Przekład. Krótkie Wprowadzenie - ebook
Wydawnictwo:
Tłumacz:
Seria:
Data wydania:
1 sierpnia 2023
Format ebooka:
EPUB
Format
EPUB
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najpopularniejszych formatów e-booków na świecie.
Niezwykle wygodny i przyjazny czytelnikom - w przeciwieństwie do formatu
PDF umożliwia skalowanie czcionki, dzięki czemu możliwe jest dopasowanie
jej wielkości do kroju i rozmiarów ekranu. Więcej informacji znajdziesz
w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Format
PDF
czytaj
na laptopie
czytaj
na tablecie
Format e-booków, który możesz odczytywać na tablecie oraz
laptopie. Pliki PDF są odczytywane również przez czytniki i smartfony,
jednakze względu na komfort czytania i brak możliwości skalowania
czcionki, czytanie plików PDF na tych urządzeniach może być męczące dla
oczu. Więcej informacji znajdziesz w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Format
MOBI
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najczęściej wybieranych formatów wśród czytelników
e-booków. Możesz go odczytać na czytniku Kindle oraz na smartfonach i
tabletach po zainstalowaniu specjalnej aplikacji. Więcej informacji
znajdziesz w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Multiformat
E-booki sprzedawane w księgarni Virtualo.pl dostępne są w opcji
multiformatu - kupujesz treść, nie format. Po dodaniu e-booka do koszyka
i dokonaniu płatności, e-book pojawi się na Twoim koncie w Mojej
Bibliotece we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego
tytułu. Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na
karcie produktu przy okładce. Uwaga: audiobooki nie są objęte opcją
multiformatu.
czytaj
na laptopie
Pliki PDF zabezpieczone watermarkiem możesz odczytać na dowolnym
laptopie po zainstalowaniu czytnika dokumentów PDF. Najpowszechniejszym
programem, który umożliwi odczytanie pliku PDF na laptopie, jest Adobe
Reader. W zależności od potrzeb, możesz zainstalować również inny
program - e-booki PDF pod względem sposobu odczytywania nie różnią
niczym od powszechnie stosowanych dokumentów PDF, które odczytujemy
każdego dnia.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na tablecie
Aby odczytywać e-booki na swoim tablecie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. Bluefire
dla EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na czytniku
Czytanie na e-czytniku z ekranem e-ink jest bardzo wygodne i nie męczy
wzroku. Pliki przystosowane do odczytywania na czytnikach to przede
wszystkim EPUB (ten format możesz odczytać m.in. na czytnikach
PocketBook) i MOBI (ten fromat możesz odczytać m.in. na czytnikach Kindle).
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na smartfonie
Aby odczytywać e-booki na swoim smartfonie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. iBooks dla
EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
Czytaj fragment
Pobierz fragment
Pobierz fragment w jednym z dostępnych formatów
Przekład. Krótkie Wprowadzenie - ebook
– książki, które zmieniają sposób myślenia!
Autor prezentuje najważniejsze zagadnienia związane z przekładem, posługując się przykładami z różnych języków. Argumentuje, dlaczego przekład jest tak ważny i ukazuje, jak zmienia się on w epoce cyfrowej. Zabiera Czytelnika w podróż – od starożytnych języków po światową angielszczyznę, od św. Hieronima po tłumacza Google. Dowodzi, że przekład znacząco wpływa na nasze życie – zapewnia dostęp do zagranicznych wiadomości, dubbingowanych filmów i instrukcji korzystania z kuchenki mikrofalowej, ale również oddziałuje na światowe religie, literaturę, kulturę i języki.
*
Interdyscyplinarna seria KRÓTKIE WPROWADZENIE piórem uznanych ekspertów skupionych wokół Uniwersytetu Oksfordzkiego przybliża aktualną wiedzę na temat współczesnego świata i pomaga go zrozumieć. W atrakcyjny sposób prezentuje najważniejsze zagadnienia XXI w. – od kultury, religii, historii przez nauki przyrodnicze po technikę. To publikacje popularnonaukowe, które w formule przystępnej, dalekiej od akademickiego wykładu, prezentują wybrane kwestie.
Książki idealne zarówno jako wprowadzenie do nowych tematów, jak i uzupełnienie wiedzy o tym, co nas pasjonuje. Najnowsze fakty, analizy ekspertów, błyskotliwe interpretacje.
