Raija ze śnieżnej krainy. Wolność w okowach. Tom 6 - ebook

Roz­dział 1

Pierw­sza noc no­wego roku stała pod zna­kiem mrozu. Zo­rza po­larna po­kryła niebo ję­zy­kami lo­do­wa­tych ogni, jak wy­trawny ma­larz sta­ran­nie wy­mie­szała chłodne pa­stele na swo­jej pa­le­cie.

Po­łu­dniowy ho­ry­zont ła­mała wy­raźna li­nia si­nych wierz­choł­ków gór, groź­nie wzno­szą­cych się ku roz­tań­czo­nemu skle­pie­niu nieba.

Mik­kai po­zo­stał obo­jętny na piękno kra­jo­brazu. Do­strze­gał je, lecz nic nie czuł. Nie wie­dział, że tej nocy roz­po­czął się nowy rok. Rok 1729.

Pa­no­wało prze­ni­kliwe zimno. Na pół­nocy bli­skość mo­rza spra­wia, że w noce jak ta prze­siąk­nięte solą po­wie­trze wy­peł­nia się mnó­stwem mroź­nych igie­łek.

Mik­kal dawno już prze­stał zwa­żać na chłód. Sie­dział ze skrzy­żo­wa­nymi no­gami przed wy­ga­słym pa­le­ni­skiem. Po­dmu­chy wia­tru wpa­da­jące przez uchy­lone drzwi chaty zdła­wiły żar wieki temu.

Wiecz­ność nie zna­czyła wiele dla Mik­kala. Wiecz­ność to czas. Mik­ka­lowi nie bra­ko­wało czasu. Prze­stał od­czu­wać co­kol­wiek, prze­stał my­śleć, zo­bo­jęt­niał na cały świat.

Na­wet nie miał od­wagi umrzeć jak praw­dziwy męż­czy­zna, ale i to nie ra­niło jego dumy. Ból nie ist­niał. Nie ist­niała ra­dość.

W głębi du­szy był mar­twy.

Mar­twy jak to drobne ciałko, które de­li­kat­nie zło­żył w ko­ły­sce.

Tej nocy zo­stał oj­cem. Dziecko, któ­rego nie pra­gnął, uro­dziło się z krzy­kiem i roz­war­tymi oczę­tami wpa­try­wało się w mroźną ciem­ność. Było po­marsz­czone i brzyd­kie, z kępką kru­czo­czar­nych wil­got­nych wło­sów na główce. Kiedy Ra­vna zło­żyła Mik­ka­lowi nie­mowlę w ra­miona, po­czuł na­gły przy­pływ czu­ło­ści. Matka chłop­czyka na­wet nie chciała go do­tknąć.

Sigga o mały włos nie przy­pła­ciła po­rodu ży­ciem. Cały dzień wiła się w bó­lach, a w ulot­nych chwi­lach ulgi dy­szała taką wście­kło­ścią, że piana wy­stę­po­wała jej na wargi.

Mik­kal trzy­mał się od żony z da­leka. Ich wza­jemne przy­wią­za­nie wy­pa­liło się już dawno. Te­raz po­tra­fili się tylko ra­nić. Męż­czy­zna zda­wał so­bie sprawę, że to jego wina, ale nie mógł zdo­być się na współ­czu­cie. Cier­pie­nie Siggi go nie do­ty­czyło. Ro­dziła wpraw­dzie jego dziecko, tego był pe­wien, ale nie po­częli go z mi­ło­ści. Mik­kal naj­chęt­niej wy­rzu­ciłby z pa­mięci tam­ten wie­czór.

Ra­vna nie kryła zło­ści, kiedy przy­szła po niego.

– Nie mu­sisz tak jaw­nie oka­zy­wać, że mię­dzy wami źle się dzieje – po­wie­działa z nie­zwy­kłą jak na nią su­ro­wo­ścią. Wpraw­dzie nie da­rzyła Siggi wielką es­tymą, ale tym ra­zem wzięła stronę sy­no­wej. Zmie­rzyła Mik­kala ostrym spoj­rze­niem. – Sigga od­cho­dzi od zmy­słów. Nie wiem, czy zdoła uro­dzić. Nie wiem, czy prze­żyje.

Męż­czy­zna miał ciętą od­po­wiedź na końcu ję­zyka, ale zdu­sił ją w so­bie i ru­szył za matką. We­szli do chaty, w któ­rej le­żała Sigga. Ja­kaś obca ko­bieta omio­tła go wzro­kiem. Męż­czyźni nie mieli zwy­kle przy­stępu do ro­dzą­cej, ale tym ra­zem ko­bieta nie ośmie­liła się sprze­ci­wić woli Ra­vny. Matka Mik­kala nie była wy­soka, ale od­zna­czała się sil­nym cha­rak­te­rem.

Mik­kal stał się świad­kiem na­ro­dzin syna, nie od­ry­wał wzroku od sze­roko roz­war­tych oczu żony. Sigga za­cho­wała ja­sność umy­słu przez kilka chwil po przyj­ściu dziecka na świat.

– Po­częty z nie­na­wi­ści – zdo­łała wy­krztu­sić. – Niech umrze prze­klęty.

Dzie­cię prze­żyło kilka mi­nut w ra­mio­nach ojca.

W jedną noc Mik­kal do­świad­czył na­ro­dzin i śmierci po­tomka.

Sam nie po­tra­fił umrzeć. Pra­gnął śmierci, sie­dział z no­żem przy­ci­śnię­tym do pul­su­ją­cej tęt­nicy, ale nie wy­krze­sał z sie­bie dość od­wagi, by na­ci­snąć ostrze.

Ubrał chłop­czyka i po­ło­żył w ko­ły­sce. W tej ko­ły­sce sam kie­dyś sy­piał, spała w niej jego sio­stra La­ila, któ­rej nie dane było do­ro­snąć. Le­żał w niej Ailo, naj­star­sze dziecko Mik­kala i Siggi.

Te­raz w ko­ły­sce spo­cznie młod­szy sy­nek.

Skuta lo­dem zie­mia nie po­zwa­lała na po­chó­wek, a do wio­sny zo­stało kilka mie­sięcy. Mik­kal nie chciał grze­bać nie­mow­lę­cia w śniegu z obawy, że pad­nie pa­stwą dzi­kich zwie­rząt.

Miał za­miar wcią­gnąć ko­ły­skę na naj­wyż­sze drzewo w oko­licy, by ża­den dra­pież­nik nie na­ru­szył drob­nego sztyw­nego ciałka, i osło­nić je przed dzio­bami pta­ków. Wio­sną po­chowa je w ziemi.

Mik­kal wie­dział, że nie­ła­two o ta­kie drzewo na pół­nocy, ale za­mie­rzał je zna­leźć, choćby mu­siał wę­dro­wać całą zimę. Nie miał in­nego celu w ży­ciu.

Na nic wię­cej nie li­czył. Ni­czego wię­cej nie pra­gnął.

Długą mroźną noc Mik­kal wpa­try­wał się w ni­cość i ani na chwilę nie po­wę­dro­wał my­ślami do tej, która wy­peł­niała każdą cząstkę jego do­ro­słego ży­cia.

Przez całą noc nie po­my­ślał o Ra­iji.

Po raz pierw­szy czuł w so­bie mi­łość i czu­łość do ko­goś in­nego niż Ra­ija.

Po­ko­chał swoje dziecko w krót­kiej chwili jego ży­cia.

Ni­kogo wię­cej nie po­zwo­lono mu ko­chać. Zo­ba­czyli go o po­ranku. Niebo po­kryło się czer­wie­nią, kiedy Mik­kal ru­szał w drogę. Nikt nie sły­szał, jak za­przęga re­ni­fera, nikt nie wie­dział, do­kąd zmie­rza. Ale do­my­ślali się, wi­dzieli za­wi­niątko na sa­niach.

Ra­vna nie skry­wała nie­po­koju. Ni­gdy do­tąd nie wi­działa go ta­kim jak tej nocy, choć czułe oczy matki śle­dziły roz­wój syna od dzie­cięc­twa po wiek mę­ski.

Ozię­błość Mik­kala ra­niła mat­czyne serce. W tej strasz­nej chwili los Siggi bu­dził w niej li­tość i współ­czu­cie, zaś Mik­kal bez słowa opu­ścił żonę, gdy dzie­cię wy­zio­nęło du­cha. Z bez­wład­nym cia­łem synka w ra­mio­nach od­wró­cił się do Siggi ple­cami.

