Prawo podatkowe z testami online - ebook

WYKAZ SKRÓTÓW

1. Akty prawne

----------------------- -- ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
AkcyzaU ustawa z 6.12.2008 r. o podatku akcyzowym (tekst jedn. Dz.U. z 2022 r. poz. 143 ze zm.)
dyrektywa 2006/112/WE dyrektywa Rady 2006/112/WE z 28.11.2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz.Urz. UE L 347 z 11.12.2006 r., s. 1 ze zm.)
I dyrektywa pierwsza dyrektywa Rady 67/227/EWG z 11.4.1967 r. w sprawie harmonizacji ustawodawstw Państw Członkowskich dotyczących podatków obrotowych (Dz.Urz. WE L 71 z 14.4.1967 r., s. 1301; Dz.Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 9, t. 1, s. 3 ze zm.)
VI dyrektywa szósta dyrektywa Rady 77/388/EWG z 17.5.1977 r. w sprawie harmonizacji przepisów Państw Członkowskich w odniesieniu do podatków obrotowych – wspólny system podatku od wartości dodanej: ujednolicona podstawa wymiaru (Dz.Urz. WE L 145 z 13.6.1977 r., s. 1; Dz.Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 9, t. 1, s. 23 ze zm.)
EgzAdmU ustawa z 17.6.1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jedn. Dz.U. z 2022 r. poz. 479 ze zm.)
EwidIdentU ustawa z 13.10.1995 r. o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników (tekst jedn. Dz.U. z 2022 r. poz. 2500 ze zm.)
Konstytucja RP Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2.4.1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz.483 ze zm. i sprost.)
KRO Kodeks rodzinny i opiekuńczy
KSH Kodeks spółek handlowych
KWU ustawa z 6.7.1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (tekst jedn. Dz.U. z 2023 r. poz. 146)
OpłLokU ustawa z 12.1.1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (tekst jedn. Dz.U. z 2023 r. poz. 70)
OrdPod ustawa z 29.8.1997 r. – Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz.U. z 2022 r. poz. 2651 ze zm.)
PCzynCywPrU ustawa z 9.9.2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (tekst jedn. Dz.U. z 2023 r. poz. 170 ze zm.)
PDOFizU ustawa z 26.7.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. Dz.U. z 2022 r. poz. 2647 ze zm.)
PDOPrU ustawa z 15.2.1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn. Dz.U. z 2022 r. poz. 2587 ze zm.)
PodIFU ustawa z 15.1.2016 r. o podatku od niektórych instytucji finansowych (tekst jedn. Dz.U. z 2023 r. poz. 623)
PLasU ustawa z 30.10.2002 r. o podatku leśnym (tekst jedn. Dz.U. z 2019 r. poz. 888 ze zm.)
PodTonU ustawa z 24.8.2006 r. o podatku tonażowym (tekst jedn. Dz.U. z 2021 r. poz. 985)
PodWKU ustawa z 2.3.2012 r. o podatku od wydobycia niektórych kopalin (tekst jedn. Dz.U. z 2022 r. poz. 1539)
PrBank ustawa z 29.8.1977 r. – Prawo bankowe (tekst jedn. Dz.U. z 2022 r. poz. 2324 ze zm.)
PrBud ustawa z 7.7.1994 r. – Prawo budowlane (tekst jedn. Dz.U. z 2023 r. poz. 682 ze zm.)
PRolU ustawa z 15.11.1984 r. o podatku rolnym (tekst jedn. Dz.U. z 2020 r. poz. 333)
PSDU ustawa z 6.7.2016 r. o podatku od sprzedaży detalicznej (tekst jedn. Dz.U. z 2023 r. poz. 148)
PSpadDarU ustawa z 28.7.1983 r. o podatku od spadków i darowizn (tekst jedn. Dz.U. z 2021 r. poz. 1043 ze zm.)
RachunkU ustawa z 28.9.1994 r. o rachunkowości (tekst jedn. Dz.U. z 2023 r. poz. 120 ze zm.)
TFUE Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (wersja skonsolidowana Dz.Urz. UE C 202 z 7.6.2016 r., s. 47)
TUE Traktat o Unii Europejskiej (wersja skonsolidowana Dz.Urz. UE C 202 z 7.6.2016 r., s. 13)
TWE Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską (Dz.Urz. UE C 321E z 29.12.2006 r., s. 37)
VATU ustawa z 11.3.2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn. Dz.U. z 2022 r. poz. 931 ze zm.)
ZPodDU ustawa z 20.11.1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (tekst jedn. Dz.U. z 2022 r. poz. 2540 ze zm.)
----------------------- -- ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

