Prawo nieletnich z testami online - ebook

WYKAZ SKRÓTÓW

1. Źródła prawa

------------------ -- -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
EKPC Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 4.11.1950 r. (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.)
KC ustawa z 23.4.1964 r. – Kodeks cywilny (tekst jedn. Dz.U. z 2022 r. poz. 1360 ze zm.)
KK ustawa z 6.6.1997 r. – Kodeks karny (tekst jedn. Dz.U. z 2022 r. poz. 1138 ze zm.)
Konstytucja RP Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2.4.1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm.)
KKS ustawa z 10.9.1999 r. – Kodeks karny skarbowy (tekst jedn. Dz.U. z 2023 r. poz. 654 ze zm.)
KKW ustawa z 6.6.1997 r. – Kodeks karny wykonawczy (tekst jedn. Dz.U. z 2023 r. poz. 127)
KPC ustawa z 17.11.1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (tekst jedn. Dz.U. z 2021 r. poz. 1805 ze zm.)
KPD Konwencja o prawach dziecka z 20.11.1989 r. (Dz.U. z 1991 r. Nr 120, poz. 526 ze zm.)
KPK ustawa z 6.6.1997 r. – Kodeks postępowania karnego (tekst jedn. Dz.U. z 2022 r. poz. 1375 ze zm.)
KRO ustawa z 25.2.1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (tekst jedn. Dz.U. z 2020 r. poz. 1359 ze zm.)
KW ustawa z 20.5.1971 r. – Kodeks wykroczeń (tekst jedn. Dz.U. z 2022 r. poz. 2151 ze zm.)
NielU ustawa z 26.10.1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (tekst jedn. Dz.U. z 2018 r. poz. 969) – nie obowiązuje
PrUSP ustawa z 27.7.2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (tekst jedn. Dz.U. z 2023 r. poz. 217 ze zm.)
RegSądR rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 18.6.2019 r. – Regulamin urzędowania sądów powszechnych (tekst jedn. Dz.U. z 2022 r. poz. 2514)
RPDU ustawa z 6.1.2000 r. o Rzeczniku Praw Dziecka (tekst jedn. Dz.U. z 2023 r. poz. 292)
ŚrodkiPrzymBezpU ustawa z 24.5.2013 r. o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej (tekst jedn. Dz.U. z 2023 r. poz. 202 ze zm.)
WspResNielU ustawa z 9.6.2022 r. o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich (Dz.U. z 2022 r. poz. 1700 ze zm.)
------------------ -- -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

2. Organy, instytucje

------ -- ------------------------------------
ETPC Europejski Trybunał Praw Człowieka
SA Sąd Apelacyjny
SN Sąd Najwyższy
TK Trybunał Konstytucyjny
------ -- ------------------------------------

3. Czasopisma, publikatory

--------- -- -------------------------------------------------------
BSN Biuletyn Sądu Najwyższego
Dz.U. Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej
Dz.Urz. Dziennik Urzędowy
KZS Krakowskie Zeszyty Sądowe
OSNC Orzecznictwo Sądu Najwyższego – Izba Cywilna
OSNKW Orzecznictwo Sądu Najwyższego – Izba Karna i Wojskowa
OSNwSK Orzecznictwo Sądu Najwyższego w Sprawach Karnych
OSP Orzecznictwo Sądów Polskich
OTK Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego
Pal. Palestra
PiP Państwo i Prawo
PS Przegląd Sądowy
PWP Przegląd Więziennictwa Polskiego
RPEiS Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny
SP Studia Prawnicze
--------- -- -------------------------------------------------------

4. Inne skróty

------------- -- -----------------
art. artykuł
niepubl. niepublikowane
pkt punkt
post. postanowienie
tekst jedn. tekst jednolity
uchw. uchwała
ust. ustęp
wyr. wyrok
ze zm. ze zmianami
------------- -- -----------------LITERATURA

F. Antolisei, Manuale di diritto penale. Parte generale, Milano 2003

P. Aries, Historia dzieciństwa. Dziecko i rodzina w dawnych czasach, Gdańsk 1995

G. Artymiak, Prawo nieletnich sprawców czynów zabronionych do bezstronnego sądu, A. Michalska-Warias, J. Nowikowski, J. Piórkowska-Flieger (red.), Teoretyczne i praktyczne problemy współczesnego prawa karnego. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Tadeuszowi Bojarskiemu, Lublin 2011

G. Auscaler, W. Wolter, Prawo karne, L. Kurowski (red.), Dziesięciolecie prawa Polski Ludowej 1944–1954. Zbiór studiów, Warszawa 1955

G. Bajger, Dyskusja nad projektem ustawy o nieletnich. Uwzględnia potrzeby praktyki, Gazeta Sądowa i Penitencjarna 1969, Nr 6

P. Banaszak, K. Burdziak, Standardy postępowania w sprawach nieletnich – raport z badania, Warszawa 2019

A. Bartha, Nieletni przed sądem rodzinnym według ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich. Stadia postępowania, praktyka orzecznicza w zakresie przeciwdziałania demoralizacji oraz w sprawach o czyny karalne, Dziecko krzywdzone. Teoria, badania, praktyka 2018, Nr 1

