Rozmowy o wychowaniu w szacunku. Jak wspierać rozwój dziecka we wszystkich obszarach - ebook
Wydawnictwo:
Data wydania:
19 kwietnia 2023
Format ebooka:
EPUB
Format
EPUB
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najpopularniejszych formatów e-booków na świecie.
Niezwykle wygodny i przyjazny czytelnikom - w przeciwieństwie do formatu
PDF umożliwia skalowanie czcionki, dzięki czemu możliwe jest dopasowanie
jej wielkości do kroju i rozmiarów ekranu. Więcej informacji znajdziesz
w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Format
MOBI
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najczęściej wybieranych formatów wśród czytelników
e-booków. Możesz go odczytać na czytniku Kindle oraz na smartfonach i
tabletach po zainstalowaniu specjalnej aplikacji. Więcej informacji
znajdziesz w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Multiformat
E-booki sprzedawane w księgarni Virtualo.pl dostępne są w opcji
multiformatu - kupujesz treść, nie format. Po dodaniu e-booka do koszyka
i dokonaniu płatności, e-book pojawi się na Twoim koncie w Mojej
Bibliotece we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego
tytułu. Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na
karcie produktu przy okładce. Uwaga: audiobooki nie są objęte opcją
multiformatu.
czytaj
na tablecie
Aby odczytywać e-booki na swoim tablecie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. Bluefire
dla EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na czytniku
Czytanie na e-czytniku z ekranem e-ink jest bardzo wygodne i nie męczy
wzroku. Pliki przystosowane do odczytywania na czytnikach to przede
wszystkim EPUB (ten format możesz odczytać m.in. na czytnikach
PocketBook) i MOBI (ten fromat możesz odczytać m.in. na czytnikach Kindle).
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na smartfonie
Aby odczytywać e-booki na swoim smartfonie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. iBooks dla
EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
Czytaj fragment
Pobierz fragment
Pobierz fragment w jednym z dostępnych formatów
Rozmowy o wychowaniu w szacunku. Jak wspierać rozwój dziecka we wszystkich obszarach - ebook
Jak wspierać rozwój dziecka we wszystkich obszarach? Jak dostrzec, co jest najważniejsze w relacji, na czym oprzeć proces wychowania i gdzie szukać wsparcia?
„Rozmowy o wychowaniu w szacunku” to unikalna książka, w której założycielki Fundacji Wychowanie w szacunku rozmawiają z czołowymi polskimi przedstawicielkami i przedstawicielami tych nurtów psychologii i pedagogiki, które skupiają się na budowaniu relacji, nauce komunikowania się i uważności oraz na szacunku wobec różnorodności.
Wśród osób, które autorki zaprosiły do stworzenia tej książki, są: Małgorzata Stańczyk, Małgorzata Musiał, Anna Mazek, Jowita Wowczak, Natalia Minge, Agnieszka Stein, Kamil Nowak, Natalia Fedan, Sylwia Włodarska i Tomasz Sadzewicz.
Tematy, o których rozmawiają, dotyczą samoregulacji emocji, seksualności dzieci, roli ojca w rodzinie, granic, poczucia własnej wartości oraz innych obszarów, które wymagają wsparcia i uwagi rodzica.
Agata Frońska – prezeska Fundacji Wychowanie w szacunku, mama dwóch chłopców.
Katarzyna Kowalska-Bębas – certyfikowana trenerka Family Lab, trenerka uważności w edukacji, mama dwójki dzieci.
Patrycja Frania – trenerka, coachka, terapeutka młodzieży, doradczyni rodzinna, mama dwóch nastolatek.
| Kategoria: | Poradniki |
| Zabezpieczenie: |
Watermark
|
| ISBN: | 978-83-67555-77-7 |
| Rozmiar pliku: | 3,0 MB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
WSTĘP
Jesteśmy trzema mamami.
Oficjalnie fundacja Wychowanie w szacunku powstała w 2019 roku, jednak wtedy już od czterech lat działałyśmy razem. Połączyły nas dzieci i nasze podejście do towarzyszenia im w ich rozwoju. Szybko się okazało, że mamy podobne przekonania na temat rodzicielstwa i podobnych przewodników. Połączyło nas marzenie, że możemy dzielić się naszą wiedzą oraz połączyć doświadczenie rodzinne z zawodowym. Połączyła nas też szalona myśl, że możemy wszystko, czyli stworzyć we Wrocławiu, a później w innych miastach, konferencję na temat rodzicielstwa – początkowo ogólnie (w roku 2016), a później, w miarę jak nasze dzieci rosły, na temat również nastolatków.
