Serenada na wiolonczelę i rewolwer - ebook

PRELUDIUM

Gu­mo­we koła wóz­ka, na któ­rym przy­wie­zio­no zwło­ki, pisz­cza­ły fa­łszy­wie, mniej wi­ęcej w ob­rębie in­ter­wa­łu ter­cji ma­łej. O ile pa­mi­ętam, było to gdzieś po­mi­ędzy trzy­kre­śl­nym As a F, cho­ciaż smród uno­szący się w pro­sek­to­rium mógł spra­wić, że coś po­my­li­łem. Trzy­ma­łem przy no­sie chu­s­tecz­kę skro­pio­ną wodą ko­lo­ńską, co z po­cząt­ku zda­wa­ło się nie­wie­le po­ma­gać. Ró­żni­cę po­czu­łem do­pie­ro po od­su­ni­ęciu tka­ni­ny od twa­rzy. Odór nie­mal mnie po­wa­lił. Za­kręci­ło mi się w gło­wie, lecz nie upa­dłem.

Sa­pi­ący sa­ni­ta­riusz w po­pla­mio­nym ki­tlu ze znu­dzo­ną miną ru­ty­nia­rza unió­sł prze­ście­ra­dło. By­łem na woj­nie i wi­dzia­łem już wie­le mar­twych, oka­le­czo­nych ciał. Nie­jed­no­krot­nie byli to lu­dzie, któ­rych zna­łem. To­wa­rzy­sze bro­ni z mo­je­go od­dzia­łu, lud­no­ść wio­sek, w któ­rych się za­trzy­my­wa­li­śmy. Teo­re­tycz­nie wi­dok tru­pa nie po­wi­nien już ro­bić na mnie wra­że­nia.

Ten zro­bił.

– Pro­szę spró­bo­wać sku­pić się na zna­kach szcze­gól­nych. Ja­kieś cha­rak­te­ry­stycz­ne bli­zny, może zna­mio­na? Przed śmier­cią zo­stał moc­no po­bi­ty, więc nie ocze­ku­ję, że roz­po­zna pan twarz. – Lek­ka chryp­ka pa­to­lo­ga zdra­dza­ła jego skłon­no­ść do uży­wek. Trud­no się dzi­wić, w ta­kiej ro­bo­cie… Dok­tor mia­łby na­wet ca­łkiem przy­jem­ny te­nor li­rycz­ny, gdy­by nie ści­śni­ęta krtań. Ko­ńcem pió­ra wska­zał de­na­ta. – Poza tym obrzęk tka­nek i pęche­rze ga­zów gnil­nych, czy­li uży­wa­jąc bra­nżo­wej ter­mi­no­lo­gii: gi­gan­tyzm Ca­spra, cha­rak­te­ry­stycz­ny dla to­piel­ców, też nie uła­twia nam iden­ty­fi­ka­cji.

Zna­ki szcze­gól­ne, zna­ki szcze­gól­ne, my­śla­łem go­rącz­ko­wo. Dla­cze­go, do ci­ężkiej cho­le­ry, nie je­stem w sta­nie przy­po­mnieć so­bie ni­cze­go cha­rak­te­ry­stycz­ne­go w jego wy­glądzie? Za­miast tego za­sta­na­wiam się, jak ów za­chryp­ni­ęty le­karz za­brzmia­łby w _San­fte soll mein To­de­skum­mer_1). Za­raz… Ja­kże dziw­ny­mi ście­żka­mi błądzi ludz­ki umy­sł! Sko­ja­rze­nie z ba­ro­ko­wym ar­cy­dzie­łem na­gle na­pro­wa­dzi­ło mnie na wła­ści­we tory.

------------------------------------------------------------------------

1) (Niem.) _Ła­god­na będzie moja śmie­rć_ – aria te­no­ro­wa z _Ora­to­rium na Wiel­ka­noc_ Jana Se­ba­stia­na Ba­cha.

– Pro­szę od­sło­nić jego lewe ra­mię – po­wie­dzia­łem.

Za­sa­pa­ny sa­ni­ta­riusz wy­ko­nał po­le­ce­nie. Ta­tu­aż, któ­ry uj­rza­łem, spra­wił, że na­gle w mo­jej gło­wie za­pa­dła mar­twa ci­sza. To dość nie­zwy­kłe, bo na ogół sły­szę mnó­stwo ró­żnych od­gło­sów, umy­ka­jących uwa­dze in­nych osób. Je­stem nad­wra­żli­wy na dźwi­ęki. A tu na­raz nic, jak­bym znie­nac­ka ogłu­chł. Siny ry­su­nek na bi­cep­sie, przed­sta­wia­jący za­rys nim­bu z ob­ra­zu Mat­ki Bo­skiej Często­chow­skiej oraz ła­ci­ński pod­pis TO­TUS TUUS od­zna­cza­ły się za­ska­ku­jąco wy­ra­źnie na skó­rze nie­bosz­czy­ka.

Po­praw­ka.

Na skó­rze Ksa­we­re­go. Zma­sa­kro­wa­ne zwło­ki na wóz­ku wła­śnie prze­sta­ły być bez­i­mien­ne. W cuch­nącym wy­zie­wa­mi roz­kła­du cie­le roz­po­zna­łem swe­go naj­lep­sze­go przy­ja­cie­la.

– To on… – wy­be­łko­ta­łem za­sko­czo­ny, że zno­wu sły­szę swój głos. – To re­dak­tor Ksa­we­ry Szkiel­tow­ski.

Klęcząc nad wia­drem, do któ­re­go wy­mio­to­wa­łem uła­mek se­kun­dy pó­źniej, po­now­nie za­re­je­stro­wa­łem mo­no­ton­nie po­pi­sku­jącą ter­cję As–F. To­wa­rzy­szy­ło jej skro­ba­nie pió­ra le­ka­rza po pa­pie­rze oraz di­mi­nu­en­do od­da­la­jących się kro­ków sa­ni­ta­riu­sza po­py­cha­jące­go wó­zek.

■MOLTO AFFETTUOSO

O tym, że dzie­ci nie przy­no­si bo­cian ani że nie znaj­du­je się ich w li­ściach ka­pu­sty, do­wie­dzia­łem się od dziad­ka An­to­nie­go. Ojca nie pa­mi­ętam. Zgi­nął, gdy by­łem jesz­cze nie­mow­lęciem. Spo­tkał go tra­gicz­ny wy­pa­dek na ko­lei, gdzie jako świe­żo upie­czo­ny ab­sol­went In­sty­tu­tu Po­li­tech­nicz­ne­go od­by­wał prak­ty­kę. Tato był je­dy­nym po­tom­kiem pro­to­pla­sty rodu Waj­che­rów, któ­ry od­tąd prze­jął opie­kę nade mną, swym pod­ów­czas rocz­nym wnu­kiem, oraz przed­wcze­śnie owdo­wia­łą sy­no­wą. Z moją mat­ką do­ga­dy­wa­li się ca­łkiem nie­źle, dzia­dek na­wet za­su­ge­ro­wał jej, aby po­now­nie wy­szła za mąż, de­kla­ru­jąc, że może sam za­trosz­czyć się o moje wy­cho­wa­nie, je­śli obec­no­ść dziec­ka z pierw­sze­go, tak gwa­łtow­nie za­ko­ńczo­ne­go ma­łże­ństwa mia­ła­by stać na prze­szko­dzie jej szczęściu. Mama dłu­go opie­ra­ła się ta­kiej per­spek­ty­wie, jed­nak kil­ka lat po śmier­ci ojca po­zna­ła pew­ne­go do­brze za­po­wia­da­jące­go się che­mi­ka, z któ­rym po­łączy­ło ją je­śli nie pło­mien­ne, to na pew­no trwa­łe uczu­cie. Ów obie­cu­jący na­uko­wiec ry­chło oświad­czył się i po­cząt­ko­wo od­nió­sł się z życz­li­wo­ścią do mnie jako swe­go ewen­tu­al­ne­go pa­sier­ba. Trwa­ło to do cza­su, gdy otwo­rzy­ła się przed nim mo­żli­wo­ść uzy­ska­nia atrak­cyj­ne­go sty­pen­dium w Szwaj­ca­rii. Wy­jazd z żoną mó­głby jesz­cze do­jść do skut­ku, ale małe dziec­ko zde­cy­do­wa­nie skom­pli­ko­wa­ło­by am­bit­ne pla­ny u pro­gu ka­rie­ry kan­dy­da­ta na mo­je­go oj­czy­ma. Upar­cie po­na­wia­na pro­po­zy­cja dziad­ka An­to­nie­go zy­ska­ła więc do­dat­ko­we ar­gu­men­ty i osta­tecz­nie zo­sta­ła przy­jęta, roz­wi­ązu­jąc ro­dzin­ny dy­le­mat. Tak oto zo­sta­łem w kra­ju pod pie­czą dziar­skie­go sta­rusz­ka, a mama z no­wym mężem wy­je­cha­ła do Ge­ne­wy. Ich za­po­wia­da­ny na trzy lata po­byt za gra­ni­cą przedłu­żał się, aż wresz­cie sta­ło się ja­sne, że nie wró­cą, gdyż dru­gi ma­łżo­nek mo­jej ro­dzi­ciel­ki ob­jął po­sa­dę kie­row­ni­ka la­bo­ra­to­rium w jed­nym z re­no­mo­wa­nych szwaj­car­skich in­sty­tu­tów.

