Prawo autorskie i prawa pokrewne - ebook

 Książka jest przewodnikiem po polskim i międzynarodowym prawie autorskim. Prezentuje całość problematyki tej gałęzi prawa (łącznie z kwestiami organizacji zbiorowego zarządzania i sui generis ochrony baz danych) w świetle aktualnego orzecznictwa sądowego. Omówiono także wyroki Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w kontekście ich wpływu na stosowanie prawa polskiego.

Najnowsze wydanie zawiera omówienie m.in:
• zmian do Kodeksu postępowania cywilnego polegających na wprowadzeniu odrębnego postępowania w sprawach własności intelektualnej,
• regulacji dyrektywy 2019/790 w sprawie prawa autorskiego i praw pokrewnych na jednolitym rynku cyfrowym.

W opracowaniu przedstawiono:
• pojęcie utworu w świetle prawa polskiego i prawa Unii Europejskiej,
• treść osobistych i majątkowych praw autorskich,
• dozwolony użytek (m.in. użytek osobisty, cytat, parodię, przedruk),
• zagadnienia dotyczące właściwego redagowania umów z zakresu prawa autorskiego,
• stosowanie prawa autorskiego w internecie, w tym kwestię umieszczania odesłań (tzw. linków),
• roszczenia z tytułu naruszenia praw autorskich.

 Publikacja zawiera wybór podstawowych aktów polskiego i międzynarodowego prawa autorskiego, m.in.:
• ustawy: o prawie autorskim i prawach pokrewnych, o zbiorowym zarządzaniu prawami autorskimi i prawami pokrewnymi oraz o ochronie baz danych,
• konwencje berneńską i rzymską,
• porozumienie TRIPS,
• traktaty WIPO o prawie autorskim, o artystycznych wykonaniach i fonogramach i o artystycznych wykonaniach audiowizualnych,
• dyrektywę 2001/29/WE z 22.05.2001 r. w sprawie harmonizacji niektórych aspektów praw autorskich i pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym,
• dyrektywę 2019/790 z 17.04.2019 r. w sprawie prawa autorskiego i praw pokrewnych na jednolitym rynku cyfrowym.