Każda z nas jest inna, ale bez żadnej z nas Wychowanie w szacunku nie byłoby takim Wychowaniem, jakie znacie. Wychowanie w szacunku to realizacja naszych marzeń o bezpiecznym wspieraniu rozwoju dziecka poprzez własny rozwój nas, dorosłych. To nauka uważności, towarzyszenia i zadziwiania się, jak bardzo jesteśmy różni i że nigdy nie ma dwóch takich samych pomysłów na rozwiązanie nawet podobnych problemów.
Podczas naszej pracy wykorzystujemy doświadczenie trenerskie, pedagogiczne, terapeutyczne, by z pasją opowiadać i przekazywać nasze doświadczenia rodzinne i zawodowe wszystkim, którzy chcą z nich czerpać i korzystać.
Bardzo chcemy, by nurt Wychowania w szacunku, jaki udaje nam się tworzyć i rozwijać, szedł dalej w świat nie tylko na naszych konferencjach i warsztatach, ale mógł istnieć od nich niezależnie. Stąd też pomysł na zebranie najważniejszych idei w naszą książkę, zaproszenie do niej osób, od których czerpiemy i które czerpią od nas. Pomysł, który okazał się nie lada wyzwaniem, ale i dobrą zabawą, przynosząc kawałek radości.
Oddajemy tę książkę w Wasze ręce, byście korzystali i nieśli dalej, wychowując w szacunku i w szacunku patrząc na każdego spotkanego małego i dużego człowieka.POCZUCIE WŁASNEJ WARTOŚCI
ROZMOWA Z MAŁGORZATĄ STAŃCZYK
Małgorzata Stańczyk
Psycholożka, dziennikarka, propagatorka rodzicielstwa bliskości, mama trójki dzieci. Autorka kilku książek, w tym: Rodzeństwo. Jak wspierać relacje swoich dzieci. Interesuje się metodami edukacji opartymi na głębokim szacunku do dziecka i zaufaniu do jego rozwoju. Prowadzi webinaria, kursy online i warsztaty dla rodziców. Wspiera nauczycieli. Wraz z Agnieszką Stein stworzyła cykl szkoleń „Rodzicielstwo bliskości dla profesjonalistów”, adresowany do specjalistów pracujących z rodzicami i dziećmi.
www.gosiastanczyk.pl
Czym według Ciebie jest poczucie własnej wartości?
Poczucie własnej wartości to uwewnętrznione przekonanie, że jest się kimś wartościowym, komu należy się szacunek i kto jest godzien miłości. To takie ujęcie, w którym poczucie własnej wartości jest bezwarunkowe – nie trzeba być jakimś, by być godnym szacunku i miłości. Wystarczy być. Podstawą poczucia własnej wartości jest nasza równa godność, zakorzeniona we wspólnym człowieczeństwie. Dla mnie osobiście łączy się to z chrześcijańską wizją człowieka jako Bożego dziecka. Nikt z nas nie jest dziełem przypadku, jesteśmy stworzeni przez Boga na Jego obraz i podobieństwo. Ludzka natura zawiera w sobie tę godność, nikomu jej nie brakuje. Bardzo to uwalniające. To przekonanie, ubrane w konkretną myśl, mogłoby brzmieć: „Jestem w porządku, mam swoją wartość, dlatego, że istnieję”.
W kwestii wspierania poczucia własnej wartości u dzieci moją nauczycielką jest Petra Krantz Lindgren, autorka książki Mów, słuchaj i zrozum¹. W prosty sposób wyjaśnia, że na poczucie wartości składają się dwa wymiary: wiedza o sobie, czyli znajomość siebie, swoich umiejętności, myśli, potrzeb, marzeń, oraz akceptacja tego, co o sobie wiemy. Tak rozumiane poczucie własnej wartości sprawia, że akceptujemy i lubimy samych siebie, mamy świadomość i kontakt ze swoimi myślami i uczuciami, co uzdalnia nas do dostrzegania uczuć innych ludzi, nie motywujemy swoich działań pochwałami czy nagrodami, ale mamy odwagę iść własną drogą.
