Rób to, do czego jesteś stworzony - ebook

Re­ak­cje za­do­wo­lo­nych czy­tel­ni­ków

To naj­lep­szy na ryn­ku po­rad­nik za­wo­do­wy! Prze­czy­ta­łam spo­ro ksią­żek na te­mat wy­bo­ru ka­rie­ry, ale ta jest naj­bar­dziej po­moc­na.

Ka­thy Han­ce, De­aver, Wy­oming

•

To cu­dow­na książ­ka. Nie tyl­ko uzna­łam pro­po­zy­cje ka­rier za atrak­cyj­ne, ale też mo­głam po­znać wa­run­ki ko­niecz­ne, by pra­ca przy­no­si­ła mi za­do­wo­le­nie. Dzię­ku­ję. Dzię­ku­ję. Dzię­ku­ję.

Se­re­na Mit­chell, Don Mills, On­ta­rio

•

To bar­dzo uży­tecz­na książ­ka. Uła­twi­ła mi nowe, głę­bo­kie zro­zu­mie­nie sie­bie sa­mej i tego, co po­win­nam ro­bić. Po­le­cam ją każ­de­mu, kto za­sta­na­wia się, kim zo­stać, gdy do­ro­śnie.

Ka­thy Hen­ce, Gro­ve­land, Ka­li­for­nia

•

Ta książ­ka od­mie­ni­ła moje ży­cie! Po­mo­gła mi zna­leźć cał­kiem nową pra­cę w dzie­dzi­nie po­li­ty­ki per­so­nal­nej. Nie tyl­ko umoż­li­wi­ła mi zmia­nę za­wo­du – słu­ży mi na co dzień, bym mógł in­nym lu­dziom uła­twiać po­szu­ki­wa­nia ide­al­nej ka­rie­ry za­wo­do­wej. Dzię­ku­ję!

Gary Gard­ner, pre­zes M&M Per­son­nel and Pro Pla­ce­ment, Cle­vland, Ohio

•

Po­rad­nik ten ujaw­nił moż­li­wo­ści… któ­rych w od­nie­sie­niu do sie­bie na­wet nie ocze­ki­wa­łem. To ostat­ni (a może naj­waż­niej­szy) frag­ment ukła­dan­ki… ja­kie­go mi bra­ko­wa­ło do peł­nej sa­tys­fak­cji za­wo­do­wej.

Don Gho­stlaw. Wind­sor, Con­nec­ti­cut

•

Czy­ta­jąc tę książ­kę, zna­la­złam ogrom­ną sa­tys­fak­cję i wni­kli­we zro­zu­mie­nie wie­lu spraw.

Su­san Nick­barg, Ma­di­son, New Jer­sey

•

Ten prze­wod­nik po­ma­ga lu­dziom efek­tyw­nie wy­ko­rzy­sty­wać swój typ oso­bo­wo­ści przy do­ko­ny­wa­niu wy­bo­rów w ży­ciu za­wo­do­wym i pro­wa­dze­niu po­szu­ki­wań pra­cy. Po­zy­tyw­ny, bu­du­ją­cy spo­sób przed­sta­wie­nia in­for­ma­cji po­zwa­la być dum­nym ze swych za­let i my­śleć o twór­czych spo­so­bach ra­dze­nia so­bie z moż­li­wy­mi pu­łap­ka­mi Dzię­ku­ję za tę wspa­nia­łą książ­kę.

Frie­da Flint, The Pri­va­te In­du­stry Co­un­cil, Por­t­land, Ore­gon

•

To nie­oce­nio­ne na­rzę­dzie dla każ­de­go, kto po­waż­nie in­te­re­su­je się ba­da­niem moż­li­wo­ści ka­rie­ry za­wo­do­wej. Po­le­ca­łem ją wie­lu przy­ja­cio­łom i współ­pra­cow­ni­kom. Mój eg­zem­plarz ma ośle uszy z po­wo­du wie­lo­krot­ne­go czy­ta­nia.

Paul Faulk­ner, Wind­sor Locks, Con­nec­ti­cutPo­dzię­ko­wa­nia

Do­słow­nie ty­siąc­om lu­dzi mo­gli­by­śmy dzię­ko­wać za uła­twie­nie nam zro­zu­mie­nia róż­nych ty­pów oso­bo­wo­ści. Za­cznij­my od se­tek klien­tów, z któ­ry­mi pra­co­wa­li­śmy przez lata, od ty­się­cy za­wo­do­wych do­rad­ców oraz in­nych uczest­ni­ków warsz­ta­tów, któ­rzy dzie­ląc się swy­mi opo­wie­ścia­mi i do­świad­cze­nia­mi, tak wie­le nas na­uczy­li.

Pra­gnie­my też po­dzię­ko­wać przy­ja­cio­łom za skie­ro­wa­nie nas do tak wie­lu fa­scy­nu­ją­cych i uta­len­to­wa­nych lu­dzi, z któ­ry­mi mo­gli­śmy prze­pro­wa­dzić wy­wia­dy. Każ­dej oso­bie, któ­rej pro­fil oso­bo­wo­ści opi­sa­li­śmy w tej książ­ce, i wie­lu in­nym, któ­rych wkład przy­czy­nił się do koń­co­we­go pro­duk­tu, je­ste­śmy nie­zmier­nie wdzięcz­ni za hoj­ny dar cza­su, do­świad­cze­nia i wni­kli­we­go zro­zu­mie­nia. Do­szli­śmy do źró­deł; uczy­li nas naj­lep­si – praw­dzi­wi eks­per­ci – o wła­snych po­trze­bach za­wo­do­wych i kry­te­riach praw­dzi­wej sa­tys­fak­cji. Po­zna­nie tych lu­dzi i moż­li­wość za­miesz­cze­nia ich hi­sto­rii w na­szej książ­ce – to wiel­ka przy­jem­ność i przy­wi­lej.

Czer­pa­li­śmy wie­dzę od wie­lu uzna­nych na­uczy­cie­li i wspól­nie pro­wa­dzi­li­śmy ba­da­nia. Szcze­gól­nie wdzięcz­ni je­ste­śmy Mary McCaul­ley i Gor­do­no­wi Law­ren­ce’owi, któ­rzy za­zna­ja­mia­li nas z po­ję­ciem typu oso­bo­wo­ści, oraz Teny’emu Du­ni­ho, któ­ry ogrom­nie po­sze­rzył na­sze zro­zu­mie­nie.

Dzię­ku­je­my Nel­lie Sa­bin za nie­oce­nio­ny wkład w koń­co­wą ja­kość książ­ki. Jej twór­cza ener­gia, wie­le wspa­nia­łych po­my­słów, pro­wo­ku­ją­cych py­tań oraz po­moc or­ga­ni­za­cyj­na uczy­ni­ły z tej książ­ki znacz­nie lep­szy, bar­dziej po­moc­ny po­rad­nik.

Dzię­ku­je­my na­szej re­dak­tor­ce, Kit Ward, za sta­łe wspar­cie, za­chę­tę i en­tu­zjazm od po­cząt­ku pro­jek­tu. Do­ce­nia­my jej tro­skę, uwa­gę, zro­zu­mie­nie, wi­zję i do­bry hu­mor.

Szcze­gól­ny dług wdzięcz­no­ści od­czu­wa­my wo­bec ro­dzi­ny i przy­ja­ciół, któ­rzy po­zwo­li­li nam przez ostat­nich dzie­sięć lat eks­pe­ry­men­to­wać na so­bie i po­zna­wać w ten spo­sób róż­ne typy oso­bo­wo­ści. Ce­ni­my so­bie to nad­zwy­czaj­ne wspar­cie, cier­pli­wość i za­chę­tę, któ­rych do­świad­cza­li­śmy zwłasz­cza przez ostat­nie trzy lata.Na po­czą­tek

Kie­dy po­zna­je­my ko­goś no­we­go, za­zwy­czaj do pierw­szych py­tań na­le­ży: „Gdzie pan pra­cu­je? Kim pan jest?”. I pada od­po­wiedź: „Je­stem księ­go­wym” albo „Je­stem me­cha­ni­kiem”, czy też „Je­stem pro­du­cen­tem te­le­wi­zyj­nym”… Po­świę­ca­my tak wie­le na­sze­go ak­tyw­ne­go ży­cia pra­cy, że za­ję­cie sta­je się rze­czy­wi­ście jak­by od­bi­ciem na­szej toż­sa­mo­ści. Sta­je­my się tym, co ro­bi­my.

