Problemy pielęgnacyjne pacjentów z chorobą nowotworową i opieka interdyscyplinarna - ebook

AUTORZY

Katarzyna Bandoch

magister filologii angielskiej, licencjat kulturoznawstwa, starszy referent ds. analiz klinicznych w Centrum Onkologii w Bydgoszczy

Elżbieta Bandyszewska

magister dietetyki, dietetyk w Zespole ds. Żywienia Pacjentów w Centrum Onkologii w Bydgoszczy

Paulina Białooka

magister pedagogiki pracy socjalnej, pracownik socjalny w Centrum Onkologii w Bydgoszczy

Beata Borzych

magister pielęgniarstwa, specjalista w dziedzinie pielęgniarstwa chirurgicznego, kierownik opieki medycznej Oddziału Klinicznego Nowotworów Piersi i Chirurgii Rekonstrukcyjnej w Centrum Onkologii w Bydgoszczy

Magdalena Burzych

magister pielęgniarstwa, specjalista w dziedzinie pielęgniarstwa onkologicznego, starszy asystent w dziedzinie pielęgniarstwa w Poliklinice w Centrum Onkologii w Bydgoszczy

Barbara Cichocka

magister pielęgniarstwa, specjalista w dziedzinie pielęgniarstwa onkologicznego, kierownik opieki medycznej Oddziału Klinicznego Brachyterapii w Centrum Onkologii w Bydgoszczy

Sylwia Dahms

doktor nauk o zdrowiu, specjalista w dziedzinie pielęgniarstwa onkologicznego, kierownik opieki medycznej Oddziału Klinicznego Radioterapii w Centrum Onkologii w Bydgoszczy

Ilona Dymek

magister fizjoterapii, starszy asystent w Zakładzie Rehabilitacji w Centrum Onkologii w Bydgoszczy

Renata Jakobi

magister pielęgniarstwa, magister pedagogiki, specjalista w dziedzinie pielęgniarstwa epidemiologicznego, specjalista ds. epidemiologii w Centrum Onkologii w Bydgoszczy

Barbara Jakobi-Banaś

magister pielęgniarstwa, specjalista w dziedzinie pielęgniarstwa onkologicznego, starszy asystent w dziedzinie pielęgniarstwa w Zakładzie Radioterapii w Centrum Onkologii w Bydgoszczy

Zofia Jędrusik

magister pielęgniarstwa, konsultant wojewódzki w dziedzinie pielęgniarstwa onkologicznego, specjalista w dziedzinie pielęgniarstwa onkologicznego, kierownik opieki medycznej Ambulatorium Chemioterapii w Centrum Onkologii w Bydgoszczy

Joanna Jędrzejczyk

magister pielęgniarstwa, specjalista w dziedzinie pielęgniarstwa anestezjologicznego i intensywnej opieki, pielęgniarka koordynująca Działu Anestezjologii i Intensywnej Terapii w Centrum Onkologii w Bydgoszczy

Bożena Kawiecka-Dziembowska

psycholog, doktor nauk medycznych, specjalista psychologii klinicznej, koordynator Zakładu Psychologii Klinicznej w Centrum Onkologii w Bydgoszczy

Beata Kaźmierczak

magister pedagogiki, licencjat pielęgniarstwa, specjalista w dziedzinie pielęgniarstwa onkologicznego, zastępca kierownika opieki medycznej Oddziału Klinicznego Onkologii w Centrum Onkologii w Bydgoszczy

Kornelia Kędziora-Kornatowska

profesor doktor habilitowany nauk medycznych, prorektor ds. Collegium Medicum UMK w Toruniu, specjalista z zakresu chorób wewnętrznych I i II stopnia oraz geriatrii, Katedra Geriatrii Collegium Medicum w Bydgoszczy, UMK w Toruniu

Agnieszka Koper

doktor nauk medycznych, specjalista onkologii klinicznej, adiunkt w Katedrze Onkologii CM UMK w Toruniu