Powiedziałaś, że poczucie własnej wartości to wiedza o sobie samym i akceptacja tego, co o sobie wiemy. Mam takie wrażenie, że to długa i kręta ścieżka. Jak wspierać, jak kształtować u dziecka poczucie własnej wartości?
Powiedziałabym, że to jest coś, co dzieci mają w sobie już w chwili narodzin. Nie trzeba tego specjalnie lepić, szlifować. Można natomiast swoimi działaniami sprawiać, że dzieci będą z tym przekonaniem o sobie miały kontakt. Czyli z jednej strony, warto im nie psuć tego, co mają na wyposażeniu. A z drugiej strony, możemy wesprzeć ten wymiar poczucia własnej wartości związany z wiedzą o sobie. Robimy to, odpowiadając adekwatnie na wysyłane przez dzieci komunikaty, oferując im wspólny czas, okazując im zainteresowanie, dając im znać, że je rozumiemy, że są dla nas ważne, że potrafią skutecznie komunikować swoje potrzeby, że mają wpływ na swoje życie, że mogą starać się o wsparcie i je dostać, że mogą być smutne, zezłoszczone, przelęknione i zostaną z tym przez nas przyjęte. To wszystko dzieje się w tysiącach codziennych sytuacji. Nie chodzi więc o to, by poznać jakieś specjalne techniki, które zaczyna się wdrażać po to, by wyposażyć dzieci w poczucie własnej wartości, ale o jakość codziennych interakcji z dziećmi.
Tym, co najmocniej wzmacnia kontakt dzieci z poczuciem własnej wartości, jest bezwarunkowa akceptacja. To termin zaczerpnięty od amerykańskiego badacza, Alfiego Kohna, autora książki Wychowanie bez nagród i kar². Bezwarunkowa akceptacja to miłość, która nie stawia warunków. Kohn pisze, że dzieci potrzebują czuć się akceptowane, kochane i wartościowe niezależnie od swoich osiągnięć, niezależnie też od tego, jak radzą sobie z emocjami. Ta bezwarunkowa miłość przejawia się w tym, że nie uzależniamy swojego zainteresowania czy okazywanego dziecku wsparcia od tego, jak dziecko się zachowało. W praktyce łączy się to z rezygnacją ze stosowania kar i nagród w życiu rodzinnym, szczególnie tych, które mogą dać dziecku poczucie, że są godne miłości i uwagi tylko wtedy, gdy postępują zgodnie z oczekiwaniami rodziców lub gdy osiągają sukcesy.
Zwróciłaś uwagę na to, co możemy dać dzieciom jako rodzice. Ale nasze dzieci mają dookoła siebie też innych: dorosłych (członków dalszej rodziny, dziadków, nauczycieli), rówieśników. Czy jest możliwe, że nasze poczucie własnej wartości zmienia się w zależności od osób, z którymi przebywamy? Co wtedy robić?
To uwewnętrznione poczucie własnej wartości jest czymś względnie stałym, a więc nie jest zależne od okoliczności. To przekonanie o samym sobie, pewien punkt wyjścia, z którego wchodzimy w relacje z innymi ludźmi. Dlatego dzieci, które mają ugruntowane poczucie własnej wartości, dzięki bliskiej, wspierającej relacji z ważnymi dorosłymi, są mniej narażone na szkodliwe skutki krytyki, gonienie za pochwałami i akceptacją, a bardziej skłonne do tego, by uznać, że czyjeś opinie nie stanowią o ich wartości. Poczucie własnej wartości nie uchroni dzieci przed przykrościami, przed tym, że będą czuły się dotknięte czyimiś słowami, krytyką czy odrzuceniem. Poczucie własnej wartości nie jest też niezniszczalne. Konsekwentne doświadczanie w relacji komunikatów warunkujących, odrzucenia, ośmieszenia albo przemocy może sprawić, że dziecko zatraci kontakt z tym przekonaniem, że jest wartościowe takie, jakie jest, i będzie czuło się źle samo ze sobą i w relacjach z innymi. Mogą towarzyszyć temu zwiększony strach przed porażką, lęki, poczucie winy, agresja i autoagresja.
Zatem jakie codzienne czynności mogą pomóc w budowaniu poczucia własnej wartości albo inaczej – w tym nieniszczeniu tego poczucia, które jak powiedziałaś wcześniej, dzieci mają w środku od samego początku?