Ra­vna do­strze­gła spoj­rze­nie, które Sigga mu po­słała. Wie­działa też, że gorz­kie słowa, które sy­nowa rzu­ciła za wy­cho­dzą­cym, były szczere. I tkwiło w nich zia­renko prawdy, a to bo­lało Ra­vnę naj­bar­dziej.

Mik­kal nie po­ja­wił się już tej nocy. Nie obe­szłoby go, gdyby Sigga umarła. Na­wet o nią nie za­py­tał. Ra­vna nie po­zna­wała tego chłopca, któ­rego ko­chała nad ży­cie i wy­cho­wała jak umiała naj­le­piej. Tkwiły w nim po­kłady do­bra, te­raz skryte głę­boko. Z całą ja­skra­wo­ścią uka­zały się przy­wary syna, które ją draż­niły.

Ra­vna nie wie­działa, czy do­ro­sły Mik­kal wart jest jej mi­ło­ści. Stan Siggi się po­gor­szył. Ma­ja­czyła, zlana po­tem jak w go­rączce, szczę­kała zę­bami. Śmiała się i pła­kała na prze­mian, do­pro­wa­dza­jąc się na skraj wy­czer­pa­nia. Czte­rech par rąk nie star­czało, by uspo­koić tar­gane kon­wul­sjami ciało.

Serce Ra­vny krwa­wiło.

Mik­kal za­mie­nił się w małą kropkę na tle wzno­szą­cego się dum­nie ska­li­stego zbo­cza. Był rów­nie zimny jak śnieg pod jego sto­pami. I zbyt do­ro­sły, by do­stać burę od matki.

Ra­vna wes­tchnęła. Ailo nie może się do­wie­dzieć o ni­czym. Chło­piec nie po­wi­nien cier­pieć tylko dla­tego, że ro­dzice utra­cili wza­jemną mi­łość. W końcu jest babką, zaj­mie się wnu­kiem.

Przez trzy dni Mik­kal nie oszczę­dzał ani sie­bie, ani zwie­rzę­cia. Parł w głąb lądu po­przez mo­rze kop­nego śniegu. Przez trzy dni nie my­ślał o ni­czym in­nym, na­wet w rzad­kich chwi­lach nie­spo­koj­nego snu sta­wał mu przed oczyma ten sam ob­raz. Mu­siał zna­leźć miej­sce na wieczny spo­czy­nek dla syna.

Kiedy zdo­łał to uczy­nić, roz­bił na­miot, roz­pa­lił ogni­sko i roz­pła­kał się. Miej­sce było ustronne, le­żało z dala od szla­ków na let­nie pa­stwi­ska, ale Mik­kal nie wąt­pił, że po­trafi po­now­nie je od­na­leźć. Za­pa­mię­tał każdy szcze­gół oko­licy, naj­drob­niej­sze wznie­sie­nie pod bez­kre­sną po­krywą śniegu.

Wy­brał brzozę przy­giętą pod na­po­rem wschod­nich i pół­noc­nych wia­trów. Stała nie­opo­dal rzad­kiego za­gaj­nika, który wy­cią­gał czarne, na­gie palce ku niebu, jakby mu urą­gał.

Gruby pień świad­czył o tym, że brzoza prze­żyła wię­cej zim niż Mik­kal. Po­chy­liła się, ale nie dała się zła­mać.

Do­sko­nale nada­wała się do tego, do czego ją wy­brał.

Mróz utrwa­lił nie­winny wy­raz twa­rzy dziecka. Z przy­mknię­tymi po­wie­kami wy­glą­dało, jakby spało.

– Zo­sta­wię cię tu­taj, Matti – po­wie­dział chra­pli­wie Mik­kal. Trzy­mał ko­ły­skę w ra­mio­nach, czu­łym wzro­kiem piesz­cząc twa­rzyczkę chłopca, którą on tylko miał za­pa­mię­tać. – Spo­czniesz tu­taj, bli­sko nieba. – Po­czuł, jak żal chwyta go za gar­dło. Zmru­żył oczy, w po­dmu­chach ką­sa­ją­cego wia­tru łzy nie­omal go ośle­piły. – Wrócę wio­sną. Wio­sną po­cho­wam cię w ziemi. Do tego czasu bę­dziesz pod opieką gwiazd, mój Matti.

Imię znał od po­czątku. Kiedy wziął w ra­miona nowo na­ro­dzone dzie­cię, nie wa­hał się ani chwili. Jego syn miał na imię Matti.

Do­piero te­raz, zo­sta­wia­jąc mar­twe ciało syna na pust­ko­wiu, Mik­kal zro­zu­miał, skąd brała się ta pew­ność. W te dni pełne bólu jakby o niej za­po­mniał, ale ona za­wsze przy nim była. W jego pa­mięci nie mo­gła umrzeć.

Imię Matti no­sił młod­szy brat Ra­iji.

Mik­kal sta­rał się od­su­nąć tę myśl. Ra­ija zna­czyła cier­pie­nie, a on dość już cier­piał.

Za­ci­snął zęby i wdra­pał się na brzozę. Był silny, więc wspi­naczka nie spra­wiła mu żad­nych trud­no­ści, lecz ni­gdy do­tąd nie czuł ta­kiego cię­żaru na du­szy. Zgra­bia­łymi pal­cami owią­zał rze­mie­nie wo­kół ga­łęzi. Matti bę­dzie bez­pieczny, nie pad­nie łu­pem dzi­kich zwie­rząt. Dla Mik­kala chłop­czyk nie cał­kiem umarł. Nie wie­dział, ja­kimi przy­mio­tami na­tura miała ob­da­rzyć jego dziecko, ale wy­obraź­nia pod­su­wała mu cu­downe ob­razy syna. Nikt nie za­stąpi mu tego chłopca, któ­rego utra­cił.

Spę­dził pod drze­wem resztę dnia. Kiedy za­padł zmierzch, zwi­nął na­miot, za­przągł re­ni­fera do sań i ru­szył w kie­runku obozu nad mo­rzem. W gło­wie miał pustkę.

Na skraju brze­ziny Mik­kal zo­sta­wił cząstkę sie­bie. Na wła­sny uży­tek na­zy­wał to cząstką wła­snej du­szy.

Obóz przy­wi­tał go mil­cze­niem. Nikt nie za­py­tał o po­wód nie­obec­no­ści. Do­my­ślali się i tak­tow­nie oka­zy­wali sza­cu­nek ża­ło­bie Mik­kala.

Na Ra­vnę zrzu­cili obo­wią­zek zda­nia sy­nowi re­la­cji z wy­da­rzeń. To ona mu­siała opo­wie­dzieć Mik­ka­lowi o oba­wach, które czuli, i smutku, który ich na­peł­nił, kiedy złe prze­czu­cia stały się rze­czy­wi­sto­ścią. Mik­kal nie zdzi­wił się, uj­rzaw­szy Ailo u babki.

Sigga była osła­biona, prze­żyła prze­cież cięż­kie chwile. Pew­nie jesz­cze nie wró­ciła do sił, skoro Ra­vna za­jęła się wnu­kiem. Sigga ni­gdy nie była twarda, po­my­ślał z nutą go­ry­czy, nie po­tra­fi­łaby wieść ta­kiego ży­cia jak Ra­ija. Nie umiała sta­wić czoło prze­ciw­no­ściom losu.

– Za­wsze ucie­kasz, kiedy naj­bliżsi cię po­trze­bują. – Rawna ko­chała swe je­dyne dziecko, ale nie była ślepa na jego sła­bo­ści.

– Ucie­kam? – roz­gnie­wał się Mik­kal. Zdą­żył zrzu­cić sztywne od lodu fu­tra i wła­śnie prze­cią­gał przez głowę miękki skó­rzany ka­ftan. Mię­śnie na ob­na­żo­nych ra­mio­nach za­ci­snęły się w sta­lowe sploty.– Ucie­kam? – po­wtó­rzył zdu­miony i ob­cią­gnął ka­ftan. Prze­cze­sał włosy pal­cami, nie pa­trząc na matkę. Może jed­nak gnę­biły go wy­rzuty su­mie­nia? – Mu­sia­łem zna­leźć miej­sce spo­czynku dla zmar­łego syna. To na­zy­wasz ucieczką, matko?

Ra­vna ob­rzu­ciła go dłu­gim spoj­rze­niem.