2. Organy orzekające

----- -- -------------------------------------------------------------------------------------------------
ETS Europejski Trybunał Sprawiedliwości (obecnie TSUE – Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej)
NSA Naczelny Sąd Administracyjny
SN Sąd Najwyższy
WSA wojewódzki sąd administracyjny
----- -- -------------------------------------------------------------------------------------------------

3. Publikatory

----------- -- ---------------------------------------------------------------------------------------
Biul. SN Biuletyn Sądu Najwyższego
MoP Monitor Prawniczy
MoPod Monitor Podatkowy
ONSA Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego
ONSAiWSA Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego i Wojewódzkich Sądów Administracyjnych
OSNC Orzecznictwo Sądu Najwyższego – Izba Cywilna
OSP Orzecznictwo Sądów Polskich
POP Przegląd Orzecznictwa Podatkowego
PP Przegląd Podatkowy
Pr. Gosp. Prawo Gospodarcze
Zb. Orz. Zbiór Orzeczeń
----------- -- ---------------------------------------------------------------------------------------

4. Inne skróty

------------- -- ----------------------
Dz.U. Dziennik Ustaw
n. następny (-a, -e)
NBP Narodowy Bank Polski
Nr numer
poz. pozycja
s. strona
tekst jedn. tekst jednolity
tj. to jest
wyr. wyrok
zał. załącznik
ze zm. ze zmianami
------------- -- ----------------------WYKAZ LITERATURY

Komentarze

B. Adamiak, J. Borkowski, P. Borszowski, R. Mastalski, J. Zubrzycki, Ordynacja podatkowa. Komentarz, Wrocław 2017.

S. Babiarz, B. Dauter, R. Hauser, A. Kabat, M. Niezgódka-Medek, J.Rudowski, Ordynacja podatkowa. Komentarz, Warszawa 2019.

A. Bartosiewicz, VAT. Komentarz 2021, Warszawa 2021.

A. Bartosiewicz, Polski Ład. Podatki i składki, Warszawa 2022.

A. Bartosiewicz, Ustawa o podatku od sprzedaży detalicznej. Komentarz, Warszawa 2016.

P. Borszowski, K. Musiał, A. Nita, K. Stelmaszczyk-Borszowska, J. Wantoch-Rekowski, Ustawa o podatku od spadków i darowizn. Komentarz, Warszawa 2022.

B. Brzeziński (red.), Model Konwencji OECD. Komentarz, Warszawa 2010.

S. Bogucki, A. Wacławczyk, K. Winiarski, Podatek od czynności cywilnoprawnych. Komentarz, Warszawa 2021.

W. Dmoch, Podatek dochodowy od osób prawnych. Komentarz, Warszawa 2022.

H. Dzwonkowski (red.), Ordynacja podatkowa. Komentarz, Warszawa 2019.

L. Etel, B. Pahl, M. Popławski, Podatek rolny. Komentarz, Warszawa 2020.

H. Filipczyk, Podatek od czynności cywilnoprawnych, Warszawa 2015.

E. Fojcik-Mastalska (red.), Prawo bankowe. Komentarz, Warszawa 2005.

A. Hołda (red.), Zmiany w podatkach i księgowości 2023, Warszawa 2023.

K. Knawa, Opodatkowanie VAT usług finansowych, Warszawa 2022.

P. Kubiesa, M. Brzostowska, PIT. Komentarz, Warszawa 2022.

A. Kaźmierski, K. Jaśkowski (red.), Meritum. Podatki 2023, Warszawa 2023.

P. Małecki, M. Mazurkiewicz, CIT. Podatki i rachunkowość. Komentarz, Warszawa 2019.

A. Mariański (red.), Ordynacja podatkowa. Komentarz, Warszawa 2023.

J. Martini (red.), Dyrektywa VAT 2006/112/WE. Komentarz, Wrocław 2008.

P. Małecki, M. Mazurkiewicz, CIT. Komentarz. Podatki i rachunkowość, Warszawa 2021.

J. Matarewicz, Ustawa o podatku od towarów i usług, Warszawa 2021.

J. Matarewicz, Ustawa o podatku akcyzowym, Warszawa 2021.

T. Michalik, VAT. Komentarz, Warszawa 2021.

J.F. Mika, Ceny transferowe, Warszawa 2021.