I. Bavestrella, Derecho de Menores, Santiago de Chile 2003

I. Baviera, Diritto minorile, Milano 1976, t. 1

E. Bieńkowska, A. Walczak-Żochowska, Postępowanie w sprawach nieletnich, Warszawa 2003

M. Błaszczyk, Opiniodawcze zespoły sądowych specjalistów jako swoisty typ opiniowania biegłych na tle przykładów innych państw, Dziecko krzywdzone. Teoria, badania, praktyka 2022, Nr 2

J. Bodio, Status dziecka jako uczestnika postępowania nieprocesowego, Warszawa 2019, LEX

T. Bojarski, Odpowiedzialność nieletnich w prawie polskim, T. Bojarski (red.), Orzekanie środków wychowawczych i poprawczych w praktyce sądów rodzinnych, Lublin 1990

T. Bojarski, Zasady odpowiedzialności nieletnich, T. Bojarski, E. Skrętowicz, Postępowanie z nieletnimi, Ustawa w sprawach nieletnich. Komentarz, Warszawa 2007

T. Bojarski, Nieletni przed sądem. Uwagi o niektórych założeniach ogólnych oraz praktyce, Archiwum Kryminologii 2007–2008, t. XXIX–XXX

T. Bojarski, T. Bojarski, E. Kruk, E. Skrętowicz, Postępowanie w sprawach nieletnich. Komentarz, Warszawa 2016

W. Borysiak, M. Safjan, L. Bosek (red.), Konstytucja RP. Komentarz, Warszawa 2016, Legalis

C. Botelho, R.M. Rocha, The Juvenile Justice System in Portugal, European Juvenile

M. Budyn-Kulik, Dyrektywy wymiaru kary w państwach członkowskich Unii Europejskiej, Prawo w Działaniu. Sprawy Karne 2017, Nr 30

T. Bulenda, Uwięzieni w okresie małoletniości, Wokół kategoryzacji osób pozbawionych wolności, A. Rzepliński, I. Rzeplińska, M. Niełaczna, P. Wiktorska (red.), Pozbawienie wolności – funkcje i koszty. Księga Jubileuszowa Profesora Teodora Szymanowskiego, Warszawa 2013

K. Burdziak, Ustawodawstwo polskie a Konwencja o prawach dziecka, P. Banaszak, K. Burdziak, Standardy postępowania z nieletnimi – raport z badania, Warszawa 2019

F.G. Chunga Lamonja, Derecho de Menores, Lima 1990

M. Cieślak, Od represji do opieki (rzut oka na ewolucję odpowiedzialności nieletnich), Pal. 1973, Nr 1

T. Czacki, O polskich i litewskich prawach, Sanok 1861

B. Czarnecka-Dzialuk, K. Pietrzykowski, Kodeks cywilny. Komentarz, t. 1, Warszawa 1997

B. Czarnecka-Dzialuk, D. Wójcik, Dziecko przed organami wymiaru sprawiedliwości, Wokół praw dziecka, cz. I, Warszawa 1993

B. Czarnecka-Dzialuk, Nieletni sprawcy czynów karalnych przed sądem rodzinnym. Zagadnienia procesowe, Warszawa 1993

B. Czarnecka-Dzialuk, Z. Ostrihańska, D. Wójcik, Zasady odpowiedzialności nieletnich wobec kodyfikacji karnej, PiP 1998, Nr 9–10

B. Czarnecka-Dzialuk, D. Wójcik, Mediacja w sprawach nieletnich w świetle teorii i badań, Warszawa 2001

B. Czarnecka-Dzialuk, Wprowadzanie mediacji w sprawach nieletnich – polskie doświadczenia i perspektywy, W kręgu prawa nieletnich. Księga pamiątkowa ku czci Profesor Marianny Korcyl-Wolskiej, Warszawa 2009

B. Czarnecka-Dzialuk, D. Wójcik, Stosowanie środków oddziaływania wobec nieletnich w świetle koncepcji teoretycznych, statystycznych oraz opinii sędziów i kuratorów rodzinnych, Warszawa 2011

B. Czarnecka-Dzialuk, K. Drapała, Reakcja instytucjonalna na zachowanie nieletnich kwalifikowane jako przejawy demoralizacji w opinii praktyków, Warszawa 2014

B. Czarnecka-Dzialuk, Stosowanie umieszczenia nieletniego w schronisku w świetle orz. ETPC w sprawie Grabowski przeciwko Polsce (wyrok z 30.6.2015 r., Izba , skarga Nr 57722/12), Warszawa 2016

P. Czarnecki, Rola kuratora w postępowaniu w sprawach nieletnich – konfrontacja wymagań ustawowych z rzeczywistością, W kręgu prawa nieletnich. Księga pamiątkowa ku czci Profesor Marianny Korcyl-Wolskiej, Warszawa 2009