Kiedy w ką­ci­kach oczu syna po­ja­wiły się zmarszczki? Wciąż był młody, ale rysy twa­rzy nie mó­wiły prawdy o wieku Mik­kala. W po­ciem­nia­łych oczach, mio­do­wej barwy jak oczy kruka, kryły się łzy, które ni­gdy nie po­pły­nęły, żal bo­wiem był zbyt wielki na płacz. Ra­vna znała prawdę o lo­sie syna. Wie­działa, dla­czego ob­li­cze wy­krzy­wia mu gry­mas bólu. ży­cie na­uczyło ją jed­nak, że nie na­leży du­sić zgry­zoty w sercu.

– To była ucieczka, Mik­kal – od­rze­kła spo­koj­nie. – Mów, co chcesz. Sigga nie za­słu­żyła na to. Nie za­wsze była dla cie­bie spra­wie­dliwa, ale nie za­słu­żyła na ta­kie trak­to­wa­nie.

– Sigga? – W gło­sie Mik­kala po­brzmie­wało iro­niczne nie­do­wie­rza­nie.

– Po­trze­bo­wała cię.

Ton jego głosu nie zmie­nił się.

– Ona? Od dawna mnie nie po­trze­bo­wała.

– Tak wła­śnie są­dzisz – Ra­vna po­ki­wała głową. – Nie roz­ma­wia­li­ście ze sobą? Nie pró­bo­wa­li­ście się zro­zu­mieć? Tak praw­dzi­wie? – Nie cze­ka­jąc na od­po­wiedź, cią­gnęła: – Cały czas szu­ka­łeś w niej wad, a ona sta­rała się być szczę­śliwa, pod­da­jąc się twej woli. Aż do chwili kiedy zro­zu­miała, że stara się na próżno. Ni­gdy jej nie pra­gną­łeś. W wa­szym związku nie było cie­pła. żadne z was nie od­wa­żyło się wznie­cić żaru w sercu.

– Więc dla­czego uwa­żasz, że te­raz to moż­liwe? – spy­tał wzgar­dli­wie. – Mam wra­że­nie, że twoje ka­za­nie za­koń­czy się mo­ra­łem.

Ra­vna po­now­nie po­ki­wała głową. Z jej oczu wy­zie­rał bez­gra­niczny smu­tek.

Przez uła­mek se­kundy w Mik­kalu zbu­dziła się na­dzieja, po­czuł go­rący dreszcz na ple­cach. Może Sigga umarła? Dla­czego matka mówi o niej w ten spo­sób? Czemu lu­dzie po­wi­tali go ta­kimi dziw­nymi spoj­rze­niami?

W na­stęp­nej se­kun­dzie po­ża­ło­wał tej my­śli. Była zła. Nie wolno cie­szyć się z czy­jejś śmierci. Tyle tylko, że od­ruch na­dziei był praw­dziw­szy niż żal.

– Nie mo­że­cie już na­pra­wić krzywd, które so­bie wy­rzą­dzi­li­ście – po­wie­działa Ra­vna z ocią­ga­niem.

Wa­hała się, rzu­cała ukrad­kowe spoj­rze­nia na po­grą­żo­nego we śnie Ailo. To, co za­mie­rzała po­wie­dzieć, nie było prze­zna­czone dla jego uszu. – Sigga prze­stała być sobą.

Mik­kal ode­tchnął. Z prze­ra­że­niem uświa­do­mił so­bie, że ży­czył żo­nie śmierci.

– Co masz na my­śli? – spy­tał nie­swoim gło­sem.

– Jest… zwich­nięta…

Mik­kal wciąż nie ro­zu­miał:

– Zwich­nięta? Co to, u dia­bła, zna­czy?

Ra­vna na­brała po­wie­trza i raz jesz­cze spoj­rzaw­szy na śpiące dziecko, do­dała z na­głą pa­sją:

– Zwich­nięta. Obłą­kana. Po­stra­dała zmy­sły, Mik­kal.

Męż­czy­zna bez­gło­śnie po­wtó­rzył słowa matki, jakby jej nie do­wie­rzał.

– Do dia­bła! Wy­ra­żaj się ja­śniej, matko!

Ra­vna nie skar­ciła go za tak nie­sto­sowne słowa.

– Za­częła ma­ja­czyć po po­ro­dzie…

– Bre­dziła, ro­dząc – prze­rwał jej Mik­kal. – Sigga ma bujną fan­ta­zję. Na swój spo­sób za­wsze była po­my­lona.

Ra­vna udała, że go nie sły­szy.

– Po twoim wy­jeź­dzie przez trzy dni nie mo­gła dojść do sie­bie, le­dwo trzy­mała się na no­gach. Na­stęp­nej nocy do­glą­da­jąca jej ko­bieta za­snęła. Sigga wy­szła z na­miotu boso, pra­wie naga, zlana po­tem.

Ra­vna mu­siała za­czerp­nąć tchu.

– Przy­pa­dek spra­wił, że ją do­strze­gli­śmy i za­pro­wa­dzi­li­śmy do na­miotu. Mo­gła umrzeć, Mik­kal. Szu­kała dziecka. Mó­wiła, że Ra­ija ukra­dła jej dziecko…

– Prze­cież wi­działa jego mar­twe ciało! – jęk­nął bez­sil­nie Mik­kal. – Była przy śmierci chłopca. Prze­klęła go.

– Nie o to dziecko cho­dzi – tłu­ma­czyła ła­god­nie Ra­vna. – Ona my­ślała, że Ra­ija za­brała jej Ailo.

Mik­kal za­mknął oczy i po­ło­żył się na der­kach roz­po­star­tych na pod­ło­dze.

– Coś jesz­cze? – spy­tał. – Musi być jesz­cze coś, skoro na­zwa­łaś ją obłą­kaną.

Było.

Sigga nie za­pa­dała w sen. Sze­roko roz­war­tymi oczyma wpa­try­wała się w świat, któ­rego nikt poza nią nie wi­dział. W tym świe­cie prze­ży­wała po­nure kosz­mary. Nie opo­wia­dała o nich, ale z roz­mów, ja­kie pro­wa­dziła z wi­dzia­dłami, można się było do­my­ślać naj­gor­szego.

Lęk naj­więk­szy i naj­więk­sza nie­na­wiść wią­zały się z Ra­iją. Sigga tar­go­wała się ze złymi mo­cami, by od­dały Ra­iję śmierci. Bła­gała je, by wró­ciły jej syna.

– Nie po­ka­za­li­ście jej Ailo?

– Nie po­znała go. Po­wie­działa, że to nie jej syn. że sprzy­jamy tam­tej.

– Wiel­kie nieba!

Mik­kal spu­ścił wzrok. Nie chciał, by matka wi­działa jego łzy.

– Jest nie­obli­czalna – cią­gnęła Ra­vna. – Je­śli zo­sta­wić ją bez nad­zoru, wy­myka się na po­szu­ki­wa­nia dziecka. Nie dba o ubiór, nie dba o sie­bie. Karmi się nie­na­wi­ścią… Ukra­dła nóż Aslaka, żeby za­bić Ra­iję wła­snymi rę­koma, skoro nikt inny nie chce tego zro­bić…

Mik­kal po­tra­fił wy­obra­zić so­bie, co by się stało, gdyby Sigga spo­tkała ja­kąś ko­bietę po­dobną do Ra­iji.

– Nie po­wstrzy­mał­bym jej – przy­znał zdu­szo­nym gło­sem. – Nie znam słów, które by ją prze­ko­nały. Dawno stra­ciła do mnie za­ufa­nie. Mógł­bym jej pil­no­wać, ale nie po­wstrzy­mał­bym jej przed ni­czym.

Ra­vna mil­czała. Mik­kal sam mu­siał do­ko­nać ob­ra­chunku z su­mie­niem.

– Nie po­wstrzy­mał­bym – po­wtó­rzył. – A te­raz cóż mi po­zo­staje? Sigga nie­na­wi­dzi Ra­iji, nic na to nie po­ra­dzę. Jest za­zdro­sna o ma­rze­nia.

– Ra­ija ni­gdy nie była dla cie­bie wy­łącz­nie ma­rze­niem – stwier­dziła rze­czowo Ra­vna. – Nie okła­muj sam sie­bie. Za­zdrość Siggi jest uza­sad­niona.

– Gdzie jest te­raz? – Mik­kal szybko zmie­nił te­mat roz­mowy.