Anna Koper

doktor nauk medycznych, profesor Wyższej Szkoły Gospodarki w Bydgoszczy, specjalista w dziedzinie pielęgniarstwa onkologicznego, dyrektor ds. pielęgniarstwa Centrum Onkologii w Bydgoszczy

Krzysztof Jan Koper

doktor habilitowany nauk medycznych, profesor UMK, specjalista onkologii klinicznej, kierownik Zakładu Onkologii Klinicznej i Pielęgniarstwa Onkologicznego CM UMK w Toruniu

Marta Korecińska

magister pielęgniarstwa, specjalista w dziedzinie pielęgniarstwa chirurgicznego, pielęgniarka koordynująca Oddziału Klinicznego Chirurgii Onkologicznej w Centrum Onkologii w Bydgoszczy

Ewa Madajewska

magister pielęgniarstwa, kierownik opieki medycznej Oddziału Klinicznego Nowotworów

Płuc i Klatki Piersiowej w Centrum Onkologii w Bydgoszczy

Renata Matyjasek

magister pielęgniarstwa, specjalista w dziedzinie pielęgniarstwa onkologicznego, kierownik opieki medycznej Polikliniki Centrum Onkologii w Bydgoszczy

Mariola Maślińska

położna, magister pielęgniarstwa, specjalista w dziedzinie pielęgniarstwa onkologicznego, pielęgniarka koordynująca Oddziału Klinicznego Ginekologii Onkologicznej w Centrum Onkologii w Bydgoszczy

Aleksandra Mazur

doktor nauk o zdrowiu, specjalista w dziedzinie pielęgniarstwa onkologicznego, kierownik opieki medycznej Oddziału Klinicznego Ginekologii Onkologicznej

Paweł Molus

lekarz stomatolog, praktyka prywatna, 100Matologia w Bydgoszczy

Marta Muszalik

doktor habilitowany, profesor UMK, Katedra Geriatrii Collegium Medicum w Bydgoszczy, UMK w Toruniu

Mariola Muzyczuk

magister pedagogiki, specjalista w dziedzinie pielęgniarstwa operacyjnego, kierownik opieki medycznej Działu Sal Operacyjnych w Centrum Onkologii w Bydgoszczy

Dorota Nadolska

magister pielęgniarstwa, specjalista w dziedzinie pielęgniarstwa onkologicznego, pielęgniarka koordynująca Oddziału Klinicznego Chirurgii Onkologicznej w Centrum Onkologii w Bydgoszczy

Bernadeta Rutkowska

magister pielęgniarstwa, specjalista w dziedzinie pielęgniarstwa chirurgicznego, kierownik opieki medycznej Oddziału Klinicznego Chirurgii Onkologicznej w Centrum Onkologii w Bydgoszczy

Janina Schabowska

magister pedagogiki, pielęgniarka oddziałowa Kliniki Hematologii Szpitala Uniwersyteckiego Nr 2 w Bydgoszczy

Anna Sędłak

magister pielęgniarstwa, specjalistka w dziedzinie pielęgniarstwa onkologicznego, pielęgniarka koordynująca Oddziału Klinicznego Nowotworów Płuc i Klatki Piersiowej w Centrum Onkologii w Bydgoszczy

Edyta Szortyka

magister pielęgniarstwa, specjalista w dziedzinie pielęgniarstwa chirurgicznego, kierownik opieki medycznej Oddziału Klinicznego Urologii Onkologicznej w Centrum Onkologii w Bydgoszczy

Robert Ślusarz

magister pielęgniarstwa, doktor habilitowany, profesor UMK, specjalista pielęgniarstwa neurologicznego, kierownik Zakładu Pielęgniarstwa Neurologicznego i Neurochirurgicznego Collegium Medicum w Bydgoszczy, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

Małgorzata Trzcińska

magister pielęgniarstwa, specjalista w dziedzinie pielęgniarstwa onkologicznego, pielęgniarka koordynująca Zakładu Radioterapii w Centrum Onkologii w Bydgoszczy

Katarzyna Walkowiak

licencjat pielęgniarstwa, magister pedagogiki, specjalista w dziedzinie pielęgniarstwa anestezjologicznego i intensywnej opieki, kierownik opieki medycznej Działu Anestezjologii i Intensywnej Terapii w Centrum Onkologii w Bydgoszczy