Z dziad­kiem An­to­nim łączy­ła mnie szcze­gól­na re­la­cja. To on jako pierw­szy zwró­cił uwa­gę na mój słuch, najął dla mnie na­uczy­cie­la mu­zy­ki i ku­pił mi gra­mo­fon na sze­la­ko­we pły­ty. Była to prze­pi­ęk­na szaf­ko­wa Vic­tro­la z ma­ho­niu, spro­wa­dzo­na aż z Ame­ry­ki, któ­ra z boku mia­ła korb­kę, a na we­wnętrz­nej stro­nie gór­nej po­kry­wy wid­niał ob­ra­zek przed­sta­wia­jący bia­łe­go pie­ska Nip­pe­ra, za­słu­cha­ne­go w dźwi­ęki wy­do­by­wa­jące się z tuby. Na tym sprzęcie ka­to­wa­li­śmy sąsia­dów na­gra­nia­mi dziad­ko­wej ulu­bie­ni­cy, pri­ma­don­ny ope­ret­ko­wej Lu­cy­ny Mes­sal. To z dziad­kiem An­to­nim za­cząłem cha­dzać na kon­cer­ty, on też, z oka­zji mych szes­na­stych uro­dzin, po raz pierw­szy za­pro­wa­dził mnie do bur­de­lu. Utrzy­my­wał, że do­pó­ki żyła bab­cia, po­zo­sta­wał jej wier­ny. Ale bab­cia uma­rła na su­cho­ty dwa lata przed śmier­cią mo­je­go taty. Dzia­dek prze­ży­wał za­tem dru­gą mło­do­ść, spe­łnia­jąc na­rzu­co­ną so­bie mi­sję zro­bie­nia ze mnie mężczy­zny. Sam gu­sto­wał w nie­wia­stach o ru­ben­sow­skich kszta­łtach i miał szcze­gól­ną sła­bo­ść do mu­zy­ki Schu­ber­ta. Łzy z jego oczu wy­ci­ska­ło na­gra­nie _Kró­la Olch_ z ba­ry­to­nem Ro­ber­tem Le­on­hard­tem, któ­re­mu akom­pa­nio­wa­ła or­kie­stra pod ba­tu­tą Na­tha­nie­la Shil­kre­ta. Od wie­lo­krot­ne­go słu­cha­nia zdar­li­śmy do­szczęt­nie tę dwu­na­sto­ca­lo­wą pły­tę. Do­pie­ro po la­tach do­ta­rło do mnie, że to wzru­sze­nie wy­wo­ła­ne było wspo­mnie­niem mo­je­go ojca. Gdy­by An­to­ni Waj­cher miał oka­zję po­znać _Kin­der­to­ten­lie­der_ – tre­ny dzie­ci­ęce Mah­le­ra do słów Frie­dri­cha Rüc­ker­ta, chy­ba pękło­by mu ser­ce. Dzia­dek lu­bił się chwa­lić, że był obec­ny na wi­dow­ni pod­czas pra­wy­ko­na­nia sym­fo­nii _Nie­do­ko­ńczo­nej_ w Wied­niu, gdzie w la­tach sze­śćdzie­si­ątych ubie­głe­go wie­ku rze­ko­mo tro­pił ja­kie­goś pru­skie­go szpie­ga. Ni­g­dy do ko­ńca nie by­łem pew­ny, czy mówi po­wa­żnie, czy żar­tu­je, jed­nak go­dzi­na­mi mo­głem słu­chać jego opo­wie­ści, w któ­rych nie szczędził mi pi­kant­nych szcze­gó­łów swej burz­li­wej mło­do­ści4).

------------------------------------------------------------------------

4) Przygody Antoniego Wajchera opisano w powieści _Agent Jego Świ­ąto­bli­wo­ści_ (War­Bo­ok, 2020).

Wspo­mnie­nie dziad­ka to­wa­rzy­szy­ło mi, gdy sze­dłem od stro­ny Za­chęty przez plac Sa­ski, kie­ru­jąc kro­ki do pew­ne­go lo­ka­lu przy Wierz­bo­wej, nie­odłącz­nie ko­ja­rzące­go mi się z oso­bą mo­je­go przod­ka. Kie­dy Waj­cher se­nior uma­rł przed kil­ko­ma laty, to właś­nie w Oa­zie od­by­ła się sty­pa, któ­ra trwa­le za­pi­sa­ła się w pa­mi­ęci war­szaw­skich re­stau­ra­to­rów. Dzia­dek An­to­ni na łożu śmier­ci wy­ra­źnie za­ży­czył so­bie, by jego po­że­gna­nie mia­ło miej­sce w naj­wy­twor­niej­szej w mie­ście knaj­pie z dan­sin­giem i szcze­gó­ło­wo po­in­stru­ował mnie, jako wy­ko­naw­cę ostat­niej woli, w kwe­stii or­ga­ni­za­cji przy­jęcia. Ka­te­go­rycz­nie za­bro­nił ja­kie­go­kol­wiek opła­ki­wa­nia czy pod­da­wa­nia się ża­łob­nej at­mos­fe­rze. Chciał, by jego ode­jście świ­ęto­wa­no hucz­nie, jak zwy­kł ma­wiać za ży­cia: z pom­pą i przy­tu­pem. Zo­sta­wił na ten cel po­ka­źny fun­dusz, z któ­re­go po­le­cił mi opła­cić wy­kwint­ne po­tra­wy i naj­dro­ższe al­ko­ho­le z kar­ty, jazz­ban­do­wą or­kie­strę, ar­ty­stów i for­dan­ser­ki. Wy­star­czy­ło na­wet na hoj­ne na­piw­ki dla kel­ne­rów i szat­nia­rzy. Uczy­ni­łem za­do­ść jego ży­cze­niu, szam­pan lał się stru­mie­nia­mi, a za­ba­wa trwa­ła do bia­łe­go rana. O do­bry na­strój go­ści za­dba­ły wscho­dzące gwiaz­dy sto­łecz­nej es­tra­dy: Dym­sza, Bodo i Or­do­nów­na, któ­rym akom­pa­nio­wał mój ko­le­ga z kon­ser­wa­to­rium, He­niu Wars. Od tam­tej pory ob­słu­ga kła­nia­ła mi się w pas, ile­kroć sta­wa­łem w pro­gach tego przy­byt­ku.

Roz­my­śla­łem o dziad­ko­wej sty­pie, bo po­zna­łem wów­czas kil­ka osób, któ­re, jak się oka­za­ło, na­le­ża­ły do kręgu wspól­nych zna­jo­mych mo­je­go przod­ka oraz Ksa­we­re­go. Mia­łem wła­śnie za­miar spo­tkać się z jed­ną z nich. Idąc do Oazy, mi­nąłem wy­rów­na­ny te­ren po ro­ze­bra­nym w ubie­głym roku so­bo­rze Świ­ęte­go Alek­san­dra New­skie­go. Wie­lu war­sza­wia­ków na­dal nie mo­gło przy­wyk­nąć do opu­sto­sza­łe­go miej­sca po bi­zan­tyj­skim gma­chu, któ­re­go ce­bu­la­ste ko­pu­ły przez lata gó­ro­wa­ły nad śród­miej­ską pa­no­ra­mą. Jego sie­dem­dzie­si­ęcio­me­tro­wa dzwon­ni­ca była jed­ną z naj­wy­ższych bu­dow­li War­sza­wy. Wo­kół roz­biór­ki to­czy­ła się pło­mien­na de­ba­ta. Część dys­ku­tan­tów wi­dzia­ła w mo­nu­men­tal­nej pra­wo­sław­nej świ­ąty­ni sym­bol ro­syj­skie­go uci­sku i po­mnik nie­wo­li, któ­ry bez­względ­nie na­le­ży zrów­nać z zie­mią. Inni roz­dzie­ra­li sza­ty nad bar­ba­rzy­ńskim, jak to okre­śla­li, ak­tem szo­wi­ni­zmu i nie­to­le­ran­cji, przed­kła­da­jąc rze­ko­me wa­lo­ry ar­ty­stycz­ne nad względy po­li­tycz­ne. Od­rzu­co­no kon­cep­cję prze­bu­do­wy so­bo­ru na ko­ściół ka­to­lic­ki, a ta­kże pro­po­zy­cję Że­rom­skie­go, by umie­ścić tam mu­zeum mar­ty­ro­lo­gii na­ro­du pol­skie­go. Na oko­licz­no­ść roz­biór­ki wy­pusz­czo­no na­wet pa­ństwo­we ob­li­ga­cje, za­bez­pie­czo­ne war­to­ścią ma­te­ria­łów od­zy­ska­nych z bu­dyn­ku. Wie­lo­krot­nie roz­ma­wia­li­śmy o tym ze Szkiel­tow­skim, któ­ry na­le­żał do obo­zu ka­te­go­rycz­nie do­ma­ga­jące­go się usu­ni­ęcia bu­dow­li.

Wspo­mnie­nia te to­wa­rzy­szy­ły mi w dro­dze na Wierz­bo­wą. Mia­łem na­dzie­ję zdo­być w Oa­zie ja­kieś wia­do­mo­ści o Ksa­we­rym, któ­re­go nie­obec­no­ść w re­dak­cji prze­ci­ąga­ła się nie­po­ko­jąco. Przed kil­ko­ma ty­go­dnia­mi miał wró­cić ze słu­żbo­wej pod­ró­ży, jed­nak nie po­ja­wił się ani on, ani ko­lej­ne części jego re­por­ta­żu na te­mat Mo­no­po­lu Za­pa­łcza­ne­go. Krót­ko mó­wi­ąc, słuch po moim przy­ja­cie­lu za­gi­nął.