– Prze­nie­śli jej na­miot bli­żej jurty Pa­vvy. Ro­dzina się nią zaj­muje, na­wet na chwilę nie wolno spu­ścić jej z oczu. Ailo jest u mnie. Po­wie­dzia­łam mu, że matka za­cho­ro­wała. Nie po­wi­nien uj­rzeć jej w ta­kim sta­nie…

Mik­kal też nie chciał, ale po­czu­cie obo­wiązku ka­zało mu ru­szyć do na­miotu Pa­vvy. Smuga dymu nad jurtą świad­czyła, że czu­wano.

Aslak, szwa­gier Mik­kala, sie­dział u sio­stry. Rzeź­bił w ko­ści re­ni­fera. Na wi­dok Mik­kala udał zdu­mie­nie.

– To ty? – wy­krzyk­nął, kie­ru­jąc nań spoj­rze­nie zie­lo­nych oczu.

Mik­kal do­strzegł w nich iro­nię. Bez słowa przy­cup­nął koło Siggi. Le­żała twa­rzą do ściany na­miotu. Ktoś nie­zdar­nie za­plótł jej włosy i wi­dok nie­zgrab­nego war­ko­cza na wą­skich ple­cach na­peł­nił Mik­kala wzru­sze­niem. Prze­łknął ślinę i do­tknął na­giego ra­mie­nia żony. Ostroż­nie wy­mó­wił jej imię. Sigga, która do­pro­wa­dzała go do osta­tecz­no­ści ką­śli­wymi do­cin­kami, wy­glą­dała w tej chwili tak bez­bron­nie.

Po­czuw­szy jego do­tyk, Sigga rap­tow­nie usia­dła.

Drżąc na ca­łym ciele, wbiła w Mik­kala szkli­sty wzrok, ale zda­wała się go w ogóle nie do­strze­gać. Przy­ci­snęła skó­rzaną derkę do piersi, jakby chciała się osło­nić przed nie­wi­dzial­nymi na­past­ni­kami.

– Moje dziecko? – pi­snęła gło­sem ma­łej dziew­czynki. Kie­dyś, całą wiecz­ność temu, nią była. – Zna­leź­li­ście moje dziecko? Czy ona nie żyje?

Męż­czyźni nie od­zy­wali się.

– Czy nikt nie może jej za­bić? – cią­gnęła ża­ło­śnie. – Ma moje dziecko. Ukra­dła moje dziecko… – Głos Siggi roz­pły­nął się w ję­kli­wym za­wo­dze­niu, ale nie uro­niła ani jed­nej łzy.

Ni­gdy do­tąd Mik­kal nie czuł się rów­nie bez­rad­nie. Cóż miał po­cząć? Co mógł zro­bić? Na­wet nie zna­lazł w so­bie dość od­wagi, by jej po­now­nie do­tknąć.

Aslak od­su­nął go na bok ła­god­nie, choć zde­cy­do­wa­nie i ob­jął drżące ra­miona sio­stry. Za­czął prze­ma­wiać do niej spo­koj­nym gło­sem jak do dziecka, uży­wa­jąc słów, które nie nio­sły żad­nego zna­cze­nia, lecz da­wały uko­je­nie.

Kiedy uci­chła, Aslak po­dał jej kilka ły­żek zupy z drew­nia­nej mi­ski. Sigga prze­łknęła po­słusz­nie, choć gry­mas na jej twa­rzy świad­czył o tym, że płyn nie na­leży do naj­smacz­niej­szych. Po­tem Aslak po­ło­żył ją na po­sła­niu i przy­krył fu­trami.

– Mik­stura two­jej matki – wy­ja­śnił, kiedy wy­co­fali się w drugi ko­niec jurty. – To ją uspo­kaja. Nie za­sy­pia wpraw­dzie, ale cich­nie.

Mik­ka­lowi za­schło w ustach. ży­czył jej śmierci i Sigga na swój spo­sób umarła. Tylko, że nie tak to so­bie wy­obra­żał. Tak było dużo go­rzej.

Śmierć ozna­cza ko­niec. Sza­leń­stwo to od­ro­cze­nie, prze­krę­ce­nie klingi noża tkwią­cego w ra­nie.

– To może trwać wieki całe, ro­zu­miesz? – Głos Aslaka tchnął spo­ko­jem. Zdą­żył już przy­zwy­czaić się do tej per­spek­tywy.

Mik­kal ski­nął głową, choć wciąż jesz­cze nie otrzą­snął się z szoku. Ro­zu­miał. Sigga mo­gła tkwić w sta­nie otę­pie­nia przez wiele lat.

Ta myśl zmro­ziła mu serce.

Co bę­dzie ze mną? prze­mknęło mu przez głowę. Je­stem młody. Mam spę­dzić resztę dni z ży­wym tru­pem?

– Chcemy, że­byś za­opie­ko­wał się Ailo – cią­gnął Aslak. – Już o tym roz­ma­wia­li­śmy, An­ders, oj­ciec i ja.

Tak bę­dzie naj­le­piej.

Mik­kal spoj­rzał na to­wa­rzy­sza z nie­do­wie­rza­niem. Aslak był młod­szy od niego o dwa lata, ale wy­dał mu się roz­sąd­niej­szy i bar­dziej do­świad­czony. Zresztą nie po raz pierw­szy.

W wą­skich oczach Aslaka po­ja­wił się dziwny blask.

– Nie mu­sisz uda­wać, nie mu­sisz kła­mać. Wasz zwią­zek umarł, za­nim zdą­żył się na­ro­dzić. W ta­kim sta­nie bę­dzie ci kulą u nogi.

– Jest matką Ailo – wy­chry­piał Mik­kal. – I mimo wszystko moją żoną…

Aslak ro­ze­śmiał się po­nuro.

– Nie okła­muj sam sie­bie. Za późno na wy­rzuty su­mie­nia, Mik­kal. Ty też po­no­sisz winę za to, co się stało, oboje zgo­to­wa­li­ście so­bie ten los. Ale żal do cie­bie nic nie zmieni. Zaj­miemy się nią, jest jedną z nas. Zwal­niamy cię z obo­wiązku, uwal­niamy cię od niej. Dla cie­bie umarła, od tej chwili prze­staje być twoją żoną. Za­opie­kuj się Ailo, wię­cej nie żą­damy. Je­steś wolny.

Mik­kal otwo­rzył usta, ale nie wy­dał z sie­bie ani jed­nego dźwięku.

Aslak był po­ważny.

– Tak bę­dzie – rzekł z na­ci­skiem. – Roz­ma­wia­li­śmy o tym. Sigga już cię nie po­trze­buje, za­opie­ku­jemy się nią. Je­śli kie­dyś wróci do zdro­wia… – Wzru­szył ra­mio­nami, da­jąc Mik­ka­lowi do zro­zu­mie­nia, że w to wątpi, ale zo­sta­wia mu uchy­loną furtkę.

– Zga­dzam się. – Mik­kal nie po­znał wła­snego głosu. Wię­cej nie za­pa­mię­tał z tego, co mó­wił Aslak. Ock­nął się do­piero po wyj­ściu z na­miotu.

Jak pi­jany włó­czył się po oko­licy, nie wie­rząc w to, co się stało.

Zdjęto mu z ra­mion cię­żar. Był wolny.

Nie zwią­zany z Siggą. Wolny.

Więc dla­czego czuł się jak wię­zień? Dla­czego czuł się tak podle?

Wolny.

Alta.

Tę­sk­nota chwy­ciła go za serce. Niebo wi­działo jego roz­pacz i pra­gnie­nie.

Ra­ija nie miesz­kała już w Al­cie. Ru­szyła na wy­brzeże, nie wie­dzieć do­kąd. Nie znaj­dzie jej, nie po­wie o wol­no­ści.

Zdjęto mu okowy, ale wciąż czuł ich cię­żar. Był wolny, ale nie za­pła­cił jesz­cze swo­jej ceny.

Mik­kal ru­szył do na­miotu. Musi za­jąć się Ailo. Uczyni to nie­chęt­nie, ale to wła­śnie sta­nowi część ceny. Dwa słowa ko­ła­tały mu się w gło­wie. Dwa słowa, które od­da­wały jego obecne po­ło­że­nie.

Okowy wol­no­ści.Roz­dział 2

Przy­go­to­wy­wali się do wio­sny, kiedy przy­była. Ko­bieta z za­chodu. Mik­kal wpa­try­wał się z na­pię­ciem w punkt na ho­ry­zon­cie. Uta­jona tę­sk­nota wy­buch­nęła ze zdwo­joną siłą.

Ra­ija.

