Problemy pielęgniarstwa geriatrycznego - ebook

WYKAZ AUTORÓW

Dr n. med. Anna Baranowska
Zakład Zintegrowanej Opieki Medycznej, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku

Dr hab. n. o zdr. Ewa Borowiak, prof. UM w Łodzi
Katedra Nauczania Pielęgniarstwa, Zakład Nauczania Pielęgniarstwa, Uniwersytet Medyczny w Łodzi

Dr hab. n. o zdr. Mateusz Cybulski
Zakład Zintegrowanej Opieki Medycznej, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku

Dr hab. n. o zdr. Halina Doroszkiewicz
Klinika Geriatrii, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku

Mgr piel. Paulina Kasperska
Klinika Geriatrii, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu,
Collegium Medicum w Bydgoszczy, Uniwersyteckie Centrum Kliniczne, Szpital Uniwersytecki nr 1 im. Antoniego Jurasza w Bydgoszczy

Dr n. med. Katarzyna Łagoda
Zakład Medycyny Klinicznej, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku;
Klinika Chorób Wewnętrznych i Metabolicznych, Uniwersytecki Szpital Kliniczny w Białymstoku

Dr hab. n. o zdr. Cecylia R. Łukaszuk
Zakład Zintegrowanej Opieki Medycznej, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku

Dr n. o zdr., mgr piel. Alicja Marzec
Katedra Podstaw Umiejętności Klinicznych i Kształcenia Podyplomowego Pielęgniarek i Położnych, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Collegium Medicum w Bydgoszczy

Mgr pedagogiki specjalnej, mgr filozofii, wykładowca i tłumacz j. migowego Małgorzata Mistrzak
Oddział Pielęgniarstwa i Położnictwa, Uniwersytet Medyczny w Łodzi

Dr hab. n. o zdr. Marta Muszalik, prof. UMK
Katedra Geriatrii, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Collegium Medicum w Bydgoszczy

Dr n. med. Grażyna Puto
Zakład Pielęgniarstwa Klinicznego, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum

Dr hab. n. o zdr. Matylda Sierakowska
Zakład Zintegrowanej Opieki Medycznej, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku

Mgr piel. Natalia Skierkowska
Klinika Geriatrii Collegium Medicum w Bydgoszczy,
Uniwersyteckie Centrum Kliniczne, Szpital Uniwersytecki nr 1 im. Antoniego Jurasza w Bydgoszczy

Dr n. med. Katarzyna Krystyna Snarska
Zakład Medycyny Klinicznej, Uniwersytet Medyczny w BiałymstokuPrzedmowa

Przedmowa

„Problemy pielęgniarstwa geriatrycznego” to książka przedstawiająca istotne zagadnienia z zakresu specjalistycznego pielęgnowania osób starszych. Podręcznik zawiera aktualną wiedzę z zakresu wybranych aspektów i odrębności przebiegu schorzeń, leczenia i postępowania pielęgniarskiego oraz uwzględnia postępy w opiece nad osobami starszymi.

Nadrzędnym celem publikacji jest uzupełnienie i poszerzenie wiedzy studentów nauk o zdrowiu i nauk medycznych z zakresu profesjonalnego postępowania w pielęgnacji osób w starszym wieku w zdrowiu i chorobie.

Aby spełnić oczekiwania Czytelników, redaktor naukowy zaprosił do współpracy w tworzeniu książki przede wszystkim nauczycieli akademickich pielęgniarstwa ze znaczących ośrodków akademickich w Polsce. Redaktor wszystkim współautorom bardzo dziękuje za współpracę, a za wszelkie krytyczne uwagi będzie Czytelnikom bardzo wdzięczny.