Modelowa Konwencja w sprawie podatku od dochodu i majątku, Warszawa 2006.

Z. Ofiarski, Ustawa o opłacie skarbowej. Ustawa o podatku od czynności cywilnoprawnych. Komentarz, Warszawa 2018.

A. Pietrzak (red.), Prawo przedsiębiorców. Komentarz, Warszawa 2019.

W. Pyzioł (red.), Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Warszawa 2008.

B. Rogowska-Rajda, T. Tratkiewicz, Prawo do odliczania VAT w świetle orzecznictwa TSUE, Warszawa 2018.

K. Różycki, Kontrola celno-skarbowa. Komentarz, Warszawa 2018.

K. Sachs (red.), VI Dyrektywa VAT. Komentarz, Warszawa 2003.

M. Ślifirczyk, Wykonywanie, niewykonywanie i nienależyte wykonywanie zobowiązań podatkowych, Warszawa 2018.

R. Wiatrowski, Wykładnia prounijna Naczelnego Sądu Administracyjnego w zakresie przepisów dotyczących podatku od towarów i usług, Warszawa 2022.

G. Ziółkowski, PIT 2021, Warszawa 2021.

Podręczniki

M. Ahlt, Prawo europejskie, Warszawa 1995.

A. Chłopecki, Prawo rynku kapitałowego, Warszawa 2019.

L. Etel (red.), Prawo podatkowe, Warszawa 2008.

P. Borszowski (red.), Prawo podatkowe, Warszawa 2018.

J. Głuchowski, J. Patyk, Zarys polskiego prawa podatkowego, Warszawa 2011.

A. Gomułowicz, D. Mączyński, Podatki i prawo podatkowe, Warszawa 2022.

T. Jasiński, Prawo wekslowe, Warszawa 2019.

M. Jeżewski, Międzynarodowe prawo inwestycyjne, Warszawa 2019.

H. Litwińczuk (red.), Prawo podatkowe przedsiębiorców, t. I i II, Warszawa 2006.

R. Mastalski, E. Fojcik-Mastalska (red.), Prawo finansowe, Warszawa 2013.

A. Melezini, K. Teszner (red.), Ustawa o kontroli skarbowej. Komentarz praktyczny, Warszawa 2011.

P. Mikuła, Obowiązki dokumentacyjne i formalne w prawie podatkowym. Granice formalizmu, Warszawa 2019.

A. Mikos-Sitek, Prawo finansów publicznych, Warszawa 2018.

W. Nykiel (red.), Polskie prawo podatkowe, Warszawa 2018.

Z. Ofiarski, Ogólne prawo podatkowe. Zagadnienia materialnoprawne i proceduralne, Warszawa 2010.

R. Oktaba, Prawo podatkowe, Warszawa 2019.

K. Ostrowski, Prawo finansowe. Zarys ogólny, Warszawa 1970.

R. Rybarski, Nauka skarbowości, Warszawa 1935.

P. Smoleń, W. Wójtowicz (red.), Prawo podatkowe, Warszawa 2015.

K. Tipke, J. Lang, Steuerrecht, Köln 2010.

Prace zbiorowe i monografie

D. Antonów, Opłata w polskim porządku prawnym, Warszawa 2017.

D. Antonów, Wykładnia prawa podatkowego po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej, Warszawa 2009.

S. Bala, M. Kopyściański, W. Srokosz, Kryptowaluty jako elektroniczne instrumenty płatnicze bez emitenta. Aspekty informatyczne, ekonomiczne i prawne, Wrocław 2016.

J. Barcz (red.), Prawo Unii Europejskiej, Warszawa 2002.

P. Borszowski, Działalność gospodarcza w konstrukcji prawnej podatku, Warszawa 2010.

P. Borszowski, Elementy stosunku prawnego zobowiązania podatkowego, Kraków 2004.

P. Borszowski, Określenia nieostre i klauzule generalne w prawie podatkowym, Warszawa 2017.

P. Borszowski (red.), Obowiązek informacyjny w zakresie realizowanej strategii gospodarczej, Warszawa 2022.

B. Brzeziński, Anglosaskie doktryny orzecznicze dotyczące unikania opodatkowania, Toruń 1996.

B. Brzeziński, Prawo podatkowe. Zagadnienia teorii i praktyki, Toruń 2017.

B. Brzeziński, D. Dominik-Ogińska, K. Lasiński-Sulecki, A. Zalasiński (red.), Polskie prawa podatkowe a prawo unijne, Warszawa 2015.