Roz­są­dek pod­po­wia­dał mu, że to nie ona. Z ta­kiej od­le­gło­ści nie po­tra­fił na­wet stwier­dzić, czy to ko­bieta, czy męż­czy­zna. Po­czuł ner­wowy ucisk w żo­łądku, spo­tniały mu dło­nie. Co chwila od­wra­cał wzrok ku czar­nej kropce, która ro­sła, zbli­ża­jąc się ku nim przez stop­niały śnieg.

Jedna myśl ko­ła­tała mu w gło­wie. Jedno imię.

Ra­ija.

– To ko­bieta! – krzyk­nął Aslak, który dłu­żej już nie po­tra­fił skry­wać cie­ka­wo­ści.

Po­stać zbli­żyła się na tyle, że do­strze­gli dłu­gie ja­sne loki wy­sta­jące spod czapki.

– Skąd tu, do dia­ska, wzięła się ko­bieta? – cią­gnął Aslak, prze­krzy­wia­jąc z za­dzi­wie­niem głowę.

– Przy­szła – od­rzekł rze­czowo Mik­kal. Na­dzieja przy­pra­wiła go o szyb­sze bi­cie serca, ale te­raz puls z wolna wra­cał do normy. Mimo nie­na­tu­ral­nej su­cho­ści w gar­dle sta­rał się nadać gło­sowi zwy­kłe brzmie­nie.

W pierw­szej chwili, kiedy sta­nęła w mo­rzu świa­tła za­cho­dzą­cego słońca, nie do­strzegł barwy jej wło­sów. Wi­dział je­dy­nie dłu­gie ko­smyki po­wie­wa­jące na wie­trze.

Na­dzieja za­mie­niła się w pew­ność.

I za­raz stop­niała jak wio­senny śnieg. To nie była ona, tylko wy­twór fan­ta­zji. Nie mo­gła bar­dziej róż­nić się od Ra­iji. Mik­kal wró­cił do rów­no­wagi.

Ko­bieta nie była drob­nej bu­dowy, choć nie­wąt­pli­wie zi­mowe odzie­nie nie­na­tu­ral­nie ją po­gru­biało. Jakby to okre­ślił Aslak, ka­wał baby. Miała ja­sne włosy roz­dzie­lone nad środ­kiem sze­ro­kiego czoła, białe, nie­mal nie­wi­doczne brwi, ru­chliwe oczy, nie­bie­skie jak niebo w chłodny wio­senny dzień. Sze­ro­kie usta i pulchne po­liczki. Wy­soka jak na ko­bietę, wyż­sza od Mik­kala.

Nie była ładna, ale miała w so­bie coś; obaj od razu to do­strze­gli. Nie bu­dziła w nich uczuć opie­kuń­czych, nie była jak de­li­katny kwiat, który trzeba chro­nić przed przy­mroz­kami. Dość po­spo­lita w po­rów­na­niu z więk­szo­ścią ko­biet, brzydka na­wet, je­śli rów­nać ją z Ra­iją, co Mik­kal uczy­nił zu­peł­nie nie­świa­do­mie. A jed­nak po­ru­szyła w nim ja­kąś czułą strunę, kiedy za­trzy­mała się przed nimi i z im­pe­tem zrzu­ciła chle­bak z kory brzo­zo­wej wprost pod nogi Mik­kala.

– Na­resz­cie wi­dzę lu­dzi! – po­wie­działa z ulgą. Głos miała rów­nie mocny jak ciało.

Zdjęła rę­ka­wicę i kan­cia­stą dło­nią o krót­kich pal­cach prze­tarła spo­cone czoło.

– My­śla­łam, że już nie spo­tkam ży­wej du­szy – cią­gnęła, przy­pa­tru­jąc się obu męż­czy­znom kry­tycz­nie.

– Skąd idziesz? Za­błą­dzi­łaś?

W spoj­rze­niu, które po­słała Asla­kowi, kryła się mą­drość. I zdzi­wie­nie jego na­iw­no­ścią.

– Nie ta­kam znów głu­pia, by za­błą­dzić. A może tak wy­glą­dam? O, nie, mój chłop­cze, nie za­błą­dzi­łam. Mój mąż mnie prze­gnał. Po­szedł po pro­stu w swoją stronę, wprzód ob­ja­śniw­szy, co mi zrobi, je­śli po­dążę jego śla­dem. Wy­bra­łam więc prze­ciwny kie­ru­nek, li­cząc, że w końcu ko­goś na­po­tkam. – Wzru­szyła ra­mio­nami. – I się nie prze­li­czy­łam.

– Wy­gnał cię? – spy­tał po­dejrz­li­wie Mik­kal.

– Zna­lazł mnie z in­nym męż­czy­zną – rzu­ciła swo­bod­nie. – W dość nie­dwu­znacz­nej sy­tu­acji. Skłon­ność do wy­ba­cza­nia jest mu obca, więc prze­pę­dził swą małą żonkę…

Na dźwięk słowa „mała” Mik­kal uniósł ką­ciki ust. W jego oczach mu­siał po­ja­wić się wy­raz dez­apro­baty, ko­bieta bo­wiem po­spie­szyła z wy­ja­śnie­niami.

– Nie ża­łuję tego, co zro­bi­łam. Mój mąż to stary wieprz. Tylko on sam wie, z iloma spał. No, ale w końcu to męż­czy­zna… – Na­brała tchu. – Poza tym jest star­szy ode mnie o dwa­dzie­ścia lat, więc nie pła­czę, że się go po­zby­łam. Mam na imię Inga.

Męż­czyźni przed­sta­wili się, ale ża­den z nich nie po­świę­cił przy­byszce wię­cej uwagi. Uznali, że wkrótce ru­szy swoją drogą, a nie zwy­kli byli mie­szać się do cu­dzego ży­cia.

Źle ją oce­nili. Inga po­sta­no­wiła zo­stać z nimi na dłu­żej. Roz­mowa z Ra­vną utwier­dziła ją w tej de­cy­zji.

Mik­kal nie był za­do­wo­lony. Inga obu­dziła w nim ja­kiś nie­po­kój. Bał się, że to nie­przy­jemne uczu­cie bę­dzie mu to­wa­rzy­szyć, je­śli ko­bieta za­do­mowi się u nich na do­bre.

– Nie mo­żemy jej za­brać – rzekł sta­now­czo do matki, kiedy zo­stali sami.

– Dla­czego? – Ra­vna spoj­rzała ostro na syna. – Przyda się para rąk do pracy. Z Siggi nie ma już żad­nego po­żytku, a Inga spra­wia wra­że­nie pra­co­wi­tej. Z miej­sca ją po­lu­bi­łam. Może za­miesz­kać ze mną, czę­sto do­skwiera mi sa­mot­ność.

Mik­kal wes­tchnął.

– A więc hi­sto­ria się po­wta­rza? Spra­wi­łaś so­bie nową córkę? Tym ra­zem w nic mnie nie mie­szaj. Nie omo­tasz mnie pa­ję­czyną swo­ich ma­rzeń, nie zro­bisz z Ingi sy­no­wej! Nic jej do nas. Nie po­trzeba nam roz­wią­złych ko­biet.

Ra­vna mil­czała długo.

– Nie spo­dzie­wa­łam się usły­szeć z two­ich ust słów o przy­zwo­ito­ści – wy­ce­dziła oskar­ży­ciel­sko.

Przez na­stępne dni Mik­kal uni­kał Ingi, wma­wia­jąc so­bie, że nie kryje się w tym nic nie­na­tu­ral­nego. Dla­czego miałby prze­sta­wać z ko­bietą, któ­rej nie lubi? Iry­to­wała go nie­po­mier­nie, w każ­dym jej ge­ście i czy­nie do­strze­gał coś wy­zy­wa­ją­cego. Jej siła i pew­ność sie­bie przy­po­mi­nały Mik­ka­lowi, że Ra­ija od­zna­cza się tymi sa­mymi przy­mio­tami cha­rak­teru, a to po­rów­na­nie wy­da­wało mu się nie na miej­scu. Ta brzydka, nie­zdarna istota mia­łaby ry­wa­li­zo­wać ze zwiewną, drobną Ra­iją, która spra­wiała, iż słowo „ko­bieta” sta­wało się nie­mal święte?

Poza tym za­jęła się Ailo, prze­jęła rolę matki, choć jej o to nie pro­sił. I do­brze się z niej wy­wią­zy­wała, nie mógł jej nic za­rzu­cić. Jak na roz­wią­złą ko­bietę, była za­dzi­wia­jąco obo­wiąz­kowa.

