenie miało również magazynowanie i dystrybucja towarów. Duży odsetek ludności był również zatrudniony w administracji publicznej. Największy wzrost gospodarczy przeżywało wówczas Daventry, ale w roku 1979 ucięto publiczne środki na rozwój miasta.

Początek ery thatcheryzmu był trudnym czasem dla przemysłu, zamknięto British Steel w Corby, będący największym zakładem pracy w okolicy i pracę straciło prawie sześć tysięcy ludzi, co stanowiło 1/4 mieszkańców miasta. W ciągu kilkunastu lat Corby zdołało jednak podnieść się gospodarczo, upadek zaś przeżywało Northampton, które nie wytrzymało zalewu taniego obuwia z importu. Spowodowało to zamknięcie większości fabryk obuwia, likwidacji uległa również słynna na cały świat fabryka Dr. Martensa. Wielu okolicznych mieszkańców przeniosło się do Kettering a stamtąd dojeżdzają do pracy do Londynu.

Obecnie Northamptonshire słynie jako strategiczny punkt w dziedzinie logistykii magazynowania towarów. Tu znajdują się centra dystrybucji towarów na cały kraj. Wiele osób znalazło zatrudnienie w sektorze usług, przy produkcji żywności, w służbie zdrowia czy administracji publicznej. Rozwijają się małe wioski takie jak Rothwell, Long Buckby, tam przenoszą się bogatsi mieszkańcy hrabstwa, zostawiając centra miasta dla osiedlenie się przez niższe klasy społeczne. Produkcja obuwia nadal odbywa się w hrabstwie ale są to małe zakłady, szyjące ekskluzywne obuwie, często na zamówienie.