***

Za ka­żdym ra­zem, kie­dy by­łem w tym miej­scu, nie mo­głem oprzeć się wra­że­niu ja­kie­goś ci­ężko­straw­ne­go prze­sy­tu. Po­dwo­je Oazy osło­ni­ęto se­ce­syj­nym bal­da­chi­mem, nad któ­rym mi­go­tał krzy­kli­wy neon. Na par­te­rze znaj­do­wa­ły się szat­nia i sala re­stau­ra­cyj­na. Ser­wo­wa­no głów­nie kuch­nię fran­cu­ską, co moim zda­niem w dość za­baw­ny spo­sób kon­tra­sto­wa­ło z wy­stro­jem wnętrza zdo­mi­no­wa­ne­go przez ro­dzi­mą pstro­ka­ci­znę, przy­wo­łu­jącą na myśl wzor­nic­two kra­kow­skich skrzyń po­sa­go­wych. Nie­co gu­stow­niej wy­gląda­ła sala ta­necz­na miesz­cząca się na pi­ętrze. Naj­bar­dziej lu­bi­łem w niej mo­zai­kę par­kie­to­wą, któ­ra cza­ru­jąco od­bi­ja­ła re­flek­sy ma­syw­ne­go, krysz­ta­ło­we­go ży­ran­do­la. Lo­kal ofe­ro­wał go­ściom rów­nież świet­nie za­opa­trzo­ny _cock­ta­il-bar_ w ame­ry­ka­ńskim sty­lu, a ta­kże pry­wat­ne ga­bi­ne­ty na oby­dwu kon­dy­gna­cjach. Oso­bi­ście nie czu­łem się kom­for­to­wo w tym en­to­ura­ge’u, lecz dla lwiej części klien­te­li Oaza sta­no­wi­ła kwin­te­sen­cję naj­now­szej mody i ele­gan­cji.

Swo­je praw­dzi­we ob­li­cze tanc­bu­da ujaw­nia­ła do­pie­ro nad ra­nem, kie­dy cały blichtr pry­skał ni­czym świa­tło prze­pa­la­jącej się ża­rów­ki. Ostat­ni we­te­ra­ni noc­nych hu­la­nek, obej­mu­jąc uwie­szo­ne na ich ra­mio­nach, za­ta­cza­jące się part­ner­ki, wiel­ko­pa­ńskim ge­stem rzu­ca­li wy­mi­ęte bank­no­ty szat­nia­rzom. Na par­kie­cie zo­sta­wa­ły już je­dy­nie nie­licz­ne bla­de ku­rew­ki w ce­ki­nach, pląsa­jące le­ni­wie z ża­ło­śnie ob­wi­sły­mi pió­ra­mi po­śród tych kil­ku wy­fra­ko­wa­nych gru­ba­sów, któ­rzy na­dal łu­dzi­li się, że będą w sta­nie spro­stać włas­nym, snu­tym za dnia, lu­bie­żnym fan­ta­zjom.

Mes­sa­li­na sta­wa­ła wte­dy u szczy­tu scho­dów w swo­ich wie­czo­ro­wych ręka­wicz­kach z czar­nej ko­ron­ki i omia­ta­ła kra­jo­braz po bi­twie po­gar­dli­wym spoj­rze­niem spod dłu­gich rzęs. Jed­ną rękę ko­kie­te­ryj­nym ge­stem opie­ra­ła na bio­drze, w dru­giej trzy­ma­ła szkla­ną fif­kę z cie­niut­kim pa­pie­ro­sem, z któ­re­go uno­si­ła się smu­kła stru­żka won­ne­go dymu. Taką za­pa­mi­ęta­łem ją z fi­na­łu dziad­ko­wej sty­py. Z An­to­nim Waj­che­rem, jak się wów­czas oka­za­ło, łączy­ła ją wie­lo­let­nia zna­jo­mo­ść. Była ta­kże jed­ną z za­ufa­nych in­for­ma­to­rek Ksa­we­re­go.

Mes­sa­li­na była gran­de­są, czy­li eks­klu­zyw­ną pro­sty­tut­ką z naj­wy­ższej pó­łki. Od ko­le­ża­nek po fa­chu wy­cze­ku­jących oka­zji na ro­gach ulic dzie­li­ła ją prze­pa­ść po­rów­ny­wal­na do dy­stan­su mi­ędzy so­li­stą me­dio­la­ńskiej La Sca­li a we­sel­nym graj­kiem-sa­mo­ukiem z za­pa­dłej wsi po­le­skiej. Dys­po­no­wa­ła wła­snym apar­ta­men­tem w cen­trum mia­sta i daw­no już unie­za­le­żni­ła się od su­te­ne­ra. Była spryt­na i mia­ła spo­ro szczęścia. Po­dob­no bez pa­mi­ęci za­ko­chał się w niej kie­dyś ja­kiś ba­jecz­nie bo­ga­ty ku­piec, któ­ry za­in­we­sto­wał po­ka­źne środ­ki, aby wy­dźwi­gnąć ją z po­zio­mu wul­gar­nej ulicz­ni­cy na sa­lo­ny, gdzie nie tyl­ko zwi­ęk­szy­ły się jej do­cho­dy, ale i bez­pie­cze­ństwo oraz hi­gie­na pra­cy. Osi­ągni­ęcie sta­tu­su luk­su­so­wej damy do to­wa­rzy­stwa kosz­to­wa­ło ją nie­ma­ło wy­si­łku, ale nie usta­wa­ła w roz­wi­ja­niu swych ta­len­tów. Awans zo­bo­wi­ązu­je, a Mes­sa­li­na nie mia­ła nic prze­ciw­ko temu, by ci­ągle się uczyć. Jak na córę Ko­ryn­tu była więc nie­źle wy­kszta­łco­na, mó­wi­ła zno­śnie po nie­miec­ku, bra­ła lek­cje fran­cu­skie­go i na­der swo­bod­nie czu­ła się, kon­wer­su­jąc o ak­tu­al­nych pre­mie­rach czy no­wo­ściach wy­daw­ni­czych. Stać ją było na opła­ca­nie pry­wat­nej ochro­ny, opie­ko­wa­ła się też kil­ko­ma in­ny­mi dziew­częta­mi, for­dan­ser­ka­mi z Oazy, dba­jąc, aby nie na­py­ta­ły so­bie bie­dy z ofi­cje­la­mi Urzędu Sa­ni­tar­no-Oby­cza­jo­we­go z Da­ni­ło­wi­czow­skiej. Na tym eta­pie ka­rie­ry mo­gła już po­zwo­lić so­bie na prze­bie­ra­nie w klien­tach, a trze­ba przy­znać, że była wy­bred­na. Często wi­dy­wa­łem ją w ope­rze w to­wa­rzy­stwie ofi­ce­rów i dy­plo­ma­tów. Świet­nie orien­to­wa­ła się w me­an­drach po­li­ty­ki oraz szcze­gó­łach ży­cia to­wa­rzy­skie­go wy­ższych sfer, co czy­ni­ło ją szcze­gól­nie cen­nym źró­dłem Szkiel­tow­skie­go. Łączy­ła ich ta­kże przy­ja­źń, o ile mi wia­do­mo, pla­to­nicz­na. Li­czy­łem, że Mes­sa­li­na może dys­po­no­wać ja­ki­miś in­for­ma­cja­mi na te­mat po­wo­dów przedłu­ża­jącej się nie­obec­no­ści Ksa­we­re­go. Do od­wie­dzin dała mi pre­tekst nie­daw­no, pod­czas przy­pad­ko­we­go spo­tka­nia we foy­er Te­atru Wiel­kie­go, pro­sząc, abym przy oka­zji po­le­cił jej ty­tu­ły, na któ­re war­to się wy­brać w bie­żącym se­zo­nie.

Choć daw­no prze­kro­czy­ła czter­dziest­kę, nie wy­gląda­ła na swo­je lata. Sta­ran­ny ma­ki­jaż i prze­my­śla­na to­a­le­ta pod­kre­śla­ły pew­ną dwo­isto­ść, jaką od­zna­cza­ła się jej uro­da. Spod pie­czo­ło­wi­cie kszta­łto­wa­ne­go wi­ze­run­ku _fem­me fa­ta­le_ wy­zie­rał bo­wiem ja­kiś za­ska­ku­jący rys dziew­częcej na­iw­no­ści, dzia­ła­jący na mężczyzn hip­no­ty­zu­jąco. Jak wi­ęk­szo­ść przed­sta­wi­cie­li mo­jej płci, nie po­tra­fi­łem ukryć fa­scy­na­cji tą wład­czą, a przy tym wra­żli­wą ko­bie­tą. Nic dziw­ne­go, że bez tru­du była w sta­nie owi­nąć so­bie wo­kół pal­ca nie­jed­ne­go am­ba­sa­do­ra czy pu­łkow­ni­ka.