Maria Jolanta Wełna

magister pielęgniarstwa, specjalista w dziedzinie pielęgniarstwa onkologicznego, kierownik opieki medycznej Oddziału Klinicznego Onkologii w Centrum Onkologii w Bydgoszczy

Sławomir Wileński

magister farmacji, specjalista farmacji szpitalnej, specjalista farmacji klinicznej, kierownik Pracowni Cytostatycznej w Aptece w Centrum Onkologii w BydgoszczyWSTĘP

Współczesne pielęgniarstwo onkologiczne stawia przed personelem pielęgniarskim wyzwania związane z koniecznością wdrożenia profesjonalnej, zindywidualizowanej opieki nad pacjentem. Działania te powinny być spójne i przeprowadzane zgodnie z ustalonym procesem pielęgnowania oraz protokołem diagnostycznym i stosowanymi metodami terapeutycznymi.

Pielęgniarki po dokonaniu oceny biologicznego, psychicznego i społecznego stanu pacjenta określają, jakie problemy pielęgnacyjne u niego występują, i stawiają diagnozę pielęgniarską. Na tej podstawie opracowują plan działania, który realizują adekwatnie do zidentyfikowanego zapotrzebowania na opiekę. Podczas realizacji planu poddają systematycznej ocenie stan pacjenta, zestawiając go z oczekiwanymi efektami procesu pielęgnowania.

Celem niniejszej publikacji jest przedstawienie wytycznych dotyczących profesjonalnej opieki pielęgniarskiej nad pacjentem z rozpoznaną chorobą nowotworową. W poszczególnych rozdziałach omówiono przykładowe problemy pielęgnacyjne/diagnozy pielęgniarskie dotyczące pacjentów onkologicznych leczonych systemowo, chirurgicznie oraz za pomocą promieni jonizujących. Książka może być źródłem wiedzy na temat optymalnych rozwiązań z zakresu pielęgnacji i edukacji chorych na poszczególnych etapach choroby nowotworowej. Zakres tematyczny podręcznika jest szeroki, ale przedstawiony w sposób możliwie zrozumiały i przystępny. Czytelnik może w nim znaleźć wszystkie najpotrzebniejsze informacje na temat działań podejmowanych w przypadku konkretnych problemów pielęgnacyjnych/diagnoz pielęgniarskich.

Książka, przeznaczona przede wszystkim dla pielęgniarek pracujących na oddziałach onkologicznych oraz w ambulatoryjnej opiece onkologicznej, została opracowana we współpracy ze specjalistami z zakresu pielęgniarstwa onkologicznego, chirurgicznego, operacyjnego, anestezjologicznego i epidemiologicznego, a także przy współudziale lekarzy, farmaceuty, rehabilitanta, psychologa klinicznego, dietetyka i pracownika socjalnego.

W pierwszej części podręcznika, zatytułowanej „Problemy pielęgnacyjne pacjentów z chorobą nowotworową”, zostały przedstawione przykładowe problemy pielęgnacyjne/diagnozy pielęgniarskie dotyczące dorosłych chorych hospitalizowanych na oddziałach: onkologii klinicznej, radioterapii, chirurgii onkologicznej, hematologii, urologii onkologicznej, chorób piersi, ginekologii onkologicznej, intensywnej terapii, nowotworów płuc i klatki piersiowej oraz geriatrii. Natomiast część druga, zatytułowana „Opieka interdyscyplinarna”, dotyczy istotnych z punktu widzenia procesu pielęgnowania aspektów farmakoterapii. Znajomość aktualnych zagadnień, takich jak: suplementy diety, odrębności farmakoterapii u pacjentów z chorobami nowotworowymi w starszym wieku, bezpieczeństwo farmakoterapii w przypadku dzielenia leków doustnych, interakcje lekowe i działania niepożądane leczenia przeciwnowotworowego, jest podstawą prawidłowego realizowania zleceń lekarskich podczas stosowania terapii onkologicznych, szczególnie w przypadku leczenia systemowego.