Opiekę merytoryczną nad polską edycją serii sprawują naukowcy z Uniwersytetu Łódzkiego: prof. Krystyna Kujawińska Courtney, prof. Ewa Gajewska, prof. Aneta Pawłowska, prof. Jerzy Gajdka, prof. Piotr Stalmaszczyk.
| Kategoria: | Polonistyka |
| Zabezpieczenie: |
Watermark
|
| ISBN: | 978-83-8331-210-1 |
| Rozmiar pliku: | 2,0 MB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
Przekład jest wszystkim
Wstęp do wydania polskiego
Gdy powstawał ten przekład, dr Maciej Świerkocki, były wykładowca Uniwersytetu Łódzkiego, odbierał Nagrodę im. prof. Tadeusza Kotarbińskiego za najlepszą książkę humanistyczną w VIII edycji konkursu imienia pierwszego rektora UŁ. Zwycięska praca nosi tytuł Łódź Ulissesa i jest arcyciekawym opisem zmagań tłumacza z jedną z najważniejszych powieści XX wieku, przez niektórych uważaną za nieprzekładalną, Ulissesem Jamesa Joyce’a. Powieść ta doprowadziła co najmniej jednego tłumacza do załamania nerwowego, zaś Świerkockiemu praca nad przekładem zajęła ponad siedem lat; ostatecznie wersja polska (druga, po opublikowanej ponad pół roku wcześniej wersji Macieja Słomczyńskiego) ukazała się niemal równolegle z nagrodzonym „companionem” w stulecie wydania oryginału.
Przekład tekstu prof. Matthew Reynoldsa, który miałem przyjemność opracować dla polskiego czytelnika, nie był oczywiście nawet po części tak trudnym zadaniem jak tłumaczenie Ulissesa, ale rzecz cała przypomina nieco drugą wymienioną powyżej pozycję, Łódź Ulissesa. Książka Reynoldsa to krótka przechadzka krętymi ścieżkami przekładoznawstwa, udowadniająca że przekład (czy też tłumaczenie) to dużo więcej niż podstawienie słów i struktur gramatycznych innego języka celem zachowania znaczenia oryginału.
W latach dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku, jako doktorant, miałem zaszczyt poznać guru światowego przekładoznawstwa, profesora Petera Newmarka. Kiedy ten wybitny uczony zapytał mnie, czym się interesuję, odparłem z dumą „przekładem”. Profesor zmarszczył brwi i pouczył mnie: „Nie można interesować się po prostu przekładem, bo to nic nie znaczy. Przekład jest wszystkim, a jednocześnie wszystko jest przekładem”. Trzydzieści lat później, owe prorocze słowa prof. Newmarka wydają się być jeszcze bardziej prawdziwe. Żyjemy w rzeczywistości cyfrowej, a przekład jest wokół nas: w treściach internetowych, w menu urządzeń, z których na co dzień korzystamy, w ogólnodostępnej rozrywce (jak Netflix czy gry komputerowe), czy w coraz popularniejszych przenośnych translatorach mowy używanych podczas podróży zagranicznych. Niewątpliwym atutem książki prof. Reynoldsa jest – w moim przekonaniu – udana próba pomieszczenia na zgoła stu kilkunastu stronach tego „wszystkiego”, od Biblii, przez Szekspira, Dantego, walijską poezję, maoryski traktat, mangę, rezolucję ONZ, recenzję z portalu Trip Advisor, do reklamy soku pomarańczowego. W czasach sztucznej inteligencji i powszechności tłumaczenia automatycznego Przekład Reynoldsa pozwala czytelnikowi zrozumieć istotę tej skomplikowanej operacji interkulturowej i samemu odpowiedzieć na pytanie, czy tłumacz to zawód wymierający.
Skoro „przekład jest wszystkim”, odbiorcą niniejszego tomu może być każdy. Tematyka przekładu może szczególnie zainteresować studentów kierunków (neo)filologicznych i translatorskich, praktykujących tłumaczy, przekładoznawców, stowarzyszenia tłumaczy, ale i wszystkich zafascynowanych naturą języka i komunikacji międzykulturowej.
