Prawo międzynarodowe praw człowieka. Wydanie 2 - ebook
Format ebooka:
EPUB
Format
EPUB
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najpopularniejszych formatów e-booków na świecie.
Niezwykle wygodny i przyjazny czytelnikom - w przeciwieństwie do formatu
PDF umożliwia skalowanie czcionki, dzięki czemu możliwe jest dopasowanie
jej wielkości do kroju i rozmiarów ekranu. Więcej informacji znajdziesz
w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Format
PDF
czytaj
na laptopie
czytaj
na tablecie
Format e-booków, który możesz odczytywać na tablecie oraz
laptopie. Pliki PDF są odczytywane również przez czytniki i smartfony,
jednakze względu na komfort czytania i brak możliwości skalowania
czcionki, czytanie plików PDF na tych urządzeniach może być męczące dla
oczu. Więcej informacji znajdziesz w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Format
MOBI
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najczęściej wybieranych formatów wśród czytelników
e-booków. Możesz go odczytać na czytniku Kindle oraz na smartfonach i
tabletach po zainstalowaniu specjalnej aplikacji. Więcej informacji
znajdziesz w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Multiformat
E-booki sprzedawane w księgarni Virtualo.pl dostępne są w opcji
multiformatu - kupujesz treść, nie format. Po dodaniu e-booka do koszyka
i dokonaniu płatności, e-book pojawi się na Twoim koncie w Mojej
Bibliotece we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego
tytułu. Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na
karcie produktu przy okładce. Uwaga: audiobooki nie są objęte opcją
multiformatu.
czytaj
na laptopie
Pliki PDF zabezpieczone watermarkiem możesz odczytać na dowolnym
laptopie po zainstalowaniu czytnika dokumentów PDF. Najpowszechniejszym
programem, który umożliwi odczytanie pliku PDF na laptopie, jest Adobe
Reader. W zależności od potrzeb, możesz zainstalować również inny
program - e-booki PDF pod względem sposobu odczytywania nie różnią
niczym od powszechnie stosowanych dokumentów PDF, które odczytujemy
każdego dnia.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na tablecie
Aby odczytywać e-booki na swoim tablecie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. Bluefire
dla EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na czytniku
Czytanie na e-czytniku z ekranem e-ink jest bardzo wygodne i nie męczy
wzroku. Pliki przystosowane do odczytywania na czytnikach to przede
wszystkim EPUB (ten format możesz odczytać m.in. na czytnikach
PocketBook) i MOBI (ten fromat możesz odczytać m.in. na czytnikach Kindle).
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na smartfonie
Aby odczytywać e-booki na swoim smartfonie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. iBooks dla
EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
Czytaj fragment
Pobierz fragment
Pobierz fragment w jednym z dostępnych formatów
Prawo międzynarodowe praw człowieka. Wydanie 2 - ebook
Podręcznik jest kompleksowym opracowaniem z zakresu praw człowieka i środków ich ochrony.
W ręce Czytelników oddajemy drugie, poprawione i uzupełnione wydanie podręcznika. Jego pierwsze wydanie okazało się być sukcesem wydawniczym, który spotkał się z ogromnym odzewem ze strony naukowców pochodzących z ośrodków akademickich ze wszystkich stron Polski, jak również spoza naszego kraju. Zainteresowanie materią przedstawioną w podręczniku ze strony badaczy, teoretyków i praktyków prawa pokazało, jak ważne dla nauki prawa w Polsce miejsce zajmują obecnie prawa człowieka.
W rozdziale I przedstawione zostały podstawowe zasady i konstrukcja prawa międzynarodowego praw człowieka. Szczegółowej analizie poddano godność jako źródło praw człowieka w systemie krajowym i międzynarodowym, a także relacje, które łączą prawa człowieka i prawo międzynarodowe publiczne. Przedstawiono podmioty, w tym podmioty szczególnie chronione praw człowieka. Uwzględniono koncepcję generacyjności, jako dominującej koncepcji teoretyczno-prawnej. Omówiono podstawowe deklaracje, wytyczne i zasady przyjęte na poziomie międzynarodowym, uznając, że przyczyniają się do zrozumienia, wdrożenia i rozwoju prawa międzynarodowego.
Normatywny system ochrony praw człowieka został przedstawiony w rozdziale II. Szczegółowej analizie poddano interesujące nie tylko z punktu widzenia krajowego porządku prawnego, lecz także w świetle ujęcia systemowego modele praw człowieka obowiązujące w polskim systemie krajowym przez kreujące je organizacje: Narodów Zjednoczonych, Radę Europy, Unię Europejską, Organizację Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie. Na uwzględnienie zasługują systemy pozaeuropejskie: międzyamerykański, afrykański, arabsko-muzułmański oraz krystalizujący się system azjatycki. Na uwagę zasługuje część poświęcona krajowemu systemowi ochrony praw człowieka.
Rozdział III dotyczy poszczególnych organów i środków ochrony praw człowieka w systemie uniwersalnym. W szerokim zakresie przedstawiono także środki ochrony praw człowieka w systemach regionalnych, w tym Trybunałów: Międzyamerykańskiego i Afrykańskiego. Przedstawiono działalność Ligi Państw Arabskich wobec praw człowieka. Z racji na ważkość poruszanych na zajęciach z zakresu praw człowieka środków ich ochrony szczególne miejsce poświęcono takim instrumentom, jak: skarga konstytucyjna, skarga nadzwyczajna do Sądu Najwyższego, skarga do ETPCz, skarga do EKPS, skarga do organów komitetowych ONZ czy skargi do TSUE. Wyczerpująco opisano krajowe środki ochrony praw człowieka, które może składać jednostka w ramach zakresu działania instytucji rzecznikowskich.
Kolejne rozdziały dotyczą szczegółowych aspektów prawa międzynarodowego praw człowieka w działaniu, z uwzględnieniem sytuacji specyficznych i nadzwyczajnych. Rozdział IV dotyczy międzynarodowego prawa humanitarnego i realizacji ochrony praw człowieka w stanach nadzwyczajnych. Natomiast w rozdziale V opisano ochronę praw mniejszości narodowych, uchodźców i migrantów, jako realizację ochrony praw człowieka Szczegółowo opisano relacje łączące międzynarodowe prawo humanitarne i prawa człowieka. Analizie poddano zakres obowiązywania międzynarodowego prawa humanitarnego, jak również opisano odpowiedzialność państw za zbrodnie prawa międzynarodowego, naruszenia praw migrantów, mniejszości narodowych i etnicznych. Opisano szczegółowe uprawnienia podmiotowe przysługujące jednostkom w razie naruszenia ich praw.
W ostatnim rozdziale omówiono wybrane prawa człowieka. Niewątpliwym walorem tej części opracowania jest zastosowana w nim metodologia ujmująca poszczególne prawa człowieka w sposób funkcjonalny i dynamiczny, wymykając się tym samym klasycznemu podziałowi na poszczególne generacje praw człowieka. Zasadniczym kryterium podziału był stopień i specyfika zagrożenia dla godności jednostki. Kolejno omówieniu poddano: osobiste prawa człowieka, ochronę praw człowieka szczególnie zagrożonych wobec wykonywania imperium państwa oraz instytucję zakazu w systemie praw człowieka.
Konstrukcja podręcznika ma charakter nowatorski, z jednej strony wychodzi naprzeciw tradycyjnym klasyfikacjom dotyczącym materialnych praw człowieka, skupionych w ramach poszczególnych grup generacyjnych, z drugiej zaś w sposób całkowicie pionierski ujmuje je w grupy uznane przez prawników-praktyków za najbardziej użyteczne w procesie interpretacji, stosowania i wykładni przepisów.
Podręcznik akademicki jest przeznaczony dla szerokiego kręgu odbiorców: studentów prawa, administracji, europeistyki, prawa kanonicznego, doktorantów, kadry akademickiej, a z racji jego praktycznego ukierunkowania także dla przedstawicieli służby zagranicznej oraz osób stosujących prawo: sędziów, adwokatów, radców prawnych, komorników i notariuszy.
| Kategoria: | Literatura akademicka |
| Zabezpieczenie: |
Watermark
|
| ISBN: | 978-83-8291-302-6 |
| Rozmiar pliku: | 1,5 MB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
PRZEDMOWA DO 1. WYDANIA
Wychodząc naprzeciw rosnącemu zainteresowaniu praktycznym rezonansem najbardziej dynamicznie rozwijającej się gałęzi prawa międzynarodowego, jaką są prawa człowieka, oddajemy w Państwa ręce podręcznik akademicki „Prawo międzynarodowe praw człowieka”. Prawa człowieka charakteryzują się coraz większym stopniem konkretności i rekognicji norm w poszczególnych systemach międzynarodowych i w coraz większym stopniu wpływają na stosowanie prawa krajowego.
