Prawo żywnościowe - ebook

Przedmowa

W podręczniku „Prawo żywnościowe” opracowano podstawowe akty prawa żywnościowego, zarówno unijnego (zwłaszcza rozporządzenie nr 178/2002), jak i krajowego, a także normy występujące w ramach globalnego systemu żywnościowego, jak np. Codex Alimentarius.

Prawo żywnościowe było już przedmiotem opracowań w formie podręcznikowej przez innych autorów, np. M. Taczanowskiego1, jak też opracowania „systemowego” M. Korzyckiej i P. Wojciechowskiego2. Trzeba jednak zaznaczyć, że opracowania z tego zakresu szybko tracą na aktualności, ponieważ co kilka miesięcy w Unii Europejskiej przyjmowane są nowe akty prawne, a także narasta stopień złożoności zagadnień regulowanej materii, co wynika z postępu i rozwoju różnych dziedzin nauki zajmujących się produkcją żywności i żywienia. Ponadto, mimo długiego okresu obowiązywania regulacji prawa żywnościowego, wciąż zdarza się, że na rynek trafia żywność o niebezpiecznych cechach. Świadczy to o ciągle aktualnej potrzebie podejmowania badań naukowych czy publikacji z prawa żywnościowego.

W prezentowanym podręczniku uwzględniono najnowsze regulacje prawne, poglądy doktryny prawa rolnego i orzecznictwo, a ponadto podejście – od globalnego (światowego), do regionalnego (unijnego) i krajowego prawa żywnościowego, ze szczególnym akcentem regulacji unijnej. Charakteryzuje się on przejrzystą systematyką podziału i układu treści oraz jej syntetycznym ujęciem. Książka ta jest dobrą okazją do inicjowania naukowego dyskursu w sferze dydaktyki z udziałem studentów wydziałów prawa, jak też praktyków zajmujących się stosowaniem wspomnianych przepisów.

Globalny system prawa żywnościowego osadzony jest w kilku płaszczyznach regulacji prawnej różnego szczebla. Dlatego pierwszą część podręcznika stanowi opracowanie podstawowych zagadnień prawa żywnościowego o znaczeniu międzynarodowym. Wśród nich występują podstawowe kategorie prawa, jak np. bezpieczeństwo żywnościowe (food security) i jego szczególne postaci. Funkcjonowanie systemów żywnościowych podlega regulacjom dotyczącym rolnictwa i handlu w ramach Światowej Organizacji Handlu (WTO) i zawartych przez jej strony umów, stąd część książki dedykowana jest właśnie tym kwestiom.

Filarami prawa żywnościowego są: podstawowe pojęcia żywności i pasz oraz wiele innych (np. materiały i wyroby przeznaczone do kontaktu z żywnością). Determinują one granice prawa żywnościowego i odpowiedzialności producentów. Ważną rolę w praktyce stosowania prawa żywnościowego odgrywają także takie instytucje jak System Wczesnego Ostrzegania, Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności. Dlatego istotną część podręcznika (rozdziały II, III i IV) poświęcono zagadnieniom prawa żywnościowego Unii Europejskiej, a także krajowego. Ponadto rozważania obejmują proces kształtowania się tej regulacji oraz podstawy prawa żywnościowego w Traktacie o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej.

Celem prawa żywnościowego jest zwłaszcza zapewnienie wysokiego poziomu ochrony zdrowia i życia ludzi. Z tego względu najwięcej uwagi w regulacji prawnej prawodawca poświęcił bezpieczeństwu żywności i pasz, na które składają się wymogi dotyczące szeroko rozumianej produkcji, informacji o żywności oraz odpowiedzialności za naruszenia prawa i sankcji z tym związanych, co znalazło wyraz w rozważaniach w rozdziałach IV i VI. Wiele szczegółowych wymogów podlega bardzo rozbudowanym i szczegółowym aktom prawnym Unii Europejskiej, w tym żywność pochodzenia zwierzęcego, stosowanie substancji dodatkowych, aromatów i enzymów, pozostałości pestycydów, substancji zanieczyszczających i innych. Wymaga to spełnienia przez producentów wielu warunków bezpieczeństwa żywności.

Dopełnieniem regulacji bezpieczeństwa żywności jest regulacja systemów jakości żywności, a w tym produktów rolnictwa ekologicznego, chronionych nazw pochodzenia i chronionych oznaczeń geograficznych, gwarantowanych tradycyjnych specjalności i systemów określeń jakościowych fakultatywnych, co omówione zostało w rozdziale V. Są to kategorie produktów nazywane w doktrynie prawa rolnego produktami wysokiej jakości. Jakość żywności jest kategorią niezwykle pojemną, obejmującą właściwości wykraczające ponad bezpieczeństwo żywności, niezależne od jakości handlowej. Ponadto, w obszarze regulacji prawnej znajduje się także żywność nietypowa ze względu na metodę produkcji lub cechy szczególne, np. żywność i pasze genetycznie modyfikowane, nowa żywność (novel food, czy żywność szczególnego przeznaczenia).

Zapewnienie bezpieczeństwa żywności możliwe jest dzięki uregulowaniu instrumentów podporządkowanych właśnie temu celowi, takich jak kontrola i nadzór oraz odpowiedzialność. Od lat urzędowa kontrola żywności i pasz stanowi podstawowe gwarancje bezpieczeństwa żywności. W podręczniku zagadnienia te prezentowane są z punktu widzenia nowego unijnego rozporządzenia w sprawie urzędowej kontroli żywności, tj. 2017/625. Natomiast odpowiedzialność w prawie żywnościowym jest już swoistą konsekwencją naruszenia przepisów prawa czy wyrządzenia szkody w znaczeniu cywilnoprawnym. Tym kwestiom poświęcona została część rozdziału VI.