Łukasz BoguckiPodziękowania
Ta niewielka książeczka przedstawia mapę rozległego krajobrazu. Jestem wdzięczny naukowcom, którzy pomogli mi przejść przez obszary, w których poruszałem się niepewnie, lub wskazali punkty orientacyjne, które mogłem był przegapić; byli to Tania Demetriou, Mona Baker, Valentina Gosetti, James Hadley, Xiaofan Amy Li i Mohamed-Salah Omri. Szczególne podziękowania należą się Adrianie Jacobs i anonimowemu recenzentowi, którzy przeczytali manuskrypt, sugerując poprawki i ulepszenia, a także Jenny Nugee, Joy Mellor, Gillian Northcott Liles i innym pracownikom Oxford University Press za przekształcenie tekstu w książkę. Zamysł niniejszego tomiku udało się zrealizować dzięki inicjatywie i przyjaznej atmosferze centrum badawczego Oxford Comparative Criticism and Translation (OCCT); dziękuję TORCH (The Oxford Research Centre in the Humanities), St Anne’s College i Marii Ferreras Willetts za wsparcie.Spis ilustracji
1. François Mulard, Perski wysłannik Mohammed Reza Qazvini, Zamek Finkenstein, 27 kwietnia 1807
Foto © RMN-Grand Palais (Château de Versailles) / Franck Raux
2. Reklama soku Innocent: Innocent’s new squeeze
Courtesy of Innocent Ltd
3. Francuska reklama soku Innocent: Pressé avec amour
Courtesy of Innocent Ltd
4. Kolejna francuska reklama soku Innocent: Paris jus t’aime
Courtesy of Innocent Ltd
5. Międzynarodowe symbole graficzne
6. Siedemnastowieczny tekst algonkiański o przybyciu białych do Ameryki Północnej (transkrypcja Gordon Brotherson, przekład G. Brotherson i Ed Dorn)
Image of the New World, by Gordon Brotherston, Thames & Hudson Ltd, London
7. Nausicaä z Doliny Wiatru autorstwa Hayao Miyazaki, przełożyli na angielski David Lewis i Toren Smith
Kaze no Tani no Nausicaä (Nausicaä of the Valley of the Wind)
© 1983 Nibariki Co., LtdRozdział 1
Między językami
Czym jest przekład?
Jesteś w szkolnej klasie. Na tablicy widnieją słowa w obcym języku. Twoje zadanie polega na ich zrozumieniu i przetłumaczeniu. Klasa skąpana jest w słońcu. Zegar tyka, a nauczyciel krzywo patrzy. Za błędy będą kary.
Klasówka ma tytuł „tłumaczenie”.
Nazywasz się John Dryden i jesteś siedemnastowiecznym poetą. Wychowano cię zarówno na tekstach łacińskich jak i na angielszczyźnie; twoim ulubionym pisarzem jest Wergiliusz. Piszesz własne wiersze, ale równie często przekładasz i interpretujesz poezję łacińską. Twoje wiersze również zawierają elementy przekładu, ponieważ, kiedy tworzysz, w twojej wyobraźni wyrażenia angielskie koegzystują z łacińskimi. Jest ostatnia dekada XVII wieku, twoja kariera dobiega końca, obecnie zaś zajmujesz się przekładem wszystkich dzieł Wergiliusza, które mają ukazać się drukiem w obszernym, kosztownym tomie. Pragniesz przekazać nowym czytelnikom jak wybitnym poetą był Wergiliusz, chcesz też wznieść literaturę angielską do jego poziomu, dodając jej tym samym powagi.
To kolejny przykład przekładu, czyli tłumaczenia.
Jesteś nastolatkiem z Włoch. Gadasz z kolegami. Jak to bywa praktycznie wszędzie na świecie, wasza grupka jest wielojęzyczna. Mówisz: „Ma dai, non ci credo!”. Kolega z Francji pyta: „Quoi?”. Odpowiadasz w języku ułatwiającym komunikację: „I not believe it”. Twoja odpowiedź nie jest gramatycznie poprawna, nie niesie również dokładnie takiego samego przekazu jak włoski oryginał, niemniej jednak kolega rozumie, o co ci chodzi.
Czy był to przekład?
Jesteś w szpitalu. Lekarka ma poważną minę i informuje cię, że przeszedłeś TIA, czyli przemijający atak niedokrwienny. „Co?” reagujesz. Pani doktor wyjaśnia: „Miał pan przerwę w dopływie krwi do mózgu. To taki mały, przejściowy udar”.
A to? Czy to było tłumaczenie?