Autorzy dołożyli wszelkich starań, aby wiedza zawarta w podręczniku była na jak najwyższym poziomie, tj. aktualna i praktyczna oraz przedstawiona w dostępny sposób, co pozwoli łatwiej zrozumieć trudne zagadnienia związane z leczeniem, opieką i pielęgnacją osób w najstarszej grupie wiekowej. Niemniej zdajemy sobie sprawę z dynamiki rozwoju nauki i badań w tym zakresie. Wiedza zawarta w książce może być wykorzystana nie tylko przez profesjonalistów w dziedzinie geriatrii, lecz także w innych dziedzinach, wszędzie tam, gdzie jest pacjent 60–65+.

Książka składa się z dwóch komplementarnych części. Część I – zawiera opis wybranych aspektów i odrębności przebiegu przykładowych schorzeń, leczenia i postępowania pielęgniarskiego u pacjentów w starszym wieku. Treści dotyczą najczęstszych schorzeń kardiologicznych, z zakresu układu oddechowego, ruchu, pokarmowego, schorzeń psychicznych i neurologicznych oraz skóry. Charakteryzuje zaburzenia snu i inne dolegliwości wieku starszego. Autorzy przedstawili również wybrane procedury w pielęgniarstwie geriatrycznym, projekty standardu/modelu opieki nad pacjentem w starszym wieku na oddziale geriatrycznym oraz w środowisku zamieszkania. To niezwykle cenne z uwagi na brak podobnych opracowań. W II części zaprezentowano aspekty nowoczesnego podejścia do opieki geriatrycznej w zakresie wybranych zagadnień z promocji zdrowia i programów dla osób starszych oraz zastosowania nowoczesnych rozwiązań technologicznych.

Autorzy mają nadzieję, że opisane w książce rozdziały tematyczne są istotne do nabycia przez Czytelników umiejętności intelektualnych oraz praktycznych. Każdy rozdział jest poprzedzony celami, które Czytelnik osiągnie po zapoznaniu się z odpowiednimi treściami, wykonaniu zadań oraz poszerzeniu wiedzy o literaturę przedmiotową. Jesteśmy przekonani, że opanowanie wiedzy zawartej w opracowaniu jest niezbędne do profesjonalnego sprawowania opieki nad pacjentami w wieku późnej dorosłości.

Treści przedstawiają holistyczne podejście do opieki w zdrowiu i w chorobie. Uzupełnieniem rozdziałów są przykładowe plany opieki oparte na standaryzowanej skali (nie) zależności Care Dependency Scale (CDS) na bazie opisu przypadków najczęściej występujących w geriatrii.

Dynamiczny rozwój nauk medycznych i nauk o zdrowiu stwarza możliwości indywidualnego rozwoju w każdym zawodzie medycznym, stąd mamy nadzieję na zastosowanie tej wiedzy także w kształceniu podyplomowym. Gorąco wierzymy, że książka uzupełni istniejące aktualnie pozycje w piśmiennictwie polskojęzycznym.

PZWL Wydawnictwu Lekarskiemu serdecznie dziękujemy za podjęcie trudu wydania książki, udzielone cenne rady, cierpliwość i wyrozumiałość.

W imieniu całego zespołu

Redaktor naukowy

Dr hab. n. o zdr. Marta Muszalik, prof. UMKPielęgnowanie osób w starszym wieku to nawiązanie indywidualnej i profesjonalnej relacji, asystowanie w ocenie wszystkich sfer życia poprzez umiejscowienie na osi continuum aktywności życiowych, określenie poziomu (nie)zależności od opieki w realizacji wszystkich potrzeb bio-psycho-społecznych. To ocena problemów zdrowotnych, utraconych funkcji i odkrywanie nowych możliwości zastąpienia ich oraz zasobów i możliwości w samoopiece. To również indywidualne wsparcie w rozwiązywaniu problemów pielęgnacyjnych i/lub wspomaganie w rozwoju osobistych nowych umiejętności.