Sigga nie chciała wi­dzieć syna, a zresztą Mik­kal bał się zo­sta­wiać chłopca w to­wa­rzy­stwie matki. Była co­raz bar­dziej zwich­nięta. Zwich­nięta – przy­zwy­czaił się tak wła­śnie okre­ślać jej stan. Nie­na­wiść do Siggi zdą­żyła się w nim wy­pa­lić na tyle, że słowo „obłą­kana” spra­wiało mu ból.

Te­raz, kiedy zdo­łał się uwol­nić od żony i zrzu­cić z sie­bie od­po­wie­dzial­ność za jej po­stępki, za­czął do­strze­gać do­bre strony ich związku. Gdyby Sigga była taka jak daw­niej…

Nie da­rzy­liby się wielką mi­ło­ścią, ale mo­gliby ja­koś uło­żyć so­bie ży­cie. Te­raz na to za późno.

Ailo czuł się bar­dzo zwią­zany z matką, Sigga ko­chała go za­bor­czo. Ra­vna ni­gdy nie zdo­była za­ufa­nia chłopca, Mik­kal zaś prze­stał się sta­rać, prze­żyw­szy pierw­sze roz­cza­ro­wa­nie. Nie za­mie­rzał bła­gać wła­snego syna o co­kol­wiek.

Inga za­stą­piła mu matkę, zdo­łała wśli­zgnąć się do za­ka­mar­ków du­szy Ailo, do któ­rych nikt inny nie miał do­stępu.

Mik­kal nie chciał się przy­znać, że go to za­dzi­wia i przy­pra­wia o za­wiść. Ła­two było da­rzyć Ingę an­ty­pa­tią. Ła­twiej za każ­dym ra­zem, gdy osią­gała coś, co le­żało poza za­się­giem jego moż­li­wo­ści.

Za­częli wę­drówkę na let­nie pa­stwi­ska, ha­ru­jąc od świtu do zmroku. Mik­kal nie na­rze­kał, praca mę­czyła ciało i du­szę, prze­pę­dzała na­trętne my­śli. Nie była tylko le­kar­stwem na ma­rze­nia senne.

Zmu­szał się do czu­wa­nia. Gnali stado na wschód, ku zna­nej ziemi, z którą wią­zały go gorz­kie i słod­kie wspo­mnie­nia. Kiedy pew­nej nocy płachta na­miotu od­chy­liła się, po­my­ślał, że to Aslak przy­szedł do­trzy­mać mu to­wa­rzy­stwa.

To była Inga.

Mik­kal zdu­miał się tak mocno, że za­po­mniał ję­zyka w gę­bie. Nie zdo­był się na­wet na słowa po­wi­ta­nia.

Inga usia­dła, nie py­ta­jąc o po­zwo­le­nie. Bez cie­nia lęku zaj­rzała Mik­ka­lowi w oczy.

– Nie lu­bisz mnie?

Choć Inga nadała sło­wom ton py­ta­nia, wcale nie spo­dzie­wała się od­po­wie­dzi.

– Nie za bar­dzo – od­rzekł Mik­kal tylko po to, by ją zi­ry­to­wać.

– Je­steś szczery. Ce­nię szcze­rość u męż­czyzn.

Mik­kal lek­ce­wa­żąco wzru­szył ra­mio­nami. Na­wet na nią nie spoj­rzał.

– Nie ob­cho­dzi mnie, ja­kich męż­czyzn lu­bisz, a ja­kich nie.

Ku jego ro­sną­cemu roz­draż­nie­niu, Inga ro­ze­śmiała się. Nie wy­glą­dała na zbitą z tropu.

– Może po­winno cię to ob­cho­dzić – stwier­dziła, po­waż­nie­jąc. Jej wzrok zdra­dzał, co kryje się za tą dwu­znacz­no­ścią.

– Nie po­trze­buję ko­biety – zbył ją bru­tal­nie. Wzdry­gnął się na myśl, że miałby jej do­tknąć. – Zwłasz­cza ta­kiej, która od­daje się pierw­szemu lep­szemu – do­dał ja­do­wi­cie. Spra­wiło mu sa­tys­fak­cję, że mógł ją zra­nić.

Inga nie wpa­dła w złość. Nie wstała, nie rzu­ciła się na niego z pię­ściami.

Nie była Ra­iją.

– Je­ste­śmy do sie­bie bar­dziej po­dobni, niż ci się zdaje, Mik­kalu Per­se­nie – po­wie­działa. Roz­myśl­nie użyła znie­na­wi­dzo­nej przez niego nor­we­skiej wer­sji na­zwi­ska. Chciała go po­ni­żyć. – Mamy ze sobą wiele wspól­nego – cią­gnęła ła­god­nie. – Słu­cham plo­tek. Nie je­steś bez winy, że Siggę spo­tkał taki los. Nie tylko ja sy­pia­łam w cu­dzym łóżku.

Mik­kal bez­sil­nie za­ci­snął pie­ści. Z tru­dem po­wstrzy­mał się, by jej nie ude­rzyć.

– To co in­nego – syk­nął przez za­ci­śnięte zęby. – To nie to samo co… łaj­da­cze­nie się!

Inga pod­nio­sła się po­woli i ob­rzu­ciła go prze­cią­głym spoj­rze­niem. Mik­kal zniósł je z tru­dem. Czy ta prze­klęta ko­bieta za­mie­rzała tu zo­stać? Miał siłą wy­rzu­cić ją z na­miotu?

– Nie masz prawa tak mó­wić – po­wie­działa po chwili, która Mik­ka­lowi wy­dała się wiecz­no­ścią. – Nie masz prawa mnie osą­dzać. Da­jesz się zwo­dzić po­zo­rom.

Wy­szła. Wy­pro­sto­wana jak struna.

Mik­kal po­czuł nie­smak w ustach. Nie poj­mo­wał ko­biet.

Wtedy zna­le­zie­nie od­po­wied­niego miej­sca za­jęło Mik­ka­lowi trzy dni. Te­raz do­piero po czte­rech do­tarł do roz­ga­łę­zie­nia szlaku. Stado opóź­niało marsz.

I tym ra­zem odłą­czył się bez słowa. Nie przej­mo­wał się ta­kimi bła­host­kami, a oni go ro­zu­mieli. Po­trze­bo­wali jego sil­nych rąk, spraw­nego i pra­co­wi­tego ciała, ale ro­zu­mieli, że musi ich opu­ścić. Nie czy­nili mu wy­rzu­tów, tylko po­dzie­lili się do­dat­ko­wymi obo­wiąz­kami.

Je­dy­nie Inga za­da­wała py­ta­nia. Zwró­ciła się do An­dersa, młod­szego brata Siggi. Aslaka po­mi­nęła. Aslak go­tów był bro­nić Mik­kala we wszyst­kim, co ten przed­się­wziął, zaś An­ders za­wsze miał wła­sne zda­nie. Tym ra­zem na­wet An­ders sta­nął w obro­nie Mik­kala i Inga w końcu zro­zu­miała dla­czego. Opóź­niał marsz, może o cały dzień, ale nie mógł po­stą­pić ina­czej.

Za­padł zmrok, we wschod­nim Fin­n­marku wstała sza­rawa wio­senna noc. Po­wie­trze było wil­gotne, wciąż miało po­smak zimy. Woda w ka­łu­żach ści­nała się lo­dem, a za­spy śnieżne ucze­pione po­ro­śnię­tego wrzo­sem wzgó­rza zda­wały się lek­ce­wa­żyć na­dej­ście no­wej pory roku.

Noc prze­szła w mroźny blady po­ra­nek.

Ra­vna pod­sy­ciła ogień na pa­le­ni­sku. Jej po­marsz­czona twarz wy­ra­żała za­nie­po­ko­je­nie. Rzu­cała wo­kół ner­wowe spoj­rze­nia, pod­bie­gała co chwila do wyj­ścia, zry­wała się na każdy dźwięk.

Nie ode­zwała się jed­nak, nie po­wie­działa ani jed­nego złego słowa o synu.

Inga bar­dzo ją po­lu­biła, przy­szło jej to zresztą bez trudu. Ra­vna pro­mie­nio­wała mat­czy­nym cie­płem, któ­rym zjed­ny­wała so­bie lu­dzi. Nie spo­sób było nie da­rzyć jej sym­pa­tią.