A czy tłumaczeniem nie jest przypadkiem interpretacja jakiejkolwiek wypowiedzi, ustnej bądź pisemnej? Czy nie jest tak, że zasób słownictwa każdego z nas jest odmienny, tak więc wszyscy używamy języka w nieco inny sposób? Idąc dalej, czy każdy z nas nie mówi poniekąd w swoim własnym języku, tylko częściowo rozumianym przez innych? Przecież tak często nie rozumiemy siebie nawzajem. Być może zatem proces przekładu ma miejsce nie tylko w odniesieniu do języków obcych, ale także tych, które uważamy za ojczyste. Skoro tak, po co w ogóle taki termin? Jeśli przekład niczym nie różni się od porozumiewania się, dlaczego zakładamy, że jest inaczej? Zauważmy, że w języku polskim używamy wymiennie określeń „przekład” i „tłumaczenie” – w niniejszej książce, w terminologii przekładoznawczej a także w życiu codziennym. „Tłumaczenie” natomiast odnosi się także do objaśniania komuś czegoś, wyjaśniania nieporozumień.
Opisane powyżej sytuacje rzucają światło na stopień skomplikowania pojęcia przekładu i obszaru badań przekładoznawczych. Jednocześnie są one dobrym punktem wyjścia do dalszych rozważań. Ustalenie jednoznacznej, wiążącej definicji przekładu jest bezcelowe. Nie mają sensu stwierdzenia, jakoby tłumaczenie zachodziło tylko pomiędzy dwoma standardowymi językami narodowymi, na przykład między japońskim a francuskim, nie zaś pomiędzy dialektami czy odmianami tego samego języka. Nieuzasadnione jest twierdzenie, jakoby „prawdziwy przekład” miał zachować „ducha” tekstu oryginalnego, czy też dążyć w przeciwną stronę, jak w przypadku Vladimira Nabokova, a więc stawiać sobie za cel jak najdalej idącą precyzję znaczeniową. Takie postawienie sprawy pomija zawiłości, które czynią rzecz całą interesującą; to tak, jakby postawić tezę, ale nie uwzględnić kontekstu.
Naszym zadaniem będzie zatem przyjrzenie się tym sposobom działania słowami, które można określić mianem przekładu, poczynając od typowych przykładów jak Wergiliusz Drydena czy klasówka ze zdań do tłumaczenia, aż do mniej standardowych, jak objaśnienia lekarki z anegdoty powyżej. Zobaczymy co i w jakich okolicznościach możemy nazwać przekładem i gdzie wyznaczyć granice. Potrzebna będzie mapa krajobrazowa, uwzględniająca kontury, granice i konceptualne moczary. W tym celu spójrzmy na nieco bardziej szczegółowe przykłady działalności przekładowej usytuowane w różnych miejscach i w różnym czasie.
Wstęp do wydania polskiego
Gdy powstawał ten przekład, dr Maciej Świerkocki, były wykładowca Uniwersytetu Łódzkiego, odbierał Nagrodę im. prof. Tadeusza Kotarbińskiego za najlepszą książkę humanistyczną w VIII edycji konkursu imienia pierwszego rektora UŁ. Zwycięska praca nosi tytuł Łódź Ulissesa i jest arcyciekawym opisem zmagań tłumacza z jedną z najważniejszych powieści XX wieku, przez niektórych uważaną za nieprzekładalną, Ulissesem Jamesa Joyce’a. Powieść ta doprowadziła co najmniej jednego tłumacza do załamania nerwowego, zaś Świerkockiemu praca nad przekładem zajęła ponad siedem lat; ostatecznie wersja polska (druga, po opublikowanej ponad pół roku wcześniej wersji Macieja Słomczyńskiego) ukazała się niemal równolegle z nagrodzonym „companionem” w stulecie wydania oryginału.
Przekład tekstu prof. Matthew Reynoldsa, który miałem przyjemność opracować dla polskiego czytelnika, nie był oczywiście nawet po części tak trudnym zadaniem jak tłumaczenie Ulissesa, ale rzecz cała przypomina nieco drugą wymienioną powyżej pozycję, Łódź Ulissesa. Książka Reynoldsa to krótka przechadzka krętymi ścieżkami przekładoznawstwa, udowadniająca że przekład (czy też tłumaczenie) to dużo więcej niż podstawienie słów i struktur gramatycznych innego języka celem zachowania znaczenia oryginału.