Marta MuszalikWykaz skrótów

Wykaz skrótów

0,9% NaCl – roztwór chlorku sodu

O₂ – tlen

AAMI – skojarzone z wiekiem osłabienie pamięci

ACEI – (Angiotensin-Converting-Enzyme Inhibitors) – inhibitory konwertazy angiotensyny

ADL – (Activities of Daily Living) – skala oceny podstawowych czynności życia codziennego

AMD – (Age-related Macular Degeneration) – zwyrodnienie plamki żółtej

AMTS – (Abbreviated Mental Test Score) – skrócony test sprawności umysłowej

AOS – Ambulatoryjna Opieka Specjalistyczna

AOT – technika „obserwowania ruchu”

ASA – American Stroke Association

ASOS – Rządowy Program na rzecz Aktywności Społecznej Osób Starszych na lata 2014–2020

BMI – (Body Mass Index) – indeks masy ciała

BP – nadciśnienie tętnicze

CCS – czterostopniowa skala zaawansowania dławicy piersiowej opracowana przez Canadian Cardiovascular Society

CDS – (Care Dependence Scale) – skala zależności od opieki

CGNA – Canadian Gerontological Nursing Assotiation

CIT – Constraint Induced Movement Therapy

COG – (Comprehensive Geriatric Assesment) – Całościowa Ocena Geriatryczna

CPAP – Continuous Positive Airway Pressure

CPSS – Cincinnati Prehospital Stroke Scale

CS – (Complete Stroke) – udar dokonany

CSAS – (Central Sleep Apnea Syndrome) – ośrodkowy bezdech senny

CUS – Centrum Usług Społecznych

DBP – rozkurczowe ciśnienie tętnicze krwi

DDP – dom dziennego pobytu

DPS – dom pomocy społecznej

eGFR – współczynnik filtracji kłębuszkowej nerek

EBNP – Evidence Base Nursing Practice

ECHO – badanie echokardiograficzne

EDM – elektroniczna dokumentacja medyczna

EDTA – kwas edetynowy

EIPAHA – European Innovation Partnership on Active and Healthy Ageing

EIP-AHA – Europejskie Partnerstwo na Rzecz Innowacji Sprzyjającej Aktywnemu Starzeniu się w Dobrym Zdrowiu

EIT – (European Institute of Innovation & Technology) – Europejski Instytut Innowacji i Technologii

EKG – elektrokardiografia

EPUAP – (European Pressure Ulcer Advisory Panel) – klasyfikacja ran odleżynowych wg europejskiej grupy ekspertów

FAST – kolejne nazwy objawów w udarze mózgu, F (Face dropping) – asymetria twarzy, A (Arm weakness) – osłabienie kończyny, S (Speech difficulty) – zaburzenia mowy, T (Time to call 999) – telefon ratunkowy 999

FIM – Functional Independence Measure

GABA – kwas gamma-aminomasłowy (GABAa GABAb)

GDS – (Geriatric Depression Scale) – Geriatryczna Skala Depresji

GERD – choroba refluksowa przełyku

GUS – Główny Urząd Statystyczny

HHV-3 – (Human herpesvirus-3) – ludzki herpeswirus typu 3

HIV – (human immunodeficiency virus) – ludzki wirus niedoboru odporności

I-ADL – (Instrumental Activity of Daily Living) – skala oceny instrumentalnych czynności życia codziennego

ICN – (International Council of Nursing) – Międzynarodowa Rada Pielęgniarek

ICT – Information and Communication Technologies

IGERO – Grupa Ekspertów Rozpoznawania i Leczenia Otępień

INR – Znormalizowany Czas Protrombinowy

IPP – inhibitory pompy protonowej

IT – technologie komputerowe

KEiR – Koła Emerytów i Rencistów

LAPSS – Los Angeles Prehospital Stroke Screen

MCI – łagodne zaburzenia poznawcze

MI – metoda „wyobrażania ruchu”

