Procedury pielęgniarskie w Podstawowej Opiece Zdrowotnej w dobie pandemii SARS-CoV-2 - ebook
Procedury pielęgniarskie w Podstawowej Opiece Zdrowotnej w dobie pandemii SARS-CoV-2 - ebook
Pandemia wywołana wirusem SARS-CoV-2 jest zdarzeniem krytycznym o wymiarze globalnym, które wiąże się z koniecznością zmiany nawyków, sposobu postępowania oraz zdobycia zupełnie nowej, obszernej wiedzy w zakresie profilaktyki, leczenia, organizacji pracy zawodowej i funkcjonowania w każdej sferze życia człowieka.
W publikacji omówiono zagadnienia związane ze standardami postępowania w zakresie konkretnych procedur pielęgniarskich. Uwzględniono zupełnie nowe rozwiązania, dotyczące usług telemedycyny, telepielęgniarstwa, a także profilaktyki i edukacji pacjenta w zakresie zapobiegania, leczenia i działań poekspozycyjnych w przypadku zakażenia wirusem.
Książka adresowana jest do pielęgniarek pracujących w podmiotach leczniczych, studentów pielęgniarstwa oraz wszystkich osób zainteresowanych tą tematyką.
Kategoria: | Medycyna |
Zabezpieczenie: |
Watermark
|
ISBN: | 978-83-01-22771-5 |
Rozmiar pliku: | 1,9 MB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
Dr n. o zdrowiu, mgr pielęgniarstwa Józefa Czarnecka
Zakład Podstaw Pielęgniarstwa, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Dr n. o zdrowiu, mgr pielęgniarstwa Grażyna Dykowska
Zakład Ekonomiki Zdrowia i Prawa Medycznego
Warszawski Uniwersytet Medyczny
Mgr pielęgniarstwa Małgorzata Fedak
Zakład Podstaw Pielęgniarstwa, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Dr n. medycznych Beata Guzak
Zakład Pielęgniarstwa, Szkoła Zdrowia Publicznego, Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego w Warszawie
Dr n. medycznych, dr n. o zdrowiu, mgr pielęgniarstwa Marzena Jaciubek
Zakład Podstaw Pielęgniarstwa, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Mgr pielęgniarstwa, mgr pedagogiki Grażyna Kaca
Wydział Pielęgniarstwa, Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi, filia w Warszawie; Samodzielny Zespół Publicznych Zakładów Lecznictwa Otwartego Warszawa-Mokotów
Mgr dydaktyki medycznej w zakresie pielęgniarstwa Iwona Kluczek
Zakład Podstaw Pielęgniarstwa, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Mgr pielęgniarstwa Barbara Knoff
Zakład Rozwoju Pielęgniarstwa, Nauk Społecznych i Medycznych, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Dr hab. n. o zdrowiu, mgr pielęgniarstwa Edyta Krzych-Fałta
Zakład Podstaw Pielęgniarstwa, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Dr n. ekonomicznych Mira Lisiecka-Biełanowicz
Zakład Profilaktyki Zagrożeń Środowiskowych, Alergologii i Immunologii, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Dr n. medycznych, dr n. o zdrowiu, mgr pielęgniarstwa Katarzyna Majka
Zakład Podstaw Pielęgniarstwa, Warszawski Uniwersytet Medyczny, blok operacyjny Kliniki Traumatologii i Ortopedii, Wojskowy Instytut Medyczny
Mgr pielęgniarstwa Małgorzata Mieszczak
Beskidzkie Centrum Zdrowia Psychicznego w Międzybrodziu Bialskim
Dr n. o zdrowiu, mgr pielęgniarstwa Magdalena Musioł
Zakład Podstaw Pielęgniarstwa, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Dr hab. n. medycznych, dr n. o zdrowiu Dominik Olejniczak
Zakład Zdrowia Publicznego, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Mgr pielęgniarstwa Beata Ostrzycka
Szkoła Zdrowia Publicznego, Collegium Medicum, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie; Samodzielny Gminny Zakład Opieki Zdrowotnej w Dywitach
Dr n. o zdrowiu, mgr pielęgniarstwa Mariola Pietrzak
Zakład Rozwoju Pielęgniarstwa, Nauk Społecznych i Medycznych, Wydział Nauk o Zdrowiu, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Dr n. o zdrowiu, mgr pielęgniarstwa Karolina Prasek
Zakład Podstaw Pielęgniarstwa, Warszawski Uniwersytet Medyczny, Medicover sp. z o.o.