W rozdziale „Żywienie pacjentów onkologicznych” poruszono kwestie związane z odżywianiem pacjentów w trakcie i po terapii onkologicznej, w tym problematykę błędów żywieniowych oraz zagadnienie wyniszczenia nowotworowego. Wskazano na istotną w tym kontekście rolę współpracy personelu medycznego z dietetykiem szpitalnym. Przybliżono zagadnienia związane z pielęgniarstwem operacyjnym w onkologii. Zakres pomocy udzielanej przez pracownika socjalnego, ze szczególnym uwzględnieniem doradztwa pacjentom znajdującym się w trudnej sytuacji społecznej, jest tematem rozdziału „Pracownik socjalny w opiece nad pacjentem onkologicznym”. Ze względu na istotne znaczenie opieki psychologicznej w tej części podręcznika omówiono rolę i zadania psychologa klinicznego. Przybliżone zostały również zagadnienia dotyczące epidemiologii i wielu zagrożeń z tym związanych. Na uwagę zasługuje ponadto rozdział poświęcony opiece stomatologicznej w trakcie i po zakończeniu terapii onkologicznej.

Odrębnym elementem pracy pielęgniarskiej jest jej dokumentowanie w karcie indywidualnej opieki pielęgniarskiej. Właściwie dokumentowany proces pielęgnowania stanowi źródło cennych informacji nie tylko o stanie pacjenta, lecz także o podejmowanych działaniach i uzyskanych efektach opieki pielęgniarskiej. W książce zwrócono również uwagę na edukacyjną rolę pielęgniarki wobec chorego i jego rodziny.

Niniejsza publikacja dzięki zawartym w niej informacjom może zainteresować przedstawicieli wielu zawodów medycznych. Mamy nadzieję, że dotrze ona do szerokiego grona odbiorców zarówno wśród pracującego personelu ochrony zdrowia, jak i studentów kierunków medycznych.

Dr n. med. Anna Koper, prof. WSG

Dr hab. n. med. Krzysztof Jan Koper, prof. UMK1. Proces pielęgnowania w opiece onkologicznej
Anna Koper

Opieka pielęgniarska nad pacjentem ma wymiar wieloaspektowy i jest procesem ciągłym, złożonym, wieloetapowym oraz uniwersalnym. Współczesna pielęgniarka onkologiczna to aktywny przedstawiciel zespołu terapeutycznego, zachowujący jednocześnie autonomię w swoich działaniach. Rolę zawodową realizuje na podstawie modelu opieki zorientowanego na pacjenta, czyli procesu pielęgnowania, przez pełnienie funkcji opiekuńczej, wychowawczej, promującej zdrowie, profilaktycznej, terapeutycznej i rehabilitacyjnej. Opieka pielęgniarska cechuje się holistycznym podejściem do pacjenta jako osoby samodzielnej i samostanowiącej o sobie, która w procesie pielęgnowania staje się partnerem pielęgniarki w planowaniu opieki. Rolą pielęgniarki jest profesjonalne wspieranie pacjenta w czynnościach, które przyspieszą proces jego zdrowienia oraz wpłyną na jakość funkcjonowania w sytuacji zmienionej w związku z wystąpieniem choroby nowotworowej.

Koncepcja procesu pielęgnowania zmieniała się na przestrzeni lat. Początkowo pielęgnowanie było ujmowane jako aktywne współdziałanie między pielęgniarką a chorym, a następnie jako proces międzyludzki o znaczeniu wychowawczym i leczniczym. W dalszej kolejności proces pielęgnowania został zdefiniowany jako pomoc człowiekowi w zaspokajaniu podstawowych potrzeb zdrowotnych i biopsychospołecznych. Od początku zwracano uwagę na konieczność dostrzegania potrzeb podopiecznego i podejmowania działań opartych na indywidualnym planie opieki. Określenie „plan i proces pielęgnacji” zastępowano stopniowo określeniem „plan i proces pielęgnowania”.