Prawo międzynarodowe, dzięki modelom ratyfikacji, staje się prawem w granicach określonych w krajowych ustawach zasadniczych. Naturą tego prawa są istotowo nieograniczone trzy płaszczyzny możliwości jego stosowania i egzekwowania na poziomie międzynarodowym, regionalnym i krajowym, które zostały wyrażone w jego źródłach: traktatach, umowach między państwami, a także w normach zwyczajowego prawa międzynarodowego praw człowieka. Zadaniem autorów jest pokazanie, w jaki sposób specjalistom tworzącym zbiór prawa międzynarodowego przyświecały idee jak najpełniejszej realizacji, ochrony, promowania i wypełnienia praw człowieka.
Autorami podręcznika są pracownicy Katedry Praw Człowieka i Prawa Humanitarnego na Wydziale Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II. Pracownicy, w zakresie badań naukowych dotyczących praw człowieka i sposobów ich ochrony, kontynuują najlepsze tradycje wybitnych profesorów KUL, szanując i twórczo rozwijając dzieła pionierów Lubelskiej Szkoły Praw Człowieka: profesora dra hab. Franciszka Mazurka oraz profesor dr hab. Hanny Waśkiewicz. Systematyka praw człowieka prezentowana w podręczniku czerpie także z personalizmu chrześcijańskiego i dorobku naukowego Karola Wojtyły.
Mając na uwadze powyższe i znamienite tradycje badawcze, publikacja zawiera syntetyczny wykład prawa międzynarodowego praw człowieka sensu largo, uwzględniający bieżące orzecznictwo i poglądy doktryny. Tym samym podręcznik w zasadniczy sposób wypełnia istniejącą na rynku wydawniczym lukę z zakresu praw człowieka, szczególnie z zakresu prawa międzynarodowego praw człowieka.
Przewodnią ideą, na której została zbudowana cała koncepcja podręcznika, uczyniono zasadę poszanowania przyrodzonej godności osoby ludzkiej. Nie bez powodu ideą godności na wskroś jest przesiąknięta cała Konstytucja RP oraz jej aksjologiczne i normatywne matryce: Powszechna Deklaracja Praw Człowieka, Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych oraz Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. Zasada poszanowania godności i praw człowieka jest uznawana za normę o charakterze lex fundamentalis oraz źródło prawa międzynarodowego praw człowieka również przez autorów niniejszego podręcznika.
Przedstawiając podręcznik akademicki, czynimy to z nadzieją, że będzie on służył szerokiemu kręgowi odbiorców: studentom prawa, administracji, europeistyki, prawa kanonicznego, w szczególności zaś wszystkim tym odbiorcom, którzy są zainteresowani międzynarodową ochroną praw człowieka. Liczymy na to, że podręcznik spotka się z zainteresowaniem nie tylko studentów, doktorantów, kadry akademickiej, lecz z racji jego praktycznego ukierunkowania – także przedstawicieli służby zagranicznej oraz osób stosujących prawo: sędziów, adwokatów, radców prawnych, komorników i notariuszy. W całym podręczniku wyrażono ideę, że prawa człowieka umożliwiają prawidłowo realizować cel systemu prawa i wymierzać sprawiedliwość.
Niewątpliwą zaletą tego opracowania jest jego systematyka, wypływająca z zasady przyrodzonej godności osoby ludzkiej. Podręcznik jako pierwszy w Polsce w sposób kompleksowy uwzględnia specyfikę odziaływania norm prawa międzynarodowego praw człowieka na systemy krajowe. Konstrukcja podręcznika ma charakter nowatorski, z jednej strony wychodzi naprzeciw tradycyjnym klasyfikacjom dotyczącym materialnych praw człowieka, skupionych w ramach poszczególnych grup generacyjnych, z drugiej zaś w sposób całkowicie pionierski ujmuje je w grupy uznane przez prawników-praktyków za najbardziej użyteczne w procesie interpretacji, stosowania i wykładni przepisów. Podręcznik został sporządzony w taki sposób, aby odzwierciedlał zagadnienia w sposób najbardziej syntetyczny, jak również zawierał maksimum praktycznych treści. Oprócz systematyzacji zagadnień związanych z prawami człowieka, ma on za zadanie przekazać, że jest to system praktycznej ochrony praw jednostki, a nie wyłącznie struktura teoretyczna czy dydaktyczna.
Podręcznik składa się z sześciu zasadniczych rozdziałów podzielonych na podrozdziały, które zostały opracowane przez autorów-specjalistów z poszczególnych dziedzin prawa międzynarodowego praw człowieka. Warto zauważyć, że w większości został on opracowany przez praktykujących prawników, mających doświadczenie w rozwiązywaniu problemów prawnych związanych ze stosowaniem prawa międzynarodowego. Każdy rozdział został poprzedzony wykazem wybranej literatury z opracowywanego zakresu, co poszukującemu czytelnikowi ułatwi pogłębienie interesującego go zagadnienia. Niewątpliwym walorem jest uwypuklenie orzeczeń i decyzji organów ochrony praw człowieka w tekście, co w szczególny sposób powinno być przydatne dla praktyków prawa.
W rozdziale I, zatytułowanym „Siatka pojęć i ogólne zasady praw człowieka”, przedstawione zostały podstawowe zasady i konstrukcja prawa międzynarodowego praw człowieka. Szczegółowej analizie poddano godność jako źródło praw człowieka w systemie krajowym i międzynarodowym, a także relacje, które łączą prawa człowieka i prawo międzynarodowe publiczne. Przedstawiono podmioty, w tym podmioty szczególnie chronione praw człowieka. Uwzględniono koncepcję generacyjności, jako dominującej koncepcji teoretycznoprawnej. Omówiono podstawowe deklaracje, wytyczne i zasady przyjęte na poziomie międzynarodowym, uznając, że przyczyniają się do zrozumienia, wdrożenia i rozwoju prawa międzynarodowego.
Normatywny system ochrony praw człowieka został przedstawiony w rozdziale II. Szczegółowej analizie poddano interesujące nie tylko z punktu widzenia krajowego porządku prawnego, lecz także w świetle ujęcia systemowego modele praw człowieka obowiązujące w polskim systemie krajowym przez kreujące je organizacje: Narodów Zjednoczonych, Radę Europy, Unię Europejską, Organizację Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie. Na uwzględnienie zasługują systemy pozaeuropejskie: międzyamerykański, afrykański, arabsko-muzułmański oraz krystalizujący się system azjatycki. Z punktu widzenia praktyka prawa szczególnie atrakcyjna jest część poświęcona krajowemu systemowi ochrony praw człowieka.
Rozdział III dotyczy poszczególnych organów i środków ochrony praw człowieka w systemie uniwersalnym, w tym szczególnie interesujących z punktu widzenia czytelnika polskiego: skargi do Komitetu Praw Człowieka. W szerokim zakresie przedstawiono środki ochrony praw człowieka w systemach regionalnych, w tym Trybunałów: Międzyamerykańskiego i Afrykańskiego. Przedstawiono działalność Ligi Państw Arabskich wobec praw człowieka. Z uwagi na ważkość poruszanych na zajęciach z zakresu praw człowieka środków ich ochrony szczególne miejsce poświęcono takim instrumentom, jak: skarga konstytucyjna, skarga nadzwyczajna do Sądu Najwyższego, skarga do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, skarga do Europejskiego Komitetu Praw Społecznych, skarga do organów komitetowych ONZ czy skargi do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Wyczerpująco opisano krajowe środki ochrony praw człowieka, które może składać jednostka w ramach zakresu działania instytucji rzecznikowskich.
Kolejne rozdziały dotyczą szczegółowych aspektów prawa międzynarodowego praw człowieka w działaniu, z uwzględnieniem sytuacji specyficznych i nadzwyczajnych. Rozdział IV dotyczy międzynarodowego prawa humanitarnego i realizacji ochrony praw człowieka w stanach nadzwyczajnych. Natomiast w rozdziale V opisano ochronę praw mniejszości narodowych, uchodźców i migrantów, jako realizację ochrony praw człowieka. Szczegółowo opisano relacje łączące międzynarodowe prawo humanitarne i prawa człowieka. Analizie poddano zakres obowiązywania międzynarodowego prawa humanitarnego, jak również opisano odpowiedzialność państw za zbrodnie prawa międzynarodowego, naruszenia praw migrantów, mniejszości narodowych i etnicznych. Opisano szczegółowe uprawnienia podmiotowe przysługujące jednostkom w razie naruszenia ich praw.