Nie­po­kój Ra­vny na­pa­wał Ingę tro­ską. Mik­kal miał po­wód, by ich opu­ścić, ale nie po­wi­nien oka­zy­wać lek­ce­wa­że­nia współ­to­wa­rzy­szom. ży­wych sta­wiać trzeba przed umar­łymi. Matka ko­chała go, a on przy­spa­rzał jej si­wych wło­sów.

– Pójdę go po­szu­kać – rzu­ciła im­pul­syw­nie Inga.

Ra­vna sprze­ci­wiła się.

– Nie mu­sisz tego ro­bić przez wzgląd na mnie – po­wie­działa. – Nie lę­kam się o niego. Da so­bie radę. Jest do­ro­sły, sam od­po­wiada za swoje po­stępki.

Ra­vna miała wiele ar­gu­men­tów, ale Inga już pod­jęła de­cy­zję. Ła­god­nie po­trzą­snęła głową.

– Pójdę – uśmiech­nęła się kwa­śno i za­częła się ubie­rać. – Dasz so­bie radę z Ailo. Mik­kal jest gdzieś w po­bliżu, pew­nie kie­ruje się już do nas. Wrócę, je­śli się na niego nie na­tknę. Nie bę­dzie­cie mu­sieli mnie szu­kać.

Mniej wię­cej znała kie­ru­nek, po­mógł jej in­stynkt. Po paru go­dzi­nach tra­fiła na skraj za­gaj­nika, nad któ­rym uno­siła się smużka dymu.

Mik­kal sie­dział nie­ru­chomo przy ogni­sku. Ni­gdy jesz­cze Inga nie wi­działa czło­wieka po­grą­żo­nego w tak głę­bo­kiej apa­tii.

Wy­ru­szyła z obozu, ki­piąc gnie­wem, lecz te­raz nie mo­gła czy­nić mu wy­rzu­tów. Nie mo­gła do­bi­jać le­żą­cego.

Po­sza­rzał na twa­rzy, łzy zo­sta­wiły wy­raźne ślady na kan­cia­stych po­licz­kach. Miał za­czer­wie­nione oczy. Nie usi­ło­wał tego ukryć, tak jak uczy­niłby każdy inny męż­czy­zna na jego miej­scu.

Uniósł głowę i spoj­rzał na nią za­mglo­nym wzro­kiem. Złość Ingi stop­niała w jed­nej chwili. Za­pra­gnęła przy­tu­lić go i ukoić, ale nie uczy­niła tego. Upa­dła przed nim na ko­lana. Za nic w świe­cie nie zdo­by­łaby się na to, by ob­jąć go ra­mio­nami.

– Zna­la­złeś to, czego szu­ka­łeś?

Mik­kala nie zdzi­wiła mięk­kość głosu Ingi. Tak jak nie zdzi­wiło go jej przyj­ście.

– Zna­la­złem – od­rzekł za­chryp­nię­tym gło­sem – i nie zna­la­złem. – Ru­chem głowy wska­zał za sie­bie.

Inga pod­nio­sła się.

Zo­ba­czyła ko­ły­skę, przy­krytą roz­szar­paną na strzępy skórą, i przez uła­mek se­kundy to, co skry­wało się pod nią. Po­tem za­ci­snęła po­wieki i od­wró­ciła się gwał­tow­nie. żo­łą­dek pod­szedł jej do gar­dła, ale nie zwy­mio­to­wała. Mu­siała się opa­no­wać. Dla Mik­kala.

Usia­dła przy nim ty­łem do ko­ły­ski.

W py­ta­niu bez­wied­nie użyła wła­ści­wego słowa na zna­le­zi­sko Mik­kala.

To.

– Los drwi ze mnie – po­wie­dział po dłuż­szym mil­cze­niu. – Po­ko­cha­łem to zmarłe dziecko bar­dziej, niż ko­cham ży­ją­cego syna. Za­da­łem so­bie wiele trudu, by zna­leźć mu bez­pieczne schro­nie­nie na zimę. Tak bar­dzo pra­gną­łem zło­żyć go w ziemi.

Od­wró­cił wzrok ku wzgó­rzu, które wy­raź­nie ry­so­wało się na tle od­le­głego ho­ry­zontu, sta­no­wiąc naj­wyż­szy punkt w oko­licy. Z tej od­le­gło­ści bez trudu do­strze­gli nie­ru­chomą syl­wetkę dum­nego ptaka wpi­saną w ja­sny pro­sto­kąt po­ran­nego nieba.

– Orły! – jęk­nął bez­sil­nie Mik­kal. – Stał się pa­dliną dla or­łów! – Ro­ze­śmiał się gorzko, a serce Ingi krwa­wiło.

Po­trze­bo­wał po­cie­chy, ale Inga nie mo­gła go do­tknąć. Chciała, ale wciąż sły­szała jego po­gar­dliwe słowa. Nie da mu oka­zji do twier­dze­nia, że skłonna jest od­dać się pierw­szemu lep­szemu…

Po­zo­sta­wały słowa. Zwil­żyła wargi, szu­ka­jąc wła­ści­wych okre­śleń. Nie było to ła­twe.

Wi­dok ko­ły­ski obu­dził w niej od­czu­cia po­dobne do tych, które tar­gały Mik­ka­lem. Nie chciała jed­nak po­więk­szać jego cier­pie­nia.

– Nie stał się pa­dliną – za­częła i na­po­tkała spoj­rze­nie mio­do­wych oczu, które wzgardą wi­tały próby uko­je­nia smutku.

– Nie? – Głos Mik­kala był rów­nie od­py­cha­jący jak spoj­rze­nie. Cze­piał się żalu i bólu, po­grą­żał w ża­ło­bie. – Je­śli nie pa­dliną, to czym, do dia­bła?

Inga od­wró­ciła wzrok. Nie po­tra­fiła zmie­rzyć się z jego nie­na­wi­ścią.

– Nie po­żył długo – cią­gnęła nie­zdar­nie. – W ziemi stałby się ży­ciem, na swój spo­sób, za­mie­nił w proch i żył w in­nej po­staci. Te­raz stał się po­żywką dla in­nego ist­nie­nia… To żadna róż­nica. – Bez­sil­nie roz­ło­żyła ra­miona. – Rów­nie pięk­nie jest da­wać ży­cie pod nie­bem jak w ziemi.

Po­rów­na­nie nie przy­nio­sło Mik­ka­lowi ulgi.

– Żadna róż­nica? Moje dziecko miało spo­cząć w gro­bie, Ingo. Nie poj­mu­jesz? W gro­bie, wbij to so­bie do głowy! Nie wio­złem go tu, by na­kar­mić orły. Po­żywką dla in­nego ist­nie­nia… – Spoj­rzał na nią jak na obłą­kaną. Inga sku­liła się pod jego wzro­kiem. Na­wet wtedy, kiedy mąż przy­ła­pał ją w ra­mio­nach in­nego, nie czuła się rów­nie wzgar­dzona.

Pra­gnęła go po­cie­szyć, a je­dy­nie po­gar­szała sy­tu­ację!

Przez uła­mek se­kundy są­dziła, że Mik­kal ją ude­rzy. Tym­cza­sem wy­raz za­cię­to­ści na jego twa­rzy rap­tow­nie ustą­pił. Ten bez­radny, bez­bronny męż­czy­zna nie za­mie­rzał z niej drwić. Po­grą­żony w roz­pa­czy po­trze­bo­wał bli­sko­ści dru­giego czło­wieka, a poza nią nie miał ni­kogo.

Ob­jął ją sil­nymi ra­mio­nami i wtu­liw­szy twarz w za­głę­bie­nie na jej szyi, roz­pła­kał się.

Trząsł się, jakby zdjęty prze­raź­li­wym zim­nem. Szloch tłu­miony skó­rza­nym ka­fta­nem Ingi świad­czył o tym, że Mik­kal do­szedł do kresu wy­trzy­ma­ło­ści.

– Wszystko sprzy­się­gło się prze­ciw mnie – wy­szep­tał bez­sil­nie.

Inga za­drżała, po­czuw­szy jego cie­pły od­dech na skó­rze.

– Tracę wszystko, co mo­głoby nadać sens memu ży­ciu. Los bez ustanku przy­gina mi kark… Nie mam już sił. Boję się, co może przy­nieść na­stępny dzień…

Inga nie­zdar­nie gła­dziła Mik­kala po wło­sach, czar­nych i sztyw­nych, nie­sfor­nie opa­da­ją­cych na czoło. Wzru­sze­nie ści­snęło jej gar­dło. Wielu męż­czyzn trzy­mało ją w ra­mio­nach, wielu od­po­czy­wało na jej ko­la­nach. Ni­gdy do­tąd jed­nak nie do­świad­czyła bli­sko­ści dru­giego czło­wieka w taki spo­sób. Zro­zu­miała, jak ubo­gie ży­cie wio­dła, nie znaj­du­jąc w lu­dziach tego, co naj­waż­niej­sze.

