Rozpadające się światy. O człowieku i państwach w labiryncie rzeczywistości - ebook

Nie spełniły się nadzieje na ustanowienie harmonijnego ładu międzynarodowego po zakończeniu zimnej wojny u progu lat dziewięćdziesiątych. Ćwierć wieku później świat wszedł w niekontrolowany poślizg.

Państwo narodowe zawodzi. Nie potrafi mądrze odnieść się do najważniejszych wyzwań współczesności i ignoruje istotne problemy globalne. Co najważniejsze, nie zamierza się zmienić. Przeciwnie, pazernie broni swoich atrybutów i zazdrośnie strzeże swojego stanu posiadania. Zamiast stawać się organizmem przyzwoitym i dobrze służyć swoim obywatelom, powoli staje się „grobem narodów”, coraz bardziej opresyjnym i coraz mniej odpowiedzialnym. Zamiast w sposób twórczy szukać dróg do wprowadzenia pokoju i stabilności, coraz częściej wybiera ścieżkę konfliktu i wojny. Jest przekonane, że dla tej drogi nie ma alternatywy, i nawet nie jest świadome, jak szybko kroczy ku przepaści.

Tematem książki jest nie tylko państwo jako takie, ale także jeden konkretny przypadek: Polska. Polska, która nie potrafi się wyzbyć natręctw swojej przeszłości. Polska, która ma problem ze swoją tożsamością i przynależnością. Polska, która robi bardzo niewiele, by stać się państwem przyzwoitym, a na arenie europejskiej – innowacyjnym i konstruktywnym. Polska, która potrzebuje dziś nowatorskiego i nieszablonowego myślenia o świecie oraz właściwie ukierunkowanej aktywności, która mogłaby się przyczynić do zespolenia pękniętych części Europy. Oto wyzwania dla przyszłych generacji.

Przemysław Grudziński – historyk, były wykładowca akademicki i dyplomata. Do przemian 1989 r. pracował w Instytucie Historii PAN, specjalizując się w tematyce amerykańskiej. W tym czasie opublikował książki: Przyszłość Europy w koncepcjach Franklina  D. Roosevelta (rozprawa doktorska), Uczeni i barbarzyńscy. Strategia nuklearna Stanów Zjednoczonych 1939–1945 (rozprawa habilitacyjna poświęcona budowie pierwszej bomby atomowej i projektowi „Manhattan”), a także Teologia bomby. Geneza nuklearnego odstraszania (kontynuacja tematu, doprowadzenie do czasu wyprodukowania budowy wodorowej). Pracował na uniwersytetach amerykańskich i wykładał przez siedem lat w amerykańsko-niemieckim Centrum Studiów nad Europejskim Bezpieczeństwem G.C. Marshalla w Garmisch-Partenkirchen. W książce Państwo inteligentne. Polska w poszukiwaniu międzynarodowej roli (2008) przedstawił autorską doktrynę polityki zagranicznej dla państwa średniej wielkości w Europie.

Po 1989 r. Przemysław Grudziński przeszedł do służby publicznej. W początkach lat 90. XX wieku stworzył „trust mózgów” w Kancelarii Sejmu RP w postaci Biura Studiów i Ekspertyz. Jako ekspert od spraw bezpieczeństwa został wiceministrem Obrony Narodowej (wprowadzał zasadę cywilnej kontroli nad siłami zbrojnymi, negocjował rozwiązanie Układu Warszawskiego). Był także dwukrotnie podsekretarzem stanu w MSZ (1997–2000 i 2008–2009). Jego domeną była polityka bezpieczeństwa Polski, zwłaszcza działania na rzecz przystąpienia Polski do NATO. Stworzył pierwszą Strategię Narodowego Bezpieczeństwa po wyjściu Polski z Układu Warszawskiego (1992) i następną – po uzyskaniu członkostwa w NATO (1999). W MSZ zajmował się relacjami ze Stanami Zjednoczonymi i z państwami Europy Wschodniej, w tym z Rosją. Był ambasadorem Polski w Waszyngtonie (2000–2005), w Wiedniu przy ONZ i OBWE (2009–2014) oraz w Helsinkach (2015–2017).

Słowo od redaktora 11

Wstęp 13

Część I. Przeszłość wraca

Przeznaczenie w dziejach 21

Przeszłość wraca 27

Śmierć i reinkarnacja Polski 33

Nowa organizacja polityki międzynarodowej 40

Jeszcze o celu polityki polskiej 45

Nowe państwo polskie w naszej historii najnowszej 54

Opowieść o dwóch krajach (na literę P) 59

Część II. GRÓB NARO DÓW

Elzenberg wobec nacjonalizmu 73

Grób narodów 85

Upaństwowieni 95

Państwo. Czy jest coś lepszego?  98

Część III. Przyzwoite państwo

Pamiętniki Hadriana 109

Rządzić i zarządzać z pożytkiem dla wszystkich 112

Przyzwoite państwo 116

Pochwała łagodności 119

Delfin, orzeł i skarabeusz 124

Ten sam, ale wciąż nie jeden świat 129

Część IV. Przyszła wojna

Przyszła wojna 135

Orwella szkoła przeczuć 139

Niewidzialny cień słowiańszczyzny 144

Koła olimpijskie 150

Z archiwum niewinności: Raport Polska-Rosja  155

George F. Kennan 160

Woodrow Wilson i Nowy Porządek Światowy 165

Miłość w czasie wojny 172

Słowem podsumowania. Zadania dla przyszłych generacji 177

Podziękowania 181