W Polsce diagnoza pielęgniarska została zinterpretowana i opisana przez Zakład Pielęgniarstwa Społecznego Akademii Medycznej w Lublinie, który w 1984 roku zorganizował pierwszą konferencję poświęconą zagadnieniu diagnozy pielęgniarskiej. Autorką definicji diagnozy pielęgniarskiej w Polsce jest prof. dr hab. Zofia Kawczyńska-Butrym, która podczas wspomnianej konferencji przedstawiła różne określenia dotyczące diagnozy, takie jak rozpoznanie i identyfikacja problemów, ujawnienie potrzeb opiekuńczych pacjenta, a także jego możliwości i ograniczeń. Na przestrzeni lat zmieniały się również etapy procesu pielęgnowania . We współczesnych definicjach procesu pielęgnowania można dostrzec odzwierciedlenie faktu, że w znacznym stopniu czerpią one z wcześniejszych doświadczeń pielęgniarstwa i są dostosowane do aktualnych warunków. Podkreślana jest wartość procesu pielęgnowania jako metody pracy pielęgniarek opartej na badaniach naukowych. Tworzone są klasyfikacje diagnoz pielęgniarskich jako dwu- lub trzyczęściowych stwierdzeń opisujących problem zdrowotny i pielęgnacyjny pacjenta .

Pielęgnowanie jest zespołem czynności, które wchodzą w skład procesu pielęgnowania chorych. W Europie obowiązuje czteroetapowy schemat procesu pielęgnowania, obejmujący:

1. Rozpoznanie biopsychospołecznego stanu podmiotu opieki.

2. Ustalenie celowych i planowych działań wynikających z rozpoznania.

3. Realizowanie planu pielęgnowania.

4. Ocenianie uzyskanych wyników pielęgnowania .

Proces pielęgnowania jest propozycją takiej opieki, w której ma zastosowanie rozpoznanie stanu: biologicznego, psychicznego, społecznego, duchowego i kulturowego podmiotu opieki: pacjenta, rodziny i grupy, a także podejmowanie celowych i planowych działań mających przyczynić się do utrzymania lub zmiany dotychczasowego stanu oraz ocenianie uzyskanych wyników . Kluczowym elementem procesu pielęgnowania jest diagnoza, która stanowi podstawowe pojęcie we współczesnym pielęgniarstwie (gr. diagnosis – rozpoznanie, ustalenie, wyróżnienie). Diagnozowanie w pielęgniarstwie polega na systematycznym gromadzeniu danych o człowieku i środowisku oraz analizowaniu tych danych w celu ustalenia stanu osoby lub grupy ludzi pozostających pod opieką pielęgniarki/pielęgniarek. Pojęcie diagnozy i procedur z nią związanych występuje w wielu naukach, a najwcześniej pojawiło się w medycynie. Diagnoza w medycynie to całokształt czynności lub badań, które pozwalają na rozpoznanie określonego problemu medycznego. Diagnoza pielęgniarska skupia się na rozpoznawaniu potrzeb zdrowotnych i problemów pielęgnacyjnych .

Problem pielęgnacyjny to aktualna dolegliwość odczuwana przez pacjenta lub subiektywna trudność, z jaką mierzy się pacjent. Wynika ona z obecnej negatywnej sytuacji pacjenta i z negatywnych cech jego stanu wyrażonych w postaci skarg. To także dolegliwość lub patologiczny objaw obserwowany przez pielęgniarkę, które stanowią podstawę do podejmowania działań zmierzających do likwidowania, minimalizowania i ograniczania objawów oraz ich przyczyn i skutków . Diagnoza pielęgniarska polega na określeniu problemów pielęgnacyjnych, które zostają poddane interwencji pielęgniarskiej. Czynności związane z diagnozowaniem obejmują gromadzenie i analizę danych, ocenę i wnioskowanie oraz formułowanie diagnozy. Aby uzyskać kompletne i rzetelne informacje w celu postawienia diagnozy, należy uwzględnić wszystkie dostępne źródła informacji oraz wszelkie metody i techniki. Źródłami informacji mogą być: pacjenci, rodzina, opiekunowie i inne znaczące osoby, w tym np. pielęgniarka, lekarz i psycholog, a także wyniki pomiarów i badań fizykalnych przeprowadzonych przez pielęgniarkę oraz wyniki i dane zawarte w dokumentach medycznych lub innych, z których pielęgniarka korzysta. Metody i techniki zbierania informacji obejmują m.in.: wywiad, obserwację, rozmowę, ankietę, skale oceny i samooceny, przegląd terenu, analizę dokumentów i informacji oraz badania fizykalne i pomiary.