Stan prawny, literatura i orzecznictwo uwzględnione zostały na dzień 15.9.2020 r.

dr hab., prof. UAM Katarzyna Leśkiewicz

1 M. Taczanowski, Prawo żywnościowe, Warszawa 2017.

2 M. Korzycka, P. Wojciechowski, System prawa żywnościowego, Warszawa 2017.Wykaz skrótów

1. Źródła prawa

----------------------------- -- ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ArtRolSpożU ustawa z 21.12.2000 r. o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 2178 ze zm.)
BezpŻywnU ustawa z 26.8.2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1252 ze zm.)
dyrektywa 2001/18/WE Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/18/WE z 12.3.2001 r. w sprawie zamierzonego uwalniania do środowiska organizmów zmodyfikowanych genetycznie i uchylająca dyrektywę Rady 90/220/EWG (Dz.Urz. UE L Nr 106, s. 1 ze zm.)
dyrektywa Nr 2002/46/WE Dyrektywa 2002/46/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 10.6.2002 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do suplementów żywnościowych (Dz.Urz. UE L Nr 183, s. 51 ze zm.)
dyrektywa Nr 85/374/EWG Dyrektywa Rady z 25.7.1985 r. w sprawie zbliżenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych Państw Członkowskich dotyczących odpowiedzialności za produkty wadliwe (Dz.Urz. UE L Nr 210, s. 29 ze zm.)
EgzAdmU ustawa z 17.6.1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1427 ze zm.)
InspWetU ustawa z 29.1.2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1557 ze zm.)
KC ustawa z 23.4.1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1145 ze zm.)
KK ustawa z 6.6.1997 r. – Kodeks karny (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1444 ze zm.)
Konstytucja RP Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2.4.1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm.)
KPA ustawa z 14.6.1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 256 ze zm.)
KW ustawa z 20.5.1971 r. – Kodeks wykroczeń (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 821 ze zm.)
MPPGSiK Międzynarodowy Pakt Praw Społecznych i Kulturalnych ONZ z 12.12.1966 r. (Dz.U. z 1977 r. Nr 38, poz. 169)
PISU ustawa z 14.3.1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 59 ze zm.)
PostAdmU ustawa z 30.8.2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 2325 ze zm.)
PrOchrŚrod ustawa z 27.4.2001 r. – Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1219 ze zm.)
PrPochZwierzU ustawa z 16.12.2005 r. o produktach pochodzenia zwierzęcego (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 824 ze zm.)
rozporządzenie Nr 1151/2012 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 1151/2012 z 21.11.2012 r. w sprawie systemów jakości produktów rolnych i środków spożywczych (Dz.Urz. UE L Nr 343, s. 1 ze zm.)
rozporządzenie Nr 1169/2011 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 1169/2011 z 25.10.2011 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności, zmiany rozporządzeń Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 1924/2006 i (WE) Nr 1925/2006 oraz uchylenia dyrektywy Komisji 87/250/EWG, dyrektywy Rady 90/496/EWG, dyrektywy Komisji 1999/10/WE, dyrektywy 2000/13/WE Parlamentu Europejskiego i Rady, dyrektyw Komisji 2002/67/WE i 2008/5/WE oraz rozporządzenia Komisji (WE) Nr 608/2004 (Dz.Urz. UE L Nr 304, s. 18 ze zm.)
rozporządzenie Nr 1332/2008 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 1332/2008 z 16.12.2008 r. w sprawie enzymów spożywczych, zmieniające dyrektywę Rady 83/417/EWG, rozporządzenie Rady (WE) Nr 1493/1999, dyrektywę 2000/13/WE, dyrektywę Rady 2001/112/WE oraz rozporządzenie (WE) Nr 258/97 (Dz.Urz. UE L Nr 354, s. 7 ze zm.)
rozporządzenie Nr 1333/2008 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 1333/2008 z 16.12.2008 r. w sprawie dodatków do żywności (Dz.Urz. UE L Nr 354, s. 16 ze zm.)
rozporządzenie Nr 1334/2008 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 1334/2008 z 16.12.2008 r. w sprawie środków aromatyzujących i niektórych składników żywności o właściwościach aromatyzujących do użycia w oraz na środkach spożywczych oraz zmieniające rozporządzenie Rady (EWG) Nr 1601/91, rozporządzenia (WE) Nr 2232/96 oraz (WE) Nr 110/2008 oraz dyrektywę 2000/13/WE (Dz.Urz. UE L Nr 354, s. 34 ze zm.)
rozporządzenie Nr 178/2002 Rozporządzenie (WE) Nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z 28.1.2002 r. ustanawiające ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, powołujące Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności oraz ustanawiające procedury w sprawie bezpieczeństwa żywności (Dz.Urz. UE L Nr 31, s. 1 ze zm.; Dz.Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 15, t. 6, s. 463)
rozporządzenie Nr 1829/2003 Rozporządzenia (WE) Nr 1829/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady z 22.9.2003 r. w sprawie genetycznie zmodyfikowanej żywności i paszy (Dz.Urz. UE L Nr 268, s. 1 ze zm.)
rozporządzenie Nr 1881/2006 Rozporządzenie Komisji (WE) Nr 1881/2006 z 19.12.2006 r. ustalające najwyższe dopuszczalne poziomy niektórych zanieczyszczeń w środkach spożywczych (Dz.Urz. UE L Nr 364, s. 5 ze zm.)
rozporządzenie Nr 1907/2006 Rozporządzenie (WE) Parlamentu Europejskiego i Rady 1907/2006 z 18.12.2006 r. w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (reach), utworzenia europejskiej agencji chemikaliów, zmieniające dyrektywę 1999/45/WE oraz uchylające rozporządzenie Rady (EWG) Nr 793/93 i rozporządzenie Komisji (WE) Nr 1488/94, jak również dyrektywę Rady 76/769/EWG i dyrektywy Komisji 91/155/EWG, 93/67/EWG, 93/105/WE I 2000/21/WE (Dz.Urz. UE L Nr 396, s.1 ze zm.)
rozporządzenie Nr 1924/2006 Rozporządzenie (WE) Nr 1924/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z 20.12.2006 r. w sprawie oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych dotyczących żywności (Dz.Urz. UE L Nr 404, s. 9 ze zm.)
rozporządzenie Nr 1925/2006 Rozporządzenie (WE) Nr 1925/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z 20.12.2006 r. w sprawie dodawania do żywności witamin i składników mineralnych oraz niektórych innych substancji (Dz.Urz. UE L Nr 404, s. 26 ze zm.)
rozporządzenie Nr 1935/2004 Rozporządzenie (WE) Parlamentu Europejskiego i Rady z 27.10.2004 r. w sprawie materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością oraz uchylające dyrektywy 80/590/EWG i 89/109/EWG (Dz.Urz. UE L Nr 338, s. 4 ze zm.)
rozporządzenie Nr 2015/2283 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 2015/2283 z 25.11.2015 r. w sprawie nowej żywności, zmieniające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 1169/2011 oraz uchylające rozporządzenie (WE) Nr 258/97 Parlamentu Europejskiego i Rady oraz Rozporządzenie Komisji (WE) Nr 1852/2001 (Dz.Urz. UE L Nr 327, s. 1 ze zm.)
rozporządzenie Nr 2016/127 Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2016/127 z 25.9.2015 r. uzupełniające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 609/2013 w odniesieniu do szczegółowych wymogów dotyczących składu preparatów do początkowego żywienia niemowląt i preparatów do dalszego żywienia niemowląt oraz informacji na ich temat, a także w odniesieniu do informacji dotyczących żywienia niemowląt i małych dzieci, Dz.Urz. UE L Nr 25, s. 1 ze zm.)
rozporządzenie Nr 2016/128 Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2016/128 z 25.9.2015 r. uzupełniające Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) NR 609/2013 w odniesieniu do szczegółowych wymogów dotyczących składu żywności specjalnego przeznaczenia medycznego oraz informacji na jej temat (Dz.Urz. UE L Nr 25, s. 30)