W ostatnim rozdziale omówiono wybrane prawa człowieka. Niewątpliwym walorem tej części opracowania jest zastosowana w nim metodologia ujmująca poszczególne prawa człowieka w sposób funkcjonalny i dynamiczny, wymykając się tym samym klasycznemu podziałowi na poszczególne generacje praw człowieka. Zasadniczym kryterium podziału był stopień i specyfika zagrożenia dla godności jednostki. Kolejno omówieniu poddano: osobiste prawa człowieka, ochronę praw człowieka szczególnie zagrożonych wobec wykonywania imperium państwa oraz instytucję zakazu w systemie praw człowieka.
Podręcznik jest kolejną wspólną publikacją pracowników Katedry. Autorzy poszczególnych rozdziałów prezentują w nim swoje oryginalne i własne przemyślenia. Szczególne podziękowania kierujemy do recenzentów oraz wszystkich tych, którzy przyczynili się do powstania tego podręcznika. Z racji obszerności materii prawa międzynarodowego z niektórych zagadnień świadomie zrezygnowano bądź je ograniczono. Autorzy liczą na pomocne uwagi i komentarze, które mogą przyczynić się do ulepszenia publikacji.
Podręcznik uwzględnia stan prawny na 15.6.2020 r.
Lublin–Warszawa 2020
Krzysztof Orzeszyna
Michał Skwarzyński
Robert TabaszewskiPRZEDMOWA DO 2. WYDANIA
W ręce Czytelników oddajemy drugie, poprawione i uzupełnione wydanie podręcznika „Prawo międzynarodowe praw człowieka”. Jego pierwsze wydanie okazało się być sukcesem wydawniczym, który spotkał się z ogromnym odzewem ze strony naukowców pochodzących z ośrodków akademickich ze wszystkich stron Polski, jak również spoza naszego kraju. Zainteresowanie materią przedstawioną w podręczniku ze strony badaczy, teoretyków i praktyków prawa pokazało, jak ważne dla nauki prawa w Polsce miejsce zajmują obecnie prawa człowieka. Wsłuchując się w głos doktryny i jurysprudencji, dziękujemy za wszelkie sugestie i nadesłany do nas materiał badawczy, które przyczyniły się do udoskonalenia podręcznika. Szczególnie cenny dla nas był głos wykładowców i studentów prawa, do których materia zawarta w podręczniku jest skierowana w pierwszej kolejności.
Choć tok wykładu zawarty w poszczególnych rozdziałach nie stracił na swojej aktualności, to z uwagi na upływ czasu, jaki minął od wydania pierwszego, treść drugiego wydania podręcznika została poprawiona i uzupełniona. Z uwagi na to, że pierwsze wydanie przypadło na czas obfitujący w ważne dla rozwoju prawa międzynarodowego praw człowieka wydarzenia, podręcznik został uzupełniony o treści związane z obowiązywaniem praw człowieka w trakcie pandemii COVID-19, kryzysem migracyjnym i uchodźczym, wywołanym konfliktem rosyjsko-ukraińskim, kwestiami zrównoważonego rozwoju i zielonego ładu, jak również o treści dotyczące obowiązywania prawa krajowego. Pozwoli to na pełniejsze zrozumienie zarówno instytucji prawa materialnego praw człowieka, jak i umożliwi poznanie poszczególnych rozwiązań prawnoprocesowych. Poza uzupełnieniem o treści merytoryczne, w podręczniku uwzględniono zmiany stanu prawnego, które nastąpiły w okresie ostatnich 2 lat. W drugim wydaniu nasz zespół uwzględnił orzecznictwo zagranicznych i polskich sądów i trybunałów, jak również publikacje, które ukazały się w ostatnich latach.
Wyrażamy przekonanie, że każdy zainteresowany problematyką tworzenia, stosowania i wykonywania norm prawa międzynarodowego praw człowieka, niezależnie od tego, czy jest praktykiem bądź teoretykiem prawa, znajdzie w naszym podręczniku coś dla siebie. Podręcznik uwzględnia stan prawny na 1.5.2022 r.
Lublin, kwiecień 2022
Krzysztof Orzeszyna
Michał Skwarzyński
Robert TabaszewskiWYKAZ SKRÓTÓW
1. Akty prawne
----------------------------------- --- -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
AfrKPCiL Afrykańska Karta Praw Człowieka i Ludów przyjęta na Konferencji Organizacji Jedności Afrykańskiej w Nairobi 26.6.1981 r. (ang. The African Charter on Human and Peoples’ Rights)
AmDPiOC Amerykańska Deklaracja Praw i Obowiązków Człowieka przyjęta na IX Konferencji Państw Amerykańskich 2.5.1948 r. (ang. American Declaration of the Rights and Duties of Man)
AmKPC Amerykańska Konwencja Praw Człowieka przyjęta 22.11.1969 r. – Pakt z San José (ang. The American Convention on Human Rights)
ArKPC Arabska Karta Praw Człowieka uchwalona w Tunisie 22.5.2004 r. (ang. Arab Charter on Human Rights)
EKB Konwencja o ochronie praw człowieka i godności istoty ludzkiej wobec zastosowań biologii i medycyny (Europejska Konwencja Bioetyczna), otwarta do podpisu w Oviedo 4.4.1997 r.
EKPC Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności sporządzona w Rzymie dnia 4.11.1950 r., zmieniona następnie Protokołami Nr 3, 5 i 8 oraz uzupełniona Protokołem Nr 2 (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.)
EKS Europejska Karta Społeczna z 18.10.1961 r. (Dz.U. z 1999 r. Nr 8, poz. 67)
KairDPC Kairska Deklaracja Praw Człowieka w Islamie przyjęta na Konferencji Organizacji Współpracy Islamskiej w Kairze 5.8.1990 r. (ang. Cairo Declaration on Human Rights in Islam)
KC ustawa z 23.4.1964 r. – Kodeks cywilny (tekst jedn. Dz.U. z 2020 r. poz. 1740 ze zm.)
KK ustawa z 6.6.1997 r. – Kodeks karny (tekst jedn. Dz.U. z 2021 r. poz. 2345 ze zm.)
KNZ Karta Narodów Zjednoczonych (Dz.U. z 1947 r. Nr 23, poz. 90 ze zm.)
KOMN Konwencja ramowa o ochronie mniejszości narodowych, sporządzona w Strasburgu dnia 1.2.1995 r. (Dz.U. z 2002 r. Nr 22, poz. 209)
Konstytucja RP Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2.4.1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm.)
konwencje genewskie Konwencje o ochronie ofiar wojny, podpisane w Genewie dnia 12.8.1949 r. (Dz.U. z 1956 r. Nr 38, poz. 171): I Konwencja genewska o polepszeniu losu rannych i chorych w armiach czynnych, II Konwencja genewska o polepszeniu losu rannych, chorych i rozbitków sił zbrojnych na morzu, III Konwencja genewska o traktowaniu jeńców wojennych, IV Konwencja genewska o ochronie osób cywilnych podczas wojny
KPC ustawa z 17.11.1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (tekst jedn. Dz.U. z 2021 r. poz. 1805 ze zm.)
KPD Konwencja o prawach dziecka przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 20.11.1989 r. (Dz.U. z 1991 r. Nr 120, poz. 526 ze zm.)
KPK ustawa z 6.6.1997 r. – Kodeks postępowania karnego (tekst jedn. Dz.U. z 2021 r. poz. 534 ze zm.)
KPP Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, uchwalona i podpisana 7.12.2000 r. (Dz.Urz. UE C 202 z 2016 r., s. 389)
KPW ustawa z 24.8.2001 r. – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (tekst jedn. Dz.U. z 2021 r. poz. 457 ze zm.)
KWNP Konwencja Wspólnoty Niepodległych Państw o prawach człowieka i wolnościach podstawowych przyjęta w Mińsku 26.5.1995 r.
MnNarEtU ustawa z 6.1.2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym (tekst jedn. Dz.U. z 2017 r. poz. 823)
MPPGSiK Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych otwarty do podpisu w Nowym Jorku dnia 19.12.1966 r. (Dz.U. z 1977 r. Nr 38, poz. 169, zał.)