W latach dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku, jako doktorant, miałem zaszczyt poznać guru światowego przekładoznawstwa, profesora Petera Newmarka. Kiedy ten wybitny uczony zapytał mnie, czym się interesuję, odparłem z dumą „przekładem”. Profesor zmarszczył brwi i pouczył mnie: „Nie można interesować się po prostu przekładem, bo to nic nie znaczy. Przekład jest wszystkim, a jednocześnie wszystko jest przekładem”. Trzydzieści lat później, owe prorocze słowa prof. Newmarka wydają się być jeszcze bardziej prawdziwe. Żyjemy w rzeczywistości cyfrowej, a przekład jest wokół nas: w treściach internetowych, w menu urządzeń, z których na co dzień korzystamy, w ogólnodostępnej rozrywce (jak Netflix czy gry komputerowe), czy w coraz popularniejszych przenośnych translatorach mowy używanych podczas podróży zagranicznych. Niewątpliwym atutem książki prof. Reynoldsa jest – w moim przekonaniu – udana próba pomieszczenia na zgoła stu kilkunastu stronach tego „wszystkiego”, od Biblii, przez Szekspira, Dantego, walijską poezję, maoryski traktat, mangę, rezolucję ONZ, recenzję z portalu Trip Advisor, do reklamy soku pomarańczowego. W czasach sztucznej inteligencji i powszechności tłumaczenia automatycznego Przekład Reynoldsa pozwala czytelnikowi zrozumieć istotę tej skomplikowanej operacji interkulturowej i samemu odpowiedzieć na pytanie, czy tłumacz to zawód wymierający.
Skoro „przekład jest wszystkim”, odbiorcą niniejszego tomu może być każdy. Tematyka przekładu może szczególnie zainteresować studentów kierunków (neo)filologicznych i translatorskich, praktykujących tłumaczy, przekładoznawców, stowarzyszenia tłumaczy, ale i wszystkich zafascynowanych naturą języka i komunikacji międzykulturowej.
Łukasz BoguckiPodziękowania
Ta niewielka książeczka przedstawia mapę rozległego krajobrazu. Jestem wdzięczny naukowcom, którzy pomogli mi przejść przez obszary, w których poruszałem się niepewnie, lub wskazali punkty orientacyjne, które mogłem był przegapić; byli to Tania Demetriou, Mona Baker, Valentina Gosetti, James Hadley, Xiaofan Amy Li i Mohamed-Salah Omri. Szczególne podziękowania należą się Adrianie Jacobs i anonimowemu recenzentowi, którzy przeczytali manuskrypt, sugerując poprawki i ulepszenia, a także Jenny Nugee, Joy Mellor, Gillian Northcott Liles i innym pracownikom Oxford University Press za przekształcenie tekstu w książkę. Zamysł niniejszego tomiku udało się zrealizować dzięki inicjatywie i przyjaznej atmosferze centrum badawczego Oxford Comparative Criticism and Translation (OCCT); dziękuję TORCH (The Oxford Research Centre in the Humanities), St Anne’s College i Marii Ferreras Willetts za wsparcie.Spis ilustracji
1. François Mulard, Perski wysłannik Mohammed Reza Qazvini, Zamek Finkenstein, 27 kwietnia 1807
Foto © RMN-Grand Palais (Château de Versailles) / Franck Raux
2. Reklama soku Innocent: Innocent’s new squeeze
Courtesy of Innocent Ltd
3. Francuska reklama soku Innocent: Pressé avec amour
Courtesy of Innocent Ltd
4. Kolejna francuska reklama soku Innocent: Paris jus t’aime
Courtesy of Innocent Ltd
5. Międzynarodowe symbole graficzne
6. Siedemnastowieczny tekst algonkiański o przybyciu białych do Ameryki Północnej (transkrypcja Gordon Brotherson, przekład G. Brotherson i Ed Dorn)
Image of the New World, by Gordon Brotherston, Thames & Hudson Ltd, London
7. Nausicaä z Doliny Wiatru autorstwa Hayao Miyazaki, przełożyli na angielski David Lewis i Toren Smith
Kaze no Tani no Nausicaä (Nausicaä of the Valley of the Wind)
© 1983 Nibariki Co., LtdRozdział 1
Między językami
Czym jest przekład?
Jesteś w szkolnej klasie. Na tablicy widnieją słowa w obcym języku. Twoje zadanie polega na ich zrozumieniu i przetłumaczeniu. Klasa skąpana jest w słońcu. Zegar tyka, a nauczyciel krzywo patrzy. Za błędy będą kary.
Klasówka ma tytuł „tłumaczenie”.