Wywiad polega na zbieraniu informacji przez świadome, ukierunkowane, celowe i wyjaśniające zadawanie pytań. Podczas przeprowadzania wywiadu wymagane są: komunikatywność, zachowanie zasad intymności i szacunku oraz zapewnienie odpowiednich warunków.

Obserwacja polega na celowym, ukierunkowanym na konkretne cechy zachowania przyglądaniu się osobom i ich otoczeniu. Zgromadzone dane pochodzące z obserwacji w formie notatki można umieścić w dokumentacji pacjenta lub raporcie. Obserwacja jest niekiedy główną metodą gromadzenia danych, zwłaszcza gdy nie ma możliwości przeprowadzenia wywiadu (np. w stanach zagrożenia życia, u chorego nieprzytomnego, głuchoniemego). Dane uzyskane dzięki obserwacji należy także wpisać w karcie bieżącej oceny stanu pacjenta. Analiza dokumentów pozwala na uzyskanie takich danych, jak: wiek, adres i płeć pacjenta, wyniki badań, zalecenia lekarskie oraz informacje o środowisku. Formułowanie diagnozy koncentruje się na bieżącej sytuacji chorego, uwzględniającej jego funkcjonowanie pod względem fizycznym, psychicznym i społecznym. Uwaga pielęgniarki skupia się na występujących zaburzeniach, dolegliwościach i niepokojących objawach lub niekorzystnych wynikach dokonywanych pomiarów. Dobra diagnoza pielęgniarska umożliwia trafną i skuteczną interwencję. Elementy diagnozy pielęgniarskiej stanowią: prognoza, czyli analiza czynników ryzyka na przyszłość, i potencjał, czyli określenie aktualnych możliwości pacjenta . Diagnoza powinna być zrozumiała dla każdej pielęgniarki i wszystkich członków zespołu terapeutycznego. Powinna uwzględniać negatywne i pozytywne aspekty stanu pacjenta. Diagnoza stanu negatywnego (diagnoza negatywna) charakteryzuje zagrożenia dla zdrowia, które wymagają podjęcia czynności zmierzających do ograniczenia, likwidacji i przeciwdziałania powikłaniom oraz nawrotom choroby. Diagnoza stanu pozytywnego (diagnoza pozytywna) odnosi się do pożądanych zasobów pacjenta, czyli cech, które mogą pomóc w jego aktywizowaniu i efektywnej edukacji. Diagnoza pielęgniarska w praktyce ulega ciągłej modyfikacji i dostosowuje się do aktualnego stanu pacjenta .

Według Z. Krawczyńskiej-Butrym diagnoza pielęgniarska to wnioski z danych określające (oceniające) jego stan pod względem zakresu i charakteru wymaganego pielęgnowania wraz z uwzględnieniem genezy i prognozy tego stanu .

Określenie stanu fizycznego odbywa się na podstawie oceny układów: oddechowego, krążenia, pokarmowego, moczowo-płciowego, mięśniowo-szkieletowego i nerwowego oraz oceny narządów zmysłów i stanu skóry. W chorobach nowotworowych istotnym elementem podlegającym obserwacji jest ból, będący objawem subiektywnym i bardzo ważnym w ocenie stanu pacjenta. Zwraca się szczególną uwagę na: charakter, umiejscowienie i promieniowanie bólu oraz okoliczności towarzyszące.

Stan psychiczny chorego określa się na podstawie zgromadzonych na ten temat informacji, biorąc pod uwagę m.in.: postrzeganie własnej choroby przez pacjenta, sposób reagowania na chorobę, pomniejszanie lub wyolbrzymianie objawów, reakcje emocjonalne (strach, przygnębienie) oraz sposób zmagania się z chorobą (walka, rezygnacja, przeciwstawienie).