P. Czarnecki, Status nieletniego w postępowaniach w sprawie nieletnich, PS 2016, Nr 9

A. Czerwiński, Ustrój sądów powszechnych wg rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z 6 lutego 1928 r., Dz. Ust. Nr 12, poz. 9, Lwów 1928

A. Czerwiński, Obecny stan ustawodawstwa karnego przeciwko nieletnim w Polsce, Lwów 1933

D.H. D’Antonio, Derecho de menores, Buenos Aires 1994

K. Daszkiewicz, Odpowiedzialność karna nieletnich (w świetle kodeksu karnego z 6 czerwca 1997 r.), Palestra 1999, Nr 1–2

J. Diganan, The Juvenile Justice System in England and Wales, V. Patanè (red.), European Juvenile System, Milano 2007

H. Dolecki (red.), Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, Warszawa 2010, Legalis

K. Drapała, Programy oddziaływania resocjalizacyjnego w zakładach poprawczych, Warszawa 2012

P. Drembkowski, G. Kowalski (red.), Ustawa o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich. Komentarz, Warszawa 2023

M. Florczak-Wątor, P. Tuleja (red.), Konstytucja RP. Komentarz, Warszawa 2019, LEX

A. Gaberle, Projekt ustawy – Prawo nieletnich: krok wstecz, Przegląd Więziennictwa Polskiego, Nr 58

A. Gaberle, M. Korcyl-Wolska, Komentarz do ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich, Gdańsk 2002

A. Gaberle, Podstawowe problemy nowej ustawy o nieletnich (na przykładzie projektu ustawy – Prawo nieletnich z 2008 r.), T. Bojarski (red.), Problemy reformy postępowania w sprawach nieletnich, Lublin 2008

H.R. Gardner, Understanding Juvenile Law, Newark 1997

M.C. George, J.C. Monier, Du droit des mineurs aux droit de l’enfants, Revue Revue Internationale de Philosophie Pénale et de Criminologie de l’Acte 1995, Nr 7–8

P. Gorzkowski, Prawa nieletniego umieszczonego w policyjnej izbie dziecka na tle uwarunkowań prawnych, Internetowy Przegląd Prawniczy TBSP Uj 2017, Nr 3

P. Góralski, Kwestia dopuszczenia stosowania środków zabezpieczających w stosunku do nieletnich sprawców czynów karalnych cz. II, NKPK 2016, Nr XXXIX

K. Górecki, V. Konarska-Wrzosek, Postępowanie w sprawach nieletnich. Komentarz, Warszawa 2019, LEX

P. Górecki, S. Stachowiak, Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich. Komentarz, Kraków 2007

P. Górecki, Uczestnicy postępowania na tle projektu Prawa nieletnich, P. Hofmański, S. Waltoś (red.), W kręgu prawa nieletnich. Księga pamiątkowa ku czci Profesor Marianny Korcyl-Wolskiej, Warszawa 2009

O. Górniok i in., Kodeks karny, t. 1, Gdańsk 2005

B. Groicki, Artykuły prawa majdeburskiego, Warszawa 1954

T. Grzegorczyk, Kodeks postępowania karnego. Komentarz, t. 1, Warszawa 2014

A. Grześkowiak, Glosa do orz. SN z 8.11.1981 r., IV KR 192/81, PiP 1983, Nr 7

A. Grześkowiak, Prawna odpowiedzialność rodziców za zaniedbania wychowawcze (zagadnienie wybrane), RPEiS 1985, z. 1

A. Grześkowiak, Postępowanie w sprawach nieletnich (Polskie prawo nieletnich), Toruń 1986

A. Grześkowiak, Polskie prawo nieletnich w świetle Reguł minimalnych Narodów Zjednoczonych dotyczących wymiaru sprawiedliwości względem nieletnich, RPEiS 1987, z. 3

A. Grześkowiak, Nullum crimen, nulla poena sine lege poenali anteriori, M. Wieruszewski (red.), Prawa człowieka. Model prawny, Warszawa 1991

A. Grześkowiak, Nieletni w kodeksie karnym z 1932 r., A. Grześkowiak (red.), Kodeks karny z 1932 r., Lublin 2005

A. Grześkowiak, Wybrane problemy reformy prawa nieletnich w Polsce, J. Jakubowska-Hara (red.), Reforma prawa karnego, propozycje i komentarze. Księga pamiątkowa Profesor Barbary Kunickiej-Michalskiej, Warszawa 2008

A. Grześkowiak, Koncepcje prawa nieletnich, T. Bojarski (red.), Problemy reformy postępowania w sprawach nieletnich, Lublin 2008

A. Grześkowiak, Funkcje prawa nieletnich, P. Hofmański (red.), W kręgu prawa nieletnich. Księga pamiątkowa ku czci Profesor Marianny Korcyl-Wolskiej, Warszawa 2009

A. Grześkowiak, Tendencje rozwojowe włoskiego prawa nieletnich, Archiwum Kryminologii 2009, Nr XXIX–XXX

A. Grześkowiak, Prawo nieletnich, Warszawa 2020

A. Grześkowiak (red.), Prawo karne, Warszawa 2020

A. Grześkowiak, art. 10 § 2 i 3 KK, art. 31 KK, A. Grześkowiak, K. Wiak (red.), Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2021