Przy­jęła mnie w jed­nym z za­cisz­nych ga­bi­ne­tów, któ­re za­pew­nia­ły dys­kre­cję go­ściom dys­po­nu­jącym od­po­wied­ni­mi fun­du­sza­mi. Na jed­no jej ski­nie­nie _ma­ître d’hôtel_ za­or­dy­no­wał zim­ne prze­kąski i li­kie­ry z lwow­skiej go­rzel­ni Ba­czew­skie­go.

– Cóż za miła nie­spo­dzian­ka – za­szcze­bio­ta­ła słod­kim i lek­kim ni­czym świe­ża beza so­pra­nem, jak­by wręcz stwo­rzo­nym do wy­ko­ny­wa­nia par­tii mo­zar­tow­skich sub­re­tek. – Wie­ki całe pana nie wi­dzia­łam, dro­gi Hi­po­li­cie. Ide­al­nie, wprost ide­al­nie pan tra­fił, mam aku­rat wol­ne, bo za­nie­mó­gł je­den mi­ni­ster, co to za­po­wia­dał się na dziś wie­czór. Będzie pan moją wy­mów­ką, jak przyj­dą te ba­łwa­ny ze Szta­bu, od któ­rych nie mogę się opędzić.

– Dzi­ęku­ję, że ra­czy­ła mnie pani za­szczy­cić swym to­wa­rzy­stwem, _ma­de­mo­isel­le_. – Pod­jąłem grę. By­li­śmy wpraw­dzie po imie­niu, lecz ten ry­tu­ał kur­tu­azyj­nych pod­cho­dów sta­no­wił nie­odłącz­ny ele­ment w kon­tak­tach z Mes­sa­li­ną. Lu­bi­ła ak­to­rzyć, a kie­dy mia­ła aku­rat ka­prys, po­tra­fi­ła być pró­żna i pre­ten­sjo­nal­na jak pod­sta­rza­ła diwa na rau­cie u dy­rek­to­ra te­atru. Szar­manc­ko uca­ło­wa­łem jej dłoń. – Słu­ga uni­żo­ny!

– Ach, pa­ńskie ma­nie­ry są nie­na­gan­ne! To się ma we krwi, mój dro­gi, od razu znać szla­chec­kie ko­rze­nie! – za­wo­ła­ła. – Lecz cze­góż in­ne­go mo­żna ocze­ki­wać po po­tom­ku za­cne­go pana An­to­nie­go, nie­odża­ło­wa­nej pa­mi­ęci…

Nie wy­trzy­ma­łem i par­sk­nąłem śmie­chem. Uda­ły się jej te szla­chec­kie ko­rze­nie, nie ma co! Mes­sa­li­na rów­nie do­brze jak ja wie­dzia­ła, że dzia­dek An­to­ni do­ra­stał w sie­ro­ci­ńcu, a ja­kiej ta­kiej ogła­dy na­brał, włó­cząc się za mło­du po Eu­ro­pie. Łączy­ło ich to do­świad­cze­nie mo­zol­ne­go wy­do­by­wa­nia się z ni­zin spo­łecz­nych.

– Dla­cze­go pan się śmie­je? – za­py­ta­ła z uda­wa­nym obu­rze­niem. Wi­dzia­łem wy­ra­źnie, że sama z tru­dem utrzy­mu­je po­wa­gę, bez­tro­sko brnąc w roz­po­czętą bła­ze­na­dę. – Do­praw­dy, żeby po­to­mek słyn­ne­go kra­kow­skie­go rodu Waj­che­rów stro­ił so­bie drwi­ny w obec­no­ści damy!

– Po­kor­nie pro­szę o wy­ba­cze­nie – od­pa­rłem, mo­du­lu­jąc głos na po­do­bie­ństwo mo­je­go przod­ka. – Istot­nie, jak ma­wiał mój świ­ętej pa­mi­ęci dziad: po­cho­dze­nie ob­li­gu­je, bo­wiem nie­je­den her­bo­wy kra­kus zwy­kł wspi­nać się na ko­ński grzbiet po ple­cach Waj­che­rów.

Tym ra­zem ro­ze­śmia­li­śmy się obo­je. Tra­dy­cji sta­ło się za­do­ść, mo­żna więc było już nor­mal­nie po­roz­ma­wiać. Mes­sa­li­na umo­ści­ła się wy­god­nie w fo­te­lu, nie­spiesz­nym, wy­stu­dio­wa­nym ru­chem za­ło­ży­ła nogę na nogę, tak jak tyl­ko ko­bie­ty tego typu to po­tra­fią, i sięg­nęła po kie­li­szek. Wznie­śli­śmy to­ast.

– Co cię spro­wa­dza, Hi­po­lit­ku? Wiem prze­cież, że to miej­sce nie jest w two­im ty­pie.

Po­da­łem jej li­stę re­ko­men­do­wa­nych spek­ta­kli.

– Ach, to uro­cze, że pa­mi­ęta­łeś o mo­jej pro­śbie! – Ob­da­rzy­ła mnie olśnie­wa­jącym uśmie­chem, z szel­mow­ską miną wsu­wa­jąc so­bie zło­żo­ną kart­kę za de­kolt. – Jak mogę ci się od­wdzi­ęczyć?

– Szu­kam Ksa­we­re­go. Ja­kiś czas temu wy­je­chał za gra­ni­cę, po­wi­nien był już wró­cić, a nie daje zna­ku ży­cia. Nie mia­łaś przy­pad­kiem od nie­go ja­ki­chś wie­ści?

– Nie, daw­no już się u mnie nie po­ja­wiał. To ca­łkiem do nie­go nie­po­dob­ne, zwłasz­cza że mam coś, o co pro­sił przy ostat­nim spo­tka­niu… Hm, kie­dy to było? Chy­ba z mie­si­ąc temu. My­ślisz, że coś mu się mo­gło stać?

– W tym fa­chu nie­trud­no się ko­muś na­ra­zić, a jego ostat­nie tek­sty ra­czej nie przy­pa­dły do gu­stu pew­nym wpły­wo­wym fi­gu­rom.

– Te o za­pa­łkach? Tak, czy­ta­łam… – Mia­ro­wo po­ru­sza­ła sto­pą w rytm do­cho­dzące­go zza drzwi char­le­sto­na. Na szczęście od­gło­sy z sali ta­necz­nej były przy­tłu­mio­ne, mo­głem więc obyć się na ra­zie bez ohro­pa­xów. Od­bie­ra­łem za to co­raz in­ten­syw­niej bo­dźce in­ne­go ro­dza­ju. Mes­sa­li­na na­gle jak­by coś so­bie przy­po­mnia­ła. – A wiesz, fak­tycz­nie, nie­dłu­go po tym, jak wy­sze­dł jego ar­ty­kuł, sły­sza­łam od jed­nej z mo­ich dziew­czyn, któ­ra ob­słu­gi­wa­ła aku­rat ja­kąś szwedz­ką de­le­ga­cję, że bar­dzo się tam­to to­wa­rzy­stwo zro­bi­ło ner­wo­we. Była świad­kiem, jak tłu­macz czy­tał tym Szwe­dom wa­szą ga­ze­tę, a oni coś tam ostro klęli po ich­nie­mu i za­częli na­gle gdzieś wy­dzwa­niać, krzy­czeć, aż się prze­stra­szy­ła. Na szczęście nie zro­bi­li jej żad­nej krzyw­dy, bo i za co, sądzi­li pew­nie, że nie­wie­le zro­zu­mia­ła. Ale te­raz, po tym, co mi po­wie­dzia­łeś, sama za­czy­nam się tro­chę nie­po­ko­ić! – Spoj­rza­ła na mnie sze­ro­ko otwar­ty­mi ocza­mi. – Zwłasz­cza że nie je­steś pierw­szym, któ­ry roz­py­tu­je o Ksa­we­re­go.

– A kto jesz­cze go szu­kał? Ktoś od nas, z re­dak­cji?

– Nie – od­pa­rła, si­ęga­jąc do to­reb­ki. – Smęt­ni dżen­tel­me­ni z pa­ła­cu nie­opo­dal.

Za­mu­ro­wa­ło mnie. W Pa­ła­cu Sa­skim re­zy­do­wał Sztab Ge­ne­ral­ny Woj­ska Pol­skie­go, a uwa­ga Mes­sa­li­ny nie­dwu­znacz­nie wska­zy­wa­ła na to, że Szkiel­tow­skim in­te­re­so­wa­li się przed­sta­wi­cie­le II Od­dzia­łu. Wy­wiad.

Mes­sa­li­na wy­ci­ągnęła pa­pie­ro­sa i wło­ży­ła go do luf­ki. Wy­jąłem za­pal­nicz­kę, żeby po­dać jej ogień. Na­chy­la­jąc się do niej, po­czu­łem za­pach dro­gich per­fum z in­ten­syw­ny­mi nu­ta­mi ja­ki­chś orien­tal­nych przy­praw ko­rzen­nych. Co­raz trud­niej było mi sku­pić my­śli. Wy­chy­li­łem kie­li­szek wi­śniów­ki, by nie­co roz­jaś­nić umy­sł.

– Po­cze­kaj – pod­jąłem po chwi­li. – A czy ci fa­ce­ci z „Dwój­ki” py­ta­li o Ksa­we­re­go po pu­bli­ka­cji ar­ty­ku­łu, czy wcze­śniej?