rozporządzenie Nr 2016/52 Rozporządzenie Rady (EURATOM) 2016/52 z 15.1.2016 r. określające maksymalne dozwolone poziomy skażenia promieniotwórczego żywności i pasz po awarii jądrowej lub w innym przypadku zdarzenia radiacyjnego oraz uchylające rozporządzenie (EURATOM) NR 3954/87 oraz Rozporządzenia Komisji (EURATOM) Nr 944/89 I (EURATOM) Nr 770/90 (Dz.Urz. UE L Nr 13, s. 2)
rozporządzenie Nr 2017/1522 Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2017/1522 uzupełniające Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 609/2013 w odniesieniu do szczegółowych wymogów dotyczących składu i informacji w odniesieniu do środków spożywczych zastępujących całodzienną dietę, do kontroli masy ciała (Dz.Urz. UE L Nr 230, s. 1)
rozporządzenie Nr 2017/2468 Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2017/2468 z 20.12.2017 r. określające wymogi administracyjne i naukowe w odniesieniu do tradycyjnej żywności z państw trzecich zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2015/2283 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie nowej żywności (Dz.Urz. UE L Nr 351, s. 55)
rozporządzenie Nr 2017/625 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/625 z 15.3.2017 r. w sprawie kontroli urzędowych i innych czynności urzędowych przeprowadzanych w celu zapewnienia stosowania prawa żywnościowego i paszowego oraz zasad dotyczących zdrowia i dobrostanu zwierząt, zdrowia roślin i środków ochrony roślin, zmieniające rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 999/2001, (WE) Nr 396/2005, (WE) Nr 1069/2009, (WE) Nr 1107/2009, (UE) Nr 1151/2012, (UE) Nr 652/2014, (UE) 2016/429 i (UE) 2016/2031, rozporządzenia Rady (WE) Nr 1/2005 i (WE) Nr 1099/2009 oraz dyrektywy Rady 98/58/WE, 1999/74/WE, 2007/43/WE, 2008/119/WE i 2008/120/WE, oraz uchylające rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 854/2004 i (WE) Nr 882/2004, dyrektywy Rady 89/608/EWG, 89/662/EWG, 90/425/EWG, 91/496/EWG, 96/23/WE, 96/93/WE i 97/78/WE oraz decyzję Rady 92/438/EWG (rozporządzenie w sprawie kontroli urzędowych) (Dz.Urz. UE L Nr 95, s. 1 ze zm.)
rozporządzenie Nr 2018/848 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/848 z 30.5.2018 r. w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych i uchylające rozporządzenie Rady (WE) Nr 834/2007 (Dz.Urz. UE L Nr 150, s. 1 ze zm.)
rozporządzenie Nr 2019/1793 Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2019/1793 z 22.10.2019 r. w sprawie tymczasowego zwiększenia kontroli urzędowych i środków nadzwyczajnych regulujących wprowadzanie do Unii niektórych towarów z niektórych państw trzecich, wykonujące Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/625 i (WE) 178/2002 oraz uchylające rozporządzenia komisji (WE) Nr 669/2009, (UE) Nr 884/2014, (UE) 2015/175, (UE) 2017/186 i (UE) 2018/1660 (Dz.Urz. UE L Nr 277, s. 89 ze zm.)
rozporządzenie Nr 2023/2006 Rozporządzenie Komisji (WE) Nr 2023/2006 z 22.12.2006 r. w sprawie dobrej praktyki produkcyjnej w odniesieniu do materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością (Dz.Urz. UE L Nr 384, s. 75 ze zm.)
rozporządzenie Nr 2073/2005 Rozporządzenie Komisji (WE) Nr 2073/2005 z 15.11.2005 r. w sprawie kryteriów mikrobiologicznych dotyczących środków spożywczych (Dz.Urz. UE L Nr 338, s. 1 ze zm.)
rozporządzenie Nr 2092/91 Rozporządzenie Rady (EWG) 2092/91 z 24.6.1991 r. w sprawie produkcji ekologicznej produktów rolnych oraz znakowania produktów rolnych i środków spożywczych (Dz.Urz. UE L Nr 198, s. 1 ze zm.)
rozporządzenie Nr 2230/2004 Rozporządzenie Komisji (WE) Nr 2230/2004 z 23.12.2004 r. w sprawie zasad stosowania rozporządzenia (WE) Nr 178/2002 dotyczącego sieci organizacji zajmujących się dziedzinami wchodzącymi w zakres misji Europejskiego Urzędu ds. bezpieczeństwa żywności (Tekst mający znaczenie dla EOG) (Dz.Urz UE L Nr 379, s. 64)
rozporządzenie Nr 282/2008 Rozporządzenie Komisji (WE) Nr 282/2008 z 27.3.2008 r. w sprawie materiałów i wyrobów z tworzyw sztucznych pochodzących z recyklingu przeznaczonych do kontaktu z żywnością oraz zmieniające rozporządzenie (WE) Nr 2023/2006 (Dz.Urz. UE L Nr 86, s. 9 ze zm.)
rozporządzenie Nr 396/2005 Rozporządzenie (WE) Nr 396/2005 Parlamentu Europejskiego i Rady z 23.2.2005 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych poziomów pozostałości pestycydów w żywności i paszy pochodzenia roślinnego i zwierzęcego oraz na ich powierzchni, zmieniające Dyrektywę Rady 91/414/EWG (Dz.Urz. UE L Nr 70, s. 1 ze zm.)
rozporządzenie Nr 450/2009 Rozporządzenie Komisji (WE) Nr 450/2009 z 29.5.2009 r. w sprawie aktywnych i inteligentnych materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością (Dz.Urz. UE L z Nr 135, s. 3)
rozporządzenie Nr 470/2009 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 470/2009 z 6.5.2009 r. ustanawiające wspólnotowe procedury określania maksymalnych limitów pozostałości substancji farmakologicznie czynnych w środkach spożywczych pochodzenia zwierzęcego oraz uchylające rozporządzenie Rady (EWG) Nr 2377/90 oraz zmieniające dyrektywę 2001/82/WE Parlamentu Europejskiego i Rady i rozporządzenie (WE) Nr 726/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady (Tekst mający znaczenie dla EOG) (Dz.Urz. UE L Nr 151, s. 11)
rozporządzenie Nr 609/2013 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 609/2013 z 12.6.2013 r. w sprawie żywności przeznaczonej dla niemowląt i małych dzieci oraz żywności specjalnego przeznaczenia medycznego i środków spożywczych zastępujących całodzienną dietę, do kontroli masy ciała oraz uchylające dyrektywę Rady 92/52/EWG, dyrektywy Komisji 96/8/WE, 1999/21/WE, 2006/125/WE i 2006/141/WE, dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/39/WE oraz rozporządzenia Komisji (WE) Nr 41/2009 i (WE) Nr 953/2009 (Dz.Urz. UE L Nr 181, s. 35 ze zm.)
rozporządzenie Nr 852/2004 Rozporządzenie (WE) Nr 852/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z 29.4.2004 r. w sprawie higieny środków spożywczych (Dz.Urz. UE L Nr 139, s.1 ze zm.)
rozporządzenie Nr 853/2004 Rozporządzenie (WE) Nr 853/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z 29.4.2004 r. ustanawiające szczególne przepisy dotyczące higieny w odniesieniu do żywności pochodzenia zwierzęcego (Dz.Urz. UE L Nr 139, s. 55 ze zm.)
SPS Agreement on Sanitary and Phytosanitary Measures (porozumienie w sprawie środków sanitarnych i fitosanitarnych)
SwobDziałGospU ustawa z 2.7.2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 2168 ze zm.) – uchylony
TBT Agreement on Technical Bariers to Trade (porozumienie w sprawie technicznych barier w handlu)
TFUE Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz.U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864)
UstRolU ustawa z 11.4.2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1362 ze zm.)
ŻywWarU ustawa z 25.8.2006 r. o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1252 ze zm.)
ŻywWarU01 ustawa z 11.5.2001 r. o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia (Dz.U. Nr 63, poz. 634 ze zm.)
ŻywWarU70 ustawa z 25.11.1970 r. o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia (Dz.U. Nr 29, poz. 245 ze zm.)
----------------------------- -- ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