Mgr pedagogiki, lic. pielęgniarstwa Marzenna Romańska
Samodzielny Zespół Publicznych Zakładów Lecznictwa Otwartego Warszawa-Praga Północ
Mgr pielęgniarstwa, mgr psychologii Ewelina Suleja
Kliniczny Oddział Chirurgii Ogólnej i Onkologicznej z częścią urazową, Oddział Chirurgii Naczyniowej, Szpital Wolski im. dr Anny Gostyńskiej w Warszawie; Zakład Podstaw Pielęgniarstwa, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Dr n. o zdrowiu, mgr pielęgniarstwa Mirella Sulewska
Zakład Podstaw Pielęgniarstwa, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Mgr pielęgniarstwa Paulina Wiesiołek
Klinika Chorób Wewnętrznych, Pneumonologii, Alergologii i Immunologii Klinicznej, Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie
Dr n. medycznych Oksana Wojas
Zakład Profilaktyki Zagrożeń Środowiskowych, Alergologii i Immunologii, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Dr n. o zdrowiu, mgr promocji zdrowia Anna Zera
Zakład Podstaw Pielęgniarstwa, Warszawski Uniwersytet MedycznyWYKAZ SKRÓTÓW
6MWT (6 minute walk test) – test 6-minutowego chodu
AAACN (American Association of Ambulatory Care Nursing) – Amerykańskie Stowarzyszenie Pielęgniarstwa Ambulatoryjnego
ACC/AHA (American College of Cardiology/American Heart Association) – Amerykańskie Kolegium Kardiologii/Amerykańskie Towarzystwo Kardiologiczne
ACEI (angiotensin-converting enzyme inhibitors) – inhibitory konwertazy angiotensyny
ACP (acid phosphatase) – fosfataza kwaśna
ACSNI (Advisary Committee on the Safety of Nuclear Installations) – Komitet Doradczy ds. Bezpieczeństwa Instalacji Jądrowych
AED (automated external defibrillator) – automatyczny defibrylator zewnętrzny
ALP (alkaline phosphatase) – fosfataza alkaliczna
ALT (alanine aminotransferase) – aminotransferaza alaninowa
AOTMiT – Agencja Ochrony Technologii Medycznych i Taryfikacji
aPTT (activated partial thromboplastin time) – czas kaolinowo-kefalinowy (czas częściowej tromboplastyny po aktywacji)
ARDS (acute respiratory distress syndrome) – zespół ostrej niewydolności oddechowej
ASO – miano antystreptolizyny O
AST (asparate aminotransferase) – aminotransferaza asparaginianowa
BCG (Bacillus Calmette-Guérin) – szczepionka przeciw gruźlicy
BHB (bee-humming breathing) – sposób oddychania charakterystyczny dla treningu jogi
BHP – bezpieczeństwo i higiena pracy
BLS (basic life support) – podstawowe zabiegi resuscytacyjne
CBOS – Centrum Badania Opinii Społecznej
ChNS – choroba niedokrwienna serca
CHPL – charakterystyka produktu leczniczego
CHW – choroba wieńcowa
CIS (International Occupational Safety and Health Centre) – Międzynarodowe Centrum Informacji o Bezpieczeństwie i Higienie Pracy
CK (creatine kinase) – kinaza keratynowa
CK-MB (creatine kinase myocardial bound) – frakcja sercowa kinazy kreatynowej
COVID-19 (coronavirus disease 2019) – choroba koronawirusowa 2019
CPET (cardiopulmonary exercise test) – spiroergonomiczny test wysiłkowy
CRP (C-reactive protein) – białko C-reaktywne
CTC (community treatment center) – ośrodek leczenia środowiskowego
DLCO (diffusing capacity of the lung for carbon monoxide) – badane zdolności dyfuzji gazów w płucach
DNA (deoxyribonucleic acid) – kwas deoksyrybonukleinowy
DPS – dom pomocy społecznej
DTP (diphtheria, pertussis, tetanus) – szczepionka przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi
EBH (evidence based health) – zdrowie oparte na faktach/dowodach naukowych
EBM (evidence based medicine) – medycyna oparta na faktach/dowodach naukowych
EBNP (evidence based nursing practice) – pielęgniarstwo oparte na dowodach
ECDC (European Centre for Disease Prevention and Control) – Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób
ECMO (extra corporeal membrane oxygenation) – pozaustrojowa oksygenacja membranowa
EDM – elektroniczna dokumentacja medyczna
EEG – elektroencefalografia
EKG – elektrokardiografia
EMA (European Medicines Agency) – Europejska Agencja Leków
EPSU (European Federation of Public Service Unions) – Europejska Federacja Związków Zawodowych Służb Publicznych
ERC (European Resuscitation Council) – Europejska Rada Resuscytacji
ERV (expiratory reserve volume) – wydechowa objętość zapasowa
EWMA (European Wound Management Association) – Europejskie Towarzystwo Leczenia Ran
FFP (filtering face piece) – klasa filtracji półmasek antysmogowych, przeciwpyłowych oraz chirurgicznych
FRC (functional residual capacity) – czynnościowa pojemność zalegająca
FVC (forced vital capacity) – natężona pojemność życiowa
FVC₁ (forced expiratory volume in one second) – natężona objętość wydechowa pierwszosekundowa
GGTP (gamma-glutamyltranspeptidase) – gamma-glutamylotranspeptydaza
HDL (high-density lipoprotein) – lipoproteina o wysokiej gęstości (cholesterol HDL)
HEPA (high efficiency particulate air) – wysokowydajny filtr cząstek stałych
Hib (Haemophilus influenzae type b) – szczepienie przeciwko pałeczce hemofilnej typu b
HIV (human immunodeficiency virus) – ludzki wirus niedoboru odporności
HME (heat and moisture exchanger) – wymiennik ciepła i wilgoci
HOSPEEM (European Hospital and Healthcare Employers’ Association) – Europejski Związek Pracodawców Szpitali i Ochrony Zdrowia
i.c. (iniectio subcutanea) – śródskórnie
i.m. (iniectio intramuscularis) – domięśniowo
IC (inspiratory capacity) – pojemność wdechowa
IEC (International Electrotechnical Commission) – Międzynarodowa Komisja Elektrotechniczna
IG – indeks glikemiczny
INR (international normalized ratio) – międzynarodowy współczynnik znormalizowany
IIOSH (Israel Institute for Occupational Safety and Hygiene) – Izraelski Instytut Bezpieczeństwa i Higieny Pracy
ILO (International Labour Organization) – Międzynarodowa Organizacja Pracy
INSAG (International Nuclear Safety Group) – Międzynarodowa Grupa Doradcza ds. Bezpieczeństwa Jądrowego
IOM (Institute of Medicine) – Instytut Medycyny
KTG – kardiotokografia
LBBB (left bundle branch block) – blok lewej odnogi pęczka Hisa
LDH (lactate dehydrogenase) – dehydrogenaza mleczanowa
LDL (low-density lipoprotein) – lipoproteina o małej gęstości (cholesterol LDL)
MEF (maximal expiratory flow) – maksymalny przepływ wydechowy
MERS (Middle East Respiratory Syndrome) – bliskowschodni zespół niewydolności oddechowej
MMR (measles, mumps, rubella) – szczepionka przeciwko odrze, śwince i różyczce
MRI (magnetic resonance imaging) – obrazowanie metodą rezonansu magnetycznego
mRNA (messenger RNA) – informacyjny RNA
MW (maximal voluntary ventilation) – maksymalna wentylacja dowolna
NFZ – Narodowy Fundusz Zdrowia
NHS (National Health Service) – Narodowa Służba Zdrowia w Wielkiej Brytanii