H. Haak, Zadania kuratorów rodzinnych określone w ustawie z 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich, T. Jedynak (red.), K. Stasiak, Zarys metodyki pracy kuratora sądowego, Warszawa 2010

A. Haak-Trzuskawska, H. Haak, Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich. Komentarz, Warszawa 2015, Legalis

R.G. Hałas, Odpowiedzialność karna nieletniego na tle kodeksu karnego z 1997 roku, Lublin 2006

G. Harasimiuk, Nieletni sprawcy czynów zabronionych – winni czy ofiary w polskim modelu postępowania z nieletnimi, L. Gardocki (red.), Gaudium in litteris est. Księga jubileuszowa ofiarowana Pani Profesor Genowefie Rejman z okazji osiemdziesiątych urodzin, Warszawa 2005

E. Hryniewicz-Lach, M. Królikowski, R. Zawłocki (red.), Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz do art. 1–116, Warszawa 2017, Legalis

R. Hube, Ogólne zasady nauki i prawa karnego, Warszawa 1830

S.L. Hubert, Stanowisko nieletnich w Statucie Ormiańskim z r. 1519, Pamiętnik trzydziestolecia pracy naukowej prof. Dąbkowskiego, Lwów 1937

M. Januszkiewicz, Młodociani w jednostkach penitencjarnych w latach 1986–2013. Aktualny system a praktyka, Przegląd Więziennictwa Polskiego 2015, Nr 86

M. Jeż-Ludwichowska, Wyjaśnienia oskarżonego a prawo do informacji, Pal. 2003, Nr 3–4

K. Kaczorowski, J.K. Cisek, R. Vogel, Kodeks Karny Wojska Polskiego i ustawy dodatkowe z komentarzem, Warszawa 1946

M. Kalinowski, Struktura procesu resocjalizacji, B. Urban (red.), Resocjalizacja, Warszawa 2008

W. Kamińska, K. Pędowski, Sądy dla nieletnich w II Rzeczypospolitej, Pal. 1991, Nr 1

A. Kania, Demoralizacja jako pojęcie kontrowersyjne. Uwagi na tle ustawy o postępowaniu wobec nieletnich, Studia Prawnicze KUL, 2016

P. Kardas, O podstawach odpowiedzialności nieletnich na zasadach określonych w Kodeksie karnym, P. Hofmański (red.), S. Waltoś, Uwagi na tle sporów dotyczących wymierzenia nieletniemu kary, W kręgu prawa nieletnich, Warszawa 2009

W. Klaus, Dziecko przed sądem. Wymiar sprawiedliwości wobec przestępczości młodszych nieletnich, Warszawa 2009

W. Klaus, I. Rzeplińska, D. Woźniakowska, D. Wójcik, Reakcja formalna na czyny zabronione nieletnich J. Jakubowska-Hara (red.), Reforma prawa karnego propozycje i komentarze, Księga pamiątkowa Profesor Barbary Kunickiej-Michalskiej, Warszawa 2008

M.L. Klementowski, Odpowiedzialność nieletniego w średniowiecznych prawach Europy, T. Bojarski (red.), Postępowanie z nieletnimi. Orzekanie i wykonywanie środków wychowawczych i poprawczych, Lublin 1988

R. Kmiecik, Naczelne zasady karnoprocesowe w postępowaniu w sprawach nieletnich, J. Jakubowska-Hara (red.), Postępowanie z nieletnimi, Księga pamiątkowa Profesor Barbary Kunickiej-Michalskiej, Warszawa 2005

P. Kobes, Komentarz do projektu ustawy o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich z 20 lipca 2021 r. – wybrane zagadnienia, Zeszyty Naukowe Collegium Witelona 2022, Nr 42(1)

P. Kobes, Orzekanie i wykonywanie kary pozbawienia wolności wobec nieletnich w Polsce, Warszawa 2015

P. Kobes, O potrzebie stworzenia systemu wykonywania kary pozbawienia wolności wobec nieletnich sprawców przestępstw, Prok. i Pr. 2015, Nr 1

H. Kołakowska-Przełomiec, Przestępczość i nieprzystosowanie społeczne nieletnich w genezie przestępczości dorosłych, Warszawa 1977

K. Komoszewski, W sprawach nieletnich, Ł. Kwadrans (red.), Metody pracy stosowane przez kuratorów sądowych wykonujących przeczenia w sprawach rodzinnych i nieletnich, Warszawa 2019

V. Konarska-Wrzosek, Prawny system postępowania z nieletnimi w Polsce, Warszawa 2013

V. Konarska-Wrzosek, Zakład poprawczy czy zakład karny dla nieletnich, Pozbawienie wolności – funkcje i koszty. Księga jubileuszowa Profesora Teodora Szymanowskiego, Warszawa 2013