2.Organy orzekające

-------- -- ------------------------------------------
NSA Naczelny Sąd Administracyjny
SA Sąd Apelacyjny
SN Sąd Najwyższy
SN (7) Sąd Najwyższy w składzie siedmiu sędziów
SO Sąd Okręgowy
SW Sąd Wojewódzki
TK Trybunał Konstytucyjny
WSA Wojewódzki Sąd Administracyjny
-------- -- ------------------------------------------

3. Instytucje

--------- -- ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
CA Codex Alimentarius
EUBŻ Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności
FAO Food and Agriculture Organization of the United Nations (Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa)
GIJHARS Główny Inspektor Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych
GIS Główny Inspektor Sanitarny
GLIW Główny Lekarz Weterynarii
IH Inspekcja Handlowa
IJHARS Inspekcja Jakości Artykułów Rolno-Spożywczych
IW Inspekcja Weterynaryjna
KOWR Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa
KRS Krajowy Rejestr Sądowy
NIK Najwyższa Izba Kontroli
ONZ Organizacja Narodów Zjednoczonych
PIS Państwowa Inspekcja Sanitarna
TSUE Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej lub TS
UE Unia Europejska
WE Wspólnota Europejska
WHO World Health Organisation (Światowa Organizacja Zdrowia)
WTO World Trade Organisation (Światowa Organizacja Handlu)
--------- -- ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

4. Czasopisma i publikatory

-------------- -- --------------------------------------------------
BIP Biuletyn Informacji Publicznej
Dz.U. Dziennik Ustaw
Dz.Urz. UE Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej
NPN Nowy Przegląd Notarialny
ONSA Orzecznictwo Najwyższego Sądu Administracyjnego
OTK-A Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego – Seria A
PiP Państwo i Prawo

PPR Przegląd Prawa Rolnego
Przem. Spoż. Przemysł Spożywczy
PS Przegląd Sądowy
RDA Rivista di Diritto Agrario
Rej. Rejent
RPEiS Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny
SIA Studia Iuridica Agraria
SIL Studia Iuridica Lublinensia
ZOTSiS Zbiór Orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości i Sądu
-------------- -- --------------------------------------------------

5. Piśmiennictwo

-------------------------------------------------------------------- -- -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Herdegen, Prawo europejskie M. Herdegen, Prawo europejskie, Warszawa 2006
Korzycka, Prawo żywnościowe M. Korzycka-Iwanow, Prawo żywnościowe Zarys prawa polskiego i wspólnotowego, Warszawa 2005
Korzycka, Wojciechowski, System prawa M. Korzycka, P. Wojciechowski, System prawa żywnościowego, Warszawa 2017
Taczanowski, Prawo żywnościowe M. Taczanowski, Prawo żywnościowe, Warszawa 2017
Srogosz, Międzynarodowe prawo T. Srogosz, Międzynarodowe prawo żywnościowe, Warszawa 2020
Raport NIK dotyczący nadzoru nad stosowaniem dodatków do żywności Nadzór nad stosowaniem dodatków do żywności. Lata 2016–2018 (I kwartał), Najwyższa Izba Kontroli, Warszawa, grudzień 2018, https://www.nik.gov.pl/plik/id,18799,vp,21402.pdf (dostęp: 27.8.2020 r.)
Sprawozdanie z audytu kontroli żywności gotowej do spożycia w 2018 Sprawozdanie końcowe z audytu przeprowadzonego w Polsce w dniach 8–19.10.2018 r. w celu oceny kontroli urzędowych produkcji żywności gotowej do spożycia, Komisja Europejska Dyrekcja Generalna ds. Zdrowia i Bezpieczeństwa Żywności Audyty i Analizy w zakresie Zdrowia i Żywności DG(SANTE) 2018-6451, Ref. Ares(2019)2468395 – 08/04/2019
-------------------------------------------------------------------- -- -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

6. Inne skróty

----------- -- ----------------------------------
art. artykuł
ds. do spraw
ha hektar
itd. i tak dalej
itp. i temu podobne
km/h kilometrów na godzinę
lit. litera
m.in. między innymi
n. następne/następny
niepubl. niepublikowane/-y
np. na przykład
Nr numer
pkt punkt
podkreśl. podkreślenie
por. porównaj
post. postanowienie
poz. pozycja
ppoż. przeciwpożarowe/-y
pt. pod tytułem
r. rok
red. redakcja
Rhd Rolniczy handel detaliczny
rozdz. rozdział
s. strona
SP Skarb Państwa
t. tom
t.j. tekst jednolity
tj. to jest
tzw. tak zwana (-e, -y)
uchw. uchwała
ust. ustęp
vol. wolumin
w zw. w związku
WPR wspólna polityka rolna
ww. wyżej wymieniony
wyr. wyrok
z o.o. z ograniczoną odpowiedzialnością
zd. zdanie
ze zm. ze zmianami
zob. zobacz
----------- -- ----------------------------------Bibliografia