MPPOiP Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych otwarty do podpisu w Nowym Jorku dnia 19.12.1966 r. (Dz.U. z 1977 r. Nr 38, poz. 167, zał.)
OrgTKU ustawa z 30.11.2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (tekst jedn. Dz.U. z 2019 r. poz. 2393)
PDPC Powszechna Deklaracja Praw Człowieka uchwalona przez Zgromadzenie Ogólne ONZ rezolucją 217/III A w dniu 10.12.1948 r. w Paryżu (ang. Universal Declaration of Human Rights)
Proc.1503 Procedura 1503 dotycząca postępowania z informacjami na temat naruszania praw człowieka i podstawowych wolności, przyjęta 27.5.1970 r. rezolucją Rady Gospodarczo-Społecznej Nr 1503(XLVIII)
Protokoły do konwencji genewskich Protokoły dodatkowe do Konwencji genewskich z 12.8.1949 r., dotyczący ochrony ofiar międzynarodowych konfliktów zbrojnych (Protokół I) oraz dotyczący ochrony ofiar niemiędzynarodowych konfliktów zbrojnych (Protokół II), sporządzone w Genewie dnia 8.6.1977 r. (Dz.U. z 1992 r. Nr 41, poz. 175)
I Protokół do MPPOiP Protokół fakultatywny do Międzynarodowego paktu praw obywatelskich i politycznych, uchwalony przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych w dniu 16.12.1966 r. w Nowym Jorku (Dz.U. z 1994 r . Nr 23, poz. 80)
II Protokół do MPPOiP Drugi Protokół fakultatywny do Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych w sprawie zniesienia kary śmierci, przyjęty w Nowym Jorku dnia 15.12.1989 r. (Dz.U. z 2014 r. poz. 891)
Protokół do MPPGSiK Protokół fakultatywny do Międzynarodowego Paktu Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych z 18.6.2008 r., przyjęty przez Zgromadzenie Ogólne ONZ dnia 10.12.2008 r. rezolucją A/RES/63/117
Protokół Nr 1 do EKPC Protokół Nr 1 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności sporządzony w Paryżu dnia 20.3.1952 r. (Dz.U. z 1995 r. Nr 36, poz. 175/1)
Protokół Nr 4 do EKPC Protokół Nr 4 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności sporządzony w Strasburgu dnia 16.9.1963 r. (Dz.U. z 1995 r. Nr 36, poz. 175/2)
Protokół Nr 6 do EKPC Protokół Nr 6 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, dotyczący zniesienia kary śmierci, sporządzony w Strasburgu 28.4.1983 r. (Dz.U. z 2001 r. Nr 23, poz. 266)
Protokół Nr 7 do EKPC Protokół Nr 7 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzony dnia 22.11.1984 r. w Strasburgu (Dz.U. z 2003 r. Nr 42, poz. 364)
Protokół Nr 13 do EKPC Protokół Nr 13 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności dotyczącego zniesienia kary śmierci we wszystkich okolicznościach, sporządzony w Wilnie dnia 3.5.2002 r. (Dz.U. z 2014 r. poz. 1155)
Protokół Nr 14 do EKPC Protokół Nr 14 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności zmieniający system kontroli Konwencji, sporządzony w Strasburgu dnia 13.5.2004 r. (Dz.U. z 2010 r. Nr 90, poz. 587)
Protokół Nr 15 do EKPC Protokół Nr 15 zmieniający konwencję o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzony w Strasburgu dnia 24 czerwca 2013 r. (Dz.U. z 2021 r. poz. 1879)
Protokół z San Salvador Protokół dodatkowy do Amerykańskiej Konwencji Praw Człowieka dotyczący praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych z 17.11.1988 r.
Protokół z Wagadugu Protokół dodatkowy do Afrykańskiej Karty Praw Człowieka i Ludów o utworzeniu Afrykańskiego Trybunału Praw Człowieka i Ludów z 9.6.1998 r.
PrPostSAdm ustawa z 30.8.2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn. Dz.U. z 2022 r. poz. 329)
PrUSP ustawa z 27.7.2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (tekst jedn. Dz.U. z 2020 r. poz. 2072 ze zm.)
Regulamin ETPC Regulamin Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 18.10.2021 r. (https://www.echr.coe.int/Documents/Rules_Court_ENG.pdf)
Regulamin PE Regulamin Parlamentu Europejskiego, Dziewiąta kadencja Parlamentu, lipiec 2019 (Dz.Urz. UE L 302 z 2019 r., s. 1)
Regulamin TS Regulamin postępowania przed Trybunałem Sprawiedliwości z 25.9.2012 r. (wersja skonsolidowana: Dz.Urz. UE L 316 z 2019 r., s. 103)
Reguły Pekińskie Wzorcowe reguły minimum Narodów Zjednoczonych dotyczące wymiaru sprawiedliwości wobec nieletnich przyjęte przez Zgromadzenie Ogólne 29.11.1985 r.
RPDU ustawa z 6.1.2000 r. o Rzeczniku Praw Dziecka (tekst jedn. Dz.U. z 2020 r. poz. 141)
RPOU ustawa z 15.7.1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich (tekst jedn. Dz.U. z 2020 r. poz. 627 ze zm.)
SkPrzewPostU ustawa z 17.6.2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (tekst jedn. Dz.U. z 2018 r. poz. 75 ze zm.)
SNU ustawa z 8.12.2017 r. o Sądzie Najwyższym (tekst jedn. Dz.U. z 2021 r. poz. 1904 ze zm.)
Statut MTK Rzymski Statut Międzynarodowego Trybunału Karnego sporządzony w Rzymie dnia 17.7.1998 r. (Dz.U. z 2003 r. Nr 78, poz. 708 ze zm.)
Statut MTS Statut Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości (Dz.U. z 1947 r. Nr 23, poz. 90 ze zm.)
Statut MTW Statut Międzynarodowego Trybunału Wojskowego – Zasady Norymberskie zatwierdzone rezolucją Zgromadzenia Ogólnego ONZ Nr 3(I) z 13.2.1946 r. oraz Nr 95(I) z 11.12.1946 r.
Statut RE Statut Rady Europy z 5.5.1949 r. (Dz.U. z 1994 r. Nr 118, poz. 565)
Statut RPO Statut Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich – rozporządzenie Parlamentu Europejskiego (UE, Eratom) 2021/1163 z 24.6.2021 r. określające przepisy i ogólne warunki regulujące wykonywanie funkcji Rzecznika Praw Obywatelskich (Statut Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich) i uchylające decyzję 94/262/EWWiS, WE, Euratom (Dz.Urz. UE L 253, s. 1)
Statut TSUE Statut Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej – Protokół Nr 3 do Traktatu o Unii Europejskiej w sprawie Statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (Dz.Urz. UE C 202 z 2016 r., s. 210)
TFUE Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej z 13.12.2007 r. (wersja skonsolidowana: Dz.Urz. UE C 202 z 2016 r., s. 47)
Traktat z Amsterdamu Traktat z Amsterdamu z 2.10.1997 r. zmieniający Traktat o Unii Europejskiej, Traktaty ustanawiające Wspólnoty Europejskie i niektóre związane z nimi akty (Dz.U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864/31)
Traktat z Lizbony Traktat z Lizbony z 13.12.2007 r. zmieniający Traktat o Unii Europejskiej i Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską (Dz.Urz. UE C 306, s. 1)
Traktat z Maastricht Traktat o Unii Europejskiej z 7.2.1992 r. z Maastricht (Dz.U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864/30) – wersja pierwotna
TRIPS Porozumienie w sprawie handlowych aspektów praw własności intelektualnej z 15.4.1994 r. (Dz.Urz. WE L 336, s. 214)
TUE Traktat o Unii Europejskiej z 7.2.1992 r. (wersja skonsolidowana: Dz.Urz. UE C 202 z 2016 r., s. 13)
ZEKS Zrewidowana Europejska Karta Społeczna otwarta do podpisu w Strasburgu 3.5.1996 r.