Poczucie własnej wartości naszych dzieci karmi się akceptacją, którą widzą w naszych oczach. Myślę, że nie rodzaj tych aktywności jest ważny, ale ich jakość. Nie chodzi o to, co robimy, ale o to jak. Możemy siedzieć na kanapie i machać nogami, możemy słuchać tego, co dziecko ma do powiedzenia o swojej nowej grze, możemy towarzyszyć braciom i siostrom w konfliktach, możemy wspólnie jeść, bawić się, rozmawiać, czytać, możemy się nawet sprzeczać. Ważne, by temu, co robimy, towarzyszyło przekonanie, że dziecko stara się, najlepiej jak potrafi, zadbać o siebie, oraz że chce być dla nas wartością. Jesper Juul pisał:
„Dwa doświadczenia wpływają na nasze poczucie własnej wartości: kiedy któraś z osób najważniejszych w naszym życiu dostrzega nas i akceptuje takimi, jacy jesteśmy, oraz kiedy czujemy, że jesteśmy cenieni przez innych za to, jacy jesteśmy³”.
Byśmy mogli akceptować swoje dziecko, nie musi ono być kimś doskonałym, kryształowym. Akceptować to znaczy przyjmować, uznać, pogodzić się z czymś. W praktyce akceptacja często polega raczej na niepodejmowaniu działania niż na działaniu. Akceptować w codziennych sytuacjach oznacza: powstrzymać się od manipulowania, negowania, lepienia dziecka na kształt własnych oczekiwań. Akceptować swoje dzieci to ujrzeć je jako osoby, które lubimy, zaciekawić się tym, kim one są.
Wiem, że to nie zawsze jest łatwe. Aby być zdolnym do takiego przyjęcia swojego dziecka, potrzebujemy najpierw zaopiekować się sobą. Przyjąć różne emocje, które w sobie odnajdziemy, poukładać je, zrozumieć, uporządkować własną historię. Wielu dorosłych potrzebuje w tym wsparcia i dokonuje takiego porządkowania i układania w procesie psychoterapii. Dodatkowego sensu tej rozwojowej pracy dostarcza rodzicom wiedza, że trudno akceptować dziecko, nie mając samoakceptacji. Trudno też wspierać dziecko w kontakcie z jego poczuciem własnej wartości, podczas gdy sami nie mamy z nim kontaktu. Dzieci czerpią od nas, każdego dnia podpatrując i naśladując nasze strategie oraz czytając myśli, jakie nosimy o sobie samych i o świecie. Tym, co uzdalnia nas do brania innych takimi, jacy są, jest poznanie i zaakceptowanie siebie takimi, jacy jesteśmy.
To jak możemy sprawdzić, czy to nasze dorosłe i rodzicielskie poczucie własnej wartości jest OK? Czy wystarczy, że stanę przed lustrem i sprawdzę, czy się lubię? Jakie mogę podjąć kroki, by to poczucie własnej wartości budować?
Rodzice zwykle mają jasność, gdy o tym rozmawiamy – czy czują się wartościowi jako ludzie i mają poczucie bycia wystarczającymi, czy refleksja nad poczuciem własnej wartości wywołuje w nich ból lub wstyd. Docieranie do tej samoakceptacji to praca, która zwykle wymaga towarzyszenia drugiego dorosłego, często psychologa lub psychoterapeuty. Poczucie własnej wartości to coś, czego nabywa się w relacji.
A jak wspierać dziecko, które przychodzi do nas i mówi: „Jestem głupi, jestem nic niewarta, nic mi się nie udaje”?
Pierwsza reakcja, która może przyjść nam do głowy, to zaprzeczenie. Czyli powiedzenie: „Ależ skądże, to nieprawda! Jak możesz tak myśleć?”. To ryzykowne, bo może sprawić, że dziecko poczuje się niezrozumiane i w swoich myślach osamotnione. Wydaje mi się, że nasze zaprzeczenie może wynikać z tego, że sądzimy, że jak zaprzeczymy, to dziecko przestanie w ten sposób o sobie myśleć. Albo stąd, że jest nam niełatwo to słyszeć i towarzyszyć dziecku w tym trudzie. Bywa też, że tego rodzaju komunikaty poruszają czułe struny rodzica i sprawiają, że powraca on myślami do własnych doświadczeń i odczuć. Tymczasem to jest sposób, w jaki dzieci proszą właśnie o towarzyszenie. Potrzebują przejrzeć się w naszych oczach, pokazać się komuś ze swoimi wątpliwościami, napięciem i lękiem. Kiedy usłyszą od nas zaciekawienie i życzliwość, kiedy powiemy, że bywają takie dni, że trudno o sobie dobrze myśleć i że nie muszą być w tym same, doświadczają tego, co tak bardzo potrzebne w kontaktowaniu się ze swoim poczuciem własnej wartości: zostają przyjęte takie, jakie są. Czasem dzieci w ten sposób ubierają swoje wątpliwości. Za słowami: „Jestem nic niewarta”, kryje się tak naprawdę pytanie: „Czy jestem dla ciebie wartościowa?”. Warto się wtedy przyjrzeć uważnie temu, jakie komunikaty wysyłamy do dziecka i co stawiamy na pierwszym miejscu. Czy relację z dzieckiem, czy szkołę, obowiązki i punktualność?