– Nie pa­mi­ętam do­kład­nie. Zda­je się, że przy­cho­dzi­li kil­ka razy w tej spra­wie. – Ob­ró­ci­ła się w fo­te­lu, wy­dmu­chu­jąc aro­ma­ty­zo­wa­ny dym. Mu­snęła przy tym ko­ńcem pal­ców moją dłoń. – Słu­chaj, ale może nie za­mar­twiaj­my się na za­pas? Znam go od lat i zda­rza­ły mu się już ta­kie dłu­ższe znik­ni­ęcia.

– Sam nie wiem – mruk­nąłem bez prze­ko­na­nia. Nie chcia­łem dzie­lić się z nią swy­mi po­dej­rze­nia­mi. Po­my­śla­łem z re­zy­gna­cją, że ni­cze­go wi­ęcej chy­ba się tu nie do­wiem. Czy łu­dzi­łem się jesz­cze wte­dy, że Szkiel­tow­ski wró­ci, sko­ro z nie­jed­nej opre­sji wy­cho­dził cało? Od­kor­ko­wa­łem ka­raf­kę i po­now­nie na­pe­łni­łem kie­lisz­ki. – Cóż, wy­pij­my strze­mien­ne­go, będę się zbie­rał.

– Na­rze­czo­na cze­ka? – Oczy Mes­sa­li­ny zwęzi­ły się a na jej kar­ma­zy­no­wych ustach za­go­ścił fi­glar­ny uśmie­szek. – Ta mło­da dama, z któ­rą wi­dzia­łam cię wte­dy na sty­pie, będzie nie­po­cie­szo­na, że spędzasz czas z ja­kąś wy­uz­da­ną dziw­ką, co?

– Wszyst­kie­ście jed­na­ko­we kur­wy – od­pa­ro­wa­łem bez na­my­słu, osta­tecz­nie wy­trąco­ny z rów­no­wa­gi. Szyb­ko rąb­nąłem kie­li­cha i od razu na­la­łem na­stęp­ne­go.

– Ojo­joj, pa­trz­cie go, ja­kie bie­dac­two! – Na­wet nie pró­bo­wa­ła ukryć ra­do­ści, a mnie lek­ko za­szu­mia­ło w gło­wie od wy­pi­te­go al­ko­ho­lu. – Roz­sta­li­ście się? Nie wie­dzia­łam… Ale to bar­dzo do­brze, w su­mie szko­da by cię było do że­niacz­ki. No to świ­ętu­je­my, prze­cież trze­ba cię ja­koś po­cie­szyć! Klin kli­nem, Hi­po­lit­ku, daw­no po­wi­nie­neś to zro­bić, za­miast uża­lać się nad sobą. Nie ma mowy, że­bym cię te­raz wy­pu­ści­ła.

– Daj spo­kój. Po­chle­biasz mi, ale ra­czej mnie na cie­bie nie stać. – Pró­bo­wa­łem jesz­cze się bro­nić, lecz czu­łem, że z ka­żdą se­kun­dą mój opór słab­nie.

– Żar­tu­jesz? Nie sie­dzę tu prze­cież z tobą dla pie­ni­ędzy, głup­ta­sie. Za­ra­biam na in­nych fra­je­rach, a do cie­bie mam wi­docz­nie ja­kąś sła­bo­ść. Chy­ba przez wzgląd na An­to­nie­go. – Rzu­ci­ła mi jed­no ze swo­ich za­lot­nych spoj­rzeń, jed­no­cze­śnie przy­gry­za­jąc lek­ko dol­ną war­gę. Pe­łen pro­fe­sjo­na­lizm, trze­ba przy­znać. Po­my­śla­łem, że wła­ści­wie co mi szko­dzi? Bez­błęd­nie od­czy­tu­jąc moją re­ak­cję, za­nim ja sam zdąży­łem ją so­bie w pe­łni uświa­do­mić, Mes­sa­li­na za­kla­ska­ła w dło­nie. – Kel­ner, szam­pa­na! Baw­my się!

Or­kie­stra za ścia­ną sko­ńczy­ła aku­rat grać wi­ązan­kę foks­tro­tów i roz­po­częła ja­kieś na­mi­ęt­ne tan­go.

***

Na­za­jutrz, kie­dy zja­wi­łem się w re­dak­cji, pa­no­wa­ła tam dziw­na at­mos­fe­ra. Nie ma so­bie rów­ne­go wi­dok ban­dy zdez­o­rien­to­wa­nych pi­sma­ków, któ­rzy za wszel­ką cenę usi­łu­ją spra­wiać wra­że­nie, że są świet­nie po­in­for­mo­wa­ni, pod­czas gdy w isto­cie nie mają po­jęcia, na czym sto­ją. Wszy­scy cho­dzi­li jak na­kręce­ni, mó­wili do sie­bie pó­łsłów­ka­mi i za­cho­wy­wa­li się tak, jak­by wła­śnie wró­ci­li z se­an­su u naj­mod­niej­sze­go w sto­li­cy ja­sno­wi­dza Osso­wiec­kie­go. Całe za­mie­sza­nie spo­wo­do­wa­ne było wi­zy­tą Po­li­cji Pa­ństwo­wej. Oka­za­ło się, że kil­ka dni wcze­śniej na­czel­ny od­był roz­mo­wę te­le­fo­nicz­ną z miesz­ka­jącą w Wil­nie ku­zyn­ką Szkiel­tow­skie­go, a za­nie­po­ko­jo­na ko­bie­ta ofi­cjal­nie zgło­si­ła za­gi­ni­ęcie krew­ne­go. Choć sły­sza­łem o jej ist­nie­niu, to nie po­zna­łem do­tąd oso­bi­ście owej pan­ny Mar­ty, któ­ra ja­ko­by mia­ła być je­dy­ną ży­jącą oso­bą z naj­bli­ższej ro­dzi­ny Ksa­we­re­go. Prze­szło mi wte­dy przez myśl, że wła­ści­wie nie­wie­le wiem o pry­wat­nym ży­ciu mo­je­go przy­ja­cie­la.

Z po­bli­skie­go ko­mi­sa­ria­tu przy­sła­no trzech funk­cjo­na­riu­szy, aspi­ran­ta oraz dwóch przo­dow­ni­ków, któ­rzy kręci­li się po biu­rach i roz­py­ty­wa­li per­so­nel. Kie­dy wsze­dłem, naj­star­szy stop­niem po­li­cjant opusz­czał aku­rat ga­bi­net na­czel­ne­go. Szef ski­nął na mnie z da­le­ka.

– Waj­cher! Do­brze, że pana wi­dzę. Mo­żna na słów­ko?

Za­mknąłem za sobą drzwi.

– O co cho­dzi, pa­nie re­dak­to­rze?

– Mam pro­śbę. – Na­czel­ny nie pa­trząc na mnie, prze­kła­dał na biur­ku ja­kieś pa­pie­ry. – Pan zda­je się był… zna­czy się jest za­przy­ja­źnio­ny ze Szkiel­tow­skim. Dziś po po­łud­niu przy­je­żdża ta jego sio­stra czy ku­zyn­ka. Mó­głby ją pan ode­brać z Wi­le­ńskie­go i od­wie­źć do ho­te­lu? Pro­szę wzi­ąć ra­chu­nek za tak­sów­kę, ga­ze­ta po­kry­je kosz­ty. – Nie cze­ka­jąc na moją od­po­wie­dź, za­pi­sał na kart­ce go­dzi­nę przy­jaz­du po­ci­ągu i ad­res. – Sam bym po­je­chał, ale jak pan wi­dzi, mam tu urwa­nie gło­wy, a jesz­cze te gli­ny wszędzie się kręcą i nosy wty­ka­ją. Spra­wia­ją wra­że­nie znacz­nie bar­dziej za­in­te­re­so­wa­nych pa­pie­ra­mi Szkiel­tow­skie­go i spra­wa­mi, nad któ­ry­mi ostat­nio pra­co­wał, niż usta­le­niem miej­sca jego po­by­tu. Jak­by szu­ka­li ja­kie­goś haka czy coś. Nie­mal siłą mu­sia­łem ich po­wstrzy­mać przed wy­ła­ma­niem zam­ka w jego biur­ku, wy­obra­ża pan so­bie? Prze­cież trze­ba chro­nić źró­dła, a tam mogą być ja­kieś po­uf­ne ma­te­ria­ły. A już ich rącz­ki świerz­bi­ły, mó­wię panu, wła­dzu­nia cze­ka tyl­ko, żeby do­brać się nam do dupy – ga­dał jak najęty. Pod­nió­sł gło­wę i wy­ci­ągnął w moją stro­nę rękę z no­tat­ką. Na­gle za­ma­rł, przyj­rzał mi się uwa­żnie i zmarsz­czył nos. – Co z pa­nem, do dia­bła?

– Nie ro­zu­miem.

– Na ki­lo­metr cuch­niesz pan wódą!

– Bo szu­ka­łem wczo­raj in­for­ma­cji na te­mat Ksa­we­re­go i…

– Gu­zik mnie ob­cho­dzi, gdzie i z kim się pan łaj­da­czysz po no­cach, ale w ro­bo­cie nie­chluj­stwa to­le­ro­wać nie za­mie­rzam, zro­zu­mia­no? Co to, u dia­bła, krew na ko­łnie­rzy­ku?

Zer­k­nąłem na ko­szu­lę i po­ta­rłem pal­cem czer­wo­ną pla­mę.

– Nie, chy­ba szmin­ka – mruk­nąłem.