NLHEP (National Lung & Health Education Program) – Narodowy Program Edukacyjny Płuca i Zdrowie
NLPZ – niesteroidowe leki przeciwzapalne
NPUAP (National Pressure Ulcer Advisory Panel) – Krajowy Panel Doradczy ds. Odleżyn
NPZ – Nowe Zdrowie Publiczne
NSTEMI (non-ST-elevation myocardial infarction) – zawał serca bez uniesienia odcinka ST
NYHA (New York Heart Association) – Nowojorskie Towarzystwo Kardiologiczne
NZK – nagłe zatrzymanie krążenia
OB – odczyn Biernackiego
OTC (over-the-counter) – leki dostępne bez recepty
OTTG (oral glucose tolerance test) – doustny test tolerancji glukozy
OZW – ostre zespoły wieńcowe
PCR (polymerase chain reaction) – reakcja łańcuchowej polimerazy
p.o. – doustnie
PEF (peak expiratory flow) – szczytowy przepływ wydechowy
PN-EN – Polska Norma wprowadzająca normę europejską
pro nasi – donosowo
PRC (Polish Resuscitation Council) – Polska Rada Resuscytacji
PrEP – profilaktyka przedekspozycyjna
PTLR – Polskie Towarzystwo Leczenia Ran
RBBB (right bundle branch block) – blok prawej odnogi pęczka Hisa
RER (respiratory exchange ratio) – wskaźnik metaboliczny
RF (rheumatoid factor) – czynnik reumatoidalny
RNA (ribonucleic acid) – kwas rybonukleinowy
RTG – badanie radiologiczne
RZS – reumatoidalne zapalenie stawów
S (spike) – białko szczytowe
s.c. (iniectio subcutanea) – podskórnie
SARS-CoV-2 (severe acute respiratory syndrome coronavirus 2) – zespół ostrej niewydolności oddechowej wywołanej przez koronawirusa
ŚOI – środki ochrony indywidualnej
STEMI (ST-elevation myocardial infarction) – zawał serca z uniesieniem odcinka ST
TEE (transesophageal echocardiogram) – echokardiografia przezprzełykowa
TK – tomografia komputerowa
TNP (topical negative pressure) – leczenie podciśnieniem
TSH (thyroid stimulating hormone) – hormon tyreotropowy (tyreotropina)
TTE (transthoracic echocardiogram) – echokardiografia przezklatkowa
TV (tidal volume) – objętość oddechowa
UA (unstable angina) – niestabilna choroba wieńcowa
UNICEF – (United Nations International Children’s Fund) – Fundusz Narodów Zjednoczonych na Rzecz Dzieci
USG – ultrasonografia
VC (vital capacity) – pojemność życiowa
VDRL (venereal diseases research laboratory) – badanie w kierunku kiły
VF (ventricular fibrallation) – migotanie komór
VO₂ – pułap tlenowy
WHA (World Health Assembly) – Światowe Zgromadzenie Zdrowia
WHO (World Health Organization) – Światowa Organizacja Zdrowia
WZW A – wirusowe zapalenie wątroby typu A
WZW B – wirusowe zapalenie wątroby typu B
WZW C – wirusowe zapalenie wątroby typu C
ZMS – zapalenie mięśnia sercowego
ZOL – zakład opiekuńczo-leczniczy
ZUS – Zakład Ubezpieczeń SpołecznychOD AUTORÓW
Podręcznik pt. „Procedery pielęgniarskie w Podstawowej Opiece Zdrowotnej w dobie pandemii Sars-CoV-2” przeznaczony jest dla studentów pielęgniarstwa oraz dla pielęgniarek pracujących w podmiotach leczniczych, a także wszystkich osób zainteresowanych tą tematyką. Książka powstała dzięki zaangażowaniu specjalistów z zakresu pielęgniarstwa, medycyny i zdrowia publicznego.
Autorzy tej publikacji za cel przyjęli przedstawienie podstawowych założeń organizacji pracy i postępowania z pacjentem podejrzewanym i/lub zakażonym SARS-CoV-2 w podmiocie leczniczym, aby skutecznie zapobiegać zakażeniom SARS-CoV-2 wśród pacjentów i personelu podstawowej opieki zdrowotnej.