Po wie­lu la­tach do­radz­twa za­wo­do­we­go i szko­le­nia ty­się­cy pro­fe­sjo­na­li­stów od­kry­li­śmy, że ist­nie­je lep­szy spo­sób po­dej­ścia do spra­wy za­ra­bia­nia na ży­cie. Za­miast okre­ślać sie­bie po­przez wy­ko­ny­wa­ny za­wód, za­chę­ca­my cię do cze­goś prze­ciw­ne­go: zna­le­zie­nia pra­cy, któ­ra ci od­po­wia­da i ro­bie­nia tego, do cze­go je­steś stwo­rzo­ny. Mo­żesz – i po­wi­nie­neś – wieść ka­rie­rę za­wo­do­wą, któ­rą ko­chasz, a ta­jem­ni­ca za­do­wo­le­nia z pra­cy tkwi w tym, co w spo­sób na­tu­ral­ny naj­bar­dziej lu­bisz. Roz­szy­fro­wa­nie tej za­gad­ki może być trud­niej­sze niż się wy­da­je i dla­te­go na­pi­sa­li­śmy książ­kę.

Na te­mat pla­no­wa­nia ka­rie­ry za­wo­do­wej po­ja­wi­ło się mnó­stwo ty­tu­łów. Mamy na­dzie­ję, że na­sza książ­ka wszyst­kie inne uczy­ni prze­sta­rza­ły­mi. Od­kry­li­śmy na­uko­wy, prak­tycz­nie udo­wod­nio­ny spo­sób po­mo­cy w okre­śle­niu naj­lep­szej ka­rie­ry za­wo­do­wej i po­zo­sta­niu na tej dro­dze wraz ze wzro­stem do­świad­cze­nia i zmia­ną sta­no­wisk. Za­po­zna­my cię z po­ję­ciem typu oso­bo­wo­ści i po­ka­że­my, w jaki spo­sób jego zro­zu­mie­nie może zmie­nić two­je ży­cie, po­ma­ga­jąc ci do­brze wy­brać i od­nieść suk­ces w sa­tys­fak­cjo­nu­ją­cej cię pra­cy.

Tak, mó­wi­my do cie­bie

Za­kła­da­my, że wy­bra­łeś tę książ­kę, po­nie­waż znaj­du­jesz się w punk­cie zwrot­nym ka­rie­ry za­wo­do­wej. Może je­steś stu­den­tem, któ­ry wła­śnie ma wy­brać tę pierw­szą, waż­ną pra­cę, albo wra­casz na ry­nek za­trud­nie­nia po prze­rwie i za­sta­na­wiasz się nad moż­li­wo­ścia­mi wy­bo­ru. Może je­steś nie­za­do­wo­lo­ny ze swo­je­go za­ję­cia i są­dzisz, że musi ist­nieć ja­kaś lep­sza al­ter­na­ty­wa. A może wła­śnie koń­czysz jed­ną ka­rie­rę i roz­wa­żasz roz­po­czę­cie no­wej. Je­śli tak, to gra­tu­lu­je­my ci – tra­fi­łeś na wła­ści­wą książ­kę!

Szcze­gól­na za­chę­ta na­le­ży się tym, któ­rzy zmie­nia­ją pra­cę. Je­że­li za­sta­na­wiasz się nad sen­sem pod­ję­cia pró­by zmia­ny koni w bie­gu, po­wi­nie­neś wie­dzieć, że każ­de­go roku mi­lio­ny lu­dzi zmie­nia­ją pra­cę. W rze­czy­wi­sto­ści więk­szość osób w cią­gu swe­go ży­cia roz­wi­ja trzy do pię­ciu róż­nych ka­rier za­wo­do­wych. Sta­ty­sty­ki te jed­nak nie za­pew­nia­ją du­żej po­cie­chy, je­śli utknę­ło się w ja­kiejś kiep­skiej pra­cy i czu­je się, że nie moż­na jej po­rzu­cić.

Ist­nie­je kil­ka bar­dzo prak­tycz­nych przy­czyn, dla któ­rych lu­dzie nie po­rzu­ca­ją na­gle pra­cy i nie po­dą­ża­ją w in­nym kie­run­ku. Każ­dy ma ra­chun­ki, za któ­re trze­ba pła­cić, albo ro­dzi­nę na utrzy­ma­niu. Zre­zy­gno­wa­nie ze sta­bil­nych do­cho­dów wy­ma­ga mnó­stwa od­wa­gi, na­wet je­śli po­cho­dzą one z pra­cy, któ­ra nie sa­tys­fak­cjo­nu­je. Trud­no szu­kać no­we­go za­ję­cia, wy­ko­nu­jąc sta­re – każ­dy, kto pró­bo­wał tego, wie, że przy­po­mi­na to pra­cę na dwóch eta­tach – a jed­nak po­mysł po­zo­sta­wa­nia bez pra­cy na nie­okre­ślo­ny czas jej po­szu­ki­wa­nia może prze­ra­żać. Więk­szość z nas nie po­sia­da za­so­bów fi­nan­so­wych, za­pew­nia­ją­cych utrzy­ma­nie w cią­gu okre­su bra­ku za­trud­nie­nia, szcze­gól­nie je­śli nie ma gwa­ran­cji, że uda się szyb­ko zna­leźć nową pra­cę.

Nie­kie­dy trud­ne jest pod­ję­cie de­cy­zji wbrew temu, cze­go inni od nas ocze­ku­ją. Mo­że­my od­czu­wać ze stro­ny in­nych pre­sję, by zo­stać do­kład­nie tam, gdzie je­ste­śmy. Pod­czas zmia­ny ka­rie­ry za­wo­do­wej wspar­cie i za­chę­ta ze stro­ny ro­dzi­ny i przy­ja­ciół to bar­dzo waż­na po­moc. Je­śli bli­scy nie apro­bu­ją zmia­ny, praw­do­po­dob­nie bę­dzie­my nadal ro­bić to, co ro­bi­my.

Praw­dą jest rów­nież to, że gdy ob­ra­ło się kon­kret­ny styl ży­cia, trud­no wy­obra­zić so­bie inny. Im dłu­żej ży­je­my w okre­ślo­ny spo­sób, tym więk­sza jest pre­sja za­cho­wa­nia ży­cia ta­kim, ja­kie jest. Po osią­gnię­ciu pew­ne­go po­zio­mu suk­ce­su i przy­zwy­cza­je­niu się do od­po­wied­nie­go trak­to­wa­nia przez in­nych, nie po­tra­fi­my wy­obra­zić so­bie roz­po­czy­na­nia wszyst­kie­go od po­cząt­ku.

Spra­wę po­gar­sza jesz­cze fakt, że więk­szość z nas tak na­praw­dę nie wie, cze­go po­trze­bu­je, by być za­do­wo­lo­nym. Wie­my, cze­go nie lu­bi­my – tego na­uczy­li­śmy się z wła­sne­go do­świad­cze­nia – ale nie wie­my, jak wy­my­ślić, a tym bar­dziej zna­leźć sa­tys­fak­cjo­nu­ją­cą al­ter­na­ty­wę.

Zmia­na za­wo­du bywa ogrom­nie stre­su­ją­ca i czę­sto trwa kil­ka mie­się­cy. Od­by­wa­li­śmy ten pro­ces z set­ka­mi klien­tów i do­świad­cza­li­śmy tego, jak może być trud­ny. Jed­nak po­zna­li­śmy rów­nież cu­dow­ne na­gro­dy po jego za­koń­cze­niu.