V. Konarska-Wrzosek, T. Oczkowski, Prawo karne skarbowe. Zagadnienia materialnoprawne i wykonawcze, Toruń 2005

M. Korcyl-Wolska, Postępowanie w sprawach nieletnich, Warszawa 2008

M. Korcyl-Wolska, Postępowanie w sprawach nieletnich w Polsce, Kraków 2001

M. Korcyl-Wolska, Postępowanie w sprawach nieletnich na tle standardów europejskich, Warszawa 2015

Ł. Korzeniowski, Instytucja stosowania środków oddziaływania wychowawczego przez dyrektora szkoły w nowej ustawie o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich. Uwagi de lege lata i de lege ferenda, Prok. i Pr. 2023, Nr 2

A. Kossowska, Zapobieganie przestępczości nieletnich – wybrane zagadnienia, J. Jakubowska-Hara (red.), Reforma prawa karnego, propozycje i komentarze, Księga pamiątkowa Profesor Barbary Kunickiej-Michalskiej, Warszawa 2008

M. Kotowska, Zażywanie substancji psychoaktywnych przez nieletnich sprawców czynów karalnych. Aspekty kryminologiczne i prawne. Studia Prawnoustrojowe 2012, Nr 15

B. Kowalska-Ehrlich, Młodzież nieprzystosowana społecznie a prawo, Warszawa 1988

M. Kuć, M. Kuć, M. Gałązka, Prawo karne wykonawcze, Warszawa 2009

M. Kuć, Leksykon kryminologii. Sto podstawowych pojęć, Warszawa 2015

J. Kulesza, Glosa do postanowienia SA w Warszawie z 23.10.1999 r., II AKZ 470/98, Pal. 2000, Nr 11–12

B. Kunicka-Michalska, Pornografia i wykorzystywanie nieletnich w internecie. Regulacje polskiego kodeksu karnego, Studia Prawnicze 2006, z. 4

M. Kuryłowicz, Odpowiedzialność „nieletnich” za czyny bezprawne w prawie rzymskim, T. Bojarski (red.), Postępowanie z nieletnimi. Orzekanie i wykonywanie środków wychowawczych i poprawczych, Lublin 1988

Ł. Kwadrans, Metody pracy wychowawczo-resocjalizacyjnej i profilaktycznej stosowane przez kuratorów sądowych wykonujących orzeczenia w sprawach rodzinnych i nieletnich, Warszawa 2019

S. Larizza, Il diritto penale dei minori. Evoluzione e rischi di involuzione, Milano 2005

L. Lelental, KKW. Komentarz, Warszawa 2017, Legalis

C. Lombroso, Człowiek-zbrodniarz, Warszawa 1891

Z. Lorek, Zasady postępowania z nieletnimi (Próba systematyzacji), PiP 1988, z. 11

M.J. Lubelski, Odpowiedzialność karna nieletnich (uwagi de lege lata i de lege ferenda), P. Hofmański (red.), Współczesne problemy prawa karnego i wymiaru sprawiedliwości. Księga ku czci Profesora Kazimierza Marszała, Katowice 2003

J. Majewski, Czy wolno wymierzyć nieletniemu karę 25 lat pozbawienia wolności, V. Konarska-Wrzosek, J. Lachowski, J. Wójcikiewicz (red.), Węzłowe problemy prawa karnego, kryminologii i polityki kryminalnej. Księga pamiątkowa ofiarowana Profesorowi Andrzejowi Markowi, Warszawa 2010

J. Majewski, Uwagi o dopuszczalności wymierzenia najsurowszych kar sprawcom nieletnim i młodocianym na podstawie Kodeksu karnego z 1997 r., M. Kosek, J. Słyk (red.), W trosce o rodzinę. Księga pamiątkowa ku czci Profesor Wandy Stojanowskiej, Warszawa 2008

J. Makarewicz, Prawo karne ogólne, Kraków 1914

J. Makarewicz, Polskie prawo karne. Część ogólna, Lwów 1919

J. Makarewicz, Z Komisji Kodyfikacyjnej. Nieletni przestępcy, Przegląd Prawa i Administracji 1921, z. 1–6

J. Makarewicz, Ustawa karna (Część ogólna). Projekt wstępny, Lwów 1922

J. Makarewicz, Kodeks karny z komentarzem, Lwów 1938

M. Małecki, Ustawowe zagrożenie karą i sądowy wymiar kary, W. Wróbel (red.), Nowelizacja prawa karnego 2015, Kraków 2015

M. Maraszek, Odpowiedzialność karna nieletniego (art. 10 § 2 k.k., art. 13 i 91 u.pn), Przegląd Sądowy 2011, Nr 7–8

A. Marek, Sądownictwo dla nieletnich w Polsce na tle porównawczym, T. Bojarski (red.), Postępowanie z nieletnimi. Orzekanie i wykonywanie środków wychowawczych i poprawczych, Lublin 1988

A. Marek, Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2005

A. Maurizio, Evoluzione internazionale del sistema penale minorile ed effetti nell’ordinamento italiano. Il DPR 22 settembre 1988, n. 448