----------------------------------- --- -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
2. Organy i instytucje
---------- --- ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
AICHR Międzyrządowa Komisja ds. Praw Człowieka (ang. Intergovernmental Commission on Human Right)
ASEAN Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo-Wschodniej (ang. Association of South East Asian Nation)
CAT Komitet przeciwko Torturom (ang. Committee against Torture)
CORTEIDH Międzyamerykański Trybunał Praw Człowieka (hiszp. Corte Interamericana de Derechos Humanos, ang. Inter-American Court of Human Rights)
CPT Europejski Komitet ds. Zapobiegania Torturom oraz Nieludzkiemu lub Poniżającemu Traktowaniu albo Karaniu (ang. European Committee for the Prevention of Torture and Inhuman or Degrading Treatment or Punishment)
DH-BIO Komitet ds. Bioetyki (ang. Committee on Bioethics)
ECOSOC Rada Gospodarcza i Społeczna (ang. The Economic and Social Council)
EKPS Europejski Komitet Praw Społecznych
ETPC Europejski Trybunał Praw Człowieka
FAO Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa (ang. Food and Agriculture Organization of the United Nations)
GRETA Grupa Ekspertów do Działań Przeciwko Handlowi Ludźmi (ang. Group of Experts against Trafficking in Human Beings)
IACHR Międzyamerykańska Komisja Praw Człowieka (ang. Inter-American Commission on Human Rights)
KBWE Konferencja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie
KomPC Komitet Praw Człowieka
KPD Komitet Praw Dziecka
MKCK Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża
MONEYVAL Komitet Ekspertów ds. Oceny Systemów Zwalczania Procederu Prania Pieniędzy i Finansowania Terroryzmu (ang. Committee of Experts on the Evaluation of Anti-Money Laundering Measures and the Financing of Terrorism)
MOP Międzynarodowa Organizacja Pracy
MTK Międzynarodowy Trybunał Karny
MTS Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości
MTW Międzynarodowy Trybunał Wojskowy w Norymberdze
NIK Najwyższa Izba Kontroli
NSA Naczelny Sąd Administracyjny
OBWE Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie
OIC Organizacja Współpracy Islamskiej (ang. Organization of the Islamic Cooperation)
OJA Organizacja Jedności Afrykańskiej
OLAF Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (ang. European Anti-Fraud Office, fr. L’Office européen de lutte antifraude)
OPA Organizacja Państw Amerykańskich
RPD Rzecznik Praw Dziecka
RPO Rzecznik Praw Obywatelskich
SA Sąd Apelacyjny
SN Sąd Najwyższy
TK Trybunał Konstytucyjny
TS Trybunał Sprawiedliwości
TSUE Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (przed 1.12.2009 r.: ETS – Europejski Trybunał Sprawiedliwości)
UNESCO Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Oświaty, Nauki i Kultury (ang. United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization)
UNHCHR Urząd Wysokiego Komisarza ds. Praw Człowieka (ang. United Nations High Commissioner for Human Rights)
UNHCR Urząd Wysokiego Komisarza ds. Uchodźców (ang. United Nations High Commissioner for Refugees)
UNICEF Fundusz Narodów Zjednoczonych na Rzecz Dzieci (ang. United Nations Children’s Fund)
WHO Światowa Organizacja Zdrowia (ang. World Health Organization)
WSA Wojewódzki Sąd Administracyjny
WTO Światowa Organizacja Handlu (ang. World Trade Organization)
---------- --- ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
3. Publikatory i czasopisma
------------- --- ----------------------------------------------------------------------------------------
Dz.U. Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej
Dz.Urz. UE Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej
Dz.Urz. WE Dziennik Urzędowy Wspólnot Europejskich
GSP Gdańskie Studia Prawnicze
HUDOC baza orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (https://hudoc.echr.coe.int/)
OSNKW Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Karna i Wojskowa
OTK Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego
OTK-A Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego – Zbiór Urzędowy, Seria A
Pal. Palestra
PiP Państwo i Prawo
Prok. i Pr. Prokuratura i Prawo
PS Przegląd Sejmowy
RPEiS Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny
------------- --- ----------------------------------------------------------------------------------------
4. Pozostałe skróty
------------- --- --------------------------------------
art. artykuł
ed./eds. editor/editors (redaktor/redaktorzy)
Iss. issue (wydanie)
MPH międzynarodowe prawo humanitarne
MPPC Międzynarodowe Pakty Praw Człowieka
No. number (numer)
Nr numer
PMPC prawo międzynarodowe praw człowieka
post. postanowienie
red. redaktor/redaktorzy
tekst jedn. tekst jednolity
Vol. volume (tom)
wyr. wyrok
------------- --- --------------------------------------
Wychodząc naprzeciw rosnącemu zainteresowaniu praktycznym rezonansem najbardziej dynamicznie rozwijającej się gałęzi prawa międzynarodowego, jaką są prawa człowieka, oddajemy w Państwa ręce podręcznik akademicki „Prawo międzynarodowe praw człowieka”. Prawa człowieka charakteryzują się coraz większym stopniem konkretności i rekognicji norm w poszczególnych systemach międzynarodowych i w coraz większym stopniu wpływają na stosowanie prawa krajowego.
Prawo międzynarodowe, dzięki modelom ratyfikacji, staje się prawem w granicach określonych w krajowych ustawach zasadniczych. Naturą tego prawa są istotowo nieograniczone trzy płaszczyzny możliwości jego stosowania i egzekwowania na poziomie międzynarodowym, regionalnym i krajowym, które zostały wyrażone w jego źródłach: traktatach, umowach między państwami, a także w normach zwyczajowego prawa międzynarodowego praw człowieka. Zadaniem autorów jest pokazanie, w jaki sposób specjalistom tworzącym zbiór prawa międzynarodowego przyświecały idee jak najpełniejszej realizacji, ochrony, promowania i wypełnienia praw człowieka.
Autorami podręcznika są pracownicy Katedry Praw Człowieka i Prawa Humanitarnego na Wydziale Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II. Pracownicy, w zakresie badań naukowych dotyczących praw człowieka i sposobów ich ochrony, kontynuują najlepsze tradycje wybitnych profesorów KUL, szanując i twórczo rozwijając dzieła pionierów Lubelskiej Szkoły Praw Człowieka: profesora dra hab. Franciszka Mazurka oraz profesor dr hab. Hanny Waśkiewicz. Systematyka praw człowieka prezentowana w podręczniku czerpie także z personalizmu chrześcijańskiego i dorobku naukowego Karola Wojtyły.
Mając na uwadze powyższe i znamienite tradycje badawcze, publikacja zawiera syntetyczny wykład prawa międzynarodowego praw człowieka sensu largo, uwzględniający bieżące orzecznictwo i poglądy doktryny. Tym samym podręcznik w zasadniczy sposób wypełnia istniejącą na rynku wydawniczym lukę z zakresu praw człowieka, szczególnie z zakresu prawa międzynarodowego praw człowieka.
Przewodnią ideą, na której została zbudowana cała koncepcja podręcznika, uczyniono zasadę poszanowania przyrodzonej godności osoby ludzkiej. Nie bez powodu ideą godności na wskroś jest przesiąknięta cała Konstytucja RP oraz jej aksjologiczne i normatywne matryce: Powszechna Deklaracja Praw Człowieka, Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych oraz Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. Zasada poszanowania godności i praw człowieka jest uznawana za normę o charakterze lex fundamentalis oraz źródło prawa międzynarodowego praw człowieka również przez autorów niniejszego podręcznika.
Przedstawiając podręcznik akademicki, czynimy to z nadzieją, że będzie on służył szerokiemu kręgowi odbiorców: studentom prawa, administracji, europeistyki, prawa kanonicznego, w szczególności zaś wszystkim tym odbiorcom, którzy są zainteresowani międzynarodową ochroną praw człowieka. Liczymy na to, że podręcznik spotka się z zainteresowaniem nie tylko studentów, doktorantów, kadry akademickiej, lecz z racji jego praktycznego ukierunkowania – także przedstawicieli służby zagranicznej oraz osób stosujących prawo: sędziów, adwokatów, radców prawnych, komorników i notariuszy. W całym podręczniku wyrażono ideę, że prawa człowieka umożliwiają prawidłowo realizować cel systemu prawa i wymierzać sprawiedliwość.
Niewątpliwą zaletą tego opracowania jest jego systematyka, wypływająca z zasady przyrodzonej godności osoby ludzkiej. Podręcznik jako pierwszy w Polsce w sposób kompleksowy uwzględnia specyfikę odziaływania norm prawa międzynarodowego praw człowieka na systemy krajowe. Konstrukcja podręcznika ma charakter nowatorski, z jednej strony wychodzi naprzeciw tradycyjnym klasyfikacjom dotyczącym materialnych praw człowieka, skupionych w ramach poszczególnych grup generacyjnych, z drugiej zaś w sposób całkowicie pionierski ujmuje je w grupy uznane przez prawników-praktyków za najbardziej użyteczne w procesie interpretacji, stosowania i wykładni przepisów. Podręcznik został sporządzony w taki sposób, aby odzwierciedlał zagadnienia w sposób najbardziej syntetyczny, jak również zawierał maksimum praktycznych treści. Oprócz systematyzacji zagadnień związanych z prawami człowieka, ma on za zadanie przekazać, że jest to system praktycznej ochrony praw jednostki, a nie wyłącznie struktura teoretyczna czy dydaktyczna.