mm Hg – milimetry słupa rtęci

MMSE – Mini-Mental State Examination

MNA – (Mini Nutritional Assessment) – kwestionariusz oceny stopnia odżywienia

MoOCA – Montreal Cognitive Assessment

NaCl – chlorek sodu

NDT – Neuro Developmental Treatment

NFZ – Narodowy Fundusz Zdrowia

NGO – (Non-Goverment Organization) – organizacje pozarządowe

NLPZ – niesterydowe leki przeciwzapalne

NMSC – (non-melanoma skin cancer) – nieczerniakowe nowotwory skóry

NPZ – Narodowy Program Zdrowia

NREM – (non-rapid eye movement) – sen wolnofalowy

NS – niewydolność serca

NSTE – ACS – (No ST Elevation Acute Coronary Syndrome) – ostry zespół wieńcowy bez uniesienia odcinka ST

NT – nadciśnienie tętnicze

NUDS – Northwestern University Disability Scale

NYHA – (New York Heart Association) – czterostopniowa skala pozwalająca na klasyfikację nasilenia ciężkości symptomów niewydolności serca, opracowana przez Nowojorskie Towarzystwo Kardiologiczne

ONZ – (United Nations) – Organizacja Narodów Zjednoczonych

OSAS – (Obstructive Sleep Apnea Syndrome) – obturacyjne bezdechy senne

OUN – Ośrodkowy Układ Nerwowy

PA – przednio-boczna projekcja

P-ADL – Personal Activity of Daily Living

PERSSILAA – Personalized Supported ICT Support Service for Independent Living and Active Aging

PKE – Platform for Knowledge Exchange

PNF – Prioprioceptive Neuromuscular Facilitation

POChP – przewlekła obturacyjna choroba płuc

POMA – Performance Oriented Mobility Assessment

POZ – Podstawowa Opieka Zdrowotna

PS – (Progressive Stroke) – udar postępujący

Receptor NMDA – receptor N-metylo-D-asparaginowy

REM – (rapid eye movement) – sen z szybkimi ruchami gałek ocznych

RIND – (Reversible Ischemic Neurological Deficit) – udar ustępujący

RR – symbol używany dla oznaczenia ciśnienia tętniczego metodą Riva-Roccii

RTG – rentgenogram, zdjęcie rentgenowskie

RTPA – tkankowy aktywator plazminogenu

RZS – reumatoidalne zapalenie stawów

SAMPLE – (Signs/Symptoms, Allergies, Medicines, Past medical history, Last oral intake, Events leading up to the injury and/or illness) – wyraz ułatwiający prowadzenie wywiadu ratowniczego:

SBP – skurczowe ciśnienie tętnicze krwi

SpO₂ saturacja

SSS – Scandinavian Neurological Stroke Scale

STEMI – (ST Elevation Myocardial Infarction) – ostry zespół wieńcowy z uniesieniem odcinka ST

TAVI – (Transcatheter Aortic Valve Implantation) – przezcewnikowa implantacja zastawki aortalnej

TIA – (Transient Ischemic Attack) – przemijający atak niedokrwienia, mikroudar

TIK – technologie informatyczne i komunikacyjne

UE – (European Union) – Unia Europejska

UNESCO – (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization) – organizacja wyspecjalizowana ONZ, której celem jest wspieranie międzynarodowych działań w zakresie kultury, sztuki, nauki

UPDRS – Unified Parkinson’s Disease Raiting Scale

USG – ultrasonografia

UTW – Uniwersytet Trzeciego Wieku

UV – ultrafiolet

VES-13 – (Vulnerable Elderly Scale-13) – skala do identyfikacji pacjenta geriatrycznego

VR – (Virtual Reality) – metoda wirtualnej rzeczywistości

WHO – (World Health Organization) – Światowa Organizacja Zdrowia

WHR – Waist-Hip Ratio – stosunek obwodu talii do obwodu bioder

WPG – Wielkie Problemy Geriatryczne

ZOL – Zakład Opieki Zdrowotnej

Związek Kombatantów RP i BWP – Związek Kombatantów Rzeczpospolitej Polskiej i Byłych Więźniów Politycznych

ŻChZZ – żylna choroba zakrzepowo-zatorowa1. Koncepcja pielęgniarstwa geriatrycznego

Marta Muszalik, Ewa Borowiak

Cele rozdziału

Celem rozdziału jest zaprezentowanie współczesnej koncepcji pielęgniarstwa geriatrycznego.