R. Merle, A. Vitu, Traité de droit criminel. Problèmes généraux de la science criminelle. Droit pénal général, Paris 1997

J. Migdał, Alkoholizowanie się młodzieży szkolnej (na podstawie badań w szkołach w latach 1913, 1967, 1990), Archiwum Kryminologii 1994, t. XX

J. Migdał, Resocjalizacja skazanych – utopia czy perspektywiczne wyzwanie, Przegląd Więziennictwa Polskiego 2008, Nr 61

A. Mogilnicki, Dziecko i przestępstwo, Warszawa 1925

A. Mogilnicki, Projekt kodeksu karnego w redakcji przyjętej w drugim czytaniu przez sekcję prawa karnego Komisji Kodyfikacyjnej RP, Uzasadnienie części ogólnej, Komisja Kodyfikacyjna RP Sekcja Prawa karnego, Warszawa 1930, t. V, z. 3

T. Mommsen, Le droit penal Romain, Paris 1907

M. Morawski, Przedłużenie pobytu nieletniego w schronisku dla nieletnich w świetle orz. ETPC w sprawie Grabowski przeciwko Polsce (wyrok z 30 czerwca 2015 r., Izba (sekcja IV), skarga Nr 57722/12), Probacja Nr IV, 2015

A.C. Moro, Manuale di diritto minorile, Bologna 2012

V. Musacchio (red.), Manuale di diritto minorile, Padova 2007

B. Myrna, A. Kwieciński (red.), Postępowanie z wybranymi grupami skazanych w polskim systemie penitencjarnym. Aspekty prawne, Warszawa 2013, LEX

E. Neymark, A. Komorowski, E, Neymark, Z. Rosenblum, O sądownictwie dla nieletnich w Polsce, Warszawa 1928

P. Ostaszewski, Opinie diagnostyczne w sprawach nieletnich, Warszawa 2010

Z. Ostrihańska, Problem nieprzystosowania społecznego u młodzieży, Zagadnienia nieprzystosowania społecznego i przestępczości w Polsce, Warszawa 1978

Z. Ostrihańska, Wychowawcze aspekty postępowania w sądzie dla nieletnich, Ius et Lex. Księga Jubileuszowa ku czci Profesora Adama Strzembosza, Lublin 2002

L.K. Paprzycki, J.K. Gierowski, Nauka o przestępstwie. Wyłączenie i ograniczenie odpowiedzialności karnej, System Prawa Karnego, t. 4, Warszawa 2013

P. Pawluczuk-Bućko, Ustawa o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich – kilka uwag o kierunku zmian legislacyjnych, Studia Prawnoustrojowe UWM 2022, Nr 58

S. Pirrone, Manuale di diritto minorile, Catania 1972

Pismo Rzecznika Praw Obywatelskich z 7.8.2017 r., KMP573.21.2017RK

Ł. Pohl, O (nie)możliwości pociągnięcia osoby nieletniej do odpowiedzialności karnej za tzw. niewykonawcze formy współdziałania przestępnego na gruncie kodeksu karnego z 1997 r., V. Konarska-Wrzosek, J. Lachowski, J. Wójcikiewicz (red.), Węzłowe problemy prawa karnego, kryminologii i polityki kryminalnej. Księga pamiątkowa ofiarowana Profesorowi Andrzejowi Markowi, Warszawa 2010

Ł. Pohl, Zakres odpowiedzialności karnej nieletniego w Kodeksie karnym z 1997 r. (o konieczności pilnej zmiany art. 10 § 2 k.k. – problem form popełnienia czynu zabronionego), Prawo w Działaniu. Sprawy Karne 2017, Nr 30

Ł. Pohl, Ponownie w sprawie zakresu odpowiedzialności karnej osoby nieletniej wg Kodeksu karnego z 1997 r. (zagadnienie form popełnienia czynu zabronionego) – uwagi o metodzie rozwiązania problemu), Prawo w Działaniu. Sprawy Karne 2018, z. 35

M. Porwisz, Pokrzywdzony w postępowaniu w sprawach nieletnich, Probacja 2016, Nr 1

W. Posnow, J. Skorupka (red.), Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Warszawa 2020

L. Pytka, Różne ujęcia resocjalizacji, B. Urban (red.), Resocjalizacja, Warszawa 2008

Rada Legislacyjna przy Prezesie RM, Opinia o projekcie ustawy „Kodeks nieletnich” RL-0303–47/07, 4.6.2007

G. Rdzanek-Piwowar, Granice nieletniości w polskim prawie karnym, Archiwum Kryminologii, 1993, t. XIX

G. Rejman, Zasady odpowiedzialności karnej. Art. 8–31 KK. Komentarz, Warszawa 2009

M. Rogacka-Rzewnicka, Oportunizm i legalizm ścigania przestępstw w świetle współczesnych przeobrażeń procesu karnego, Warszawa 2007, LEX

Z. Sienkiewicz, Sporne kwestie wokół pojęcia demoralizacji i nieprzystosowania społecznego, T. Bojarski (red.), Postępowanie z nieletnimi. Orzekanie i wykonywanie środków wychowawczych i poprawczych, Lublin 1988