Stan społeczny chorego określa się na podstawie zgromadzonych na ten temat informacji, biorąc pod uwagę m.in.: dziedziczne występowanie chorób, wiek pacjenta, jego płeć, higienę osobistą i otoczenia, warunki materialne, warunki bytowe, charakter i warunki wykonywanej pracy zawodowej oraz nałogi.

Wykonanie pomiarów dotyczy: ciepłoty ciała, tętna, oddechu, ciśnienia tętniczego krwi i masy ciała.

Podczas analizy dokumentacji poza wynikami wykonanych pomiarów uwzględnia się wyniki badań, których znajomość ma znaczący wpływ na określenie stanu pacjenta przez pielęgniarkę. Należą do nich: morfologia krwi, OB, badania mikrobiologiczne, serologiczne, RTG klatki piersiowej i inne badania obrazowe, których wyniki skłaniają do wzmożonej obserwacji pacjenta.

Formułowanie diagnozy pielęgniarskiej odbywa się na podstawie oceny stanu biopsychospołecznego pacjenta. Stan pacjenta w chorobach nowotworowych stanowi podstawę do wyłonienia problemów pielęgnacyjnych oraz uzasadnienie celu i planu opieki. Określone problemy pielęgnacyjne zostają poddane interwencjom pielęgniarskim. Podczas formułowania diagnozy pielęgniarskiej należy rozpoznać reakcje pacjenta na problem zdrowotny, unikając powielenia diagnozy medycznej, oraz dążyć do rozpoznania czynników etiologicznych problemu, które mogą zostać zmienione przez interwencje pielęgniarskie .

Diagnoza pielęgniarska jest podstawą do planowania opieki pielęgniarskiej i działania pielęgniarskiego. Dobra diagnoza pielęgniarska umożliwia trafną i skuteczną interwencję, dlatego powinna być standardem praktyki pielęgniarskiej .

Kiedy już zostają wyłonione problemy pielęgnacyjne/ustalona diagnoza pielęgniarska, należy przystąpić do następnego etapu procesu pielęgnowania, tj. planowania opieki pielęgniarskiej. Planowanie, czyli ustalanie celu opieki, polega na dobieraniu osób, działań i sprzętu do realizacji zadań. Pielęgniarka decyduje o tym, co i w jaki sposób powinno być zrobione dla pacjenta, przez pacjenta lub przy pacjencie, aby można było osiągnąć stan uznany za optymalny. Stan ten zostaje wyrażony w postaci celu opieki pielęgniarskiej dla indywidualnego pacjenta. Określony cel staje się zadaniem do wykonania.

Realizowanie wymaga od pielęgniarki gotowości do wykonania planu pielęgnowania, a od pacjenta gotowości do współpracy w tym zakresie. Realizacja polega na zastosowaniu w praktyce ustalonego wcześniej planu, według którego pielęgniarka wykonuje działania opiekuńcze, lecznicze i psychopedagogiczne na rzecz pacjenta. Zaplanowane działania/zadania, które nie zostały wykonane, muszą być odnotowane w dokumentacji medycznej pacjenta z podaniem uzasadnienia braku ich realizacji.

Ocenianie to etap, w którym dochodzi do sformułowania oceny. Stanowi wynik porównania stanu rozpoznanego w pierwszym etapie ze stanem uzyskanym dzięki podjęciu celowych i planowych działań. Dokonany wpis w dokumentacji jest autoryzowany przez pielęgniarkę/położną zgodnie z wymogami prawa, tj. rozporządzeniem Ministra Zdrowia w sprawie rodzajów, zakresu i wzorów dokumentacji medycznej oraz sposobu jej przetwarzania, i wymaga również: oznaczenia osoby udzielającej świadczeń zdrowotnych oraz osoby kierującej na badanie diagnostyczne, konsultację lub leczenie, tj. podania jej imienia, nazwiska, tytułu zawodowego i numeru prawa wykonywania zawodu wraz z podpisem.