Zespół autorski jest świadomy, że podjął się trudnego zadania ze względu na zmiany sytuacji epidemicznej w Polsce i na świecie. Jednocześnie mamy nadzieję na zyskanie akceptacji środowiska zawodowego.1. ZAGROŻENIA ZWIĄZANE Z PANDEMIĄ COVID-19 I ICH WPŁYW NA FUNKCJONOWANIE PODSTAWOWEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ
OKSANA WOJAS, EDYTA KRZYCH-FAŁTA
Oblicze całego świata zmieniło się nieodwracalnie wraz z ogłoszeniem przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) 11 marca 2020 roku stanu pandemii nowej choroby zakaźnej COVID-19, wywołanej wirusem SARS-CoV-2. Pierwsze przypadki zachorowań odnotowano w listopadzie 2019 roku w mieście Wuhan (prowincji Hubei) w Chinach, w Europie zaś pierwsze zachorowania obserwowano już z początkiem 2020 roku. Do dziś odnotowano łącznie 504 mln (w tym w Polsce 5,98 mln) przypadków zakażenia na całym świecie, a liczbę zgonów oszacowano na poziomie 6,2 mln przypadków. Znaczna dynamika rozpowszechniania się choroby oraz ciężkość jej przebiegu, niejednokrotnie skutkująca zagrożeniem życia, spowodowały ogromną destabilizację zdrowia publicznego praktycznie we wszystkich krajach świata. Pandemia COVID-19 nadal stanowi ogromne zagrożenie dla zdrowia i życia ludzkiego oraz stała się powodem kryzysu gospodarczego i ekonomicznego.
Przebieg kliniczny COVID-19 jest niezwykle zróżnicowany i uzależniony od kilku czynników, do których należą: cechy czynnika etiologicznego (wariant wirusa SARS-CoV-2, jego wirulencji i wskaźnika śmiertelności), zaszczepienie przeciwko COVID-19 oraz cechy osobnicze jednostki (choroby przewlekłe, ogólny stan zdrowia). Przebieg choroby może być bezobjawowy, lekki, średnio ciężki lub ciężki. Pierwsze objawy infekcji pojawiają się zazwyczaj po 3–5 dniach od momentu zakażenia. Granice czasowe, w jakich istnieje możliwość rozwoju zakażenia, wynoszą 2–14 dni od kontaktu z osobą zakażoną. Początek infekcji najczęściej jest typowy do chorób wirusowych górnych dróg oddechowych i charakteryzuje się wystąpieniem gorączki, bólami mięśniowymi, ogólnym rozbiciem i osłabieniem. Następnie mogą się pojawić ból gardła, katar oraz w niektórych przypadkach rozwijają się objawy zapalenia płuc z nasilonym kaszlem i dusznością oraz pogorszeniem stanu ogólnego. Obraz kliniczny choroby jest w dużym stopniu uzależniony od wariantu wirusa powodującego zakażenie. Niewątpliwie wielu ekspertów zwraca uwagę na ogólnoustrojowy charakter infekcji z zajęciem wielu układów i narządów i rozwojem powikłań po jej przebyciu.
Wdrażane działania prewencyjne, w tym ograniczenie ruchu granicznego, publicznego, czasowe zamknięcie szkół, usług gospodarczych, wprowadzony reżim sanitarno-epidemiologiczny, niewątpliwie przyczyniły się do minimalizacji ryzyka transmisji zakażenia. Jednak szeroko rozumiane ograniczenia przyczyniły się do powstawania nowych zagrożeń klinicznych i społecznych. Przymusowa kwarantanna i izolacja społeczna, które w różnym stopniu ograniczyły interakcje społeczne, mobilność i codzienną aktywność społeczeństwa, były istotnym elementem mającym wpływ na sferę psychiczną ludzi. W swojej pracy Brooks i wsp. przedstawili wpływ kwarantanny na społeczeństwo, opisując występowanie niepokoju, lęku, drażliwości, obniżenia nastroju, zaburzeń emocjonalnych, gniewu, bezsenności, a nawet objawów stresu pourazowego. U osób poddanych kwarantannie pojawiły się również obawa przed infekcją, smutek, zmartwienie, bezradność, frustracja. Jako odległe konsekwencje pobytu na kwarantannie lub w izolacji wskazano na tendencję do nadużywania alkoholu i innych używek. Kwarantanna miała także poważny, negatywny wpływ na