Zmia­na za­ję­cia cza­sem prze­ra­ża i ła­twiej jest nadal ro­bić to, co się robi. Ale uwa­ga – te­raz do­bra no­wi­na. Roz­szy­fro­wu­jąc ta­jem­ni­ce swe­go typu oso­bo­wo­ści, moż­na na­praw­dę zna­leźć szcze­rze sa­tys­fak­cjo­nu­ją­cą pra­cę, któ­ra pod­no­si ja­kość ży­cia. Mamy na­dzie­ję, że książ­ka ta umoż­li­wi ci po­zna­nie ele­men­tów przy­no­szą­cych za­do­wo­le­nie z pra­cy oraz spo­so­bów zna­le­zie­nia wła­ści­we­go za­ję­cia. Da się to zro­bić i jest war­te wy­sił­ku – obie­cu­je­my!

W jaki spo­sób na­sza książ­ka może ci po­móc

Za­da­niem książ­ki jest po­móc ci w lep­szym do­ko­ny­wa­niu wy­bo­ru ka­rie­ry za­wo­do­wej i pro­wa­dze­niu uda­nej kam­pa­nii po­szu­ki­wa­nia pra­cy. Pra­gnie­my po­dzie­lić się z tobą na­szy­mi od­kry­cia­mi na te­mat związ­ków mię­dzy ty­pem oso­bo­wo­ści a sa­tys­fak­cją za­wo­do­wą. Nie za­mie­rza­my jed­nak za­sy­py­wać czy­tel­ni­ków in­for­ma­cja­mi, któ­re moż­na zna­leźć gdzie in­dziej, jak choć­by o spo­so­bie pi­sa­nia ży­cio­ry­su albo o wy­bo­rze od­po­wied­nie­go stro­ju. Pra­gnie­my przede wszyst­kim po­móc ci w zde­fi­nio­wa­niu, czym jest dla cie­bie sa­tys­fak­cja za­wo­do­wa, oraz w pod­ję­ciu po­szu­ki­wań ide­al­nej pra­cy i za­wo­du.

Ka­rie­ra za­wo­do­wa cią­gnie się przez wie­le lat, więc moż­na wy­ko­rzy­sty­wać tę książ­kę jako prze­wod­nik roz­wo­ju wła­snej ka­rie­ry. Mamy na­dzie­ję, że bę­dziesz do niej po­wra­cał, by na bie­żą­co oce­niać prze­bieg pra­cy za­wo­do­wej. Wie­rzy­my, że uznasz ją za cen­ne, trwa­łe źró­dło, któ­rym ze­chcesz dzie­lić się z ro­dzi­ną i przy­ja­ciół­mi.

Są­dzi­my, że czy­ta­jąc książ­kę, za­czniesz do­świad­czać wie­lu ubocz­nych ko­rzy­ści, wy­ni­ka­ją­cych ze zro­zu­mie­nia swe­go typu oso­bo­wo­ści. Roz­po­zna­nie go może zmie­nić spo­sób pa­trze­nia na sa­me­go sie­bie – a to wpły­wa na wszyst­ko, co ro­bisz i na każ­dy aspekt twe­go ży­cia. W ostat­nich la­tach pro­fe­sjo­na­li­ści wie­lu róż­nych dzie­dzin do­ce­ni­li waż­ność tej wie­dzy. Wy­ko­rzy­stu­je się ją w edu­ka­cji, szko­le­niu kie­row­nic­twa, bu­do­wa­niu ze­spo­łów, do­radz­twie… Sami w prak­ty­ce za­wo­do­wej wy­ko­rzy­stu­je­my zna­jo­mość ty­pów oso­bo­wo­ści, aby po­ma­gać lu­dziom le­piej za­rzą­dzać i kie­ro­wać, do­bie­rać pro­duk­tyw­ne ze­spo­ły pra­cow­ni­ków, pra­co­wać wy­daj­niej i bar­dziej sku­tecz­nie. Szko­li­li­śmy wy­cho­waw­ców, aby do­strze­ga­li zwią­zek po­mię­dzy ty­pem oso­bo­wo­ści a sty­lem ucze­nia się i wy­ko­rzy­sty­wa­li to w do­cie­ra­niu do wszyst­kich uczniów czy stu­den­tów. Mamy na­dzie­ję, że do­ce­nisz zna­cze­nie zro­zu­mie­nia typu oso­bo­wo­ści nie tyl­ko w związ­kach ze współ­pra­cow­ni­ka­mi, lecz tak­że w re­la­cjach oso­bi­stych z mał­żon­kiem i ro­dzi­ną. A je­śli masz dzie­ci, zmie­ni to twój styl ro­dzi­ciel­stwa. Je­ste­śmy pew­ni, że wie­dza, jaką zy­skasz, od­mie­ni spo­sób, w jaki pa­trzysz na sie­bie i na in­nych.

Jak ko­rzy­stać z książ­ki

Czy­ta­nie na­szej książ­ki wy­ma­ga z two­jej stro­ny pew­ne­go czyn­ne­go uczest­nic­twa. Nie, nic bo­le­sne­go! Mamy jed­nak na­dzie­ję, że bę­dziesz ją czy­tać w ci­chych chwi­lach, kie­dy mo­żesz się za­sta­no­wić. Praw­dę mó­wiąc, nie za­mie­rza­my mó­wić ci, co masz ro­bić. Chce­my na­to­miast za­zna­jo­mić cię z pro­ce­sem, któ­ry się spraw­dza i któ­ry bę­dzie dla cie­bie uży­tecz­ny przez całe ży­cie. Cho­ciaż za­da­je­my wła­ści­we py­ta­nia i do­star­cza­my moż­li­wie naj­wię­cej in­for­ma­cji i przy­kła­dów, osta­tecz­ne od­po­wie­dzi mu­szą po­cho­dzić od cie­bie, gdyż to ty wiesz naj­le­piej. Trak­tu­je­my to jako wspól­ny wy­si­łek: my do­star­cza­my eks­per­ty­zę i do­świad­cze­nie, a ty istot­ną in­for­ma­cję o so­bie sa­mym. Ra­zem uda nam się zna­leźć pa­su­ją­cą do cie­bie, naj­lep­szą z moż­li­wych ka­rie­rę.

Książ­ka zo­sta­ła po­dzie­lo­na na trzy czę­ści. Pierw­sza część: Ujaw­nia­nie ta­jem­nic typu oso­bo­wo­ści pro­wa­dzi krok po kro­ku od od­kry­wa­nia do zro­zu­mie­nia wła­sne­go typu oso­bo­wo­ści. Część dru­ga: For­mu­ła sa­tys­fak­cji za­wo­do­wej za­po­zna­je z czte­re­ma wa­run­ka­mi ko­niecz­ny­mi do praw­dzi­wie sa­tys­fak­cjo­nu­ją­cej pra­cy. Część trze­cia po­ka­zu­je, jak z do­brym po­żyt­kiem wy­ko­rzy­stać wie­dzę o so­bie. Po­dzie­lo­no ją na po­szcze­gól­ne typy oso­bo­wo­ści. W swo­im roz­dzia­le znaj­dziesz hi­sto­rie lu­dzi o po­dob­nym ty­pie oso­bo­wo­ści i do­wiesz się, ja­kie za­wo­dy uzna­ją oni za speł­nia­ją­ce. Czy­ta­nie o ich do­świad­cze­niach, ra­do­ściach i fru­stra­cjach, tym, co lu­bią, cze­go nie lu­bią, po­mo­że ci zro­zu­mieć, cze­go ty sam po­trze­bu­jesz w pra­cy, by cię w peł­ni sa­tys­fak­cjo­no­wa­ła. Dla każ­de­go typu oso­bo­wo­ści za­miesz­cza­my po­nad­to li­stę naj­waż­niej­szych czyn­ni­ków sa­tys­fak­cji za­wo­do­wej, opis ide­al­ne­go śro­do­wi­ska pra­cy, spis zwią­za­nych z pra­cą za­let, pro­po­zy­cje kil­ku ćwi­czeń w celu wy­ja­śnie­nia pod­sta­wo­wych war­to­ści oraz wy­kaz po­ten­cjal­nie sa­tys­fak­cjo­nu­ją­cych opcji ka­rie­ry. Na ko­niec po­da­je­my sku­tecz­ne stra­te­gie po­szu­ki­wa­nia pra­cy, za­pro­jek­to­wa­ne dla osób o da­nym ty­pie oso­bo­wo­ści. Po­ka­zu­je­my, jak naj­le­piej wy­ko­rzy­stać na­tu­ral­ne za­le­ty i zmi­ni­ma­li­zo­wać wro­dzo­ne sła­bo­ści pod­czas eta­pów zbie­ra­nia in­for­ma­cji, „sprze­da­wa­nia” sie­bie, spo­ty­ka­nia się z po­ten­cjal­ny­mi pra­co­daw­ca­mi i po­dej­mo­wa­nia de­cy­zji.