Integralnym elementem procesu pielęgnowania jest dokumentacja pielęgniarska, czyli karta indywidualnej pielęgnacji chorego, która umożliwia ujednolicenie form zapisu podstawowych informacji dotyczących procesu pielęgnowania. Dokumentacja ułatwia systematyczne gromadzenie danych o pacjencie i ich aktualizowanie, a także pozwala ustalić cele i plan działania, sprawnie realizować zadania i dokonywać bieżącej oceny oraz weryfikacji podjętych działań. Zapewnia indywidualną i ciągłą opiekę nad pacjentem oraz gwarantuje kontynuację opieki pielęgniarskiej . Opiekę pielęgniarską nad pacjentem podczas hospitalizacji sprawuje kilkuosobowy, zmieniający się zespół pielęgniarek. Dlatego pielęgniarka, sprawując opiekę nad pacjentem na danym dyżurze, powinna kontynuować proces gromadzenia informacji, a także weryfikować i aktualizować dokumentację pielęgniarską na podstawie oceny stanu obecnego i przewidywanego. Jeżeli nie ma właściwego modelu dokumentowania, trudniej jest pielęgniarce osiągać pożądaną jakość opieki pielęgniarskiej.

Piśmiennictwo

1. Butrym Z., Górajek-Jóźwik J., Kahlan J.: Diagnoza pielęgniarska. Centrum Metodyczne Doskonalenia Nauczycieli Średniego Szkolnictwa Medycznego, Warszawa 1990.

2. Górajek-Jóźwik J.: Podstawy i założenia zindywidualizowanego pielęgnowania. Pielęgniarstwo (red. K. Zahradniczek). Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2006: 140–177.

3. Górajek-Jóźwik J.: Wprowadzenie do filozofii pielęgniarstwa. Filozofia i teorie pielęgniarstwa (red. J. Górajek-Jóźwik). Czelej, Lublin 2007: 21–23.

4. Górajek-Jóźwik J.: Proces pielęgnowania. Pielęgniarstwo rodzinne (red. Z. Kawczyńska-Butrym). Centrum Edukacji Medycznej, Warszawa 1997: 57–80.

5. Górajek-Jóźwik J.: Proces pielęgnowania (materiały dla nauczycieli). Centrum Metodyczne Doskonalenia Nauczycieli Średniego Szkolnictwa Medycznego, Warszawa 1993: 36–56.

6. Górajek-Jóźwik J. (red.): Wprowadzenie do diagnozy pielęgniarskiej. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2016: 7–67.

7. Gulanick M., Myers J.L.: Nursing care plans. Nursing diagnosis and intervention. Mosby Elsevier 2007: 544–648.

8. Koper A.: Wymierne korzyści zastosowania standardu. Magazyn Pielęgniarki i Położnej. 2006: 4: 32–33.

9. Koper A.: Rozwój pielęgniarstwa w Centrum Onkologii w Bydgoszczy w latach 2000–2006. Biuletyn Informacyjny Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych w Bydgoszczy. 2006 : 3, 4.

10. Kózka M., Płaszewska-Żywko L.: Założenia procesu pielęgnowania. Diagnozy i interwencje pielęgniarskie (red. M. Kózka, L. Płaszewska-Żywko). Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010.

11. Kózka M., Płaszewska-Żywko L. (red.): Modele opieki nad chorym dorosłym. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2008.

12. Łuczyk M. (red.): Standardy i procedury w pielęgniarstwie onkologicznym. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2014.

13. Poznańska S., Płaszewska-Żywko L.: Wybrane modele pielęgniarstwa. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2001: 11–200.

14. Tucker S. M., Canobbio M.M., Paquette E.V.: Patient care standards. Collaborative planning and nursing interventions. Mosby. 2000: 513– 559.

15. Walewska E. i wsp.: Rozwój koncepcji procesu pielęgnowania – przegląd artykułów Stefanii Poznańskiej publikowanych na łamach „Pielęgniarki i Położnej”. Problemy Pielęgniarstwa. 2012; 20(4): 546–552.