Z. Sienkiewicz, M. Bojarski, J. Giezek, Z. Sienkiewicz, Prawo karne materialne. Część ogólna i szczegółowa, Warszawa 2004

Z. Sienkiewicz, O dyrektywie wymiaru kary wobec nieletnich i młodocianych (uwagi na tle art. 54 § 1 k.k.), Rzetelny proces karny: księga jubileuszowa Profesor Zofii Świdy, Warszawa 2009, LEX

Z. Sienkiewicz, Nauka o karze. Sądowy wymiar kary, System prawa karnego, t. 5, Warszawa 2017

E. Skrętowicz, P. Strzelec, Pozycja pokrzywdzonego w postępowaniu w sprawach nieletnich, Problemy reformy postępowania w sprawach nieletnich, Lublin 2008

T. Smyczyński, Pojęcie dziecka i jego podmiotowość, T. Smyczyński (red.), Konwencja o prawach dziecka. Analiza i wykładnia, Poznań 1999

T. Smyczyński, Prawo dziecka do wychowania się w rodzinie, T. Smyczyński (red.), Konwencja o prawach dziecka. Analiza i wykładnia, Poznań 1999

J. Sobczak, W kwestii pojęcia interesu społecznego w prawie karnym, Z. Jędrzejewski (red.), Między nauką a praktyką prawa karnego. Księga Jubileuszowa Profesora Lecha Gardockiego, Warszawa 2014

M. Staniaszek, D. Kubiak, Instytucjonalny system resocjalizacji nieletnich w Polsce, Zapobieganie wykluczeniu z systemu edukacji dzieci i młodzieży nieprzystosowanej społecznie. Perspektywa pedagogiczna, J.E. Kowalska (red.), Łódź 2014

B. Stańdo-Kawecka, Prawo karne nieletnich od opieki do odpowiedzialności, Warszawa 2007

B. Stańdo-Kawecka, O koncepcji resocjalizacji w polskiej literaturze naukowej polemicznie, Probacja 2010, Nr 1

W. Stojanowska, Dobro dziecka jako instrument wykładni norm konwencji o prawach dziecka oraz prawa polskiego i jako dyrektywa jego stosowania, T. Smyczyński (red.), Konwencja o prawach dziecka. Analiza i wykładnia, Poznań 1999

A. Strzembosz, Postępowanie w sprawach nieletnich w prawie polskim, Lublin 1984

R. Szczepanik, A. Jaros, M. Staniszek, Sąd nad demoralizacją, Łódź 2018

G.B. Szczygieł, Regulacje kodeksu karnego wykonawczego dotyczące wykonywania kary pozbawienia wolności wobec nieletnich z perspektywy standardów międzynarodowych, Białostockie Studia Prawnicze 2017, vol. 22, Nr 3

G.B. Szczygieł, Społeczna readaptacja skazanych w polskim systemie penitencjarnym, Białystok 2002

A. Twardo, Policyjne izby dziecka. Zarys problematyki, Legionowo 2016

A. Walczak-Żochowska, Systemy postępowania z nieletnimi w państwach europejskich, Warszawa 1988

A. Walczak-Żochowska, M. Królikowski, R. Zawłocki (red.), Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz. Art. 1–116, Warszawa 2017

A. Wąsek, O. Górniok (red.), Kodeks karny. Komentarz, t. 1, Gdańsk 1999

L. Wilk, Kara 25 lat pozbawienia wolności, Kary i inne środki reakcji prawnokarnej, System prawa karnego, t. 6, Warszawa 2016

K. Wiśniewska, M. Wolny, Dostęp dzieci do pomocy obrońcy. Raport krajowy. Polska, Warszawa 2017

J. Włodarczyk-Madejska, Znaczenie wywiadu środowiskowego dla postępowania w sprawach nieletnich, GSP 2020, Nr 3

T. Wolan, Placówki resocjalizacyjne w reformowanym systemie profilaktyki, opieki i wychowania w Polsce, Chowanna 2006, Nr 2

T. Wolan, Resocjalizacja: uwarunkowania, doświadczenia, projekty zmian (Młodzieżowy Ośrodek Wychowawczy – korektywną uczącą się organizacją), Chorzów 2005

W. Wolter, Nauka o przestępstwie, Warszawa 1973

H. Zabrodzka, Wychowywać a nie karać, NP 1956, z. 9

P. Zakrzewski, Stopniowanie winy w prawie karnym, Warszawa 2016, LEX

M. Zieliński, Prawo cywilne – część ogólna. System Prawa prywatnego, t. 1, Legalis

A. Zoll, Czy nieletniość jest okolicznością wyłączająca winę?, P. Hofmański (red.), W kręgu prawa nieletnich, Warszawa 2009