Zapytam Cię jeszcze o taką wątpliwość, z którą niekiedy przychodzą rodzice: czy można ,,przedobrzyć” w drugą stronę? I sprawić, by dziecko miało za wysokie poczucie własnej wartości?
Myślę, że nie. To tak, jakby można było zbyt mocno uważać się za godnych miejsca pośród innych ludzi i oddychania tym samym powietrzem. Poczucie własnej wartości to nie samouwielbienie czy przekonanie o własnej świetności, doskonałości i nieomylności. To zniuansowany, pełen detali obraz siebie, to świadomość, że nie wszystko nam zawsze wychodzi tak, jak byśmy chcieli, to bycie w rozwoju.
I na koniec: czym dla Ciebie jest wychowanie w szacunku?
To dla mnie towarzyszenie dziecku w jego wzrastaniu i rozwoju. To uznanie, że dziecko jest kompletnym człowiekiem od samego początku, a nie dopiero, gdy w efekcie różnych zabiegów wychowawczych „wyrośnie na ludzi”.
Jesteśmy trzema mamami.
Oficjalnie fundacja Wychowanie w szacunku powstała w 2019 roku, jednak wtedy już od czterech lat działałyśmy razem. Połączyły nas dzieci i nasze podejście do towarzyszenia im w ich rozwoju. Szybko się okazało, że mamy podobne przekonania na temat rodzicielstwa i podobnych przewodników. Połączyło nas marzenie, że możemy dzielić się naszą wiedzą oraz połączyć doświadczenie rodzinne z zawodowym. Połączyła nas też szalona myśl, że możemy wszystko, czyli stworzyć we Wrocławiu, a później w innych miastach, konferencję na temat rodzicielstwa – początkowo ogólnie (w roku 2016), a później, w miarę jak nasze dzieci rosły, na temat również nastolatków.
Każda z nas jest inna, ale bez żadnej z nas Wychowanie w szacunku nie byłoby takim Wychowaniem, jakie znacie. Wychowanie w szacunku to realizacja naszych marzeń o bezpiecznym wspieraniu rozwoju dziecka poprzez własny rozwój nas, dorosłych. To nauka uważności, towarzyszenia i zadziwiania się, jak bardzo jesteśmy różni i że nigdy nie ma dwóch takich samych pomysłów na rozwiązanie nawet podobnych problemów.
Podczas naszej pracy wykorzystujemy doświadczenie trenerskie, pedagogiczne, terapeutyczne, by z pasją opowiadać i przekazywać nasze doświadczenia rodzinne i zawodowe wszystkim, którzy chcą z nich czerpać i korzystać.
Bardzo chcemy, by nurt Wychowania w szacunku, jaki udaje nam się tworzyć i rozwijać, szedł dalej w świat nie tylko na naszych konferencjach i warsztatach, ale mógł istnieć od nich niezależnie. Stąd też pomysł na zebranie najważniejszych idei w naszą książkę, zaproszenie do niej osób, od których czerpiemy i które czerpią od nas. Pomysł, który okazał się nie lada wyzwaniem, ale i dobrą zabawą, przynosząc kawałek radości.