Po zapoznaniu się z treściami zawartymi w rozdziale i materiałami uzupełniającymi uczący się będzie potrafił:

- wykazać kierunki rozwoju pielęgniarstwa geriatrycznego/gerontologicznego;
- wymienić elementy składowe współczesnej koncepcji pielęgniarstwa geriatrycznego;
- podać definicję teorii pielęgnowania;
- podzielić teorie pielęgnowania ze względu na genezę wiodących treści oraz zasięg zastosowania teorii w praktyce;
- wykazać przydatność poszczególnych teorii pielęgnowania oraz wskazać preferowane teorie/modele w pielęgniarstwie geriatrycznym.

1.1. Wstęp

Pielęgniarstwo geriatryczne to pielęgnowanie osób w starszym wieku. Jest oparte na dowodach (Evidence-Based Nursing Practice, EBNP) oraz teoretycznym i praktycznym przygotowaniu. Istotnym elementem procesu pielęgnowania osób starszych jest wsparcie (informacyjne, emocjonalne, rzeczowe, instrumentalne) pacjenta i jego bliskich.

Pielęgniarstwo geriatryczne jest dziedziną pielęgniarstwa niezbędną w społeczeństwie posiadającym wzrastający odsetek ludzi w starszym wieku. Do głównych problemów pielęgniarstwa geriatrycznego w Polsce i w Europie nadal należy duży niedobór kadrowy i organizacyjny. Według danych GUS (31.12.2018) w Polsce osoby ≥ 65. rż. stanowiły 17,5% populacji, a w 2030 roku będą obejmowały już 23,2% społeczeństwa (miasto – 24,3%; wieś – 21,7%) . Tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa geriatrycznego posiada 2050 polskich pielęgniarek, co stanowi tylko 3,4% wszystkich specjalistek i 0,5% zatrudnionych pielęgniarek. Według analiz statystycznych Centrum Kształcenia Podyplomowego Pielęgniarek i Położnych w Warszawie kurs kwalifikacyjny w dziedzinie pielęgniarstwa geriatrycznego ukończyło tylko 999 pielęgniarek, tzn. 0,7% absolwentów tej formy doskonalenia . W Polsce nadal brakuje łóżek geriatrycznych. Obecnie jest ich 1100 na oddziałach geriatrycznych, czyli 1 łóżko przypada na 35 tysięcy ludności. Dodatkowo należy podkreślić, że Standard postępowania w opiece geriatrycznej, opracowany przez ekspertów Zespołu ds. Gerontologii przy Ministrze Zdrowia, wymaga dalszych prac nad jego implementacją.

Fundamentami pielęgniarstwa geriatrycznego jest pielęgniarstwo nowoczesne, rozumiane jako samodzielny zawód. Współczesna pielęgniarka geriatryczna posiada specjalistyczną wiedzę i umiejętności umożliwiające zapewnienie opieki nad osobami starszymi. Niezbędne w tym zawodzie są również kompetencje społeczne, m.in.: empatia, umiejętność komunikacji i samodzielnego planowania opieki, gotowość do działania, odpowiedzialność za podejmowane decyzje, umiejętność współpracy z innymi grupami zawodowymi, chęć doskonalenia zawodowego i dążenie do własnego rozwoju.