Kil­ka słów o au­to­rach

Przez szes­na­ście lat oby­dwo­je stu­dio­wa­li­śmy pod kie­run­kiem naj­lep­szych spe­cja­li­stów w dzie­dzi­nie ty­po­lo­gii oso­bo­wo­ści i szko­li­li­śmy się w prak­tycz­nym sto­so­wa­niu zna­jo­mo­ści typu psy­cho­lo­gicz­ne­go. Po­cząt­ko­wo ofe­ro­wa­li­śmy do­radz­two za­wo­do­we tyl­ko oso­bom in­dy­wi­du­al­nym, lecz w 1982 roku opra­co­wa­li­śmy i za­czę­li­śmy or­ga­ni­zo­wać pierw­sze warsz­ta­ty z wy­ko­rzy­sta­niem typu oso­bo­wo­ści dla za­wo­do­wych do­rad­ców. W 1986 roku opu­bli­ko­wa­li­śmy pra­cę za­ty­tu­ło­wa­ną The Ca­re­er/Live Plan­ning Pro­fi­les (Pro­fi­le pla­no­wa­nia ka­rie­ry za­wo­do­wej i ży­cia) – po­rad­nik przez wie­lu do­rad­ców uwa­ża­ny za naj­waż­niej­sze źró­dło w prak­tycz­nym wy­ko­rzy­sty­wa­niu typu oso­bo­wo­ści.

Pi­sząc tę książ­kę, się­ga­li­śmy nie tyl­ko do na­sze­go do­świad­cze­nia z klien­ta­mi i do­rad­ca­mi, któ­rych szko­li­li­śmy, lecz tak­że do ich do­świad­czeń z wła­sny­mi klien­ta­mi. Wie­rzy­my, że za­miesz­czo­ne hi­sto­rie i do­świad­cze­nia oka­żą się cen­ne dla czy­tel­ni­ka, a przed­sta­wio­ne suk­ce­sy po­tra­fią za­in­spi­ro­wać do zna­le­zie­nia ide­al­nej ka­rie­ry za­wo­do­wej dla sie­bie.1 DO­PA­SO­WAĆ DO SIE­BIE Ta­jem­ni­ca sa­tys­fak­cji za­wo­do­wej

Zna­le­zie­nie wła­ści­wej pra­cy ma dla każ­de­go ogrom­ne zna­cze­nie. Mimo po­wszech­ne­go fan­ta­zjo­wa­nia o wy­gra­nej na lo­te­rii, po­sia­da­niu ele­ganc­kie­go sa­mo­cho­du i domu, czy o wy­ko­ny­wa­niu fa­scy­nu­ją­cych za­jęć w eg­zo­tycz­nych miej­scach z in­te­re­su­ją­cy­mi ludź­mi, więk­szość z nas musi pra­co­wać, i to cięż­ko, przez dłu­gi czas. Je­śli przez czter­dzie­ści do pięć­dzie­się­ciu lat wy­ko­nu­je­my za­wód, któ­ry nam nie od­po­wia­da, to wła­ści­wie od­rzu­ca­my dużą część swe­go ży­cia. Jest to nie­po­trzeb­ne i smut­ne, zwłasz­cza że sa­tys­fak­cjo­nu­ją­ca ka­rie­ra leży w za­się­gu ręki.

Czym jest ide­al­na pra­ca?

Od­po­wied­nia pra­ca pod­no­si war­tość ży­cia. Przy­no­si oso­bi­ste speł­nie­nie, po­nie­waż pie­lę­gnu­je naj­waż­niej­sze aspek­ty oso­bo­wo­ści. Pa­su­je do spo­so­bu, w jaki lu­bi­my po­stę­po­wać i od­zwier­cie­dla to, kim je­ste­śmy. Po­zwa­la w spo­sób naj­bar­dziej na­tu­ral­ny wy­ko­rzy­sty­wać wro­dzo­ne ak­ty­wa i nie zmu­sza do ro­bie­nia tego, cze­go nie robi się do­brze (przy­najm­niej nie­czę­sto!).

Skąd moż­na wie­dzieć, że wy­ko­nu­je się wła­ści­wy za­wód? Oto kil­ka ogól­nych wska­zó­wek. Do­brze o nich pa­mię­tać, szu­ka­jąc ide­al­nej pra­cy albo oce­nia­jąc obec­ne za­ję­cie.

Je­śli wy­ko­nu­jesz wła­ści­wą pra­cę, po­wi­nie­neś:

• cie­szyć się na myśl o pój­ściu do pra­cy

• czuć się po­bu­dzo­nym przez to, co ro­bisz (przez więk­szość cza­su)

• czuć, że twój wkład jest sza­no­wa­ny i do­ce­nia­ny

• od­czu­wać dumę, mó­wiąc o swo­jej pra­cy

• lu­bić i sza­no­wać lu­dzi, z któ­ry­mi pra­cu­jesz

• od­czu­wać opty­mizm wo­bec przy­szło­ści

Ist­nie­je tak wie­le ście­żek do sa­tys­fak­cji za­wo­do­wej, jak wie­lu jest lu­dzi za­do­wo­lo­nych z pra­cy. Nie ma jed­nej „ide­al­nej pra­cy”, do któ­rej każ­dy po­wi­nien aspi­ro­wać. Ist­nie­je jed­nak ide­al­na ka­rie­ra dla cie­bie.

Miej­sce pra­cy cha­rak­te­ry­zu­je wie­le czyn­ni­ków. Aby osią­gnąć sa­tys­fak­cję za­wo­do­wą, po­wi­nie­neś od­kryć, ja­kie są two­je wła­sne pre­fe­ren­cje, a po­tem zna­leźć za­ję­cie, któ­re im od­po­wia­da. Nie­któ­re za­wo­dy za­pew­nia­ją cie­pło i sta­bil­ność, inne są ry­zy­kow­ne i rzu­ca­ją­ce wy­zwa­nie. Jed­ne są zło­żo­ne, inne pro­ste. Jed­na pra­ca może wy­ma­gać nie­ustan­ne­go kon­tak­tu z ludź­mi, pod­czas gdy inna – ci­chej kon­cen­tra­cji. Czy wiesz do­kład­nie, jaki typ ak­tyw­no­ści naj­le­piej ci od­po­wia­da? Czy kie­dy­kol­wiek za­sta­na­wia­łeś się nad tym?

Lu­dzie ogrom­nie się róż­nią mię­dzy sobą pod wzglę­dem zdol­no­ści i prio­ry­te­tów. Nie­któ­rych cie­szy po­dej­mo­wa­nie de­cy­zji na wy­so­kim szcze­blu kie­row­nic­twa – inni zwy­czaj­nie nie na­da­ją się do do­ko­ny­wa­nia tego ro­dza­ju wy­bo­rów. Dla jed­nych naj­wyż­szym prio­ry­te­tem są pie­nią­dze. Chcą za­ra­biać ich jak naj­wię­cej! Inni jed­nak naj­bar­dziej pra­gną ro­bić coś dla spo­łe­czeń­stwa, pie­nią­dze nie są dla nich tak waż­ne. Nie­któ­rzy do­sko­na­le so­bie ra­dzą z dużą ilo­ścią fak­tów, szcze­gó­łów i sta­ty­sty­ką, pod­czas gdy inni do­sta­ją bólu gło­wy, czy­ta­jąc ra­port fi­nan­so­wy. I tak da­lej, i tak da­lej!

Prze­pro­wa­dza­jąc se­rie warsz­ta­tów szko­le­nio­wych oso­bi­stej efek­tyw­no­ści dla spe­cja­li­stów do spraw ka­dro­wych (na­zy­wa­nych rów­nież re­kru­tu­ją­cy­mi ka­dry dy­rek­tor­skie albo łow­ca­mi głów), sta­nę­li­śmy twa­rzą w twarz z dra­ma­tycz­nym przy­kła­dem, jak pra­ca ide­al­na dla jed­nej oso­by może oka­zać się ide­al­nie nie­od­po­wied­nia dla in­nej.