Oddajemy tę książkę w Wasze ręce, byście korzystali i nieśli dalej, wychowując w szacunku i w szacunku patrząc na każdego spotkanego małego i dużego człowieka.POCZUCIE WŁASNEJ WARTOŚCI
ROZMOWA Z MAŁGORZATĄ STAŃCZYK
Małgorzata Stańczyk
Psycholożka, dziennikarka, propagatorka rodzicielstwa bliskości, mama trójki dzieci. Autorka kilku książek, w tym: Rodzeństwo. Jak wspierać relacje swoich dzieci. Interesuje się metodami edukacji opartymi na głębokim szacunku do dziecka i zaufaniu do jego rozwoju. Prowadzi webinaria, kursy online i warsztaty dla rodziców. Wspiera nauczycieli. Wraz z Agnieszką Stein stworzyła cykl szkoleń „Rodzicielstwo bliskości dla profesjonalistów”, adresowany do specjalistów pracujących z rodzicami i dziećmi.
www.gosiastanczyk.pl
Czym według Ciebie jest poczucie własnej wartości?
Poczucie własnej wartości to uwewnętrznione przekonanie, że jest się kimś wartościowym, komu należy się szacunek i kto jest godzien miłości. To takie ujęcie, w którym poczucie własnej wartości jest bezwarunkowe – nie trzeba być jakimś, by być godnym szacunku i miłości. Wystarczy być. Podstawą poczucia własnej wartości jest nasza równa godność, zakorzeniona we wspólnym człowieczeństwie. Dla mnie osobiście łączy się to z chrześcijańską wizją człowieka jako Bożego dziecka. Nikt z nas nie jest dziełem przypadku, jesteśmy stworzeni przez Boga na Jego obraz i podobieństwo. Ludzka natura zawiera w sobie tę godność, nikomu jej nie brakuje. Bardzo to uwalniające. To przekonanie, ubrane w konkretną myśl, mogłoby brzmieć: „Jestem w porządku, mam swoją wartość, dlatego, że istnieję”.
W kwestii wspierania poczucia własnej wartości u dzieci moją nauczycielką jest Petra Krantz Lindgren, autorka książki Mów, słuchaj i zrozum¹. W prosty sposób wyjaśnia, że na poczucie wartości składają się dwa wymiary: wiedza o sobie, czyli znajomość siebie, swoich umiejętności, myśli, potrzeb, marzeń, oraz akceptacja tego, co o sobie wiemy. Tak rozumiane poczucie własnej wartości sprawia, że akceptujemy i lubimy samych siebie, mamy świadomość i kontakt ze swoimi myślami i uczuciami, co uzdalnia nas do dostrzegania uczuć innych ludzi, nie motywujemy swoich działań pochwałami czy nagrodami, ale mamy odwagę iść własną drogą.
Powiedziałaś, że poczucie własnej wartości to wiedza o sobie samym i akceptacja tego, co o sobie wiemy. Mam takie wrażenie, że to długa i kręta ścieżka. Jak wspierać, jak kształtować u dziecka poczucie własnej wartości?
Powiedziałabym, że to jest coś, co dzieci mają w sobie już w chwili narodzin. Nie trzeba tego specjalnie lepić, szlifować. Można natomiast swoimi działaniami sprawiać, że dzieci będą z tym przekonaniem o sobie miały kontakt. Czyli z jednej strony, warto im nie psuć tego, co mają na wyposażeniu. A z drugiej strony, możemy wesprzeć ten wymiar poczucia własnej wartości związany z wiedzą o sobie. Robimy to, odpowiadając adekwatnie na wysyłane przez dzieci komunikaty, oferując im wspólny czas, okazując im zainteresowanie, dając im znać, że je rozumiemy, że są dla nas ważne, że potrafią skutecznie komunikować swoje potrzeby, że mają wpływ na swoje życie, że mogą starać się o wsparcie i je dostać, że mogą być smutne, zezłoszczone, przelęknione i zostaną z tym przez nas przyjęte. To wszystko dzieje się w tysiącach codziennych sytuacji. Nie chodzi więc o to, by poznać jakieś specjalne techniki, które zaczyna się wdrażać po to, by wyposażyć dzieci w poczucie własnej wartości, ale o jakość codziennych interakcji z dziećmi.