– No pi­ęk­nie, nie ma co. Je­dźże pan w tej chwi­li do domu i do­pro­wa­dź się do po­rząd­ku! I że­byś mi się na dwo­rzec nie spó­źnił! Ar­ty­ści, niech ich ja­sna cho­le­ra…

Wy­sze­dłem, nie cze­ka­jąc na dal­szy ciąg ty­ra­dy.

***

Pan­na Mar­ta Szkiel­tow­ska oka­za­ła się ni­ską bru­net­ką, spra­wia­jącą w pierw­szej chwi­li wra­że­nie oso­by o ra­czej nie­śmia­łym uspo­so­bie­niu, nie­po­zba­wio­nej jed­nak lek­kiej, acz za­uwa­żal­nej skłon­no­ści do hi­ste­rii. Bez­sku­tecz­nie pró­bo­wa­łem do­strzec w jej ry­sach ja­kie­kol­wiek po­do­bie­ństwo do Ksa­we­re­go. Nie­mal nie od­ry­wa­ła od za­pła­ka­nych oczu ha­fto­wa­nej ba­ty­sto­wej chu­s­tecz­ki, po­wta­rza­jąc w co dru­gim zda­niu, ja­kie to naj­gor­sze prze­czu­cia prze­pe­łnia­ją ją od­no­śnie do losu ku­zy­na. Wszel­kie pod­jęte prze­ze mnie pró­by do­da­nia jej otu­chy spe­łzły na ni­czym. Z po­czu­ciem ulgi od­sta­wi­łem ją do Ho­te­lu Kra­kow­skie­go przy Bie­la­ńskiej i zo­sta­wi­łem swój nu­mer te­le­fo­nu na wy­pa­dek, gdy­by po­trze­bo­wa­ła ja­kie­jś po­mo­cy. Mia­łem na­dzie­ję, że nie za­dzwo­ni. Wró­ci­łem do sie­bie i pa­dłem jak kło­da. Po ostat­niej nocy od­czu­wa­łem de­fi­cyt snu.

Za­dzwo­ni­ła dwa dni pó­źniej. Z ko­mi­sa­ria­tu. Po­li­cja z gli­nian­ki obok Ce­giel­ni Bra­ci Schne­ide­rów w pod­war­szaw­skich Je­lon­kach wy­ło­wi­ła cia­ło to­piel­ca. Pan­na Mar­ta za­re­ago­wa­ła na tę wia­do­mo­ść ta­kim roz­trzęsie­niem, że nikt nie łu­dził się, iż ko­bie­ta będzie w sta­nie do­ko­nać iden­ty­fi­ka­cji. Prędzej sama pa­dła­by tru­pem. Po­je­cha­łem za­tem do pro­sek­to­rium, gdzie guma na ko­łach wóz­ka po­pi­ski­wa­ła w trój­kre­śl­nej okta­wie, pa­to­log brzmiał jak ska­co­wa­ny Ca­ru­so ze zdar­tej pły­ty, a wi­dok ta­tu­ażu na ra­mie­niu cuch­nące­go tru­pa spra­wił, że na mo­ment ogłu­chłem. Tym sa­mym po­szu­ki­wa­nia mo­je­go przy­ja­cie­la do­bie­gły ko­ńca.

***

– Do­stał cza­pę od tych Szwe­dów, mó­wię wam. To przez ten cały za­pa­łcza­ny in­te­res.

– My­ślisz? A może pe­pe­esow­scy bo­jów­ka­rze go do­pa­dli, jak wte­dy No­wa­czy­ńskie­go czy Do­łęgę-Mo­sto­wi­cza, za ja­kieś wcze­śniej­sze ar­ty­ku­ły?

– Chy­ba nie, w tam­tych przy­pad­kach sko­ńczy­ło się na po­bi­ciu. Ja bym jed­nak ob­sta­wiał kon­cern Kreu­ge­ra. Ob­ro­ńcy do­bre­go imie­nia ja­śnie nam pa­nu­jące­go Ko­me­dian­ta ra­czej nie po­su­nęli­by się do za­bój­stwa. Zresz­tą, Ksa­we­ry już daw­no nie pi­sał o Pi­łsud­skim.

– Hm, a może to jed­ni i dru­dzy? Cho­le­ra wie, co od­krył, węsząc wo­kół tych mo­no­po­li. Je­śli to fak­tycz­nie tak gru­ba spra­wa, jak twier­dził, to dzi­siej­si wło­da­rze też są pew­nie umo­cze­ni. Mo­gli się do­ga­dać ze Szwe­da­mi i za­ła­twić go na amen, żeby za­po­biec ujaw­nie­niu wza­jem­nych po­wi­ązań…

W re­dak­cji aż hu­cza­ło od po­dob­nych do­my­słów. Nikt nic nie wie­dział i wszy­scy sta­ra­li się nad­ro­bić brak kon­kret­nych in­for­ma­cji ró­żny­mi, nie­kie­dy naj­bar­dziej fan­ta­stycz­ny­mi spe­ku­la­cja­mi. Sta­ra­łem się spędzać tam jak naj­mniej cza­su, żeby tego nie wy­słu­chi­wać. Znaj­do­wa­łem się w sta­nie otępie­nia. Nie by­łem zdol­ny pi­sać czy pra­co­wać. Naj­chęt­niej za­mknąłbym się w miesz­ka­niu ze skrzyn­ką wód­ki, ale szef wy­zna­czył mi za­da­nie to­wa­rzy­sze­nia pan­nie Mar­cie przy za­ła­twia­niu for­mal­no­ści zwi­ąza­nych z or­ga­ni­za­cją po­grze­bu Szkiel­tow­skie­go. Może i do­brze, bo zmo­bi­li­zo­wa­ło mnie to do po­zo­sta­nia na cho­dzie. Bez tych obo­wi­ąz­ków po­grąży­łbym się w ca­łko­wi­tej apa­tii. Trze­ba przy­znać, że ga­ze­ta sta­nęła na wy­so­ko­ści za­da­nia, wy­ko­rzy­stu­jąc pew­ne wpły­wy dla omi­ni­ęcia biu­ro­kra­cji i w znacz­nej części fi­nan­su­jąc po­chó­wek mo­je­go przy­ja­cie­la. Ku­zyn­kę Ksa­we­re­go trzy­ma­ły w ry­zach je­dy­nie środ­ki uspo­ka­ja­jące, prze­pi­sa­ne przez le­ka­rza, do któ­re­go oso­bi­ście za­ci­ągnął ją na­czel­ny „Rzecz­po­spo­li­tej”.

Po­li­cja, po zmia­nie kwa­li­fi­ka­cji do­cho­dze­nia z za­gi­ni­ęcia na za­bój­stwo, ogra­ni­czy­ła się do ru­ty­no­wych dzia­łań. Funk­cjo­na­riu­sze prze­słu­cha­li kil­ka osób w re­dak­cji, do­cho­dząc, czy zma­rły otrzy­my­wał po­gró­żki i nad czym ostat­nio pra­co­wał. Na py­ta­nie, czy miał wro­gów, ogar­nął mnie pu­sty śmiech. Po­li­cjan­ci skrzęt­nie za­no­to­wa­li od­po­wie­dzi i tyle ich wi­dzie­li­śmy.

Pan­na Mar­ta z ko­lei spra­wia­ła wra­że­nie, jak­by w ogó­le nie in­te­re­so­wa­ły jej efek­ty pra­cy śled­czych. Wy­gląda­ło na to, że chce jak naj­szyb­ciej po­za­ła­twiać nie­zbęd­ne spra­wy i wra­cać do Wil­na. Nie dzi­wi­łem się jej. Ka­żdy prze­ży­wa ża­ło­bę po swo­je­mu.

Na kil­ka dni przed po­grze­bem nie­ocze­ki­wa­nie od­wie­dzi­ła mnie Mes­sa­li­na. Przy­wi­ta­łem ją ze zdzi­wie­niem, bo nie sądzi­łem, że zna mój ad­res.

– By­wa­łam tu już, kie­dy żył An­to­ni – skwi­to­wa­ła krót­ko, roz­sia­da­jąc się na ka­na­pie. – Po­słu­chaj, mam do cie­bie pro­śbę. Wy­my­śli­łam, że­byś za­grał coś na jego po­grze­bie.

Mu­sia­łem zro­bić bar­dzo głu­pią minę, bo mimo po­wa­gi te­ma­tu par­sk­nęła krót­kim, ner­wo­wym śmie­chem.

– Skąd ci to przy­szło do gło­wy? – za­py­ta­łem.

– On by so­bie tego ży­czył, Hi­po­li­cie. Ksa­we­ry ubo­le­wał, że za­nie­dbu­jesz in­stru­ment, od­kąd za­cząłeś pra­co­wać w ga­ze­cie. Czuł się na­wet tro­chę od­po­wie­dzial­ny, bo sam na­ma­wiał cię do pi­sa­nia o mu­zy­ce, za­miast do jej wy­ko­ny­wa­nia.

– Nie sądzi­łem, że roz­ma­wia­li­ście na mój te­mat – od­pa­rłem z za­kło­po­ta­niem. – A poza tym to nie jego wina, że od­sze­dłem z or­kie­stry.

Roz­mo­wa za­częła nie­bez­piecz­nie zba­czać na dra­żli­we tory. Wsta­łem i pod­sze­dłem do bar­ku. Nie py­ta­jąc Mes­sa­li­ny o zda­nie, na­la­łem nam po lamp­ce ko­nia­ku.