M. Alabrese, Il regime della food security nel commercio agricolo internazionale Dall’Havana Charter al processo di riforma dell’Accordo agricolo WTO, Torino 2018

A. Alemanno, Trade in Food: Regulatory and Judicial Approaches in the EC and the WTO, Londyn 2007

A. Balicki, komentarz do art. 14, Oświadczenia żywieniowe i zdrowotne w oznakowaniu, prezentacji i reklamie żywności. Komentarz, red. A. Szymecka-Wesołowska, Lex/el. 2015

K. Bandarzewski, Prywatyzacja zadań publicznych, Koncepcja systemu prawa administracyjnego, red. J. Zimmermann, Warszawa 2007

J. Bieluk, Działy specjalne produkcji rolnej. Problemy prawne, Białystok 2013

S. Biernat, Źródła prawa Unii Europejskiej, Prawo Unii Europejskiej, red. J. Barcz, Warszawa 2004

Ł. Bobeł, K. Leśkiewicz, Odpowiedzialność cywilna za szkodę wyrządzoną przez niebezpieczny środek spożywczy, Przem. Spoż. 2007, t. 62, Nr 3

M. Bohdan, Opakowania giętkie – nowe materiały i rozwiązania, Przem. Spoż. 2010, Nr 7/8

S. Bolognini, Food Security, Food Safety e agroenergie, RDA 2010, z. 2

J. Goździewicz-Biechońska, R. Budzinowski, Ines Härtel (Editor), Handbook of Agri-Food Law in China, Germany, European Union. Food Security, Food Safety, Sustainble Use of Resources in Agriculture, Springer 2017, ss. 662, PPR 2018, Nr 2, s. 195–197, DOI: 0.14746/ppr.2018.23.2.1

R. Budzinowski, Food related challenges of the Common Agricultural Policy, Food Security, Food Safety, Food Quality, Forum Umwelt, Agrar- und Klimaschutzrecht, red. I. Härtel, R. Budzinowski, Baden-Baden 2016

R. Budzinowski, Koncepcja gospodarstwa rolnego w prawie rolnym, Poznań 1992

R. Budzinowski, Prawo rolne między globalizacją a lokalnością (kilka refleksji), Współczesne problemy prawa rolnego i cywilnego. Księga jubileuszowa Profesor Teresy Kurowskiej, red. D. Łobos-Kotowska, P. Gała, M. Stańko, Warszawa 2018

R. Budzinowski, Problemy ogólne prawa rolnego. Przemiany podstaw legislacyjnych i koncepcji doktrynalnych, Poznań 2008

R. Budzinowski, Status prawny rolnika jako przedsiębiorcy (zagadnienia wybrane), RPEiS 2002, z. 3

R. Budzinowski, A. Suchoń, Prawne mechanizmy wspierania i ochrony rolnictwa rodzinnego w Polsce i innych Państwach Unii Europejskiej, Prawne mechanizmy wspierania i ochrony rolnictwa rodzinnego w Polsce i innych Państwach Unii Europejskiej, red. P. Litwiniuk, Warszawa 2015

E. Całka, Geograficzne oznaczenie pochodzenia. Studium z prawa wspólnotowego i prawa polskiego, Warszawa 2008

Celiakia i dieta bezglutenowa. Praktyczny poradnik, red. G. Konińska, A. Marczewska, P. Sabak-Huzior, M. Źródlak, Warszawa 2017

M. Cierach, A. Bilicka, Nowe techniki pakowania mięsa i przetworów mięsnych, Przemysł Spożywczy 2010, Nr 7/8

L. Costato, Agricoltura, ambiente e alimentazione nell’evoluzione del diritto dell’Unione Europea, RDA 2015, z. 2

L. Costato, Diritto alimentare e diritto al cibo: dal piano Mansholt alla riforma del 2013, RDA 2015, z. 3

E. Cristiani, Modelli di agricoltura “sostenibile” con particolare attenzione al settore vitivinicolo, XV World Congress of Agricultural Law. Contemporary Challenges of Agricultural Law: Among Globalization, Regionalization and Locality, red. R. Budzinowski, Poznań 2018

N. Czaja-Jagielska, M. Ankiel-Homa, Opakowania do żywności – tendencje we wzornictwie, Przem. Spoż. 2011, Nr 2

P. Czechowski, Proces dostosowania polskiego prawa rolnego i żywnościowego do prawa Unii Europejskiej, Warszawa 2001

P. Czechowski, Dostosowanie polskiego prawa rolnego i żywnościowego do prawa wspólnotowego po akcesji do Unii Europejskiej. Suplement do publikacji Proces dostosowania polskiego prawa rolnego i żywnościowego do prawa Unii Europejskiej, Warszawa 2005

A. Czyżewski, A. Poczta-Wajda, Polityka rolna w warunkach globalizacji. Doświadczenia GATT/WTO, Warszawa 2011

A. Dąbek, Wpływ żywności i nawyków żywieniowych na rozwój dzieci w wieku szkolnym, Journal of NutriLife 2020, Nr 5

„E” w żywności bez kontroli. NIK o nadzorze nad stosowaniem dodatków do żywności, 3.1.2019 r.

J. Filipek, Prawo administracyjne. Instytucje ogólne, Kraków 2001

Ch. Flaskühler, X. Yu, Genetic Resources Law, Handbook of Agri-Food Law on China, Germany, European Union. Food security, Food Safety, Sustainable Use of Resources in Agriculture, red. I. Härtel, Frankfurt (Oder) 2018

P. Gała, Obszary wolne od GMO w Polsce, SIA 2014, t. 59

A. Germanò, Corso di diritto agroalimentare, Torino 2007

A. Germanò, Manuale di diritto agrario, Torino 2006

A. Germanò, M. Pia Ragionieri, Diritto agroalimentare. Le regole del mercato degli alimenti e dell’informazione alimentare, Torino 2019

J. Goździewicz-Biechońska, The role of agriculture in the circular economy (perspectives for legislation and policy), PPR 2016, Nr 1