Współczesna koncepcja pielęgniarstwa geriatrycznego zapewnia kompleksową opiekę nad osobami w wieku starszym, z wieloma dolegliwościami często o charakterze przewlekłym, mało specyficznym obrazem klinicznym, postępującą niepełnosprawnością, wielochorobowością i zmienną tolerancją wdrożonych metod w leczeniu. Z tych powodów proces pielęgnowania osób starszych ma charakter indywidualny (akceptacja preferencji, wartości i potrzeb pacjenta), holistyczny (uwzględnienie podopiecznego i jego środowiska), a zarazem całościowy (kompleksowa analiza stanu zdrowia i problemów pielęgnacyjnych osób starszych) oraz dynamiczny .

1.2. Teorie i modele pielęgnowania

W praktyce podstawą wiedzy i działalności m.in. pielęgniarek geriatrycznych są teorie pielęgnowania, czyli filozoficzne odniesienie poparte dowodami. Istnieje wiele teorii oraz modeli pielęgnowania i ciągle są opisywane nowe. Istotną ich zaletą jest odejście od pielęgnowania intuicyjnego (rutynowego) na rzecz działalności wynikającej z badań naukowych i doświadczeń, a w konsekwencji poprawa relacji pielęgniarka–pacjent.

Teorie podzielono ze względu na:

- genezę wiodących treści:
- model środowiskowy – teoria Florence Nightingale;
- model potrzeb – np. teoria Dorothei Orem, Virginii Henderson;
- model systemów – np. teoria Betty Neuman, Callisty Roy, Imogene King;
- model interakcji międzyludzkich – np. teoria Hildegard E. Peplau, Jean Watson ;
- zasięg zastosowania teorii w praktyce:
- teorie o szerokim zasięgu (treści, poziom abstrakcji) – np. Florence Nightingale;
- teorie o średnim zasięgu – np. Dorothei Orem, Betty Neuman;
- teorie o lokalnym zasięgu (opracowywane na podstawie obserwacji i dyskusji między specjalistami, służą jako przewodniki) – np. teoria komfortu Katharine Kolcaba .

Osoby starsze z uwagi na specyfikę problemów zdrowotnych należy systematycznie podawać ocenie. Jednocześnie planowanie i implementacja powinny być tworzone i wdrażane zgodnie z rozpoznanymi potrzebami podopiecznych. Dlatego pielęgniarka w zależności od wyników całościowej oceny geriatrycznej powinna wdrożyć wiele elementów poszczególnych modeli pielęgnowania.

Pielęgniarstwo geriatryczne bazuje na ocenie potrzeb starszego pacjenta (np. teoria Virginii Henderson, Dorothei Orem) i jednocześnie analizuje wpływy środowiska na jego sytuację zdrowotną (np. teoria Florence Nightingale). Określa poziom zdolności do samoopieki i zarazem konieczność wsparcia pacjenta i/lub jego bliskich w tym zakresie. Wymienione elementy zostały opisane przez Dorotheę Orem jako teoria samoopieki. Ten model zawiera trzy komponenty: samoopiekę, deficyt samoopieki i systemy pielęgnowania. Według autorki tej teorii samoopieka jest aktywnością człowieka podejmowaną w celu utrzymania zdrowia, a zarazem życia. Jednocześnie określa sytuacje wymagające asystowania w samoopiece i możliwe formy wsparcia. Seniorzy w zależności od deficytu w zakresie samoopieki wymagają różnego rodzaju wsparcia (system wspierająco-edukacyjny, częściowo lub całkowicie kompensacyjny) . Kompetentne i profesjonalne działanie pielęgniarek w tym zakresie może wpłynąć na jakość życia pacjenta i jego powrót do niezależności.