A. Choduń, S. Czepita (red.), W poszukiwaniu dobra wspólnego. Księga jubileuszowa Profesora Macieja Zielińskiego, Szczecin 2010.

A. Choduń, A. Gomułowicz, A. Skoczylas, Klauzule generalne i zwroty niedookreślone w prawie podatkowym i administracyjnym. Wybrane zagadnienia teoretyczne i orzecznicze, Warszawa 2013.

P. Czerski, Zastaw skarbowy jako forma zabezpieczenia należności podatkowych, Kraków 2004.

K. Działocha, S. Pawela, Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego (1986–1993), Warszawa 1996.

A. Franczak (red.), Ochrona praw podatnika. Diagnoza sytuacji, Warszawa 2021.

A. Frąckowiak-Adamska, P. Bańczyk, Formułowanie pytań prejudycjalnych do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Praktyczny przewodnik, Warszawa 2010.

D.J. Gajewski, Funkcjonowanie sądownictwa administracyjnego na tle zmian koniunktury gospodarczej: perspektywa ekonomicznej analizy prawa, Warszawa 2022.

D. Gajewski (red.), Międzynarodowe unikanie opodatkowania. Wybrane zagadnienia, Warszawa 2017.

T. Gizbert-Studnicki, Język prawny z perspektywy socjolingwistycznej, Warszawa–Kraków 1986.

J. Głuchowski (red.), Współczesne problemy prawa podatkowego. Teoria i praktyka. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Bogumiłowi Brzezińskiemu, t. I i II, Warszawa 2019.

B. Godlewska-Bujak, E. Maniewska, W. Ostaszewski, K. Rączka, M. Raczyński, A. Ziętek-Capiga (red.), Między ideowością a pragmatyzmem – tworzenie, wykładnia i stosowanie prawa. Księga jubileuszowa dedykowana Profesor Małgorzacie Gersdorf, Warszawa 2022.

A. Goettel, Podatkowoprawne skutki zawarcia i ustania małżeństwa, Warszawa 2016.

M. Goettel, M. Lemonnier (red.), Instytucje prawa cywilnego w konstrukcji prawnej podatków, Warszawa 2011.

A. Gomułowicz, Podatki a etyka, Warszawa 2013.

A. Gomułowicz, Prawna formuła kosztu podatkowego, Warszawa 2015.

A. Gomułowicz, Zasada sprawiedliwości podatkowej, Warszawa 2001.

A. Hanusz, Podstawa faktyczna rozstrzygnięcia podatkowego, Kraków 2004.

A. Jurkiewicz, M. Michalak, E. Walińska, A. Wencel, System rachunkowości finansowej. Zasady pomiaru ewidencji i prezentacji, Warszawa 2018.

M. Kalinowski, Granice legalności unikania opodatkowania w polskim systemie podatkowym, Toruń 2001.

P. Karwat, Obejście prawa podatkowego, Warszawa 2002.

B. Kuźniacki, Rzeczywisty beneficjent a podatek u źródła: alokacja dochodu czy przeciwdziałanie nadużyciom międzynarodowego i unijnego prawa podatkowego?, Warszawa 2022.

K. Lasiński-Sulecki, Ceny transferowe w prawie podatkowym i celnym, Warszawa 2014.

L. Leszczyński, Zagadnienia teorii stosowania prawa. Doktryna i tezy orzecznictwa, Kraków 2004.

H. Litwińczuk (red.), Opodatkowanie spółek, Warszawa 2016.

H. Litwińczuk (red.), Podatki bezpośrednie. Prawo polskie a prawo wspólnotowe. Implementacja dyrektyw. Orzecznictwo ETS, Warszawa 2009.