Szko­li­li­śmy kil­ku łow­ców głów, któ­rzy pra­co­wa­li dla tej sa­mej fir­my po­śred­nic­twa pra­cy. Ich za­da­niem było znaj­do­wa­nie kan­dy­da­tów na sta­no­wi­ska kie­row­ni­cze w róż­no­rod­nych fir­mach, po­przez wy­szu­ki­wa­nie pra­cow­ni­ków in­nych przed­się­biorstw i prze­ko­ny­wa­nie ich do ubie­ga­nia się o te sta­no­wi­ska. Je­śli kan­dy­dat z po­wo­dze­niem zmie­nił pra­cę i utrzy­mał się w no­wej fir­mie przez co naj­mniej trzy mie­sią­ce, do­rad­ca za­wo­do­wy otrzy­my­wał hoj­ne wy­na­gro­dze­nie. Była to pra­ca wy­so­ce kon­ku­ren­cyj­na, zo­rien­to­wa­na na wy­ni­ki, wy­ma­ga­ła do­sko­na­łych umie­jęt­no­ści po­ro­zu­mie­wa­nia się i za­peł­nie­nia moż­li­wie naj­więk­szej licz­by sta­no­wisk w moż­li­wie naj­krót­szym cza­sie.

Je­den z do­rad­ców, któ­rych szko­li­li­śmy, Ar­thur, zna­lazł się w swo­im ży­wio­le. Prze­pa­dał za szyb­kim tem­pem pra­cy. Był bar­dzo ener­gicz­ny, uwiel­biał mó­wić, a licz­ne roz­mo­wy te­le­fo­nicz­ne spra­wia­ły mu przy­jem­ność. Wy­ko­rzy­sty­wał zdol­no­ści lo­gicz­ne­go ro­zu­mo­wa­nia, prze­ko­nu­jąc in­nych do pod­ję­cia no­wej oka­zji i czer­pał sa­tys­fak­cję z osią­ga­nia celu. Znał i ro­zu­miał pra­wa sta­ty­sty­ki: z każ­dych pięć­dzie­się­ciu prze­pro­wa­dzo­nych roz­mów te­le­fo­nicz­nych prze­cięt­nie wy­ła­wiał dzie­sięć osób za­in­te­re­so­wa­nych, a z tych dzie­się­ciu po­tra­fił dwie lub trzy ob­sa­dzić na sta­no­wi­skach. Czę­sto spo­ty­kał się z od­mo­wą, jed­nak nig­dy nie przyj­mo­wał jej w spo­sób oso­bi­sty. Po­bu­dza­ło go fi­na­li­zo­wa­nie trans­ak­cji i prze­cho­dze­nie do na­stęp­ne­go wy­zwa­nia. Przez całe dnie cięż­ko pra­co­wał i za­ra­biał dużo pie­nię­dzy.

Z Ju­lie sy­tu­acja wy­glą­da­ła zu­peł­nie in­a­czej. Tak jak Ar­thur lu­bi­ła roz­ma­wiać z ludź­mi i na­wią­zy­wać kon­tak­ty. Jed­nak każ­de­mu chcia­ła po­móc zna­leźć od­po­wied­nią pra­cę. Szu­ka­ła spo­sob­no­ści, któ­re umoż­li­wi­ły­by jej kan­dy­da­tom wzra­stać oraz do­świad­czać oso­bi­ste­go suk­ce­su i sa­tys­fak­cji. Szef wie­lo­krot­nie ją ostrze­gał, że roz­mo­wa te­le­fo­nicz­na zaj­mu­je jej zbyt dużo cza­su. Ju­lie ra­czej do­ra­dza­ła klien­tom, niż za­peł­nia­ła sta­no­wi­ska. Fakt, że mo­gła za­ro­bić dużo pie­nię­dzy, nie mo­ty­wo­wał jej. Nie sa­tys­fak­cjo­no­wa­ło jej ob­sa­dze­nie sta­no­wi­ska oso­bą, któ­ra praw­do­po­dob­nie nie była od­po­wied­nia, cho­ciaż dała się na­kło­nić do pod­ję­cia pró­by.

Kie­dy po sze­ściu ty­go­dniach od­by­wa­li­śmy na­stęp­ną se­sję tre­nin­go­wą, nie zdzi­wi­ło nas, gdy do­wie­dzie­li­śmy się, że Ju­lie zre­zy­gno­wa­ła.

Lu­dzie róż­nią się mię­dzy sobą co do po­trzeb, pra­gnień, za­in­te­re­so­wań, umie­jęt­no­ści i war­to­ści. Na dwie oso­by o róż­nych ty­pach oso­bo­wo­ści ta sama pra­ca wy­wie­ra inny, może na­wet prze­ciw­staw­ny wpływ. Róż­ne za­wo­dy, a na­wet roz­ma­ite aspek­ty pra­cy sa­tys­fak­cjo­nu­ją po­szcze­gól­ne typy lu­dzi – tym­cza­sem ta fun­da­men­tal­na praw­da aż do dziś nie była w peł­ni do­ce­nia­na przez do­rad­ców za­wo­do­wych i fa­cho­we pod­ręcz­ni­ki.

Aby coś do­pa­so­wać do sie­bie, mu­sisz sie­bie znać

Ta­jem­ni­ca sa­tys­fak­cji za­wo­do­wej leży w wy­ko­ny­wa­niu tego, co się lubi naj­bar­dziej. Nie­licz­ni szczę­śli­wi lu­dzie wcze­śnie od­kry­wa­ją ten se­kret, lecz więk­szość daje się zła­pać w ro­dzaj psy­cho­lo­gicz­nych za­pa­sów, w roz­ter­ki po­mię­dzy tym, co my­śli­my, że po­tra­fi­my ro­bić, co uwa­ża­my (lub inni uwa­ża­ją), że po­win­ni­śmy ro­bić, a tym, co są­dzi­my, że chce­my ro­bić. Jak z tego wy­brnąć? Po pro­stu – skon­cen­truj się na tym, kim je­steś, a resz­ta sama tra­fi na swo­je miej­sce.

Nie­daw­no za­dzwo­ni­ła do nas przy­ja­ciół­ka. Ona nie­ustan­nie dzwo­ni – prak­tycz­nie w każ­dym po­ko­ju ma te­le­fon – tym ra­zem jed­nak cho­dzi­ło o coś wię­cej niż zwy­kłą roz­mo­wę to­wa­rzy­ską. El­len była wście­kła. Współ­pra­cow­ni­ko­wi, któ­re­go uwa­ża­ła za nud­ne­go jak fla­ki z ole­jem, przy­dzie­lo­no mi­sję za­pro­jek­to­wa­nia skom­pli­ko­wa­ne­go sys­te­mu kom­pu­te­ro­we­go dla ro­sną­cej sie­ci de­ta­licz­nej. El­len, któ­ra pra­co­wa­ła w fir­mie od sze­ściu mie­się­cy i mia­ła na­dzie­ję wy­ko­ny­wać wła­śnie ta­kie za­da­nia, po pro­stu za­mu­ro­wa­ło. Oczy­wi­ście, coś było nie w po­rząd­ku – ale co?

Przed pod­ję­ciem obec­nej pra­cy El­len przy­glą­da­ła się jej z naj­wyż­szą uwa­gą. Po­sia­da­ła za­rów­no zdol­no­ści ana­li­tycz­ne, jak i do­świad­cze­nie, ja­kie­go wy­ma­ga­ła pra­ca. Była ogól­nie łu­bia­na i tech­nicz­ne aspek­ty pro­gra­mu uwa­ża­ła za am­bit­ne. Wpraw­dzie do tej pory do­świad­czy­ła ca­łej se­rii nie­po­wo­dzeń w róż­nych za­ję­ciach, lecz tym ra­zem mia­ło być in­a­czej. Dla­cze­go więc zło­ta szan­sa za­mie­nia­ła się w mo­siądz? Co gor­sze… dla­cze­go ten nu­dziarz spi­sy­wał się le­piej niż ona?