Wykaz skrótów | str. 13

Od autorów | str. 17

Rozdział pierwszy
Uwagi wstępne | str. 19

Rozdział drugi
Prawo autorskie | str. 23
1. Przedmiot prawa | str.  23
1.1. Uwagi ogólne | str.  23
1.2. Cecha twórczości i indywidualności | str.  28
1.3. Problemy praktyczne dotyczące kwalifi kacji wytworu intelektualnego jako utworu | str.  29
1.4. Utwór zależny | str.  38
1.5. Wyłączenia wybranych kategorii wytworów intelektu spod prawa autorskiego | str.  41
2. Konstrukcja, powstanie i czas ochrony praw autorskich | str.  43
3. Podmiot praw autorskich | str.  46
3.1. Twórca | str.  46
3.2. Współautorstwo | str.  47
3.3. Twórczość pracownicza | str.  49
3.4. Inne podmioty praw autorskich | str.  51
3.5. Następcy prawni | str.  53
4. Autorskie prawa osobiste | str.  53
4.1. Uwagi ogólne | str.  53
4.1.1. Treść i naruszenie | str.  53
4.1.2. Ochrona po śmierci | str.  56
4.1.3. Problem wspólności praw | str.  57
4.1.4. Umowy | str.  57
4.1.5. Utwory pracownicze | str.  58
4.2. Poszczególne autorskie prawa osobiste | str.  59
4.2.1. Prawo do autorstwa | str.  59
4.2.2. Prawo do integralności utworu | str.  62
4.2.3. Prawo do rzetelnego wykorzystania utworu | str.  63
4.2.4. Prawo do decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności | str.  64
4.2.5. Prawo dostępu do dzieła | str.  65
4.3. Ochrona autorskich dóbr osobistych a stosunki umowne | str.  65
5. Autorskie prawa majątkowe | str.  66
5.1. Treść prawa | str.  66
5.1.1. Uwagi ogólne. Pojęcie korzystania | str.  66
5.1.2. Pola eksploatacji | str.  67
5.1.3. Postacie korzystania z utworu | str.  68
5.1.4. Rozporządzanie utworem i prawo do wynagrodzenia | str.  72
5.1.5. Zezwolenie na wykonywanie prawa autorskiego do dzieła zależnego | str.  73
5.1.6. Droit de suite | str.  74
5.1.7. Zabezpieczenia przed dostępem do utworów | str.  75
5.1.8. Prawa wyłączne do utworu a własność egzemplarza utworu | str.  75
5.2. Wyczerpanie prawa | str.  76
5.3. Ograniczenia treści autorskich praw majątkowych | str.  80
5.3.1. Uwagi wstępne | str.  80
5.3.1.1. Istota i funkcja dozwolonego użytku | str.  80
5.3.1.2. Trzystopniowy test z art. 35 pr. aut. | str.  81
5.3.1.3. Umowy a dozwolony użytek | str.  82
5.3.1.4. Rozpowszechnienie utworu jako warunek dozwolonego użytku | str.  84
5.3.1.5. Obowiązek wymienienia imienia i nazwiska twórcy | str.  84
5.3.1.6. Korzyści majątkowe użytkownika | str.  85
5.3.1.7. Wynagrodzenie twórcy | str.  85
5.3.1.8. Dozwolony użytek jako normatywna podstawa ograniczenia ochrony autorskich dóbr osobistych | str.  86
5.3.1.9. Bezpośrednie stosowanie Konstytucji, KPP i EKPC dla rozszerzenia swobody eksploatacji cudzych utworów poza dozwolonym użytkiem | str.  87
5.3.1.10. Zamknięty katalog postaci dozwolonego użytku | str.  88
5.3.2. Dozwolony użytek osobisty | str.  89
5.3.3. Swoboda cytowania | str.  92
5.3.4. Parodia, pastisz i karykatura | str.  98
5.3.5. Antologie | str.  99
5.3.6. Przedruk | str.  100
5.3.7. Licencje dla celów naukowych i dydaktycznych | str.  102
5.3.7.1. Licencja dla zilustrowania treści przekazywanych w celach dydaktycznych lub w celu prowadzenia działalności naukowej | str.  102
5.3.7.2. „Licencja dla bibliotek” | str.  104
5.3.8. Publiczne odtwarzanie programu radiowego lub telewizyjnego | str.  109
5.3.9. Licencja z art. 231 pr. aut. | str.  109
5.3.10. Dzieła osierocone i niedostępne w handlu | str.  111
5.3.11. Licencja dla osób niepełnosprawnych | str.  114
5.3.12. Inne postacie licencji | str.  116
5.3.13. Nowe postacie licencji z dyrektywy 2019/79 | str.  119
5.3.14. Reemisja programów w sieciach kablowych | str.  119
6. Regulacje szczególne | str.  120
6.1. Programy komputerowe | str.  120
6.2. Utwór audiowizualny | str.  125
7. Umowy | str.  127
7.1. Zasada wolności kontraktowej i jej ograniczenia | str.  127
7.2. Zasada specyfi kacji w umowie pól eksploatacji utworu | str.  130
7.3. Zakaz obejmowania umową nieznanych (w chwili jej zawierania) pól eksploatacji utworu | str.  131
7.4. Zakaz zawierania umów w części dotyczącej wszystkich utworów lub wszystkich utworów określonego rodzaju tego samego twórcy mających powstać w przyszłości | str.  132
7.5. Zakaz zbycia i zrzeczenia się prawa do wynagrodzenia | str.  132
7.6. Nakaz zawierania pod rygorem nieważności umów o przeniesienie autorskich praw majątkowych i umów licencyjnych wyłącznych w formie pisemnej (art. 53 i 67 ust. 5 pr. aut.) | str.  132
7.7. Autorskie dobra osobiste a umowy | str.  133
7.8. Inne ograniczenia swobody umów | str.  135
7.9. Przepisy względnie obowiązujące | str.  135
7.10. Zasady redakcji kontraktów autorskich | str.  137
7.11. Licencje open source, creative commons i ruch open access | str.  142
7.12. Umowy w dyrektywie 2019/790 | str.  144
8. Ochrona praw autorskich i praw pokrewnych | str.  145
8.1. Autorskie prawa osobiste | str.  145
8.2. Autorskie prawa majątkowe | str.  146
8.2.1. Stwierdzenie naruszenia i podmiot odpowiedzialny | str.  146
8.2.1.1. Bezpośrednie wkroczenie w zakres cudzego prawa autorskiego | str.  146
8.2.1.2. Legitymacja bierna; pośrednie naruszenie prawa autorskiego | str.  147
8.2.1.3. Odpowiedzialność za naruszenie prawa autorskiego w Internecie | str.  150
8.2.1.3.1. Odpowiedzialność dostawcy zawartości sieci | str.  150
8.2.1.3.2. Odpowiedzialność za świadczenie usługi przechowywania i udostępnianie utworów [hosting] | str.  150
8.2.1.3.3. Wyłączenie odpowiedzialności dostawcy usług (service provider) | str.  152
8.2.1.3.4. Odpowiedzialność za odesłania | str.  153
8.2.1.3.5. Odpowiedzialność za systemy wyszukiwawcze | str.  158
8.2.1.3.6. Utwory w odnośnikach | str.  161
8.2.1.3.7. Blokowanie dostępu do platform internetowych przez dostawcę Internetu | str.  161
8.2.1.3.8. Odpowiedzialność dostawców usług w świetle art. 17 dyrektywy 2019/790 | str.  162
8.2.1.4. Legitymacja czynna | str.  163
8.2.2. Roszczenia | str.  163
8.2.2.1. Uwagi ogólne | str.  163
8.2.2.2. Roszczenie o zaniechanie naruszania | str.  164
8.2.2.3. Roszczenie o usunięcie skutków naruszenia | str.  164
8.2.2.4. Roszczenie o naprawienie wyrządzonej szkody na zasadach ogólnych | str.  165
8.2.2.5. Roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej | str.  165
8.2.2.6. Roszczenie o wydanie uzyskanych korzyści | str.  167
8.2.2.7. Roszczenie o ogłoszenie oświadczenia lub wyroku | str.  168
8.2.2.8. Roszczenie informacyjne | str.  168
8.2.2.9. Zabezpieczenie środka dowodowego | str.  171
8.2.2.10. Wyjawienie lub wydanie środka dowodowego | str.  171
8.2.2.11. Roszczenia uzupełniające | str.  172
8.2.2.12. Roszczenia w związku z usuwaniem zabezpieczeń technicznych i elektronicznych informacji | str.  172
8.2.2.13. Roszczenie prewencyjne z art. 439 k.c. | str.  173
8.2.3. Powództwo z art. 189 k.p.c.  | str.  174
8.2.4. Przedawnienie | str.  174
8.2.5. Zagadnienia procesowe | str.  175
8.2.5.1. Sąd właściwy | str.  175
8.2.5.2. Ciężar dowodu – zasady ogólne i domniemania | str.  176
8.2.5.3. Ciężar dowodu w procesie o naruszenie praw autorskich | str.  177
8.3. Nadużycie prawa autorskiego | str.  178