H. Litwińczuk (red.), Prawo europejskie – 5 lat doświadczeń w polskim prawie finansowym, Warszawa 2010.

R. Lipniewicz, Europejskie prawo podatkowe, Warszawa 2011.

I. Mirek, T. Nowak (red.), Prawo finansowe po transformacji ustrojowej. Międzynarodowe i europejskie prawo podatkowe, Łódź 2013.

R. Mastalski, Stosowanie prawa podatkowego, Warszawa 2008.

R. Mastalski, Tworzenie prawa podatkowego a jego stosowanie, Warszawa 2016.

D. Mączyński, Wpływ orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej na stanowienie polskiego prawa podatkowego, Warszawa 2021.

W. Miemiec (red.), Stanowienie i stosowanie prawa podatkowego. Księga jubileuszowa Profesora Ryszarda Mastalskiego, Wrocław 2009.

D. Mączyński, Wpływ orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej na stanowienie polskiego prawa podatkowego, Warszawa 2021.

L. Morawski, Interpretacja prawa podatkowego i celnego – stabilność i zmiana, Warszawa 2012.

L. Morawski, Zasady wykładni prawa, Toruń 2006.

A. Mudrecki, Rzetelny proces podatkowy, Warszawa 2015.

M. Murawski, D. Roszkowski, Odwrotne obciążenie podatkiem VAT w transakcjach krajowych i transgranicznych, Warszawa 2015.

M. Niesiobędzka, Dlaczego nie płacimy podatków? Psychologiczna analiza uchylania się od opodatkowania, Warszawa 2013.

A. Nita, Porozumienia w prawie podatkowym. Horyzontalne metody determinacji powinności podatkowej, Warszawa 2014.

W. Nykiel, D. Strzelec (red.), Podmioty powiązane. Ceny transferowe. Dokumentacja podatkowa, Warszawa 2015.

A. Olesińska, Klauzula ogólna przeciwko unikaniu opodatkowania, Toruń 2013.

I. Ożóg (red.), Przestępstwa karuzelowe i inne oszustwa w VAT, Warszawa 2021.

P. Pietrasz, J. Siemieniako, E. Wróblewska, Czynniki zmniejszające rolę władczych form działania administracji skarbowej w realizacji zobowiązań podatkowych, Warszawa–Białystok 2014.

M. Popławski, Instytucja zwrotu podatku. Charakter prawny i funkcjonowanie, Warszawa 2009.

Z. Radwański, Prawo cywilne – część ogólna, Warszawa 2005.

S. Rozmaryn, Prawo podatkowe a prawo prywatne w świetle wykładni prawa, Lwów 1939.

K.J. Stanik, K. Winiarski, Ceny i porozumienia transferowe w praktyce. Wybrane zagadnienia, Wrocław 2011.