M. Górski, K. Rynkiewicz, Ustawa o opakowaniach i odpadach opakowaniowych, Warszawa 2009

Handbook of Agri-Food Law on China, Germany, European Union. Food security, Food Safety, Sustainable Use of Resources in Agriculture, red. I. Härtel, Frankfurt (Oder) 2018

I. Hasińska, Ewolucja od rolnika indywidualnego ku przedsiębiorcy rolnemu. Uwagi na tle statusu prawnego rolnika i spółki cywilnej, PPR 2017 Nr 2

I. Härtel, D. Ren, Agri-Food Law. Term, Development, Structures, System and Framework, Handbook of Agri-Food Law on China, Germany, European Union. Food security, Food Safety, Sustainable Use of Resources in Agriculture, red. I. Härtel, Frankfurt (Oder) 2018

I. Härtel, H. Yu, Food Security and Food Safety Law, Handbook of Agri-Food Law on China, Germany, European Union. Food security, Food Safety, Sustainable Use of Resources in Agriculture, red. I. Härtel, Frankfurt (Oder) 2018

M. Herdegen, Prawo europejskie, Warszawa 2006

Higiena produkcji żywności, red. D. Kołożyn-Krajewska, Warszawa 2019

H. Hollowitz, S. Yang, Land Resources Law, Handbook of Agri-Food Law on China, Germany, European Union. Food security, Food Safety, Sustainable Use of Resources in Agriculture, red. I. Härtel, Frankfurt (Oder) 2018

J. Jagielski, Kontrola administracji publicznej, Warszawa 2007

B. Jeżyńska, Producent rolny jako przedsiębiorca, Lublin 2008

B. Jeżyńska, Slow city w zrównoważonym rozwoju obszarów wiejskich, Współczesne problemy prawa rolnego i cywilnego. Księga jubileuszowa Profesor Teresy Kurowskiej, red. D. Łobos-Kotowska, P. Gała, M. Stańko, Warszawa 2018

B. Jeżyńska, M.A. Król, Generation change in agriculture. De lege lata – de lege ferenda remarks, XV World Congress of Agricultural Law. Contemporary Challenges of Agricultural Law: Among Globalization, Regionalization and Locality, red. R. Budzinowski, Poznań 2018

B. Jeżyńska, A. Oleszko, Prawo rolne i żywnościowe – zarys wykładu, cz. I–III, Kraków 2003

A. Jurcewicz, Orzecznictwo TSUE w tworzeniu zasad prawnych funkcjonowania UE, Współczesne problemy prawa rolnego i cywilnego, red. D. Łobos-Kotowska, P. Gała, M. Stańko, Warszawa 2018

A. Jurcewicz, Związki prawa żywnościowego z prawem rolnym – wybrane problemy, SIA 2002, t. 3

A. Jurcewicz, B. Kozłowska, E. Tomkiewicz, Wspólna polityka rolna. Zagadnienia prawne, Warszawa 2004

T. Kaczmarek, Ogólne dyrektywy sądowego wymiaru kary, Nauka o karze. Sądowy wymiar kary. System Prawa Karnego, t. 5, red. T. Kaczmarek, Legalis 2015

A. Kapała, Ochrona oznaczeń geograficznych produktów rolnych i środków spożywczych w prawie międzynarodowym, PPR 2007 Nr 1

A. Kapała, Sprzedaż bezpośrednia produktów rolnych – aspekty prawnoporównawcze, PPR 2012, Nr 1

Kodeks cywilny, Tom II. Komentarz do art. 353–626, red. M. Gutowski, Legalis

M. Korzycka, Bezpieczeństwo żywności, M. Korzycka, P. Wojciechowski, System prawa żywnościowego, Warszawa 2017

M. Korzycka, Definicje żywności w prawie, M. Korzycka, P. Wojciechowski, System prawa żywnościowego, Warszawa 2017

M. Korzycka, Koncepcje prawa do odpowiedniej żywności, M. Korzycka, P. Wojciechowski, System prawa żywnościowego, Warszawa 2017

M. Korzycka, Regulacje dotyczące higieny żywności, M. Korzycka, P. Wojciechowski, System prawa żywnościowego, Warszawa 2017

M. Korzycka, Regulacje dotyczące wybranych produktów lub grup produktów (standard produktów), M. Korzycka, P. Wojciechowski, System prawa żywnościowego, Warszawa 2017

M. Korzycka, Relacje prawa unijnego i polskiego w zakresie bezpieczeństwa żywności, M. Korzycka, P. Wojciechowski, System prawa żywnościowego, Warszawa 2017

M. Korzycka, Relacje standardów produktów żywnościowych w prawie unijnym, krajowym oraz w Codex Alimentarius, M. Korzycka, P. Wojciechowski, System prawa żywnościowego, Warszawa 2017

M. Korzycka, Suplementy diety, M. Korzycka, P. Wojciechowski, System prawa żywnościowego, Warszawa 2017

M. Korzycka, Własność intelektualna w obszarze rolnictwa i żywności, Instytucje prawa rolnego, red. M. Korzycka, Warszawa 2019

M. Korzycka, Żywność ekologiczna, M. Korzycka, P. Wojciechowski, System prawa żywnościowego, Warszawa 2017

M. Korzycka-Iwanow, Prawo żywnościowe Zarys prawa polskiego i wspólnotowego, Warszawa 2005

M. Korzycka, P. Wojciechowski, Ewolucja prawa żywnościowego, M. Korzycka, P. Wojciechowski, System prawa żywnościowego, Warszawa 2017

M. Korzycka, P. Wojciechowski, Prawo żywnościowe a inne dziedziny prawa (prawo rolne, prawo konsumenckie, prawo handlowe, prawo administracyjne), M. Korzycka, P. Wojciechowski, System prawa żywnościowego, Warszawa 2017

M. Korzycka, P. Wojciechowski, Prawo żywnościowe jako dziedzina prawa, M. Korzycka, P. Wojciechowski, System prawa żywnościowego, Warszawa 2017

M. Korzycka, P. Wojciechowski, Regulacja prawna żywności genetycznie zmodyfikowanej w USA i UE w kontekście planowanego Transatlantyckiego Porozumienia Handlowo-Inwestycyjnego (TTIP), SIL 2017, vol. XXVI, 1

M. Korzycka, P. Wojciechowski, System prawa żywnościowego, Warszawa 2017

M. Korzycka, P. Wojciechowski, Wyodrębnienie prawa żywnościowego jako nowej dziedziny prawa, M. Korzycka, P. Wojciechowski, System prawa żywnościowego, Warszawa 2017