– No do­brze – wes­tchnęła. – Po­wiem ci praw­dę. Wie­dzia­łam, że roz­sta­łeś się z tą skrzy­pacz­ką. Wy­py­ty­wa­łem kie­dyś o cie­bie Ksa­we­re­go, bo wpa­dłeś mi w oko. – To wy­zna­nie mu­sia­ło ją chy­ba spo­ro kosz­to­wać. – Bez obaw, daw­no już wy­zby­łam się wszel­kich złu­dzeń. Ostat­nio, kie­dy przy­sze­dłeś do Oazy, pod­pu­ści­łam cię, żeby tro­chę się tobą za­ba­wić. Jak wie­lo­ma in­ny­mi. Ale chy­ba nie masz mi tego za złe? Do­brze nam to oboj­gu zro­bi­ło.

Mil­cza­łem. Rémy Mar­tin roz­le­wał się po cie­le ak­sa­mit­nym stru­mie­niem cie­pła. Sły­sza­łem, jak tru­nek po­wo­li sączy się w dół mo­ich trze­wi.

– Po co tu przy­szłaś?

– By cię prze­ko­nać, że po­wi­nie­neś to dla nie­go zro­bić, Hi­po­li­cie. Za­graj.

– Daw­no nie ćwi­czy­łem, nie wiem, czy… – za­cząłem od­ru­cho­wo, ale Mes­sa­li­na nie po­zwo­li­ła mi do­ko­ńczyć. Po­de­szła i do­tknęła mo­ich ust opusz­kiem pal­ca. Na­stęp­nie uśmiech­nęła się smut­no, po­kręci­ła gło­wą i wy­szła.

W miesz­ka­niu zo­stał po niej za­pach ko­rzen­nych per­fum i ślad szmin­ki na kie­lisz­ku.

***

Nie, nie zro­bię tego. W tych oko­licz­no­ściach ab­so­lut­nie nie po­wi­nie­nem tego ro­bić. Nie ze­psu­ję efek­tu po­spo­li­tą ma­nie­rą i nie roz­wi­bru­ję tego H, któ­re aż się o to pro­si. Le­piej tyl­ko mu­snąć je smycz­kiem i zo­sta­wić do wy­brzmie­nia. Pro­sto, asce­tycz­nie, po­wści­ągli­wie. Aku­sty­ka za­dba o resz­tę. Swo­ją dro­gą, żeby za­czy­nać fra­zę aku­rat roz­ło­żo­nym trój­dźwi­ękiem zwi­ęk­szo­nym w tam­tej epo­ce, na to trze­ba było nie lada od­wa­gi i cha­rak­te­ru. A z dru­giej stro­ny, ten wio­dący mo­tyw cu­dow­nie re­ali­zu­je za­ło­że­nia teo­rii afek­tów – ba­ro­ko­we­go kodu, zgod­nie z któ­rym pew­ne mu­zycz­ne kon­fi­gu­ra­cje po­sia­da­ją okre­ślo­ne zna­cze­nie. Czte­ry ostat­nie dźwi­ęki w po­cząt­ko­wych tak­tach two­rzą fi­gu­rę re­to­rycz­ną _ima­gi­na­tio cru­cis_, wy­obra­że­nie le­żące­go krzy­ża, któ­ry mo­żna na­ry­so­wać, łącząc nuty na pi­ęcio­li­nii.

W _Sa­ra­ban­dzie_ z _V Su­ity c-moll na wio­lon­cze­lę solo_ Bach nie użył żad­ne­go dwu­dźwi­ęku. W prze­ci­wie­ństwie do in­nych części cy­klu pró­żno szu­kać tu akor­dów ła­ma­nych czy po­pi­so­wych pa­sa­ży. Ce­lo­wo gram w żó­łwim tem­pie, nie­mal do ca­łko­wi­te­go za­tra­ce­nia się me­trum. Nie­kie­dy im szyb­ciej, tym pro­ściej, a dziś zde­cy­do­wa­nie nie o to cho­dzi. Sa­ra­ban­da to for­ma sty­li­zo­wa­na, któ­ra daw­no ze­rwa­ła z po­zo­ra­mi ta­necz­no­ści. Pod mo­imi pal­ca­mi mu­zy­ka tęt­ni we­wnętrz­nym pul­sem, lecz jest on tak po­wol­ny, że za­pew­ne nikt ze zgro­ma­dzo­nych w ka­pli­cy ża­łob­ni­ków nie jest w sta­nie prze­wi­dzieć, kie­dy na­stąpi ko­lej­ny dźwi­ęk. Czy w ogó­le na­stąpi? Ta nie­pew­no­ść jest za­mie­rzo­na. Jak ko­ła­ta­nie umie­ra­jące­go ser­ca, nie wia­do­mo, któ­re ude­rze­nie będzie tym ostat­nim. My­ślę drob­ny­mi war­to­ścia­mi ryt­micz­ny­mi, ka­żdą ósem­kę dzie­lę w gło­wie na pół, li­cząc w tem­pie, w ja­kim szes­nast­ka rów­na się czter­dzie­stu sze­ściu ude­rze­niom na mi­nu­tę. To naj­ni­ższa war­to­ść na moim me­tro­no­mie, tu­taj ko­ńczy się jego ska­la. Nie tak po­win­no się in­ter­pre­to­wać Ba­cha.

Kła­ma­łem, mó­wi­ąc, że nie ćwi­czę. Ro­bię to w mia­rę sys­te­ma­tycz­nie, po pro­stu zre­zy­gno­wa­łem z pu­blicz­nych wy­stępów. Wiem już, że nie je­stem w sta­nie żyć bez gra­nia, choć przez ja­kiś czas pró­bo­wa­łem. In­stru­ment jest za­zdro­sny i za­bor­czy. Si­ęgam po wio­lon­cze­lę z za­że­no­wa­niem – jak mło­kos ukrad­kiem wa­ru­jący pod oknem swej pierw­szej mi­ło­ści; jak na­ło­go­wiec, któ­ry choć usil­nie wal­czy ze sobą, to osta­tecz­nie ule­ga, bio­rąc ko­lej­ną daw­kę nar­ko­ty­ku. Czy­ta­nie par­ty­tur przy for­te­pia­nie to za­le­d­wie _er­satz_, nie spra­wia mi sa­tys­fak­cji, je­stem zresz­tą ra­czej nie­udol­nym pia­ni­stą. Wio­lon­cze­la to zu­pe­łnie inna baj­ka, tu­taj znaj­du­ję się na swo­im te­re­nie. In­tym­ny, fi­zjo­lo­gicz­ny wręcz kon­takt z dźwi­ękiem, do­tyk stru­ny bez­po­śred­nio pod pal­cem, drew­nia­ny kor­pus prze­no­szący wi­bra­cje na wła­sne cia­ło – oto do­zna­nia, ja­kich nie za­stąpi żad­na pły­ta, naj­lep­sze gło­śni­ki ani cu­dzy kon­cert. Tego po pro­stu nie jest w sta­nie do­świad­czyć bier­ny słu­chacz.

Nie­znacz­ny­mi ru­cha­mi pal­ców ob­ra­cam żab­kę smycz­ka, zwi­ęk­sza­jąc ilo­ść wło­sia, któ­re prze­su­wa się po stru­nie. Sub­tel­nie zmie­nia się tembr. Kon­tro­lu­ję kąt pro­wa­dze­nia drzew­ca, pod­czas gdy często­tli­wo­ść do­ci­śni­ętej stru­ny wpra­wia w drga­nie inną, pu­stą, czy­li nie­do­ci­śni­ętą. Aku­sty­ka zna to zja­wi­sko pod na­zwą sym­pa­tycz­ne­go re­zo­nan­su. W tej kon­kret­nej su­icie kom­po­zy­tor za­le­cił _scor­da­tu­rę_ – prze­stro­je­nie naj­wy­ższej stru­ny o ton ni­żej, aby trze­cia z pierw­szą two­rzy­ły okta­wę G–g. To do­mi­nan­ta w to­na­cji c-moll. Dzi­ęki temu in­stru­ment re­agu­je od­mien­nie, wzbu­dza­ją się w nim inne tony skła­do­we dźwi­ęku. W po­miesz­cze­niu z dłu­gim po­gło­sem, kie­dy gra się w tak eks­tre­mal­nie wol­nym tem­pie jak ja, to wra­że­nie się po­tęgu­je. Nie tak po­win­no się wy­ko­ny­wać Ba­cha.