J. Stelmach, Kodeks argumentacyjny dla prawników, Kraków 2003.

J. Stelmach, B. Brożek, Sztuka negocjacji prawniczych, Warszawa 2011.

A. Stelmachowski, Wstęp do teorii prawa cywilnego, Warszawa 1984.

D. Strzelec, Dochody nieujawnione. Zasady opodatkowania. Postępowanie podatkowe, Warszawa 2010.

D. Strzelec, Dowody i postępowanie dowodowe w prawie podatkowym, Warszawa 2015.

D. Strzelec, Opodatkowanie przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych, Warszawa 2015.

D. Strzelec, Postępowanie podatkowe a postępowanie karne skarbowe, Warszawa 2023.

B. Szczurek, Koncepcja ochrony praw podatnika. Geneza, rozwój, perspektywy, Warszawa 2008.

K. Teszner, Administracja podatkowa i kontrola podatkowa, Warszawa 2012.

K. Teszner, Rozprawa w postępowaniu podatkowym, Warszawa 2014.

S. Wronkowska, Z. Ziembiński, Zarys teorii prawa, Poznań 2001.

J. Wróblewski, Sądowe stosowanie prawa, Warszawa 1988.

M. Zieliński, Wykładnia prawa. Zasady. Reguły. Wskazówki, Warszawa 2002.

Z. Ziembiński, Problemy podstawowe prawoznawstwa, Warszawa 1980.WSTĘP

„Prawo podatkowe” składa się z trzech części: „Wprowadzenia do prawa podatkowego”, „Ogólnego prawa podatkowego” – zobowiązań podatkowych i postępowania podatkowego – oraz „Szczegółowego prawa podatkowego”. Praca ta w zamiarze autora ma stanowić całościowe opracowanie prawa podatkowego. Niniejsze stanowi trzynaste wydanie „Prawa podatkowego” (pierwsze ukazało się w 2000 r., drugie w 2001 r., trzecie w 2004 r., czwarte w 2006 r., piąte w 2009 r., szóste w 2011 r., siódme w 2012 r., ósme w 2014 r., dziewiąte w 2016 r., dziesiąte w 2018 r., jedenaste w 2019 r., dwunaste w 2021 r.). Do przygotowania nowego wydania skłoniły autora zarówno znaczne zainteresowanie Czytelników poprzednim, jak i daleko idące zmiany stanu prawnego w latach 2021–2022, często dokonywane dość chaotycznie i bez odpowiedniej vacatio legis.

Zmiany te dotyczyły zarówno szczegółowego prawa podatkowego, jak i – przede wszystkim – ogólnego prawa podatkowego, a także – w pewnym zakresie – prawa unijnego. W przypadku ogólnego prawa podatkowego wprowadzono szereg rozwiązań prawnych mających na celu przeciwdziałanie zjawisku unikania opodatkowania oraz agresywnemu planowaniu podatkowemu. Wiele z nich miało swoje źródło w prawie unijnym. Powstaje pytanie, czy implementacja postanowień prawa unijnego do prawa krajowego zachowała odpowiednią równowagę pomiędzy uprawnieniami organów podatkowych i ochroną prawną podatników, wynikającymi z tego prawa. Dotyczy to także tych rozwiązań prawa krajowego, które nie mają bezpośredniego źródła w prawie unijnym, a które regulują relacje pomiędzy prawami i obowiązkami organów administracji podatkowej i podatników.

Do opracowania nowego wydania przyczyniło się również to, że w latach 2021–2022 ukazało się wiele interesujących opracowań w nauce prawa podatkowego, zwłaszcza monografii i komentarzy, a także ciekawych, znaczących dla praktyki i doktryny orzeczeń podatkowych.

Niniejsze wydanie „Prawa podatkowego” różni się od poprzednich nie tylko stanem prawnym – jest to stan na czerwiec 2023 r. – lecz w znacznej mierze stanowi też nowe ujęcie polskiego prawa podatkowego w kontekście zmian, jakie zaszły zarówno w krajowym, jak i unijnym prawie podatkowym, oraz ich wpływu na praktykę jego funkcjonowania. Dotyczy to tak części I – „Wprowadzenie do prawa podatkowego” – jak i rozważań zawartych w częściach II oraz III – „Ogólne prawo podatkowe” i „Szczegółowe prawo podatkowe”.

Punktem wyjścia analizy polskiego prawa podatkowego są zamieszczone w części I zagadnienia konstytucyjnych i unijnych podstaw opodatkowania, źródeł prawa podatkowego oraz jego wykładni i stosowania, rozważanych zarówno w aspekcie prawa krajowego, jak i unijnego, z mocnym położeniem akcentu na proces stosowania prawa podatkowego z uwzględnieniem samej wykładni prawa w ścisłym jej znaczeniu (głównie wykładni operatywnej) oraz wnioskowań prawniczych.

W rozważaniach na temat tworzenia i stosowania prawa podatkowego poddano także analizie wykorzystywanie w prawie podatkowym klauzul generalnych i zwrotów niedookreślonych. Chodzi bowiem o uelastycznienie procesu stosowania prawa, tak aby w określonych przypadkach można było posługiwać się w nim nawet negocjacjami prawniczymi. Elastyczność stosowania prawa ma stanowić próbę przeciwdziałania przez prawodawcę i podmioty stosujące prawo zjawisku agresywnej optymalizacji podatkowej, znacznie się nasilającemu we współczesnej gospodarce, w tym także polskiej. Powstaje jednak pytanie, czy wspomniane już obszerne regulacje Ordynacji podatkowej oraz obu ustaw o podatku dochodowym są odpowiednie dla uelastycznienia procesu stosowania prawa, zwłaszcza zaś – czy zbyt ogólne sformułowania klauzul generalnych i zwrotów niedookreślonych nie dają organom podatkowym za dużej swobody w procesie stosowania prawa, a przez to nie służą w sposób należyty ochronie interesów podatników.