Od­po­wiedź wy­da­wa­ła się pro­sta. Współ­pra­cow­ni­ko­wi El­len w zu­peł­no­ści od­po­wia­da­ła sa­mot­na, ci­cha pra­ca przez dłu­gie go­dzi­ny. Nie by­wał w biu­rze szcze­gól­nie za­baw­ny, ale był in­te­li­gent­ny i wia­ry­god­ny, i nig­dy nie spra­wiał pro­ble­mów. Ide­al­nie pa­so­wał do tego za­da­nia – a wy­ko­ny­wa­nie go spra­wia­ło mu sa­tys­fak­cję.

El­len, prze­ciw­nie, uwiel­bia­ła sty­mu­la­cję zwią­za­ną z mo­bi­li­za­cją swe­go per­so­ne­lu przed pil­nym ter­mi­nem i lu­bi­ła roz­ma­wiać z klien­ta­mi o ich po­trze­bach. Była wspa­nia­ła w cha­rak­te­ry­zo­wa­niu sys­te­mów kom­pu­te­ro­wych i po­tra­fi­ła za­uro­czyć lu­dzi, by ro­bi­li rze­czy na­praw­dę zna­czą­ce. Lu­bi­ła brać udział w kon­fe­ren­cjach za­wo­do­wych i nie prze­szka­dza­ło jej spę­dze­nie ca­łe­go dnia na spo­tka­niach. Nie­ste­ty żad­na z tych czyn­no­ści nie sta­no­wi­ła zna­czą­cej czę­ści obo­wiąz­ków na no­wym sta­no­wi­sku.

Mimo od­po­wied­nich kwa­li­fi­ka­cji El­len, nowa pra­ca wy­ma­ga­ła wię­cej sa­mot­no­ści, sku­pie­nia i skon­cen­tro­wa­nia się na za­da­niu, niż to lu­bi­ła. Kie­dy oma­wia­ła tę spra­wę (nie­któ­rzy lu­dzie lu­bią my­śleć na głos), za­czę­ła ro­zu­mieć, że w ca­łym swym uważ­nym pla­no­wa­niu prze­oczy­ła jed­ną tyl­ko rzecz… wła­sną oso­bo­wość!

Zro­zu­miaw­szy to, El­len wpa­dła w pa­ni­kę. Bała się, że stra­ci­ła osiem lat, tkwiąc w złym za­wo­dzie. Nic dziw­ne­go, że po­przed­nie za­ję­cia uwa­ża­ła za mało po­ry­wa­ją­ce! Jed­nak tak na­praw­dę nie tra­fi­ła do złej dzie­dzi­ny. Pra­co­wa­ła po pro­stu na jej złym dla sie­bie od­cin­ku. Obec­nie El­len prze­nio­sła się do dzia­łu sprze­da­ży w tej sa­mej fir­mie i świet­nie so­bie ra­dzi na no­wym sta­no­wi­sku.

Pe­wien eks­pe­ry­ment wy­ja­śni, o co nam cho­dzi. Na kart­ce czy mar­gi­ne­sie książ­ki pod­pisz się. Zro­bio­ne? W po­rząd­ku. Te­raz zrób to samo dru­gą ręką (je­śli wy­da­łeś z sie­bie jęk roz­pa­czy, to nie je­steś od­osob­nio­ny – więk­szość lu­dzi re­agu­je w ten spo­sób). Jak się czu­łeś, pi­sząc wła­ści­wą dla sie­bie ręką? Więk­szość lu­dzi uży­je dla opi­sa­nia tego sta­nu słów: na­tu­ral­nie, ła­two, szyb­ko, bez wy­sił­ku. A jak się czu­łeś, gdy uży­wa­łeś dru­giej ręki? Do ty­po­wych od­po­wie­dzi na­le­żą: nie­wy­god­nie, dziw­nie, trud­no, wy­czer­pu­ją­co, mę­czą­co, to za­ję­ło znacz­nie wię­cej cza­su, to wy­ma­ga­ło wię­cej ener­gii i kon­cen­tra­cji.

Pra­wo – lub le­wo­ręcz­ność to do­bra ilu­stra­cja wy­ko­rzy­sty­wa­nia swych na­tu­ral­nych za­let w pra­cy. Uży­wa­nie wy­bra­nej ręki jest wy­god­ne i pew­ne. Gdy ktoś musi uży­wać dru­giej ręki, bez wąt­pie­nia może się tego na­uczyć – lecz nig­dy nie bę­dzie ro­bił tego z rów­ną swo­bo­dą, a ukoń­czo­ne dzie­ło nie bę­dzie tak samo do­bre.

Po­dej­ście tra­dy­cyj­ne – dla­cze­go nie zda­je eg­za­mi­nu

Za­wo­do­wi do­rad­cy od daw­na uświa­da­mia­li so­bie fakt, że jed­ni lu­dzie bar­dziej na­da­ją się do pew­ne­go typu za­wo­dów niż inni, oraz że waż­ne jest moż­li­wie naj­lep­sze do­pa­so­wa­nie oso­by i wy­ko­ny­wa­nej przez nią pra­cy. Tra­dy­cyj­ne po­dej­ście nie bie­rze jed­nak pod uwa­gę wy­star­cza­ją­cej licz­by oko­licz­no­ści. Ana­li­za kon­wen­cjo­nal­na roz­wa­ża je­dy­nie „wiel­ką trój­kę”: zdol­no­ści, za­in­te­re­so­wa­nia i war­to­ści.

Czyn­ni­ki te są, oczy­wi­ście, bar­dzo istot­ne. Z pew­no­ścią po­trze­ba od­po­wied­nich umie­jęt­no­ści, aby do­brze wy­ko­ny­wać daną pra­cę. Do­brze też być nią za­in­te­re­so­wa­nym. I waż­ne jest, by czuć się do­brze z tym, co się robi. Opi­so­wi ta­kie­mu da­le­ko jed­nak do peł­ne­go ob­ra­zu! Oso­bo­wość po­sia­da do­dat­ko­we wy­mia­ry, któ­re trze­ba roz­po­znać. Za ge­ne­ral­ną za­sa­dę moż­na uznać re­gu­łę, że im wię­cej aspek­tów oso­bo­wo­ści czło­wie­ka pa­su­je do da­nej pra­cy, tym bar­dziej oso­ba ta jest z pra­cy za­do­wo­lo­na.

Waż­ną oko­licz­no­ścią – czę­sto po­mi­ja­ną – jest to, jak dużo po­trze­bu­je się w pra­cy sty­mu­la­cji ze stro­ny in­nych lu­dzi. Czy bar­dziej po­bu­dza cię prze­by­wa­nie w to­wa­rzy­stwie du­żej licz­by lu­dzi przez więk­szość cza­su, czy le­piej czu­jesz się w ma­łych gru­pach, roz­ma­wia­jąc w czte­ry oczy, a na­wet pra­cu­jąc sa­mot­nie? Mo­żesz się prze­ko­nać, że ta pre­fe­ren­cja ma głę­bo­ki wpływ na wy­bór za­wo­du. Inne waż­ne czyn­ni­ki obej­mu­ją ro­dzaj in­for­ma­cji, któ­re w spo­sób na­tu­ral­ny za­uwa­żasz, spo­sób, w jaki po­dej­mu­jesz de­cy­zje, oraz to, czy wo­lisz żyć w spo­sób bar­dziej zor­ga­ni­zo­wa­ny, czy bar­dziej spon­ta­nicz­ny. Pre­fe­ren­cje te od­zwier­cie­dla­ją pod­sta­wo­we dla każ­dej isto­ty ludz­kiej pro­ce­sy umy­sło­we, któ­re jed­nak są róż­ne w róż­nych ty­pach oso­bo­wo­ści. Usi­ło­wa­nie zna­le­zie­nia naj­lep­szej dla sie­bie pra­cy bez wzię­cia pod uwa­gę tych pre­fe­ren­cji przy­po­mi­na szu­ka­nie igły w sto­gu sia­na. Ma­jąc szczę­ście, moż­na ją zna­leźć – lecz rów­nie do­brze moż­na na nią nie tra­fić!