Tym, co najmocniej wzmacnia kontakt dzieci z poczuciem własnej wartości, jest bezwarunkowa akceptacja. To termin zaczerpnięty od amerykańskiego badacza, Alfiego Kohna, autora książki Wychowanie bez nagród i kar². Bezwarunkowa akceptacja to miłość, która nie stawia warunków. Kohn pisze, że dzieci potrzebują czuć się akceptowane, kochane i wartościowe niezależnie od swoich osiągnięć, niezależnie też od tego, jak radzą sobie z emocjami. Ta bezwarunkowa miłość przejawia się w tym, że nie uzależniamy swojego zainteresowania czy okazywanego dziecku wsparcia od tego, jak dziecko się zachowało. W praktyce łączy się to z rezygnacją ze stosowania kar i nagród w życiu rodzinnym, szczególnie tych, które mogą dać dziecku poczucie, że są godne miłości i uwagi tylko wtedy, gdy postępują zgodnie z oczekiwaniami rodziców lub gdy osiągają sukcesy.
Zwróciłaś uwagę na to, co możemy dać dzieciom jako rodzice. Ale nasze dzieci mają dookoła siebie też innych: dorosłych (członków dalszej rodziny, dziadków, nauczycieli), rówieśników. Czy jest możliwe, że nasze poczucie własnej wartości zmienia się w zależności od osób, z którymi przebywamy? Co wtedy robić?
To uwewnętrznione poczucie własnej wartości jest czymś względnie stałym, a więc nie jest zależne od okoliczności. To przekonanie o samym sobie, pewien punkt wyjścia, z którego wchodzimy w relacje z innymi ludźmi. Dlatego dzieci, które mają ugruntowane poczucie własnej wartości, dzięki bliskiej, wspierającej relacji z ważnymi dorosłymi, są mniej narażone na szkodliwe skutki krytyki, gonienie za pochwałami i akceptacją, a bardziej skłonne do tego, by uznać, że czyjeś opinie nie stanowią o ich wartości. Poczucie własnej wartości nie uchroni dzieci przed przykrościami, przed tym, że będą czuły się dotknięte czyimiś słowami, krytyką czy odrzuceniem. Poczucie własnej wartości nie jest też niezniszczalne. Konsekwentne doświadczanie w relacji komunikatów warunkujących, odrzucenia, ośmieszenia albo przemocy może sprawić, że dziecko zatraci kontakt z tym przekonaniem, że jest wartościowe takie, jakie jest, i będzie czuło się źle samo ze sobą i w relacjach z innymi. Mogą towarzyszyć temu zwiększony strach przed porażką, lęki, poczucie winy, agresja i autoagresja.
Zatem jakie codzienne czynności mogą pomóc w budowaniu poczucia własnej wartości albo inaczej – w tym nieniszczeniu tego poczucia, które jak powiedziałaś wcześniej, dzieci mają w środku od samego początku?
Poczucie własnej wartości naszych dzieci karmi się akceptacją, którą widzą w naszych oczach. Myślę, że nie rodzaj tych aktywności jest ważny, ale ich jakość. Nie chodzi o to, co robimy, ale o to jak. Możemy siedzieć na kanapie i machać nogami, możemy słuchać tego, co dziecko ma do powiedzenia o swojej nowej grze, możemy towarzyszyć braciom i siostrom w konfliktach, możemy wspólnie jeść, bawić się, rozmawiać, czytać, możemy się nawet sprzeczać. Ważne, by temu, co robimy, towarzyszyło przekonanie, że dziecko stara się, najlepiej jak potrafi, zadbać o siebie, oraz że chce być dla nas wartością. Jesper Juul pisał:
„Dwa doświadczenia wpływają na nasze poczucie własnej wartości: kiedy któraś z osób najważniejszych w naszym życiu dostrzega nas i akceptuje takimi, jacy jesteśmy, oraz kiedy czujemy, że jesteśmy cenieni przez innych za to, jacy jesteśmy³”.
Byśmy mogli akceptować swoje dziecko, nie musi ono być kimś doskonałym, kryształowym. Akceptować to znaczy przyjmować, uznać, pogodzić się z czymś. W praktyce akceptacja często polega raczej na niepodejmowaniu działania niż na działaniu. Akceptować w codziennych sytuacjach oznacza: powstrzymać się od manipulowania, negowania, lepienia dziecka na kształt własnych oczekiwań. Akceptować swoje dzieci to ujrzeć je jako osoby, które lubimy, zaciekawić się tym, kim one są.