Szu­kała od­po­wied­nich słów. Prze­czu­wała bar­dziej, niż wie­działa, że pu­sty fra­zes nie przy­nie­sie Mik­ka­lowi po­cie­chy. Nie po­trze­bo­wał współ­czu­cia. Róż­nił się od wszyst­kich męż­czyzn, któ­rych znała.

Był inny.

– Nie mo­żesz cof­nąć czasu – za­częła nie­skład­nie, bo­jąc się, że na­po­tka ten sam od­py­cha­jący wzrok i usły­szy te same wzgar­dliwe słowa jak po­przed­nim ra­zem, gdy usi­ło­wała sta­nąć po jego stro­nie. – Co się stało, już się nie od­sta­nie. Masz jed­nak moc zmie­nia­nia przy­szło­ści, Mik­kal…

Po raz pierw­szy gło­śno wy­po­wie­działa jego imię. Z ja­kie­goś po­wodu nie po­tra­fiła do­tąd zmu­sić warg, by wy­mó­wiły te dźwięki, któ­rych sło­dycz czuła na ję­zyku.

Mik­kal…

– Nie pod­da­waj się! – szep­nęła. – Nie masz prawa się pod­da­wać! – Czuła na so­bie cię­żar jego mu­sku­lar­nego ciała. Przy­szła jej do głowy myśl, ab­sur­dalna w tych oko­licz­no­ściach, że nie gu­stuje w oty­łych męż­czy­znach. Mik­kal był świet­nie zbu­do­wany. – Je­steś zbyt do­bry, by się pod­da­wać! – cią­gnęła, na­wet nie wie­dząc, czy Mik­kal słu­cha.

Miała wra­że­nie, że mówi do sa­mej sie­bie. Może jemu to wy­star­czało, może pra­gnął je­dy­nie czy­jejś bli­sko­ści i słów wy­po­wia­da­nych wła­ści­wym to­nem. Inga ra­do­wała się, że to jej przy­pa­dła ta rola, choć też bo­lała myśl, że Mik­kal nie do­strzegłby żad­nej róż­nicy, gdyby na jej miej­scu był ktoś inny.

Nic dla niego nie zna­czę, po­my­ślała i po­czuła bo­le­sny, ostrze­gaw­czy skurcz w piersi. Była do­ro­sła, wie­działa, co się święci. Może odejść, po­winna odejść. Tylko wtedy zdoła unik­nąć bólu. Zda­wała so­bie jed­nak sprawę, że nie ru­szy się z miej­sca.

Bę­dzie trzy­mać się tej grupki lu­dzi ze wszyst­kich sił.

Póki bę­dzie z nimi, póty czuć bę­dzie bli­skość Mik­kala. Czeka ją cier­pie­nie, ale jest na tyle doj­rzała, by je przy­jąć.

Już do­ko­nała wy­boru.

Do tej chwili tę­sk­niła całe ży­cie.

Inga wy­po­wie­działa mnó­stwo słów, słów, któ­rych żadne z nich póź­niej nie pa­mię­tało. Ona, bo było ich tak wiele. On, bo słowa zlały się w rzekę nio­sącą uko­je­nie, a prze­cież nie spo­sób wy­róż­nić w rzece po­je­dyn­czych kro­pli.

Wy­raz za­wzię­to­ści po­zo­stał na jego twa­rzy, kiedy uwol­nił się z jej ra­mion. Bez jed­nego słowa, bez po­dzię­ko­wa­nia. Mik­kal nie przy­zna­wał się do swo­ich sła­bo­ści, zwłasz­cza wo­bec ko­biet. Wo­bec niej. Pal­cami od­rzu­cił grzywkę, lecz ta nie­sfor­nie opa­dła mu po­now­nie na oczy.

– Po­mo­żesz mi ko­pać?

Inga ski­nęła głową.

Dla­czego cała drżała w bez­na­dziej­nym ocze­ki­wa­niu? Nie chciała szu­kać u niego oznak apro­baty, ale mi­mo­wol­nie to czy­niła, bo­le­śnie się roz­cza­ro­wu­jąc. Mik­kal nie ze­gnie się tak ła­two jak trawa na wie­trze. Mi­nie sporo czasu, za­nim w tych nie­zwy­kłych mio­do­wych oczach za­tli się pło­myk.

Pra­co­wali, nie od­zy­wa­jąc się do sie­bie, jakby ob­fi­tość słów wy­po­wie­dzia­nych przez Ingę ska­zy­wała ich na mil­cze­nie.

Zie­mia była wil­gotna, po­prze­ci­nana siatką ko­rzeni. Ryli w niej rę­koma, Mik­kal po­ma­gał so­bie no­żem.

Inga po­ra­niła dło­nie, ale nie czuła bólu. Ro­biła to dla niego. Wszystko poza nim stra­ciło zna­cze­nie. Wy­star­czyło kilka chwil, by stał się cen­tral­nym punk­tem jej świata.

Za­mknęła oczy, kiedy wsta­wiał ko­ły­skę do dołu. Wy­kop się­gał mu do pasa. Po­winni go tro­chę po­głę­bić, ale war­stwa zmar­z­nię­tej ziemi sta­wiła sku­teczny opór po­ha­ra­ta­nym ko­niusz­kom pal­ców.

Za­sy­pa­nie grobu nie sta­no­wiło wy­zwa­nia dla ciała, tylko dla du­cha.

Wy­raz twa­rzy Mik­kala nie­omal przy­wiódł Ingę do pła­czu, z naj­wyż­szym tru­dem po­wstrzy­mała się od łez. Coś jej mó­wiło, że męż­czy­zna nie chciał wi­dzieć łez. Jej łez.

Więc nikt nie za­pła­kał nad nie­wielką mo­giłą. Mik­kal za­cho­wał ka­mienną twarz, za­ci­snął zęby, aż zbie­lały mu ką­ciki ust i za­drżały noz­drza.

Po­ciem­nia­łym wzro­kiem wpa­try­wał się w skra­wek bru­nat­nej ziemi wy­cięty w ze­szło­rocz­nej przy­wię­dłej tra­wie. Na­gle od­wró­cił się ty­łem do niej i wy­ce­dził:

– Idziemy. Nie mamy tu nic wię­cej do ro­boty. To tylko pu­sta rów­nina.

W obo­zie pa­no­wał roz­gar­diasz. Pa­ko­wano do­by­tek, by ru­szyć w dal­szą drogę ku let­nim pa­stwi­skom. Mik­kal za­trzy­mał Ingę, za­nim do­łą­czyli do reszty.

Ani jed­nym ge­stem nie zdra­dził, ja­kie my­śli kłę­bią mu się w gło­wie. Jego spoj­rze­nie było nie­od­gad­nione.

– Czy twoja pro­po­zy­cja po­zo­staje w mocy? – za­py­tał nie­mal obo­jęt­nie.

Żadne z nich nie miało wąt­pli­wo­ści, o co mu cho­dzi.

Nie od­ry­wał od niej wzroku. Inga znała roz­sądną od­po­wiedź.

– Tak – od­rze­kła nie­roz­sąd­nie.

Mik­kal pu­ścił ją.

– Do­brze. Wie­czo­rem prze­pro­wa­dzisz się z Ailo do mo­jego na­miotu. Ni­komu się nie mu­simy tłu­ma­czyć. Z Siggą nic mnie nie wiąże.

Od­szedł. Dla niego sprawa zo­stała roz­strzy­gnięta. Inga nie ru­szyła się z miej­sca.

Z Siggą nic go nie wiąże. To prawda.

Lecz Inga sły­szała plotki. Wie­działa, że inne imię po­łoży się cie­niem mię­dzy nimi. Za żadne skarby świata nie za­py­ta­łaby, czy coś go wiąże z Ra­iją. I czy kie­dy­kol­wiek prze­sta­nie wią­zać.

Być może cze­kał ją los Siggi.

Inga za­ci­snęła zęby i po­dą­żyła za Mik­ka­lem. Była bez­silna, przy Mik­kalu tra­ciła całą wolę.

Ru­szy z nim na wschód. Zo­sta­nie przy nim, jak długo bę­dzie tego chciał. Nic poza tym nie miało zna­cze­nia.