Jo­an­na prze­ży­wa­ła kry­zys w ka­rie­rze za­wo­do­wej. W wie­ku trzy­dzie­stu lat czu­ła, że za­brnę­ła w śle­pą ulicz­kę. Po sied­miu la­tach na­ucza­nia ma­te­ma­ty­ki w szko­le pod­sta­wo­wej była kom­plet­nie wy­czer­pa­na i za­sta­na­wia­ła się, czy wy­bra­ła wła­ści­wy za­wód.

Za­wód na­uczy­cie­la wy­da­wał jej się kie­dyś czymś naj­bar­dziej na­tu­ral­nym. Jako naj­star­sza z czwór­ki dzie­ci wy­ro­sła, opie­ku­jąc się młod­szym ro­dzeń­stwem. Pod­czas ca­łej na­uki szkol­nej była do­sko­na­ła z ma­te­ma­ty­ki i in­te­re­so­wa­ła ją edu­ka­cja. Wcze­śnie uda­ła się po po­ra­dę za­wo­do­wą i wszyst­kie zna­ki zda­wa­ły się wska­zy­wać w tym sa­mym kie­run­ku. W szko­le śred­niej, a tak­że w col­le­ge’u, Jo­an­na pod­da­ła się stan­dar­do­wym te­stom przy­dat­no­ści za­wo­do­wej oraz oce­nie zdol­no­ści, za­in­te­re­so­wań i war­to­ści. Za każ­dym ra­zem do­rad­ca za­wo­do­wy za­chę­cał ją do ukoń­cze­nia szko­ły pe­da­go­gicz­nej i na­ucza­nia ma­te­ma­ty­ki w młod­szych kla­sach. Wszyst­ko zda­wa­ło się do­sko­na­le pa­so­wać.

Po pierw­szym am­bit­nym roku Jo­an­na czu­ła się co­raz bar­dziej sfru­stro­wa­na sztyw­ny­mi struk­tu­ra­mi obo­wią­zu­ją­cy­mi w pu­blicz­nej szko­le pod­sta­wo­wej. Nie lu­bi­ła nie­koń­czą­cych się ry­go­rów, ja­kich ona i ucznio­wie mu­sie­li prze­strze­gać, a tak­że wie­lu re­guł, któ­re trze­ba było na­rzu­cać. Nie­na­wi­dzi­ła ko­niecz­no­ści przy­go­to­wy­wa­nia pla­nu lek­cji na sześć ty­go­dni wcze­śniej, bo to unie­moż­li­wia­ło jej re­ago­wa­nie na za­in­te­re­so­wa­nia dzie­ci i na swo­je wła­sne, twór­cze in­spi­ra­cje. Uwa­ża­ła stan­dar­do­we pod­ręcz­ni­ki za nie­wła­ści­we, a ćwi­cze­nia, któ­re za­rów­no ona, jak i jej ucznio­wie, mu­sie­li wy­ko­ny­wać, wy­wo­ły­wa­ły zmę­cze­nie i po­iry­to­wa­nie. Czu­ła się bar­dzo wy­izo­lo­wa­na, po­nie­waż ko­le­żan­ki nie po­dzie­la­ły jej za­in­te­re­so­wań. Za­czę­ła od­kry­wać, że bra­ku­je jej in­te­lek­tu­al­nej sty­mu­la­cji, pły­ną­cej z pra­cy nad am­bit­ny­mi pro­jek­ta­mi z ludź­mi na rów­nym z nią po­zio­mie in­te­lek­tu­al­nym. Pró­bo­wa­ła zmie­niać kla­sy, a na­wet szko­ły, lecz nic nie po­ma­ga­ło.

Oka­za­ło się, że Jo­an­na wy­ko­ny­wa­ła po pro­stu nie­od­po­wied­ni dla sie­bie za­wód. Mia­ła rze­czy­wi­ście wie­le pre­dys­po­zy­cji pe­da­go­gicz­nych. Jed­nak za naj­bar­dziej sty­mu­lu­ją­ce uwa­ża­ła wy­zwa­nia in­te­lek­tu­al­ne, oka­zje do pod­no­sze­nia swe­go po­zio­mu kom­pe­ten­cji i twór­cze in­no­wa­cje – tego zaś cał­ko­wi­cie bra­ko­wa­ło w jej pra­cy. Co wię­cej, śro­do­wi­sko szko­ły pu­blicz­nej zmu­sza­ło ją do pla­no­wa­nia pra­cy w spo­sób bar­dzo zor­ga­ni­zo­wa­ny i szcze­gó­ło­wy, a nie był to jej ulu­bio­ny spo­sób dzia­ła­nia.

Na szczę­ście szyb­ko po­ja­wi­ło się roz­wią­za­nie. Za­su­ge­ro­wa­li­śmy, by Jo­an­na wró­ci­ła na stu­dia, uzy­ska­ła sto­pień ma­gi­stra i mo­gła uczyć ma­te­ma­ty­ki – co nadal było dla niej pa­sjo­nu­ją­cym za­in­te­re­so­wa­niem – w szko­le wyż­szej. W col­le­ge’u mo­gła ko­rzy­stać z więk­szej ela­stycz­no­ści har­mo­no­gra­mu pra­cy i obo­wiąz­ków, wy­kła­dać trud­niej­sze za­gad­nie­nia i być czę­ścią śro­do­wi­ska in­te­lek­tu­al­ne­go.

Po zdo­by­ciu ty­tu­łu ma­gi­stra przy­ję­ła sta­no­wi­sko na wy­dzia­le ma­te­ma­ty­ki w nie­wiel­kim col­le­ge’u. Obec­nie uczy ma­te­ma­ty­ki na po­zio­mie ostat­nie­go roku, kon­ty­nu­ując rów­no­cze­śnie stu­dia dok­to­ranc­kie.

Ist­nie­je jesz­cze jed­na przy­czy­na, dla któ­rej tra­dy­cyj­ne po­dej­ście do do­radz­twa za­wo­do­we­go nie spraw­dza się. Wiel­ka trój­ka – zdol­no­ści, za­in­te­re­so­wa­nia i war­to­ści – to wszyst­ko zmie­nia się wraz z wie­kiem. W mia­rę jak zdo­by­wa się do­świad­cze­nie w pra­cy, zy­sku­je się też nowe umie­jęt­no­ści. Ży­jąc dłu­żej, moż­na zna­leźć nowe za­in­te­re­so­wa­nia, a ze sta­rych zre­zy­gno­wać. Czę­sto też na­sze cele zmie­nia­ją się z upły­wem lat. Moż­na zmie­niać ka­rie­rę po ja­kimś cza­sie, albo też od po­cząt­ku opie­rać swój wy­bór na głęb­szym zro­zu­mie­niu tego, kim się jest (i kim za­wsze się po­zo­sta­nie!).

Alex jest trzy­dzie­sto­dzie­wię­cio­let­nim in­ter­ni­stą, któ­ry pro­wa­dzi do­brze pro­spe­ru­ją­cy ga­bi­net na przed­mie­ściach Chi­ca­go. Kie­dy do­ra­stał, nie­zmien­nie za­kła­da­no, że bę­dzie po­stę­po­wał zgod­nie z ro­dzin­ną tra­dy­cją i zo­sta­nie le­ka­rzem. Przez dwa­na­ście lat col­le­ge’u, szko­ły me­dycz­nej, sta­żu i prak­ty­ki le­ka­rza za­kła­do­we­go, nig­dy nie po­zwo­lił so­bie na za­kwe­stio­no­wa­nie tej de­cy­zji. Po pię­ciu la­tach prak­ty­ki me­dycz­nej do­szedł do bo­le­sne­go wnio­sku z da­le­ko idą­cy­mi dla nie­go i jego ro­dzi­ny kon­se­kwen­cja­mi: nie chciał być dłu­żej le­ka­rzem. Co wię­cej, zdał so­bie spra­wę, że praw­do­po­dob­nie nig­dy nie chciał.

Ta­kie kło­po­tli­we po­ło­że­nie nie jest wca­le nie­zwy­kłe. Je­że­li masz co do tego wąt­pli­wo­ści, za­py­taj do­wol­nych dzie­się­ciu osób, któ­re znasz: „Gdy­byś mógł wy­ko­ny­wać pra­cę, ja­kiej pra­gniesz, co byś ro­bił?”. Sta­ty­sty­ki twier­dzą, że co naj­mniej po­ło­wa wo­la­ła­by ro­bić co in­ne­go, niż robi.