Podręcznik składa się z sześciu zasadniczych rozdziałów podzielonych na podrozdziały, które zostały opracowane przez autorów-specjalistów z poszczególnych dziedzin prawa międzynarodowego praw człowieka. Warto zauważyć, że w większości został on opracowany przez praktykujących prawników, mających doświadczenie w rozwiązywaniu problemów prawnych związanych ze stosowaniem prawa międzynarodowego. Każdy rozdział został poprzedzony wykazem wybranej literatury z opracowywanego zakresu, co poszukującemu czytelnikowi ułatwi pogłębienie interesującego go zagadnienia. Niewątpliwym walorem jest uwypuklenie orzeczeń i decyzji organów ochrony praw człowieka w tekście, co w szczególny sposób powinno być przydatne dla praktyków prawa.
W rozdziale I, zatytułowanym „Siatka pojęć i ogólne zasady praw człowieka”, przedstawione zostały podstawowe zasady i konstrukcja prawa międzynarodowego praw człowieka. Szczegółowej analizie poddano godność jako źródło praw człowieka w systemie krajowym i międzynarodowym, a także relacje, które łączą prawa człowieka i prawo międzynarodowe publiczne. Przedstawiono podmioty, w tym podmioty szczególnie chronione praw człowieka. Uwzględniono koncepcję generacyjności, jako dominującej koncepcji teoretycznoprawnej. Omówiono podstawowe deklaracje, wytyczne i zasady przyjęte na poziomie międzynarodowym, uznając, że przyczyniają się do zrozumienia, wdrożenia i rozwoju prawa międzynarodowego.
Normatywny system ochrony praw człowieka został przedstawiony w rozdziale II. Szczegółowej analizie poddano interesujące nie tylko z punktu widzenia krajowego porządku prawnego, lecz także w świetle ujęcia systemowego modele praw człowieka obowiązujące w polskim systemie krajowym przez kreujące je organizacje: Narodów Zjednoczonych, Radę Europy, Unię Europejską, Organizację Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie. Na uwzględnienie zasługują systemy pozaeuropejskie: międzyamerykański, afrykański, arabsko-muzułmański oraz krystalizujący się system azjatycki. Z punktu widzenia praktyka prawa szczególnie atrakcyjna jest część poświęcona krajowemu systemowi ochrony praw człowieka.
Rozdział III dotyczy poszczególnych organów i środków ochrony praw człowieka w systemie uniwersalnym, w tym szczególnie interesujących z punktu widzenia czytelnika polskiego: skargi do Komitetu Praw Człowieka. W szerokim zakresie przedstawiono środki ochrony praw człowieka w systemach regionalnych, w tym Trybunałów: Międzyamerykańskiego i Afrykańskiego. Przedstawiono działalność Ligi Państw Arabskich wobec praw człowieka. Z uwagi na ważkość poruszanych na zajęciach z zakresu praw człowieka środków ich ochrony szczególne miejsce poświęcono takim instrumentom, jak: skarga konstytucyjna, skarga nadzwyczajna do Sądu Najwyższego, skarga do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, skarga do Europejskiego Komitetu Praw Społecznych, skarga do organów komitetowych ONZ czy skargi do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Wyczerpująco opisano krajowe środki ochrony praw człowieka, które może składać jednostka w ramach zakresu działania instytucji rzecznikowskich.
Kolejne rozdziały dotyczą szczegółowych aspektów prawa międzynarodowego praw człowieka w działaniu, z uwzględnieniem sytuacji specyficznych i nadzwyczajnych. Rozdział IV dotyczy międzynarodowego prawa humanitarnego i realizacji ochrony praw człowieka w stanach nadzwyczajnych. Natomiast w rozdziale V opisano ochronę praw mniejszości narodowych, uchodźców i migrantów, jako realizację ochrony praw człowieka. Szczegółowo opisano relacje łączące międzynarodowe prawo humanitarne i prawa człowieka. Analizie poddano zakres obowiązywania międzynarodowego prawa humanitarnego, jak również opisano odpowiedzialność państw za zbrodnie prawa międzynarodowego, naruszenia praw migrantów, mniejszości narodowych i etnicznych. Opisano szczegółowe uprawnienia podmiotowe przysługujące jednostkom w razie naruszenia ich praw.
W ostatnim rozdziale omówiono wybrane prawa człowieka. Niewątpliwym walorem tej części opracowania jest zastosowana w nim metodologia ujmująca poszczególne prawa człowieka w sposób funkcjonalny i dynamiczny, wymykając się tym samym klasycznemu podziałowi na poszczególne generacje praw człowieka. Zasadniczym kryterium podziału był stopień i specyfika zagrożenia dla godności jednostki. Kolejno omówieniu poddano: osobiste prawa człowieka, ochronę praw człowieka szczególnie zagrożonych wobec wykonywania imperium państwa oraz instytucję zakazu w systemie praw człowieka.
Podręcznik jest kolejną wspólną publikacją pracowników Katedry. Autorzy poszczególnych rozdziałów prezentują w nim swoje oryginalne i własne przemyślenia. Szczególne podziękowania kierujemy do recenzentów oraz wszystkich tych, którzy przyczynili się do powstania tego podręcznika. Z racji obszerności materii prawa międzynarodowego z niektórych zagadnień świadomie zrezygnowano bądź je ograniczono. Autorzy liczą na pomocne uwagi i komentarze, które mogą przyczynić się do ulepszenia publikacji.
Podręcznik uwzględnia stan prawny na 15.6.2020 r.
Lublin–Warszawa 2020
Krzysztof Orzeszyna
Michał Skwarzyński
Robert TabaszewskiPRZEDMOWA DO 2. WYDANIA
W ręce Czytelników oddajemy drugie, poprawione i uzupełnione wydanie podręcznika „Prawo międzynarodowe praw człowieka”. Jego pierwsze wydanie okazało się być sukcesem wydawniczym, który spotkał się z ogromnym odzewem ze strony naukowców pochodzących z ośrodków akademickich ze wszystkich stron Polski, jak również spoza naszego kraju. Zainteresowanie materią przedstawioną w podręczniku ze strony badaczy, teoretyków i praktyków prawa pokazało, jak ważne dla nauki prawa w Polsce miejsce zajmują obecnie prawa człowieka. Wsłuchując się w głos doktryny i jurysprudencji, dziękujemy za wszelkie sugestie i nadesłany do nas materiał badawczy, które przyczyniły się do udoskonalenia podręcznika. Szczególnie cenny dla nas był głos wykładowców i studentów prawa, do których materia zawarta w podręczniku jest skierowana w pierwszej kolejności.
Choć tok wykładu zawarty w poszczególnych rozdziałach nie stracił na swojej aktualności, to z uwagi na upływ czasu, jaki minął od wydania pierwszego, treść drugiego wydania podręcznika została poprawiona i uzupełniona. Z uwagi na to, że pierwsze wydanie przypadło na czas obfitujący w ważne dla rozwoju prawa międzynarodowego praw człowieka wydarzenia, podręcznik został uzupełniony o treści związane z obowiązywaniem praw człowieka w trakcie pandemii COVID-19, kryzysem migracyjnym i uchodźczym, wywołanym konfliktem rosyjsko-ukraińskim, kwestiami zrównoważonego rozwoju i zielonego ładu, jak również o treści dotyczące obowiązywania prawa krajowego. Pozwoli to na pełniejsze zrozumienie zarówno instytucji prawa materialnego praw człowieka, jak i umożliwi poznanie poszczególnych rozwiązań prawnoprocesowych. Poza uzupełnieniem o treści merytoryczne, w podręczniku uwzględniono zmiany stanu prawnego, które nastąpiły w okresie ostatnich 2 lat. W drugim wydaniu nasz zespół uwzględnił orzecznictwo zagranicznych i polskich sądów i trybunałów, jak również publikacje, które ukazały się w ostatnich latach.
