Reakcje osteoimmunologiczne w uszkodzeniach urazowych i chorobach układu kostno-stawowego - ebook

AUTORZY

prof. dr hab. n. med. EDWARD GOLEC

Zakład Rehabilitacji i Ortopedii

Wydział Rehabilitacji Ruchowej

Akademia Wychowania Fizycznego im. Bronisława Czecha w Krakowie;

Klinika Chirurgii Urazowej i Ortopedii

5 Wojskowy Szpital Kliniczny z Polikliniką

Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Krakowie

dr hab. n. med. ZBIGNIEW DUDKIEWICZ, prof. UMŁ

Klinika Chirurgii Ręki

Uniwersytecki Szpital Kliniczny im. Wojskowej Akademii Medycznej – Centralny Szpital Weteranów w Łodzi

dr hab. JOANNA GOLEC, prof. AWF

Zakład Rehabilitacji i Traumatologii

Katedra Rehabilitacji Klinicznej

Wydział Rehabilitacji Ruchowej

Akademia Wychowania Fizycznego im. Bronisława Czecha w Krakowie

dr n. med. PIOTR JURCZAK

Klinika Chirurgii Urazowej i Ortopedii

5 Wojskowy Szpital Kliniczny z Polikliniką

Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Krakowie

prof. dr hab. n. med. WOJCIECH MARCZYŃSKI

Klinika Ortopedii

Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego w Warszawie;

Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny im. Prof. Adama Grucy w Otwocku

Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie

dr hab. ELŻBIETA SZCZYGIEŁ, prof. AWF

Zakład Rehabilitacji w Ortopedii

Katedra Rehabilitacji Klinicznej

Wydział Rehabilitacji Ruchowej

Akademia Wychowania Fizycznego im. Bronisława Czecha w KrakowiePRZEDMOWA

Wraz z zaproszonymi przeze mnie do współpracy autorami przekazuję w Państwa ręce owoc żmudnych rozważań i obserwacji odnoszących się do problematyki immunopatomechaniki i immunogenezy uszkodzeń urazowych i wybranych chorób narządu ruchu. Opracowanie to jest skierowane nie tylko do praktykujących lekarzy ortopedów i traumatologów, lecz także do specjalizujących się w tej dyscyplinie klinicznej. Ufam, że prezentowane zagadnienia wzbudzą zainteresowanie także fizjoterapeutów, immunologów, biochemików, fizjo- i patofizjologów czy też specjalistów innych dyscyplin klinicznych.

Stały i dynamiczny rozwój nauk podstawowych, w tym przede wszystkim immunologii i dyscyplin pokrewnych uzmysławia, że zdecydowana większość, a może wszystkie procesy chorobowe, niezależnie od mechanizmów, z których wyrastają, w znacznej mierze są związane z szeregiem dynamicznie przebiegających reakcji immunologicznych, w tym również autoagresywnych i autotoksycznych. To one kształtują morfologię rozwijającego się procesu chorobowego, wpływają na jego obraz kliniczny i charakterystykę następowych zmian wtórnych, decydują o wyborze określonych metod ich diagnozowania, a przede wszystkim podejmowanych działań leczniczych. Są w znacznym stopniu odpowiedzialne za ewentualne niepowodzenia i powikłania podejmowanego leczenia.

Bez wątpienia problem reakcji immunologicznych odnosi się także do uszkodzeń urazowych i licznych schorzeń układu kostno-stawowego, których etiologię jeszcze do niedawna określano mianem nieznanej lub niejasnej. Dziś wiemy, że ich podłożem są jednoznacznie definiowane reakcje osteoimmunologiczne, które mimo wyraźnego i stałego postępu metod ich identyfikacji wymagają niewątpliwie dalszego doprecyzowania oraz dodatkowych wyjaśnień i ustaleń.

Razem ze współautorami monografii pozostaję w przekonaniu, że poruszane w publikacji zagadnienia zainteresują ewentualnych jej czytelników i pozwolą przybliżyć dotąd nieznane lub znane tylko częściowo immunologiczne mechanizmy zarządzające uszkodzeniami urazowymi narządu ruchu oraz ich reakcjami odtwórczymi i obronnymi, a także wybranymi chorobami tkanki kostnej i chrzęstnej.

_Edward Golec_1. WPROWADZENIE -
EDWARD GOLEC

Uszkodzenia urazowe tkanki kostnej wywołują w organizmie człowieka wiele zmian ogólnoustrojowych i miejscowych, w tym w obrazie morfologicznym krwi obwodowej, szpiku kostnego (BM), obrocie kostnym, a także wyzwalają wiele reakcji osteoimmunologicznych kształtujących bioimmunologiczną i kliniczną ich charakterystykę. Uszkodzenia te mogą przebiegać w różnych mechanizmach urazowych i chorobowych, ale także są konsekwencją zamierzonej działalności operacyjnej (osteosynteza, osteotomie, aloplastyki stawów). Należy pamiętać, że złamania kości występują najczęściej u osób obarczonych licznymi schorzeniami, które już w okresie poprzedzającym zdarzenie wypadkowe (złamanie kości) są manifestowane wieloma zmianami w obrazie morfologii krwi obwodowej, gospodarce mikropierwiastkami, albuminami, witaminami i hormonami, a także w układach krążeniowo-oddechowym i moczowo-płciowym. Niewątpliwie sprzyjają także demineralizacji tkanki kostnej, a w tym mechanizmie powodują utratę sprężystości układu więzadłowo-torebkowego i niestabilność stawów. To z kolei prowadzi do zaburzeń funkcjonalnych, posturalnych i stabilometrycznych, a z czasem potęguje i utrwala zmiany strukturalne. Są one z jednej strony wyrazem szeroko pojmowanych zaburzeń homeostatycznych, a z drugiej wyzwalanych na tej drodze kompensacyjnych reakcji obronnych. Wynika to z różnych przesłanek i okoliczności. W znacznej mierze są one warunkowane wiekiem poszkodowanych, ich przeszłością chorobową, w tym operacyjną, przyjmowanymi lekami i odżywczą charakterystyką stosowanej diety, używkami, aktywnością fizyczną, a także są determinowane genetycznie. Z tego między innymi wyrasta zagrożenie progresji zaburzeń morfologicznych krwi obwodowej, szpiku kostnego i demineralizacyjnych tkanki kostnej.

Proces ten dotyczy zwłaszcza chorych cierpiących z powodu różnego rodzaju nabytych i wrodzonych niedokrwistości (pokrwotoczna, Fanconiego), inwolucyjnych i polekowych zaburzeń metabolizmu kostnego, układu wydzielania dokrewnego, gospodarki mikropierwiastkami i witaminami, w przebiegu choroby nowotworowej i chorób metabolicznych, zaburzeń krwawienia i krzepnięcia krwi, a także dotkniętych postrzałowymi i eksplozyjnymi uszkodzeniami urazowymi narządu ruchu oraz poddanych promieniowaniu jonizującemu. Zaburzenia te w zdecydowanej mierze przyjmują postać zmian komórkowych o charakterystyce reakcji immunologicznych, w tym także autoagresywnych i autotoksycznych, których końcowym efektem są między innymi: niskoenergetyczne (patologiczne) i wysokoenergetyczne złamania kości, szeroko pojmowane zaburzenia ich metabolizmu, a także rozwój zmian zwyrodnieniowych i innych chorób układu kostno-stawowego. Poznanie tych mechanizmów wydaje się być zdecydowanie niezbędne i uzasadnione w podejmowanych decyzjach diagnostycznych i leczniczych.