Więk­szość z nas po­dej­mu­je naj­waż­niej­sze de­cy­zje do­ty­czą­ce ka­rie­ry za­wo­do­wej, kie­dy jest do tego naj­mniej przy­go­to­wa­na. Po­dej­mo­wa­ne w mło­dym wie­ku de­cy­zje uru­cha­mia­ją łań­cuch wy­da­rzeń, któ­ry po­tem wpły­wa na całe na­sze ży­cie. A prze­cież w mło­do­ści mamy nie­wie­le albo żad­ne­go do­świad­cze­nia w do­ko­ny­wa­niu wy­bo­ru za­wo­du i prze­peł­nia nas nad­miar ide­ali­stycz­ne­go en­tu­zja­zmu oraz lek­ko­myśl­ne­go bra­ku tro­ski o przy­szłe kon­se­kwen­cje. Nie ży­je­my wy­star­cza­ją­co dłu­go, by móc zo­ba­czyć sie­bie wy­pró­bo­wa­nych w róż­nych sy­tu­acjach i ła­two ule­ga­my ra­dzie czy su­ge­stii ze stro­ny ro­dzi­ców, na­uczy­cie­li, do­rad­ców i przy­ja­ciół, któ­rzy mają do­bre in­ten­cje, lecz nie­ko­niecz­nie peł­ną wie­dzę. Nic dziw­ne­go, że tak wie­le osób źle roz­po­czy­na ży­cie za­wo­do­we.

Gdzie szu­kać roz­wią­za­nia? Przed pod­ję­ciem ja­kiej­kol­wiek de­cy­zji o dłu­go­trwa­łych kon­se­kwen­cjach w ka­rie­rze za­wo­do­wej, trze­ba jak naj­le­piej po­znać sa­me­go sie­bie. I na szczę­ście od­na­le­zie­nie sie­bie nie wy­ma­ga ja­kie­goś mi­strza czy guru, mnó­stwa pie­nię­dzy czy dłu­gie­go okre­su eks­pe­ry­men­to­wa­nia.

Nic na to nie po­ra­dzisz – taki się uro­dzi­łeś!

Wła­ści­wy za­wód wy­pły­wa bez­po­śred­nio ze wszyst­kich skład­ni­ków typu oso­bo­wo­ści, po­win­no się za­tem po­świę­cić tro­chę cza­su na od­kry­cie wa­run­ków swe­go za­do­wo­le­nia. Do­ko­nu­jąc świa­do­me­go wy­sił­ku, aby od­kryć swo­je praw­dzi­we ja, mo­żesz na­uczyć się, jak sku­pić swe na­tu­ral­ne za­le­ty i skłon­no­ści w krę­gu ka­rie­ry, któ­rą bę­dziesz się cie­szyć tak dłu­go, jak dłu­go bę­dziesz chciał pra­co­wać. To wła­śnie tu­taj zna­jo­mość typu oso­bo­wo­ści jest po­moc­na. Za­pew­nia sys­te­ma­tycz­ny, sku­tecz­ny spo­sób oce­ny za­rów­no sil­nych stron, praw­do­po­dob­nych sła­bo­ści, jak i pięt achil­le­so­wych. Po ich zi­den­ty­fi­ko­wa­niu moż­na dzia­łać w opar­ciu o swe moc­ne stro­ny.

Każ­dy z nas ma od­ręb­ną oso­bo­wość, jak wro­dzo­ną ma­try­cę, któ­ra to­wa­rzy­szy nam przez całe ży­cie. Uro­dzi­li­śmy się z da­nym ty­pem oso­bo­wo­ści, idzie­my z nim przez ży­cie, a kie­dy prze­cho­dzi­my na od­po­czy­nek (miej­my na­dzie­ję, na ko­niec dłu­gie­go i owoc­ne­go ży­cia), ro­bi­my to z tym sa­mym ty­pem oso­bo­wo­ści.

Może my­ślisz te­raz: „Chwi­lecz­kę. Prze­cież mogę być w pew­nym mo­men­cie taki, ale kie­dy in­dziej zu­peł­nie inny. Czy oko­licz­no­ści nie wpły­wa­ją na mój typ oso­bo­wo­ści?”

Od­po­wiedź brzmi: NIE. Czy zmie­nia­my swo­je za­cho­wa­nie w okre­ślo­nych sy­tu­acjach? Oczy­wi­ście! Więk­szość istot ludz­kich po­sia­da sze­ro­ki re­per­tu­ar za­cho­wań. Nie mo­gli­by­śmy do­brze funk­cjo­no­wać, gdy­by tak nie było. Oczy­wi­ście, in­a­czej za­cho­wu­je­my się w pra­cy, a in­a­czej w domu. Na na­sze po­stę­po­wa­nie wpły­wa też to, czy prze­by­wa­my z kimś ob­cym, czy z bli­ski­mi przy­ja­ciół­mi, w par­ku czy na po­grze­bie. Jed­nak lu­dzie nie zmie­nia­ją oso­bo­wo­ści wraz z każ­dą nową sy­tu­acją, w ja­kiej się znaj­dą.

Nie ozna­cza to, że czyn­ni­ki śro­do­wi­sko­we nie mają zna­cze­nia – są na­praw­dę istot­ne. Ro­dzi­ce, ro­dzeń­stwo, na­uczy­cie­le oraz wa­run­ki eko­no­micz­ne, spo­łecz­ne i po­li­tycz­ne – wszyst­ko to od­gry­wa waż­ną rolę w wy­zna­cze­niu kie­run­ku, jaki przy­bie­rze na­sze ży­cie. Nie­któ­rzy lu­dzie są do tego stop­nia zmu­sza­ni przez oko­licz­no­ści do dzia­ła­nia w okre­ślo­ny spo­sób, iż do­słow­nie prze­sta­ją być sobą (wię­cej na ten te­mat w dal­szej czę­ści książ­ki). Wszy­scy jed­nak star­tu­je­my z kon­kret­nym ty­pem oso­bo­wo­ści, któ­ry przez całe ży­cie pre­dys­po­nu­je nas do za­cho­wa­nia w okre­ślo­ny spo­sób.

Je­śli od­no­sisz się scep­tycz­nie wo­bec kon­cep­cji wro­dzo­ne­go cha­rak­te­ru ty­pów oso­bo­wo­ści, przyj­rzyj się dzie­ciom w tej sa­mej ro­dzi­nie. Mogą to być two­je wła­sne dzie­ci, ro­dzeń­stwo, czy na­wet po­cie­chy zna­jo­mych. Czy mają róż­ne oso­bo­wo­ści? Z pew­no­ścią tak i czę­sto róż­ni­ce są wi­docz­ne już od chwi­li uro­dze­nia (a nie­kie­dy na­wet w okre­sie ży­cia pło­do­we­go).

Kon­cep­cja typu oso­bo­wo­ści nie jest nowa. Lu­dzie za­wsze byli świa­do­mi po­do­bieństw i róż­nic po­mię­dzy po­szcze­gól­ny­mi oso­ba­mi. Po­przez stu­le­cia po­wsta­ło wie­le sys­te­mów i mo­de­li wy­róż­nia­nia oraz kla­sy­fi­ko­wa­nia tych róż­nic. Obec­nie zro­zu­mie­nie ludz­kie­go za­cho­wa­nia jest tak głę­bo­kie, że uda­je się do­kład­nie zi­den­ty­fi­ko­wać szes­na­ście róż­nych ty­pów oso­bo­wo­ści.

Wszyst­kie one rze­czy­wi­ście funk­cjo­nu­ją w świe­cie. Moż­na roz­szy­fro­wać typ oso­bo­wo­ści wła­sny i in­nych lu­dzi, zro­zu­mieć, dla­cze­go okre­ślo­ne typy naj­le­piej funk­cjo­nu­ją w da­nych za­wo­dach oraz wy­ja­śnić, dla­cze­go lu­dzie w róż­ny spo­sób od­naj­du­ją sa­tys­fak­cję za­wo­do­wą.