Wiem, że to nie zawsze jest łatwe. Aby być zdolnym do takiego przyjęcia swojego dziecka, potrzebujemy najpierw zaopiekować się sobą. Przyjąć różne emocje, które w sobie odnajdziemy, poukładać je, zrozumieć, uporządkować własną historię. Wielu dorosłych potrzebuje w tym wsparcia i dokonuje takiego porządkowania i układania w procesie psychoterapii. Dodatkowego sensu tej rozwojowej pracy dostarcza rodzicom wiedza, że trudno akceptować dziecko, nie mając samoakceptacji. Trudno też wspierać dziecko w kontakcie z jego poczuciem własnej wartości, podczas gdy sami nie mamy z nim kontaktu. Dzieci czerpią od nas, każdego dnia podpatrując i naśladując nasze strategie oraz czytając myśli, jakie nosimy o sobie samych i o świecie. Tym, co uzdalnia nas do brania innych takimi, jacy są, jest poznanie i zaakceptowanie siebie takimi, jacy jesteśmy.
To jak możemy sprawdzić, czy to nasze dorosłe i rodzicielskie poczucie własnej wartości jest OK? Czy wystarczy, że stanę przed lustrem i sprawdzę, czy się lubię? Jakie mogę podjąć kroki, by to poczucie własnej wartości budować?
Rodzice zwykle mają jasność, gdy o tym rozmawiamy – czy czują się wartościowi jako ludzie i mają poczucie bycia wystarczającymi, czy refleksja nad poczuciem własnej wartości wywołuje w nich ból lub wstyd. Docieranie do tej samoakceptacji to praca, która zwykle wymaga towarzyszenia drugiego dorosłego, często psychologa lub psychoterapeuty. Poczucie własnej wartości to coś, czego nabywa się w relacji.
A jak wspierać dziecko, które przychodzi do nas i mówi: „Jestem głupi, jestem nic niewarta, nic mi się nie udaje”?
Pierwsza reakcja, która może przyjść nam do głowy, to zaprzeczenie. Czyli powiedzenie: „Ależ skądże, to nieprawda! Jak możesz tak myśleć?”. To ryzykowne, bo może sprawić, że dziecko poczuje się niezrozumiane i w swoich myślach osamotnione. Wydaje mi się, że nasze zaprzeczenie może wynikać z tego, że sądzimy, że jak zaprzeczymy, to dziecko przestanie w ten sposób o sobie myśleć. Albo stąd, że jest nam niełatwo to słyszeć i towarzyszyć dziecku w tym trudzie. Bywa też, że tego rodzaju komunikaty poruszają czułe struny rodzica i sprawiają, że powraca on myślami do własnych doświadczeń i odczuć. Tymczasem to jest sposób, w jaki dzieci proszą właśnie o towarzyszenie. Potrzebują przejrzeć się w naszych oczach, pokazać się komuś ze swoimi wątpliwościami, napięciem i lękiem. Kiedy usłyszą od nas zaciekawienie i życzliwość, kiedy powiemy, że bywają takie dni, że trudno o sobie dobrze myśleć i że nie muszą być w tym same, doświadczają tego, co tak bardzo potrzebne w kontaktowaniu się ze swoim poczuciem własnej wartości: zostają przyjęte takie, jakie są. Czasem dzieci w ten sposób ubierają swoje wątpliwości. Za słowami: „Jestem nic niewarta”, kryje się tak naprawdę pytanie: „Czy jestem dla ciebie wartościowa?”. Warto się wtedy przyjrzeć uważnie temu, jakie komunikaty wysyłamy do dziecka i co stawiamy na pierwszym miejscu. Czy relację z dzieckiem, czy szkołę, obowiązki i punktualność?
Zapytam Cię jeszcze o taką wątpliwość, z którą niekiedy przychodzą rodzice: czy można ,,przedobrzyć” w drugą stronę? I sprawić, by dziecko miało za wysokie poczucie własnej wartości?
Myślę, że nie. To tak, jakby można było zbyt mocno uważać się za godnych miejsca pośród innych ludzi i oddychania tym samym powietrzem. Poczucie własnej wartości to nie samouwielbienie czy przekonanie o własnej świetności, doskonałości i nieomylności. To zniuansowany, pełen detali obraz siebie, to świadomość, że nie wszystko nam zawsze wychodzi tak, jak byśmy chcieli, to bycie w rozwoju.
I na koniec: czym dla Ciebie jest wychowanie w szacunku?
To dla mnie towarzyszenie dziecku w jego wzrastaniu i rozwoju. To uznanie, że dziecko jest kompletnym człowiekiem od samego początku, a nie dopiero, gdy w efekcie różnych zabiegów wychowawczych „wyrośnie na ludzi”.
więcej..