M. Korzycka-Iwanow, P. Wojciechowski, Prawo żywnościowe, Prawo rolne, red. P. Czechowski, Warszawa 2015

S. Kowalczyk, Prawo do czystej żywności. Od kodeksu Hammurabiego do Codex Alimentarius, Warszawa 2014

W. Kozak, Opakowania dla mleka i jego przetworów, Przem. Spoż. 2011, Nr 4

W. Kozak, R. Cierpiszewski, Opakowania inteligentne, Przem. Spoż. 2010, Nr 3

M. Król, Enzymy w przemyśle spożywczym, Journal of NutriLife 2014

T. Kurowska, Pomoc publiczna a ochrona środowiska w procesie produkcji rolnej. Zagadnienia wybrane, Integracja europejska jako determinanta polityki wiejskiej. Aspekty prawne, red. P. Litwiniuk, Warszawa 2017

J. Lachowski, Komentarz do art. 1, Kodeks karny. Komentarz, V. Konarska-Wrzosek, Warszawa 2016

Z. Leoński, Nauka administracji, Warszawa 2004

K. Leśkiewicz, Bezpieczeństwo żywnościowe i bezpieczeństwo żywności, PPR 2012, Nr 1

K. Leśkiewicz, In vitro food production from animal cell cultures as a meat alternative (selected legal aspects), PPR 2019, Nr 2

K. Leśkiewicz, komentarz do art. 2, K. Leśkiewicz, Ustawa o rolnictwie ekologicznym. Komentarz, Warszawa 2017

K. Leśkiewicz, komentarz do art. 5, K. Leśkiewicz, Ustawa o rolnictwie ekologicznym. Komentarz, Warszawa 2017

K. Leśkiewicz, Legal aspects of labelling of gluten-free products, PPR 2016, Nr 1

K. Leśkiewicz, Legal aspects of the concept of food and production methods, Food Security, Food Safety, Food Quality. Current Development and Challenges in the European Union Law, red. I. Härtel, R. Budzinowski, Baden-Baden 2016

K. Leśkiewicz, Materiały i wyroby przeznaczone do kontaktu z żywnością – wybrane aspekty prawne, PPR 2012, Nr 2

K. Leśkiewicz, System jakości produktów rolnictwa ekologicznego. Aspekty prawne, Poznań 2011

K. Leśkiewicz, Ustawa o rolnictwie ekologicznym. Komentarz, Warszawa 2017

A. Lichorowicz, O instytucji rodzinnego gospodarstwa rolnego – de lege ferenda, Rej. 1996, Nr 7–8

A. Lichorowicz, R. Budzinowski, Pojęcie i przedmiot prawa rolnego, Prawo rolne, red. P. Czechowski, Warszawa 2017

I. Lipińska, Institutional risk in agricultural production in the face of negotiating the Transatlantic Trade And Investment Partnership (TTIP), Journal od Agribusiness and Rural Development 2016, Nr 4 (42)

I. Lipińska, Prawne determinanty bioasekuracji zwierząt gospodarskich w Unii Europejskiej i Polsce, Integracja europejska jako determinanta polityki wiejskiej. Aspekty prawne, red. P. Litwiniuk, Warszawa 2017

I. Lipińska, Z prawnej problematyki dobrostanu zwierząt gospodarskich, PPR 2015, Nr 1

D. Łobos-Kotowska, Charakter prawny kontroli w przepisach ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków EFFROW na lata 2014–2020, Integracja europejska jako determinanta polityki wiejskiej: aspekty prawne, red. P. Litwiniuk, Warszawa 2017

M. Magierska, Wpływ diety na występowanie raka jelita grubego, Journal of NutriLife 2020, Nr 5

M. Majchrowska, Perspektywy działalności Światowej Organizacji Handlu w obliczu nowych tendencji w handlu światowym – efekty XI Konferencji Ministerialnej WTO, Krakowskie Studia Międzynarodowe 2018, XV, Nr 4

K. Marciniuk, Prawne instrumenty ingerencji władzy publicznej w obrót nieruchomościami rolnymi jako środki kształtowania ustroju rolnego, Białystok 2019

K. Marciniuk, Prawo rolne wobec procesów regionalizacji i globalizacji – zewnętrzne determinanty rozwoju prawa rolnego, Integracja europejska jako determinanta polityki wiejskiej. Aspekty prawne, red. P. Litwiniuk, Warszawa 2017

K. Marciniuk, Rolnictwo wobec integracji europejskiej i globalizacji. Problematyka prawna, Warszawa 2013

M. Matczak, Kompetencja organu administracji publicznej, Kraków 2004

A.K. Mayer, H. Wang, Regulations Concerning Pesticides and Fertilizers, Handbook of Agri-Food Law on China, Germany, European Union. Food security, Food Safety, Sustainable Use of Resources in Agriculture, red. I. Härtel, Frankfurt (Oder) 2018

M. Niedźwiedź, Pośrednie wykonywanie prawa UE przez administrację RP, Europeizacja prawa administracyjnego. System Prawa Administracyjnego. Tom 3, red. R. Hauser, A. Wróbel, Z. Niewiadomski, Warszawa 2014, Legalis/el.

A. Niewiadomski, Wpływ funduszy strukturalnych na wzrost konkurencyjności polskiego rolnictwa. Aspekty prawne, SIA 2012, Nr 1

M. Obiedziński, Małe przetwórstwo rolno-spożywcze w świetle ustawy Rolniczy Handel Detaliczny – krótki łańcuch żywnościowy, B. Waszkiewicz-Robak, E. Biller, A. Obiedzińska, M. Szymańska, S. Sikora, M. Obiedziński, Krótki łańcuch dostaw i RHD jako determinanty rozwoju lokalnego rolnictwa, Wysokie Mazowieckie 25.9.2019

Ogólne zasady dotyczące sformułowania zatwierdzonych oświadczeń zdrowotnych (tzw. elastyczność brzmienia) – zalecenia opracowane przez ekspertów z państw członkowskich UE uczestniczących w pracach grupy roboczej Komisji Europejskiej ds. oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych

Oświadczenia żywieniowe i zdrowotne w oznakowaniu, prezentacji i reklamie żywności. Komentarz, red. A. Szymecka-Wesołowska, Lex/el. 2015

J. Paliwoda, Uwagi o prawie żywnościowym, Warszawa 1997

R. Pastuszko, Land grabbing. Podstawowe zagadnienia prawne, SIL 2017, t. XXVI

Prawo rolne, red. P. Czechowski, Warszawa 2017

S. Prutis, Regulacje prawne produkcji ekologicznej w rolnictwie polskim, SIA 2013, Tom XI

I. Przetaczek-Rożnowska, Opakowania żywności do ogrzewania w kuchenkach mikrofalowych, Przem. Spoż. 2010, Nr 1

M.T. Roberts, Food law in the United States, New York 2016

K. Różański, Z orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej Wyrok TSUE z 6 września 2011 r. w sprawie C-442/09 – Karl Heinz Bablok i inni przeciwko Bayerischer Verwaltungsgerichtshof. Prawne implikacje kwalifikacji pyłku roślinnego rozprzestrzenianego przez pszczoły jako „składnika” lub „naturalnego komponentu” miodu, PPR 2015, Nr 2