Wyrażamy przekonanie, że każdy zainteresowany problematyką tworzenia, stosowania i wykonywania norm prawa międzynarodowego praw człowieka, niezależnie od tego, czy jest praktykiem bądź teoretykiem prawa, znajdzie w naszym podręczniku coś dla siebie. Podręcznik uwzględnia stan prawny na 1.5.2022 r.
Lublin, kwiecień 2022
Krzysztof Orzeszyna
Michał Skwarzyński
Robert TabaszewskiWYKAZ SKRÓTÓW
1. Akty prawne
----------------------------------- --- -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
AfrKPCiL Afrykańska Karta Praw Człowieka i Ludów przyjęta na Konferencji Organizacji Jedności Afrykańskiej w Nairobi 26.6.1981 r. (ang. The African Charter on Human and Peoples’ Rights)
AmDPiOC Amerykańska Deklaracja Praw i Obowiązków Człowieka przyjęta na IX Konferencji Państw Amerykańskich 2.5.1948 r. (ang. American Declaration of the Rights and Duties of Man)
AmKPC Amerykańska Konwencja Praw Człowieka przyjęta 22.11.1969 r. – Pakt z San José (ang. The American Convention on Human Rights)
ArKPC Arabska Karta Praw Człowieka uchwalona w Tunisie 22.5.2004 r. (ang. Arab Charter on Human Rights)
EKB Konwencja o ochronie praw człowieka i godności istoty ludzkiej wobec zastosowań biologii i medycyny (Europejska Konwencja Bioetyczna), otwarta do podpisu w Oviedo 4.4.1997 r.
EKPC Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności sporządzona w Rzymie dnia 4.11.1950 r., zmieniona następnie Protokołami Nr 3, 5 i 8 oraz uzupełniona Protokołem Nr 2 (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.)
EKS Europejska Karta Społeczna z 18.10.1961 r. (Dz.U. z 1999 r. Nr 8, poz. 67)
KairDPC Kairska Deklaracja Praw Człowieka w Islamie przyjęta na Konferencji Organizacji Współpracy Islamskiej w Kairze 5.8.1990 r. (ang. Cairo Declaration on Human Rights in Islam)
KC ustawa z 23.4.1964 r. – Kodeks cywilny (tekst jedn. Dz.U. z 2020 r. poz. 1740 ze zm.)
KK ustawa z 6.6.1997 r. – Kodeks karny (tekst jedn. Dz.U. z 2021 r. poz. 2345 ze zm.)
KNZ Karta Narodów Zjednoczonych (Dz.U. z 1947 r. Nr 23, poz. 90 ze zm.)
KOMN Konwencja ramowa o ochronie mniejszości narodowych, sporządzona w Strasburgu dnia 1.2.1995 r. (Dz.U. z 2002 r. Nr 22, poz. 209)
Konstytucja RP Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2.4.1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm.)
konwencje genewskie Konwencje o ochronie ofiar wojny, podpisane w Genewie dnia 12.8.1949 r. (Dz.U. z 1956 r. Nr 38, poz. 171): I Konwencja genewska o polepszeniu losu rannych i chorych w armiach czynnych, II Konwencja genewska o polepszeniu losu rannych, chorych i rozbitków sił zbrojnych na morzu, III Konwencja genewska o traktowaniu jeńców wojennych, IV Konwencja genewska o ochronie osób cywilnych podczas wojny
KPC ustawa z 17.11.1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (tekst jedn. Dz.U. z 2021 r. poz. 1805 ze zm.)
KPD Konwencja o prawach dziecka przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 20.11.1989 r. (Dz.U. z 1991 r. Nr 120, poz. 526 ze zm.)
KPK ustawa z 6.6.1997 r. – Kodeks postępowania karnego (tekst jedn. Dz.U. z 2021 r. poz. 534 ze zm.)
KPP Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, uchwalona i podpisana 7.12.2000 r. (Dz.Urz. UE C 202 z 2016 r., s. 389)
KPW ustawa z 24.8.2001 r. – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (tekst jedn. Dz.U. z 2021 r. poz. 457 ze zm.)
KWNP Konwencja Wspólnoty Niepodległych Państw o prawach człowieka i wolnościach podstawowych przyjęta w Mińsku 26.5.1995 r.
MnNarEtU ustawa z 6.1.2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym (tekst jedn. Dz.U. z 2017 r. poz. 823)
MPPGSiK Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych otwarty do podpisu w Nowym Jorku dnia 19.12.1966 r. (Dz.U. z 1977 r. Nr 38, poz. 169, zał.)
MPPOiP Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych otwarty do podpisu w Nowym Jorku dnia 19.12.1966 r. (Dz.U. z 1977 r. Nr 38, poz. 167, zał.)
OrgTKU ustawa z 30.11.2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (tekst jedn. Dz.U. z 2019 r. poz. 2393)
PDPC Powszechna Deklaracja Praw Człowieka uchwalona przez Zgromadzenie Ogólne ONZ rezolucją 217/III A w dniu 10.12.1948 r. w Paryżu (ang. Universal Declaration of Human Rights)
Proc.1503 Procedura 1503 dotycząca postępowania z informacjami na temat naruszania praw człowieka i podstawowych wolności, przyjęta 27.5.1970 r. rezolucją Rady Gospodarczo-Społecznej Nr 1503(XLVIII)
Protokoły do konwencji genewskich Protokoły dodatkowe do Konwencji genewskich z 12.8.1949 r., dotyczący ochrony ofiar międzynarodowych konfliktów zbrojnych (Protokół I) oraz dotyczący ochrony ofiar niemiędzynarodowych konfliktów zbrojnych (Protokół II), sporządzone w Genewie dnia 8.6.1977 r. (Dz.U. z 1992 r. Nr 41, poz. 175)
I Protokół do MPPOiP Protokół fakultatywny do Międzynarodowego paktu praw obywatelskich i politycznych, uchwalony przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych w dniu 16.12.1966 r. w Nowym Jorku (Dz.U. z 1994 r . Nr 23, poz. 80)
II Protokół do MPPOiP Drugi Protokół fakultatywny do Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych w sprawie zniesienia kary śmierci, przyjęty w Nowym Jorku dnia 15.12.1989 r. (Dz.U. z 2014 r. poz. 891)
Protokół do MPPGSiK Protokół fakultatywny do Międzynarodowego Paktu Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych z 18.6.2008 r., przyjęty przez Zgromadzenie Ogólne ONZ dnia 10.12.2008 r. rezolucją A/RES/63/117
Protokół Nr 1 do EKPC Protokół Nr 1 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności sporządzony w Paryżu dnia 20.3.1952 r. (Dz.U. z 1995 r. Nr 36, poz. 175/1)
Protokół Nr 4 do EKPC Protokół Nr 4 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności sporządzony w Strasburgu dnia 16.9.1963 r. (Dz.U. z 1995 r. Nr 36, poz. 175/2)
Protokół Nr 6 do EKPC Protokół Nr 6 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, dotyczący zniesienia kary śmierci, sporządzony w Strasburgu 28.4.1983 r. (Dz.U. z 2001 r. Nr 23, poz. 266)
Protokół Nr 7 do EKPC Protokół Nr 7 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzony dnia 22.11.1984 r. w Strasburgu (Dz.U. z 2003 r. Nr 42, poz. 364)
Protokół Nr 13 do EKPC Protokół Nr 13 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności dotyczącego zniesienia kary śmierci we wszystkich okolicznościach, sporządzony w Wilnie dnia 3.5.2002 r. (Dz.U. z 2014 r. poz. 1155)
Protokół Nr 14 do EKPC Protokół Nr 14 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności zmieniający system kontroli Konwencji, sporządzony w Strasburgu dnia 13.5.2004 r. (Dz.U. z 2010 r. Nr 90, poz. 587)
Protokół Nr 15 do EKPC Protokół Nr 15 zmieniający konwencję o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzony w Strasburgu dnia 24 czerwca 2013 r. (Dz.U. z 2021 r. poz. 1879)
Protokół z San Salvador Protokół dodatkowy do Amerykańskiej Konwencji Praw Człowieka dotyczący praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych z 17.11.1988 r.
Protokół z Wagadugu Protokół dodatkowy do Afrykańskiej Karty Praw Człowieka i Ludów o utworzeniu Afrykańskiego Trybunału Praw Człowieka i Ludów z 9.6.1998 r.
PrPostSAdm ustawa z 30.8.2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn. Dz.U. z 2022 r. poz. 329)
PrUSP ustawa z 27.7.2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (tekst jedn. Dz.U. z 2020 r. poz. 2072 ze zm.)