Rozdział trzeci
Prawa pokrewne | str.  182
1. Uwagi generalne | str.  182
2. Prawo do artystycznych wykonań | str.  184
3. Prawa do fonogramów i wideogramów | str.  188
4. Prawo do nadań | str.  190
5. Prawo do pierwszego wydania | str.  190
6. Prawo do wydania naukowego i krytycznego | str.  192
7. Ochrona praw pokrewnych | str.  194
8. Prawo pokrewne wydawców prasy | str.  194

Rozdział czwarty
Sui generis ochrona baz danych | str.  195
1. Wprowadzenie | str.  195
2. Przedmiot ochrony | str.  197
3. Producent bazy danych | str.  199
4. Treść ochrony | str.  200
5. Czas ochrony | str.  204
6. Ochrona baz danych | str.  205

Rozdział piąty
Organizacje zbiorowego zarządzania prawami autorskimi i pokrewnymi | str.  206
1. Uwagi ogólne | str.  206
2. Podstawa do wykonywania zbiorowego zarządu przez organizacje zbiorowego zarządzania | str.  207
2.1. Uwagi ogólne | str.  207
2.2. Umowa o zbiorowe zarządzanie | str.  208
2.3. Umowa o reprezentację | str.  209
2.4. Obowiązkowe pośrednictwo organizacji zbiorowego zarządzania | str.  212
2.5. Niezależne podmioty zarządzające prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi | str.  213
2.6. Licencje zbiorowe z rozszerzonym skutkiem w świetle dyrektywy 2019/790 | str.  214
3. Wykonywanie zbiorowego zarządu w stosunkach zewnętrznych | str.  214
3.1. Uwagi ogólne | str.   214
3.2. Tabele wynagrodzeń | str.  215
3.3. Postępowanie mediacyjne | str.  217
4. Domniemanie | str.  218

Rozdział szósty
Konwencje międzynarodowe | str.  219
1. Konwencja berneńska | str.  219
2. Konwencja rzymska | str.  222
3. Porozumienie TRIPS | str.  224
4. „Internetowe” traktaty WIPO | str.  227
4.1. Wprowadzenie | str.  227
4.2. Traktat WIPO o prawie autorskim | str.  228
4.3. Traktat WIPO o artystycznych wykonaniach i fonogramach | str.  231
4.4. Pekiński traktat w sprawie audiowizualnych artystycznych wykonań | str.  232
4.5. Traktat o dostępie osób z upośledzeniem wzroku do opublikowanych utworów | str.  233