M.S. Schumann, T.D. Schneid, B.R. Schumann, M.J. Fagel, Food Safety Law, New York 1997

W. Serafin, Prywatyzacja a outsourcing zadań państwa. Rozważania teoretycznoprawne, Krytyka Prawa 2017, t. 9, Nr 1

Ł.M. Sokołowski, Prawne aspekty wprowadzania nowej żywności na rynek unijny, Poznań 2017

Ł.M. Sokołowski, Procedura dokonywania zmian w rejestrze zakładów żywnościowych – aspekty prawne, PPR 2014, Nr 1

Ł.M. Sokołowski, Wprowadzanie nowej żywności na rynek unijny w świetle rozporządzenia Nr 2015/2283, PPR 2018, Nr 2

T. Srogosz, Międzynarodowe prawo żywnościowe, Warszawa 2020

M. Stahl, Wykonywanie zadań publicznych w interesie publicznym i władztwo jako cechy podmiotów administrujących, Podmioty administrujące. System Prawa Administracyjnego. Tom 6, red. R. Hauser, A. Wróbel, Z. Niewiadomski, Warszawa 2014

M. Stańko, Odpowiedzialność za produkt żywnościowy w polskim systemie prawnym, SIA 2009, t. 7

B. Stępień-Załucka, Geneza i działalność Światowej Organizacji Handlu (WTO) na arenie międzynarodowej, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego Seria Prawnicza – Prawo 2009, Nr 53

K. Stoś, Czy suplementy diety są bezpieczne?, ABC Żywienia/Fakty i mity, https://ncez.pl/abc-zywienia-/fakty-i-mity/czy-suplementy-diety-sa-bezpieczne-

A. Szajkowska, Regulating food law. Risk Analysis and the Precautionary Principle as a General Principles of the EU Food Law, Wageningen 2012

H. Szymanderska, Kuchnia stara jak świat, Warszawa 2003

M. Szymańska, Initiatives based on local resources – new challenges of agricultural law, PPR 2018, Nr 2

A. Szymecka-Wesołowska, komentarz do art. 1, Bezpieczeństwo żywności i żywienia. Komentarz, Lex/el 2020

A. Szymecka-Wesołowska, komentarz do art. 2, Bezpieczeństwo żywności i żywienia. Komentarz, Lex/el. 2020

A. Szymecka-Wesołowska, Wstęp, Oświadczenia żywieniowe i zdrowotne w oznakowaniu, prezentacji i reklamie żywności. Komentarz, red. A. Szymecka-Wesołowska, Lex/el. 2015

M. Taczanowski, Prawo żywnościowe, Warszawa 2017

Trattato di diritto agrario, Vol. I. Il diritto agrario: circolazione e tutela dei diritti, vol. II, Il diritto agroambientale; vol. III, Il diritto agroalimentare, red. L. Costato, A. Germanò, E. Rook-Basile, Torino 2011

M. Waligórski, Charakter prawny pozwoleń na prowadzenie indywidualnej działalności gospodarczej, RPiES 1988, z. 3

K. Wąsowski, Charakter prawny zaświadczenia, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, red. M. Wierzbowski, A. Wiktorowska, Legalis 2016

P. Wojciechowski, Funkcje odpowiedzialności w prawie żywnościowym, M. Korzycka, P. Wojciechowski, System prawa żywnościowego, Warszawa 2017

P. Wojciechowski, Model odpowiedzialności administracyjnej w prawie żywnościowym, Warszawa 2016

P. Wojciechowski, Odmienność prawa krajowego w używaniu nazw „podmiot działający na rynku spożywczym” i „zakład”, M. Korzycka, P. Wojciechowski, System prawa żywnościowego, Warszawa 2017

P. Wojciechowski, Odpowiedzialność w prawie żywnościowym, M. Korzycka, P. Wojciechowski, System prawa żywnościowego, Warszawa 2017

P. Wojciechowski, Podstawy traktatowe unijnych regulacji z zakresu prawa żywnościowego, M. Korzycka, P. Wojciechowski, System prawa żywnościowego, Warszawa 2017

P. Wojciechowski, Podstawy traktatowe unijnych regulacji z zakresu prawa żywnościowego, M. Korzycka, P. Wojciechowski, System prawa żywnościowego, Warszawa 2017

P. Wojciechowski, Prywatne prawo żywnościowe, M. Korzycka, P. Wojciechowski, System prawa żywnościowego, Warszawa 2017

P. Wojciechowski, Regulacje związane z analizą ryzyka oraz kontrolą i monitoringiem w łańcuchu żywnościowym, M. Korzycka, P. Wojciechowski, System prawa żywnościowego, Warszawa 2017

P. Wojciechowski, Wspólnotowy model urzędowej kontroli żywności, Warszawa 2008

P. Wojciechowski, Zasady ogólne unijnego prawa żywnościowego, M. Korzycka, P. Wojciechowski, System prawa żywnościowego, Warszawa 2017

I. Wrześniewska-Wal, Żywność genetycznie modyfikowana. Aspekty prawne, Warszawa 2008

E. Vivaldi, Dall’alimentazione alla sicurezza alimentare. Il cammino della materia nell’ordinamento interno ed i possibili sviluppi connessi all’approvazione del d.d.l. di riforma costituzionale A.C.2613, RDA 2015, z. 2

Zespół SAEPR, Kryzys rynku rolnego w UE związany z BSE i pryszczycą a szanse polskiego rolnictwa, Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa Sekcja Analiz Ekonomicznych Polityki Rolnej, Warszawa październik 2001

K.M. Ziemski, Indywidualny akt administracyjny jako forma prawna działania administracji, Poznań 2005

J. Zimmermann, Prawo administracyjne, Warszawa 2016

Znakowanie, prezentacja, reklama żywności. Komentarz do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 1169/2011, red. A. Szymecka-Wesołowska, Warszawa 2018

A. Zyska, A. Pawlak, A. Ślęzak, Zalety i wady stosowania substancji dodatkowych do żywności, Technika, Informatyka, Inżynieria Bezpieczeństwa 2018, t. VI

H. Żakowska, Nowe kierunki produkcji opakowań, Przemysł Spożywczy 2012, Nr 2