Ła­mię dziś wszel­kie ka­no­ny wy­ko­naw­cze, dep­czę utar­tą sty­li­sty­kę i nie dbam o aka­de­mic­ką po­praw­no­ść. Dziś z roz­my­słem wbi­jam kij w mro­wi­sko, za­prze­cza­jąc temu, co sam pi­sa­łem w dzie­si­ąt­kach re­cen­zji. Nie gram dla przy­jem­no­ści słu­cha­czy ani po to, by ich wzru­szyć – ja ich dziś za­męczam. Dziś ta sa­ra­ban­da ma pro­wo­ko­wać, tak jak pro­wo­ka­cyj­ne były ar­ty­ku­ły Ksa­we­re­go. Ma ob­ró­cić na nice świa­do­mo­ść, jak jego de­ma­ska­tor­skie i bez­kom­pro­mi­so­we re­por­ta­że. Wiem, że po­pe­łniam swe­go ro­dza­ju świ­ęto­kradz­two, po­słu­gu­jąc się w tym celu mu­zy­ką lip­skie­go kan­to­ra, choć nie zmie­niam w niej ani nuty. Prze­ciw­nie, ka­żdą wy­ko­nu­ję z pie­czo­ło­wi­to­ścią i mor­der­czą wręcz pre­cy­zją, z prze­sad­nym być może na­masz­cze­niem, ale za to w wy­krzy­wio­nym kon­te­kście. Bo niby jak w tych oko­licz­no­ściach po­win­no się in­ter­pre­to­wać Ba­cha? Jak, py­tam, jak ina­czej, do kur­wy nędzy, mo­żna grać przy za­mkni­ętej trum­nie skry­wa­jącej zbez­czesz­czo­ne, zma­sa­kro­wa­ne nie do po­zna­nia zwło­ki czło­wie­ka, któ­ry przez całe ży­cie dążył do trans­pa­rent­no­ści wła­dzy i rze­tel­ne­go re­la­cjo­no­wa­nia fak­tów? Któ­re­go za to dąże­nie spo­tka­ły je­dy­nie nie­ludz­kie męczar­nie, cier­pie­nie i ból?

Po­wści­ągam emo­cje. Przy­naj­mniej do­pó­ki nie sko­ńczę grać, mu­szę się kon­tro­lo­wać. Zwod­ni­cze roz­wi­ąza­nia har­mo­nicz­ne, nie­ocze­ki­wa­ne al­te­ra­cje sprzy­ja­ją em­fa­zie, ale jest to po­ku­sa, któ­rej nie wol­no mi ulec. Z że­la­zną kon­se­kwen­cją od­li­czam w gło­wie szes­nast­ki, pil­nu­jąc, by nie przy­spie­szyć. To mi po­ma­ga utrzy­mać kon­cen­tra­cję. Uspo­ka­jam od­dech i sku­piam uwa­gę na wi­do­ku dro­bi­nek ka­la­fo­nii, ula­tu­jących spod smycz­ka. Gra­jąc Ba­cha tak, jak nie po­win­no się go grać, że­gnam przy­ja­cie­la, któ­ry za­pła­cił cenę, ja­kiej nikt nie po­wi­nien pła­cić za pra­gnie­nie ujaw­nie­nia praw­dy.

***

Agniesz­ka sta­ła w po­bli­żu bra­my, spo­wi­ta w cień rzu­ca­ny przez ma­je­sta­tycz­ną to­po­lę. Gdy­bym wcześ­niej do­strze­gł jej syl­wet­kę pod drze­wem, wy­bra­łbym inną dro­gę albo po­cze­kał, aż odej­dzie. Wy­cho­dząc z cmen­ta­rza, by­łem za­to­pio­ny w my­ślach i zo­rien­to­wa­łem się zbyt pó­źno.

– Uni­kasz mnie.

– A dzi­wisz się?

Nie od­po­wie­dzia­ła. Mimo pó­łm­ro­ku do­strze­głem, że ma oczy opuch­ni­ęte od łez. Nie by­łem za­sko­czo­ny jej obec­no­ścią na po­grze­bie. Lu­bi­li się z Ksa­we­rym. W cza­sach na­sze­go na­rze­cze­ństwa spędza­li­śmy we tro­je spo­ro cza­su.

– Pój­dę już – mruk­nąłem, po­pra­wia­jąc na ra­mie­niu pa­sek od fu­te­ra­łu wio­lon­cze­li.

– Za­cze­kaj, Hi­po­li­cie. Chcia­łam cię pro­sić…

– Nie masz pra­wa o nic mnie pro­sić!

Agniesz­ka wol­no po­ki­wa­ła gło­wą, jak­by spo­dzie­wa­ła się ta­kiej od­po­wie­dzi.

– Wiem, co czu­jesz…

– Do­praw­dy?

– …ale tu nie cho­dzi o nas, tyl­ko o Ksa­we­re­go.

Unio­słem brwi.

– A co on miał z tym wspól­ne­go? – za­py­ta­łem.

– Je­śli po­świ­ęcisz mi chwi­lę i nie będziesz prze­ry­wał, to ci wy­ja­śnię. Czy pro­szę o zbyt wie­le?

– No do­brze, słu­cham. – Wes­tchnąłem.

– Po na­szym roz­sta­niu zo­rien­to­wa­łam się, że Ksa­we­re­go i Ta­de­usza łączą ja­kieś wspól­ne in­te­re­sy. Spo­ty­ka­li się co ja­kiś czas. Ro­zu­miesz, że było to dla mnie dość krępu­jące, ale Ta­de­usz mi wy­ja­śnił, że cho­dzi o po­li­ty­kę, spra­wy wagi pa­ństwo­wej. Mąż sio­stry Ta­de­usza jest woj­sko­wym, pra­cu­je w Szta­bie Ge­ne­ral­nym i do­my­śli­łam się, że był on jed­nym z in­for­ma­to­rów Ksa­we­re­go. A te­raz, po jego śmier­ci, ten szwa­gier po­wie­dział Ta­de­uszo­wi, że oso­bom zwi­ąza­nym ze Szkiel­tow­skim też może gro­zić ja­kieś nie­bez­pie­cze­ństwo. Dla­te­go chcie­li­śmy… chcia­łam cię ostrzec.

To za­bo­la­ło. Naj­lep­szy przy­ja­ciel, le­d­wo co po­cho­wa­ny, ukry­wał przede mną fakt utrzy­my­wa­nia kon­tak­tów z moim naj­wi­ęk­szym ry­wa­lem? O co tu­taj mo­gło cho­dzić?

– To on cię przy­słał?

– Kto?

– Ta­de­usz.

– Nie. To zna­czy nie­zu­pe­łnie. – Agniesz­ka ci­ężko wes­tchnęła, jak­by zbie­ra­ła siły przed ja­ki­mś ogrom­nym wy­si­łkiem. – Spo­tkaj się z nim, po­roz­ma­wiaj­cie. O to tyl­ko chcia­łam cię pro­sić.

– Chy­ba żar­tu­jesz. Nie ma mowy!

– Hi­po­li­cie, to po­wa­żna spra­wa. Bła­gam, odłó­żmy choć na chwi­lę oso­bi­ste ura­zy. Oni chy­ba wie­dzą, dla­cze­go zgi­nął Ksa­we­ry, i rzecz w tym, by nie do­pu­ścić do dal­szych ofiar.

– Cze­go ty, u dia­bła, chcesz ode mnie? – pod­nio­słem głos. Kil­ka osób od­wró­ci­ło gło­wy w na­szą stro­nę. Zre­flek­to­wa­łem się i ob­ni­ży­łem po­ziom gło­śno­ści. – Je­śli twój fa­gas czy ja­kiś jego po­cio­tek mają in­for­ma­cje na te­mat śmier­ci Ksa­we­re­go, to niech prze­ka­żą je po­li­cji.

– Hi­po­li­cie…

– Że też masz czel­no­ść zwra­cać się do mnie z czy­mś ta­kim… Da­jże mi raz na za­wsze świ­ęty spo­kój!

Od­sze­dłem wzbu­rzo­ny, nie ogląda­jąc się za sie­bie. A szko­da, bo gdy­bym to zro­bił, być może zo­rien­to­wa­łbym się, że by­łem śle­dzo­ny.

■UN POCO DRAMMATICO

Dzwo­nek te­le­fo­nu wy­rwał mnie z la­bi­ryn­tu bu­do­wa­nych na pi­ęcio­li­nii wy­ra­fi­no­wa­nych kon­struk­cji, któ­re – w prze­ci­wie­ństwie do cha­osu, ja­kim rządzi się ota­cza­jąca nas rze­czy­wi­sto­ść – kszta­łto­wa­ne są zgod­nie z nie­ubła­ga­ny­mi pra­wa­mi lo­gi­ki. Przez kil­ka dni po po­grze­bie Ksa­we­re­go i roz­mo­wie z Agniesz­ką nie mo­głem do­jść do sie­bie. Kręci­łem się w kó­łko, bez­ustan­nie roz­wa­ża­jąc, co po­wi­nie­nem zro­bić z ukry­ty­mi na pro­śbę zma­rłe­go przy­ja­cie­la ma­te­ria­ła­mi. Prze­czu­wa­łem, że spra­wa, o któ­rej Szkiel­tow­ski opo­wia­dał mi w Zie­mia­ńskiej, wi­ąże się ja­koś z jego śmier­cią. Ba­łem się wspo­mnieć o tym po­li­cji, roz­wa­ża­łem, czy nie po­ru­szyć tego te­ma­tu w roz­mo­wie z na­czel­nym, lecz stan, w ja­kim się znaj­do­wa­łem, unie­mo­żli­wiał pod­jęcie ja­kiej­kol­wiek sen­sow­nej de­cy­zji, nie wspo­mi­na­jąc o dzia­ła­niu. Po­trze­bo­wa­łem cze­goś, co by mnie zdy­scy­pli­no­wa­ło, co po­mo­gło­by mi upo­rząd­ko­wać my­śli, si­ęgnąłem więc po wy­pró­bo­wa­ny spo­sób, okre­śla­ny w pod­ręcz­ni­kach hi­sto­rii mu­zy­ki mia­nem _ca­non aenig­ma­ti­cus_. Od­kąd pa­mi­ętam…

.

.

.

…(fragment)…

Całość dostępna w wersji pełnej