Rozdział siódmy
Prawo autorskie w Unii Europejskiej | str.  235

AKTY NORMATYWNE

Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2019 r. poz. 1231; zm.: Dz.U. z 2020 r. poz. 288) | str.  243

Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych (Dz.U. z 2021 r. poz. 386) | str.  300

Ustawa z dnia 15.06.2018 r. o zbiorowym zarządzaniu prawami autorskimi i prawami pokrewnymi (Dz.U. poz. 1293) | str.  305

Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (Dz.U. z 2020 r. poz. 1333 ze zm. – wyciąg) | str.  360

Ustawa z dnia 12 września 2002 r. o normalizacji (Dz.U. z 2015 r. poz. 1483 – wyciąg) | str.  362

Ustawa z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz.U. z 2021 r. poz. 478 – wyciąg) | str.  363

Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fi zycznych (Dz.U. z 2020 r. poz. 1426 ze zm. – wyciąg) | str.  364

Ustawa z dnia 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną (Dz.U. z 2020 r. poz. 344 – wyciąg) | str.  366

Ustawa z dnia 12 lipca 2017 r. o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1452 – wyciąg) | str.  368

Akt paryski Konwencji berneńskiej o ochronie dzieł literackich i artystycznych sporządzony w Paryżu 24.07.1971 r. (Dz.U. z 1990 r. Nr 82, poz. 474 – wyciąg) | str.  370

Międzynarodowa konwencja o ochronie wykonawców, producentów fonogramów oraz organizacji nadawczych sporządzona w Rzymie dnia 26 października 1961 r. (Dz.U. z 1997 r. Nr 125, poz. 800) | str.  382

Oświadczenie rządowe z 6.06.1997 r. w sprawie przystąpienia Rzeczypospolitej Polskiej do Międzynarodowej konwencji o ochronie wykonawców, producentów fonogramów oraz organizacji nadawczych, sporządzonej w Rzymie dnia 26 października 1961 r. (Dz.U. Nr 125, poz. 801; zm.: Dz.U. z 1999 r. Nr 57, poz. 617) | str.  393

Porozumienie w sprawie handlowych aspektów praw własności intelektualnej (Dz.Urz. WE L 336 z 23.12.1994 r., s. 214; zm.: Dz.Urz. UE L 217 z 22.08.2007, s. 46, Dz.Urz. UE L 311 z 29.11.2007, s. 37; Dz.Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 11, t. 21, s. 305 – wyciąg) | str.  395

Traktat Światowej Organizacji Własności Intelektualnej o prawie autorskim sporządzony w Genewie 20.12.1996 r. (Dz.U. z 2005 r. Nr 3, poz. 12) | str.  410

Traktat Światowej Organizacji Własności Intelektualnej sporządzony w Genewie 20.12.1996 r. o artystycznych wykonaniach i fonogramach (Dz. U. z 2004 r. Nr 41, poz. 375) | str.  420

Traktat pekiński o artystycznych wykonaniach audiowizualnych (przyjęty przez konferencję dyplomatyczną w sprawie ochrony wykonań audiowizualnych w Pekinie w dniu 24 czerwca 2012 r.) | str.  433

Traktat z Marrakeszu o ułatwieniu dostępu do opublikowanych utworów osobom niewidomym, słabowidzącym i osobom z niepełnosprawnościami uniemożliwiającymi zapoznawanie się z drukiem (Dz.Urz. UE L 48 z 21.02.2018 r., s. 3) | str.  445

Dyrektywa 2001/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 maja 2001 r. w sprawie harmonizacji niektórych aspektów praw autorskich i pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym (Dz.Urz. UE L 167 z 22.06.2001, s. 10; zm.: Dz.Urz. UE L 216 z 21.08.2007, s. 24/2, Dz.Urz. UE L 263 z 6.10.2010, s. 15/2, Dz.Urz. UE L 33 z 04.02.2012, s. 9, Dz.Urz. UE L 242 z 20.09.2017, s. 6; Dz.Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 17, t. 1, s. 230) | str.  457

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/790 z dnia 17 kwietnia 2019 r. w sprawie prawa autorskiego i praw pokrewnych na jednolitym rynku cyfrowym oraz zmiany dyrektyw 96/9/WE i 2001/29/WE (Dz.Urz. UE L 130 z 17.05.2019 r., s. 92 – wyciąg) | str.  479