społeczeństwo, polegający na unikaniu bezpośrednich kontaktów międzyludzkich. W badaniach przeprowadzonych wśród 1160 respondentów w Arabii Saudyjskiej wykazano, że co czwarta osoba doświadczyła umiarkowanych lub poważnych skutków psychologicznych pandemii COVID-19. Autorzy podkreślają potrzebę monitorowania kondycji psychicznej społeczeństwa w celu jak najwcześniejszego rozpoznania ewentualnych zaburzeń i podjęcia odpowiednich interwencji psychoterapeutycznych. Qiu i wsp. opisali występowanie zaburzeń psychicznych związanych z pandemią COVID-19 na podstawie badania ankietowego w grupie 52 370 osób. Autorzy oceniali objawy psychopatologiczne i zmiany w funkcjonowaniu psychospołecznym ludzi w okresie pandemii poprzez porównanie otrzymanych wyników z okresem przed pandemią. Okazało się, że osobami szczególnie narażonymi na wystąpienie stresu związanego z kwarantanną i zaistniałą sytuacją społeczną należeli młodzież, osoby starsze oraz migranci. Z badania przeprowadzonego podczas kwarantanny wśród 600 osób pochodzących z Chin wynika, że ryzyko wystąpienia lęku u kobiet było trzykrotnie większe w porównaniu z mężczyznami, a u osób powyżej 40. roku życia ryzyko to było mniejsze niż u osób młodszych.
Tabela 1.1. Środki ochrony osobistej zależne od drogi transmisji zakażenia
---------------------------------------------------------------- ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Droga transmisji zakażenia Środki ochrony osobistej
Odległość kontaktowa > 2 m Rękawiczki, fartuch plastikowy bez rękawów (fartuch polietylenowy), maska chirurgiczna odporna na przesiąkanie typ IIR, zgodna z normą europejską 14683 – maska ta nie jest alternatywą dla półmaski filtrującej o klasie FFP3
Odległość kropelkowa < 2 m Rękawiczki (zmieniane do każdego pacjenta), fartuch plastikowy (zmieniany do każdego pacjenta), maska chirurgiczna odporna na przesiąkanie typ IIR, zgodna z normą europejską 14683 – maska ta nie jest alternatywą dla półmaski filtrującej o klasie FFP3, przyłbica lub gogle
Przez aerozol (miejsca aktywne i procedury generujące aerozol) Fartuch plastikowy (zmieniany do każdego
pacjenta), a pod nim wodoodporny fartuch z długimi rękawami (fartuch chirurgiczny lub kombinezon), gogle, maska filtrująca FFP3, przyłbice. Jednocześnie zwraca się uwagę na czas użytkowania (zgodnie z zaleceniami producenta), który nie powinien być dłuższy niż 4–6 godzin, a w sytuacji braku masek FFP3 dopuszczalne jest stosowanie masek o właściwościach filtrujących FFP2. Należy również dbać o redukcję ekspozycji personelu na aerozol poprzez stosowanie gotowych rozwiązań w postaci barier, oczyszczaczy i wymienników powietrza
---------------------------------------------------------------- ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Źródło: https://www.aotm.gov.pl/media/2020/07/2020.04.25_zalecenia-covid19_v1.11.pdf (dostęp 17.04.2022); 6. http://ww.ptchp.org/images/s_fizjopatologii_oddychania/Badanie_spirometryczne_w_czasie_pandemii_COVID19_wywoanej_wirusem__SARS-CoV-2.pdf (dostęp 17.04.2022)
PODSUMOWANIE
Niewątpliwie pandemia COVID-19 wpłynęła znacząco na zmniejszenie planowych usług opieki zdrowotnej i doprowadziła do zmian w sposobie korzystania z usług medycznych. Badania przeprowadzone w Portugalii na grupie 19 745 dzieci obrazują wpływ COVID-19 na zdrowie, samopoczucie i dostęp do opieki medycznej tej populacji. Ponad połowa, to jest 54,2%, wcześniej zaplanowanych konsultacji ambulatoryjnych została przełożona na dalsze terminy, a 21,6% zaplanowanych szczepień nie zrealizowano. Z powodu lęku przed zakażeniem wielu chorych nie zgłaszało się także na badania kontrolne i diagnostyczne.