Regulamin ETPC Regulamin Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 18.10.2021 r. (https://www.echr.coe.int/Documents/Rules_Court_ENG.pdf)
Regulamin PE Regulamin Parlamentu Europejskiego, Dziewiąta kadencja Parlamentu, lipiec 2019 (Dz.Urz. UE L 302 z 2019 r., s. 1)
Regulamin TS Regulamin postępowania przed Trybunałem Sprawiedliwości z 25.9.2012 r. (wersja skonsolidowana: Dz.Urz. UE L 316 z 2019 r., s. 103)
Reguły Pekińskie Wzorcowe reguły minimum Narodów Zjednoczonych dotyczące wymiaru sprawiedliwości wobec nieletnich przyjęte przez Zgromadzenie Ogólne 29.11.1985 r.
RPDU ustawa z 6.1.2000 r. o Rzeczniku Praw Dziecka (tekst jedn. Dz.U. z 2020 r. poz. 141)
RPOU ustawa z 15.7.1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich (tekst jedn. Dz.U. z 2020 r. poz. 627 ze zm.)
SkPrzewPostU ustawa z 17.6.2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (tekst jedn. Dz.U. z 2018 r. poz. 75 ze zm.)
SNU ustawa z 8.12.2017 r. o Sądzie Najwyższym (tekst jedn. Dz.U. z 2021 r. poz. 1904 ze zm.)
Statut MTK Rzymski Statut Międzynarodowego Trybunału Karnego sporządzony w Rzymie dnia 17.7.1998 r. (Dz.U. z 2003 r. Nr 78, poz. 708 ze zm.)
Statut MTS Statut Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości (Dz.U. z 1947 r. Nr 23, poz. 90 ze zm.)
Statut MTW Statut Międzynarodowego Trybunału Wojskowego – Zasady Norymberskie zatwierdzone rezolucją Zgromadzenia Ogólnego ONZ Nr 3(I) z 13.2.1946 r. oraz Nr 95(I) z 11.12.1946 r.
Statut RE Statut Rady Europy z 5.5.1949 r. (Dz.U. z 1994 r. Nr 118, poz. 565)
Statut RPO Statut Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich – rozporządzenie Parlamentu Europejskiego (UE, Eratom) 2021/1163 z 24.6.2021 r. określające przepisy i ogólne warunki regulujące wykonywanie funkcji Rzecznika Praw Obywatelskich (Statut Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich) i uchylające decyzję 94/262/EWWiS, WE, Euratom (Dz.Urz. UE L 253, s. 1)
Statut TSUE Statut Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej – Protokół Nr 3 do Traktatu o Unii Europejskiej w sprawie Statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (Dz.Urz. UE C 202 z 2016 r., s. 210)
TFUE Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej z 13.12.2007 r. (wersja skonsolidowana: Dz.Urz. UE C 202 z 2016 r., s. 47)
Traktat z Amsterdamu Traktat z Amsterdamu z 2.10.1997 r. zmieniający Traktat o Unii Europejskiej, Traktaty ustanawiające Wspólnoty Europejskie i niektóre związane z nimi akty (Dz.U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864/31)
Traktat z Lizbony Traktat z Lizbony z 13.12.2007 r. zmieniający Traktat o Unii Europejskiej i Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską (Dz.Urz. UE C 306, s. 1)
Traktat z Maastricht Traktat o Unii Europejskiej z 7.2.1992 r. z Maastricht (Dz.U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864/30) – wersja pierwotna
TRIPS Porozumienie w sprawie handlowych aspektów praw własności intelektualnej z 15.4.1994 r. (Dz.Urz. WE L 336, s. 214)
TUE Traktat o Unii Europejskiej z 7.2.1992 r. (wersja skonsolidowana: Dz.Urz. UE C 202 z 2016 r., s. 13)
ZEKS Zrewidowana Europejska Karta Społeczna otwarta do podpisu w Strasburgu 3.5.1996 r.
----------------------------------- --- -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
2. Organy i instytucje
---------- --- ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
AICHR Międzyrządowa Komisja ds. Praw Człowieka (ang. Intergovernmental Commission on Human Right)
ASEAN Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo-Wschodniej (ang. Association of South East Asian Nation)
CAT Komitet przeciwko Torturom (ang. Committee against Torture)
CORTEIDH Międzyamerykański Trybunał Praw Człowieka (hiszp. Corte Interamericana de Derechos Humanos, ang. Inter-American Court of Human Rights)
CPT Europejski Komitet ds. Zapobiegania Torturom oraz Nieludzkiemu lub Poniżającemu Traktowaniu albo Karaniu (ang. European Committee for the Prevention of Torture and Inhuman or Degrading Treatment or Punishment)
DH-BIO Komitet ds. Bioetyki (ang. Committee on Bioethics)
ECOSOC Rada Gospodarcza i Społeczna (ang. The Economic and Social Council)
EKPS Europejski Komitet Praw Społecznych
ETPC Europejski Trybunał Praw Człowieka
FAO Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa (ang. Food and Agriculture Organization of the United Nations)
GRETA Grupa Ekspertów do Działań Przeciwko Handlowi Ludźmi (ang. Group of Experts against Trafficking in Human Beings)
IACHR Międzyamerykańska Komisja Praw Człowieka (ang. Inter-American Commission on Human Rights)
KBWE Konferencja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie
KomPC Komitet Praw Człowieka
KPD Komitet Praw Dziecka
MKCK Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża
MONEYVAL Komitet Ekspertów ds. Oceny Systemów Zwalczania Procederu Prania Pieniędzy i Finansowania Terroryzmu (ang. Committee of Experts on the Evaluation of Anti-Money Laundering Measures and the Financing of Terrorism)
MOP Międzynarodowa Organizacja Pracy
MTK Międzynarodowy Trybunał Karny
MTS Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości
MTW Międzynarodowy Trybunał Wojskowy w Norymberdze
NIK Najwyższa Izba Kontroli
NSA Naczelny Sąd Administracyjny
OBWE Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie
OIC Organizacja Współpracy Islamskiej (ang. Organization of the Islamic Cooperation)
OJA Organizacja Jedności Afrykańskiej
OLAF Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (ang. European Anti-Fraud Office, fr. L’Office européen de lutte antifraude)
OPA Organizacja Państw Amerykańskich
RPD Rzecznik Praw Dziecka
RPO Rzecznik Praw Obywatelskich
SA Sąd Apelacyjny
SN Sąd Najwyższy
TK Trybunał Konstytucyjny
TS Trybunał Sprawiedliwości
TSUE Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (przed 1.12.2009 r.: ETS – Europejski Trybunał Sprawiedliwości)
UNESCO Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Oświaty, Nauki i Kultury (ang. United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization)
UNHCHR Urząd Wysokiego Komisarza ds. Praw Człowieka (ang. United Nations High Commissioner for Human Rights)
UNHCR Urząd Wysokiego Komisarza ds. Uchodźców (ang. United Nations High Commissioner for Refugees)
UNICEF Fundusz Narodów Zjednoczonych na Rzecz Dzieci (ang. United Nations Children’s Fund)
WHO Światowa Organizacja Zdrowia (ang. World Health Organization)
WSA Wojewódzki Sąd Administracyjny
WTO Światowa Organizacja Handlu (ang. World Trade Organization)
---------- --- ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
3. Publikatory i czasopisma
------------- --- ----------------------------------------------------------------------------------------
Dz.U. Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej
Dz.Urz. UE Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej
Dz.Urz. WE Dziennik Urzędowy Wspólnot Europejskich
GSP Gdańskie Studia Prawnicze
HUDOC baza orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (https://hudoc.echr.coe.int/)
OSNKW Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Karna i Wojskowa
OTK Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego
OTK-A Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego – Zbiór Urzędowy, Seria A
Pal. Palestra
PiP Państwo i Prawo
Prok. i Pr. Prokuratura i Prawo
PS Przegląd Sejmowy
RPEiS Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny
------------- --- ----------------------------------------------------------------------------------------
4. Pozostałe skróty
------------- --- --------------------------------------
art. artykuł
ed./eds. editor/editors (redaktor/redaktorzy)
Iss. issue (wydanie)
MPH międzynarodowe prawo humanitarne
MPPC Międzynarodowe Pakty Praw Człowieka
No. number (numer)
Nr numer
PMPC prawo międzynarodowe praw człowieka
post. postanowienie
red. redaktor/redaktorzy
tekst jedn. tekst jednolity
Vol. volume (tom)
wyr. wyrok
------------- --- --------------------------------------
więcej..