W analizie koncepcji pielęgniarstwa geriatrycznego należy również wspomnieć modele rozpatrujące opiekę pielęgniarską w aspekcie systemowym. King, Roy i Neuman zdefiniowały pojęcia: system (zorganizowany układ, w którym wszystkie elementy znajdują się we wzajemnym współdziałaniu), podopieczny (człowiek) oraz zdrowie. Według tej teorii osoba starsza w zdrowiu bądź chorobie to dynamiczny system wzajemnie oddziałujących na siebie czynników całkowicie powiązany ze środowiskiem. Jednocześnie zdrowie (dobrostan warunkujący sprawne realizowanie funkcji i zadań człowieka) to stan bądź stopień równowagi i harmonii tego systemu .

Asystowanie człowiekowi w zdrowiu i chorobie w celu utrzymania niezależności od innych osób lub powrotu do niej to główne założenia kolejnej teorii Virginii Henderson, mającej zastosowanie w pielęgniarstwie geriatrycznym. Ten model określa: osobę, zdrowie, środowisko i pielęgniarstwo. Osoba starsza jest traktowana jako niezależna całość funkcjonująca poprzez realizację 14 potrzeb (oddychanie, odżywianie, nawodnienie, wydalanie, poruszanie się, snu i odpoczynek, noszenie odpowiedniego ubrania, utrzymywanie prawidłowej temperatury ciała oraz czystości, unikanie wszelkich zagrożeń, komunikowanie się z innymi, praktyka religijna, praca oraz nauka). Wszyscy ludzie mają te same potrzeby, jednak ich zakres zależy od indywidulanych cech biologicznych, psychicznych, uwarunkowań społeczno-kulturowych, stanów patologicznych i stanów szczególnych (np. wykonywanie określonej procedury medycznej). Rolą pielęgniarki jest zatem dostarczenie podopiecznemu i jego bliskim wiedzy oraz ukształtowanie u nich umiejętności niezbędnych do potrzymania zdrowia.

Analizując problemy zdrowotne osób starszych, warto zwrócić uwagę na model aktywności życiowych opracowany przez Nancy Roper, Winifred W. Logan i Alieson J. Tierney. Obecnie jest on uznawany za jeden z preferowanych w opiece nad starszymi pacjentami, ponieważ pomaga zdiagnozować zakres zależności-samodzielności oraz 12 czynności życiowych. Jest to model oparty na połączeniu teorii Virginii Henderson i hierarchii potrzeb Abrahama Maslowa. Jako podstawowe pojęcia tego modelu należy wymienić: długość życia, poziom samodzielności i zależności oraz czynności życiowe. Autorki tego modelu wymieniły 12 podstawowych aktywności życiowych, w których człowiek realizuje własny rozwój. Należą do nich: utrzymanie bezpieczeństwa, komunikowanie się, oddychanie, jedzenie i picie, wydalanie, higiena osobista i ubieranie się, kontrolowanie temperatury ciała, ruch, praca i zabawa, wyrażanie swojej seksualności, sen oraz umieranie. Wymienione aktywności dzieli się na trzy grupy: czynności zapobiegawcze, poprawiające komfort oraz poszukiwawcze. Według tej teorii cele pielęgnowania powinny być ściśle powiązane z wyżej wymienionymi aktywnościami życiowymi .

Osoby starsze pragną być wysłuchane. Zgodnie z tymi oczekiwaniami pojawiła się teoria opieki uwzględniającej relację pielęgniarka–podopieczny (Hildegard E. Peplau, Joyce Travelbee, Ernestine Wiedenbach, Joan Riehl-Sisca). Według tego modelu opieka pielęgniarska to międzyosobowy proces, za pomocą którego pielęgniarka wspiera osobę, bliskich oraz społeczeństwo w zapobieganiu chorobom i cierpieniom bądź pomaga w radzeniu sobie z nimi. Współdziałanie między ludźmi następuje w wyniku interpretacji wzajemnych zachowań, wyrażanych za pomocą komunikacji słownej i pozasłownej. W przypadku pielęgniarstwa geriatrycznego właściwa komunikacja interpersonalna jest podstawą procesu pielęgnowania .