Przyjęta w pracy koncepcja wykładni prawa podatkowego i jego stosowania stanowi swego rodzaju motyw przewodni całego opracowania. Nie dokonano w nim zatem szczegółowego opisu polskiego prawa podatkowego (tego rodzaju opracowań jest już w polskiej literaturze wiele), lecz przedstawiono to prawo z punktu widzenia kompleksowej wykładni prawa podatkowego, tj. wykładni językowej, systemowej i celowościowej, z mocnym uwzględnieniem konstytucyjnych i unijnych podstaw tworzenia i stosowania prawa. Te ostatnie zagadnienia nabierają szczególnego znaczenia w świetle rozwiązań prawnych Konstytucji RP z 2.4.1997 r. oraz prawa unijnego. Granicą wykładni i stosowania prawa podatkowego w niniejszym opracowaniu jest wykładnia językowa dokonywana w ramach możliwego sensu słów, za pomocą których prawodawca sformułował dane normy, także przy odpowiednim wykorzystywaniu klauzul generalnych i zwrotów niedookreślonych. Słowna granica wykładni nabiera jednak obecnie nowego znaczenia również ze względu na kształtowanie jej przez prawo unijne. Przepisy prawa unijnego wyrażone są bowiem, jak wiadomo, w wielu językach, co powoduje wyraźny wzrost roli wykładni systemowej oraz celowościowej (funkcjonalnej).

Zobowiązania podatkowe i postępowanie podatkowe – przedstawione w części II – rozpatrywane są ze szczególnym uwzględnieniem powiązania określonych instytucji prawa podatkowego z podobnymi instytucjami występującymi w prawie cywilnym (zobowiązania podatkowe) oraz w prawie administracyjnym (postępowanie podatkowe). Pozwala to na szersze – systemowe – spojrzenie na prawo podatkowe, a także na analizę jego instytucji z punktu widzenia obowiązującego w Polsce porządku prawnego oraz zasad spójności i zupełności systemu prawa.

Analiza poszczególnych podatków zaprezentowana w części III ma na celu nie tyle ich całościowy opis, co wydobycie podstawowych cech tych podatków, na tyle ważnych i trwałych, aby ostały się one jako elementy polskiego systemu pomimo rozlicznych jego zmian. Dlatego też prezentacja poszczególnych podatków poprzedzona jest krótką ich historią, ze szczególnym uwzględnieniem zmian polskiego systemu prawa podatkowego (poczynając od okresu międzywojennego), a następnie zarysowania ich ogólnej charakterystyki, także z uwzględnieniem prawa unijnego. Daje to podstawę do poszukiwania pewnych trwałych założeń i wartości, na jakich oparte są konstrukcje obowiązujących na terenie Polski podatków, a dalej – systemu prawa podatkowego. Analiza tych podatków koncentruje się na podatkowoprawnym stanie faktycznym tworzonym przez przepisy normujące podmiot podatku, jego przedmiot, podstawę opodatkowania, stawkę podatkową, a także ulgi i zwolnienia, przy czym istotnego znaczenia nabierają tu związki pomiędzy tymi elementami stanu faktycznego.

Przyjęta koncepcja pracy rzutuje na jej charakter. Nie daje się w niej gotowych recept, lecz jedynie proponuje pewien sposób prawniczego rozumowania, jakie może mieć miejsce przy wykładni i stosowaniu określonych rozwiązań prawnych. Rozumowanie to wynika przede wszystkim z istoty prawnej podatku, determinowanej zarówno przez ogólne zasady funkcjonowania prawa, jak i zasady specyficzne dla prawa podatkowego. Koncepcja ta w znacznym stopniu przesądza o kręgu adresatów niniejszego opracowania. Są nimi w pierwszym rzędzie prawnicy, zarówno osoby studiujące prawo, jak i w nie mniejszym stopniu praktycy – pracownicy administracji podatkowej i sądownictwa, doradcy podatkowi, a także inne osoby, które w swojej pracy zawodowej zajmują się problematyką opodatkowania. Dla ułatwienia korzystania z tego opracowania oraz dla przejrzystości wywodów zrezygnowano z przypisów, poprzestając na wykazach literatury (głównie monografii, prac zbiorowych i komentarzy) zamieszczanych na początku poszczególnych rozdziałów, a także na początku publikacji.

prof. dr hab. Ryszard Mastalski

Wrocław, lipiec 2023 r.