Nazywasz się John Dryden i jesteś siedemnastowiecznym poetą. Wychowano cię zarówno na tekstach łacińskich jak i na angielszczyźnie; twoim ulubionym pisarzem jest Wergiliusz. Piszesz własne wiersze, ale równie często przekładasz i interpretujesz poezję łacińską. Twoje wiersze również zawierają elementy przekładu, ponieważ, kiedy tworzysz, w twojej wyobraźni wyrażenia angielskie koegzystują z łacińskimi. Jest ostatnia dekada XVII wieku, twoja kariera dobiega końca, obecnie zaś zajmujesz się przekładem wszystkich dzieł Wergiliusza, które mają ukazać się drukiem w obszernym, kosztownym tomie. Pragniesz przekazać nowym czytelnikom jak wybitnym poetą był Wergiliusz, chcesz też wznieść literaturę angielską do jego poziomu, dodając jej tym samym powagi.
To kolejny przykład przekładu, czyli tłumaczenia.
Jesteś nastolatkiem z Włoch. Gadasz z kolegami. Jak to bywa praktycznie wszędzie na świecie, wasza grupka jest wielojęzyczna. Mówisz: „Ma dai, non ci credo!”. Kolega z Francji pyta: „Quoi?”. Odpowiadasz w języku ułatwiającym komunikację: „I not believe it”. Twoja odpowiedź nie jest gramatycznie poprawna, nie niesie również dokładnie takiego samego przekazu jak włoski oryginał, niemniej jednak kolega rozumie, o co ci chodzi.
Czy był to przekład?
Jesteś w szpitalu. Lekarka ma poważną minę i informuje cię, że przeszedłeś TIA, czyli przemijający atak niedokrwienny. „Co?” reagujesz. Pani doktor wyjaśnia: „Miał pan przerwę w dopływie krwi do mózgu. To taki mały, przejściowy udar”.
A to? Czy to było tłumaczenie?
A czy tłumaczeniem nie jest przypadkiem interpretacja jakiejkolwiek wypowiedzi, ustnej bądź pisemnej? Czy nie jest tak, że zasób słownictwa każdego z nas jest odmienny, tak więc wszyscy używamy języka w nieco inny sposób? Idąc dalej, czy każdy z nas nie mówi poniekąd w swoim własnym języku, tylko częściowo rozumianym przez innych? Przecież tak często nie rozumiemy siebie nawzajem. Być może zatem proces przekładu ma miejsce nie tylko w odniesieniu do języków obcych, ale także tych, które uważamy za ojczyste. Skoro tak, po co w ogóle taki termin? Jeśli przekład niczym nie różni się od porozumiewania się, dlaczego zakładamy, że jest inaczej? Zauważmy, że w języku polskim używamy wymiennie określeń „przekład” i „tłumaczenie” – w niniejszej książce, w terminologii przekładoznawczej a także w życiu codziennym. „Tłumaczenie” natomiast odnosi się także do objaśniania komuś czegoś, wyjaśniania nieporozumień.
Opisane powyżej sytuacje rzucają światło na stopień skomplikowania pojęcia przekładu i obszaru badań przekładoznawczych. Jednocześnie są one dobrym punktem wyjścia do dalszych rozważań. Ustalenie jednoznacznej, wiążącej definicji przekładu jest bezcelowe. Nie mają sensu stwierdzenia, jakoby tłumaczenie zachodziło tylko pomiędzy dwoma standardowymi językami narodowymi, na przykład między japońskim a francuskim, nie zaś pomiędzy dialektami czy odmianami tego samego języka. Nieuzasadnione jest twierdzenie, jakoby „prawdziwy przekład” miał zachować „ducha” tekstu oryginalnego, czy też dążyć w przeciwną stronę, jak w przypadku Vladimira Nabokova, a więc stawiać sobie za cel jak najdalej idącą precyzję znaczeniową. Takie postawienie sprawy pomija zawiłości, które czynią rzecz całą interesującą; to tak, jakby postawić tezę, ale nie uwzględnić kontekstu.
Naszym zadaniem będzie zatem przyjrzenie się tym sposobom działania słowami, które można określić mianem przekładu, poczynając od typowych przykładów jak Wergiliusz Drydena czy klasówka ze zdań do tłumaczenia, aż do mniej standardowych, jak objaśnienia lekarki z anegdoty powyżej. Zobaczymy co i w jakich okolicznościach możemy nazwać przekładem i gdzie wyznaczyć granice. Potrzebna będzie mapa krajobrazowa, uwzględniająca kontury, granice i konceptualne moczary. W tym celu spójrzmy na nieco bardziej szczegółowe przykłady działalności przekładowej usytuowane w różnych miejscach i w różnym czasie.
więcej..