A. Zoll, W. Wróbel (red.), A. Zoll (red.), Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, t. 1, LEX

E. Żabczyńska, Przestępczość dzieci a szkoła i dom, Warszawa 1974PRZEDMOWA

W Deklaracji Praw Dziecka z 1924 r., sformułowanej przez Zgromadzenie Ogólne Ligi Narodów, zapisano m.in. „(…) ludzkość powinna dać dziecku wszystko, co posiada najlepszego (…). 1. Dziecku powinno się dać możność normalnego rozwoju fizycznego i duchowego. 2. Dziecko głodne powinno być nakarmione, dziecko chore powinno być pielęgnowane, dziecko wykolejone wrócone na właściwą drogę”. Za rok społeczność międzynarodowa obchodzić będzie setną rocznicę Deklaracji. Warto więc postawić pytanie: czy rzeczywiście ludzkość wypełniła swoją powinność wobec dzieci i dała im wszystko, co ma najlepszego? To zdanie, będące solennym zobowiązaniem świata dorosłych, jest często powtarzane. Jedną z płaszczyzn tego zobowiązania jest powinność doprowadzenia dziecka wykolejonego do powrotu na „właściwą drogę”. Wiele jest możliwości i środków prowadzących dziecko ku „właściwej drodze”. Wśród nich znajduje się także wyspecjalizowana dziedzina prawa nazywana zbiorczo prawem nieletnich, oferująca zróżnicowane sposoby postępowania z dziećmi, które zboczyły z tej drogi. Prawo nazywa ich nieletnimi, gdyż jeszcze nie osiągnęli odpowiedniego wieku ani dojrzałości prawnokarnej, i poręcza środki dostosowane do ich wieku i poziomu rozwoju biopsychospołecznego, które mają zapewnić im opiekę i ochronę oraz prawidłowe ich wychowanie.

Nieletnim poświęcono przedstawiane opracowanie. Nieletni – według prawa – do lat 18 to jeszcze dzieci, dlatego w opracowaniu zwraca się szczególną uwagę na prawa dzieci w odniesieniu do nieletnich.

„Prawo nieletnich” zawiera kompleksową analizę przepisów dotyczących postępowania w sprawach nieletnich, opartą na nowej ustawie z 9.6.2022 r. noszącej tytuł „O wspieraniu i resocjalizacji nieletnich” (Dz.U. z 2022 r. poz. 1700 ze zm.). Jest to więc nowe, zmienione wydanie „Prawa nieletnich”. Obejmuje ono szeroko w ustawie regulowaną problematykę materialnoprawną, proceduralną i wykonawczą, przedstawianą na tle ewolucji i tendencji rozwojowych tego prawa.

Przedkładam nowe wydanie skryptu „Prawo nieletnich” z nadzieją, że będzie ono, zwłaszcza w perspektywie aktualnej regulacji, przydatne nie tylko studentom wydziałów prawa, administracji, pedagogiki, psychologii, lecz także wszystkich innych wydziałów, na których podejmowana jest problematyka wiążąca się z postępowaniem w sprawach nieletnich. Wykłady dotyczące prawa nieletnich prowadzone są na wielu uniwersytetach, w akademiach i szkołach wyższych. Trudno jednak uczyć się takiego przedmiotu bez podręcznika, zwłaszcza w sytuacji obowiązywania nowej, tak obszernej i skomplikowanej ustawy dotyczącej nieletnich. Stąd głębokie przekonanie o użyteczności przedstawianego skryptu. Służyć on może także doktorantom i aplikantom, a także prawnikom praktykom, zwłaszcza sędziom rodzinnym i adwokatom.

W skrypcie omówione zostały – ujęte w rozdziały – problemy wchodzące w skład wykładu „Prawo nieletnich”, prowadzonego przeze mnie już przez wiele dziesiątek lat. Obejmują one całość zagadnień wyznaczoną nie tylko systemem prawa nieletnich, rekonstruowanym z przepisów ich dotyczących, ale przede wszystkim wynikających z nowej ustawy o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich. Jest to ustawa bardzo obszerna i w wielu miejscach skomplikowana przez zawarty w niej układ przedmiotowy. Sposób ich ujęcia w skrypcie powinien gwarantować zrozumienie przedstawianych zagadnień oraz powinien służyć również do zajęć o charakterze ćwiczeniowym, konwersatoryjnym czy seminaryjnym.

W tej nowej edycji skryptu analizuję również, wchodzące w zakres prawa nieletnich, nowe przepisy – art. 10 § 2a oraz zmieniony art. 10 § 2 i 3 Kodeksu karnego – dotyczące odpowiedzialności karnej nieletnich. Zaczną one obowiązywać od 1.10.2023 r. wraz z szeroką reformą tego kodeksu. Zdecydowałam się oprzeć to opracowanie na przepisach znowelizowanego Kodeksu karnego tak, by nie stało się ono wkrótce – w tej części – nieaktualne. Obowiązujący jeszcze, do wskazanego dnia, stan prawny został przedstawiony w pierwszym wydaniu skryptu z 2020 r.

Przedkładając Czytelnikom drugie wydanie skryptu „Prawo nieletnich”, z wdzięcznością przyjmę wszystkie uwagi mogące wzbogacić zawartą w nim treść.

Alicja Grześkowiak

Toruń, 1.8.2023 r.