Słownik języka polskiego PWN - ebook

DRODZY CZYTELNICY

Słownik języka polskiego PWN to kolejna pozycja w serii słowników przeznaczonych przede wszystkim dla uczniów wyższych klas szkoły podstawowej oraz dla licealistów.

Jest słownikiem ogólnym, który ma pomagać przy rozwiązywaniu różnych problemów językowych każdemu, kto po niego sięgnie. Podaje podstawowe informacje o pisowni wyrazów, ich odmianie i użyciu, w trudniejszych przypadkach także o wymowie. Rejestruje popularne związki frazeologiczne i ważniejsze terminy specjalistyczne. Umieszczone w hasłach informacje gramatyczne, np. ż IV, dk VIa, odsyłają do zamieszczonych w Słowniku tabel odmiany wyrazów. Bezpośrednio przy hasłach podawane są formy, które stanowią odchylenie od tabel. Dobór wzorów w tabelach i form podawanych przy hasłach jest tak ułożony, by można było odtworzyć pełny zasób form danego wyrazu.

Słownik opisuje słownictwo współczesne – to, którym się posługujemy na co dzień. Rejestruje słowa, które niedawno weszły do polszczyzn, np. cyberprzemoc, fanpage, hakować, przydaś, wpłatomat. Wyrazy dawne i przestarzałe odnotowuje wtedy, kiedy wchodzą one w skład używanych dziś związków frazeologicznych.

Na wybranych nieparzystych stronach słownika, w ramkach, umieszczone są ciekawostki językowe, pytania lub urwane zdania, które należy dokończyć. Dotyczą one wybranego hasła znajdującego się na tej lub sąsiadującej parzystej stronie. Mają skłonić czytelnika do aktywnego korzystania ze słownika i pomóc w zapamiętaniu przeczytanych w nim informacji.

Lidia DrabikFORMY FLEKSYJNE

Formy fleksyjne w Słowniku są podawane w sposób następujący:

a) przez umieszczenie przy haśle odsyłaczy (np. ż III, dk VIa) odnoszących się do tabel form fleksyjnych;

b) przez podanie niektórych form bezpośrednio przy haśle, zwłaszcza gdy stanowią one odchylenia od tabel (jeśli forma jest podana przy haśle, nie należy korzystać z tabel).

Niektóre z grup podanych w załączonej tabeli obejmują szeregi końcówek (poprzedza je znak -), inne zaś uwzględniają zmieniające się zakończenia tematu (poprzedza je znak ~).

Tematem zasadniczym, branym pod uwagę przy podawaniu form fleksyjnych w Słowniku, jest temat formy hasłowej. Jeżeli temat jakiejś formy od niego się różni i ta różnica nie jest uwzględniona w tabelach, wówczas przy haśle podajemy daną formę albo w całości, albo też w skróceniu po znaku ~ w ten sposób, że pierwsza litera po tym znaku odpowiada ostatniej głosce zgodnej części tematu, np.

--------- --------------- ----------------- ---------
róg... D. rogu pierwiosnek... D. ~nka
ręka... lm D. rąk przeszkodzić... ~odzę
brać... biorę, bierze zanosić... ~noszę
--------- --------------- ----------------- ---------

Dobór wzorów w tabelach, odsyłaczy do nich i form podawanych przy haśle jest tak ułożony, by korzystający ze Słownika mógł odtworzyć pełny zasób form fleksyjnych danego wyrazu.

Rzeczownik

1. Formą hasłową rzeczownika jest z zasady mianownik liczby pojedynczej. O rzeczownikach mających tylko liczbę mnogą p. punkt 4 tego rozdziału.

2. Po formie hasłowej rzeczownika mającego liczbę pojedynczą Słownik podaje oznaczenie jego rodzaju skrótami m (= rodzaj męski), ż (= rodzaj żeński), n (= rodzaj nijaki) oraz oznaczenie cyfrą rzymską grupy deklinacyjnej podanej w tabeli I.

3. Przy rzeczownikach męskich i żeńskich grupy IV oraz nijakich grupy III nie podaje się końcówek lp Ms. (przy żeńskich także C.), a przy rzeczownikach męskich grupy IV nie podaje się lm M., ponieważ końcówki te są umieszczone w tabelach dodatkowych Ia i Ib.

4. Skrót blp oznacza, że dany rzeczownik ma jedynie formy liczby mnogiej (np. spodnie) i odmienia się według następującego wzoru:

+--------------------------------------+--------------------------------------+
| MWB. | forma hasłowa |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| D. | sam temat bez końcówki |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| C. | -om |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| N. | -ami |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| Ms. | -ach |
+--------------------------------------+--------------------------------------+

Temat tych form jest równy tematowi formy hasłowej po odrzuceniu samogłoski końcowej.

5. Skrót blm oznacza, że w danym rzeczowniku nie występują w zwykłych użyciach formy liczby mnogiej, np.

uczciwość ż V, blm

6. Końcówki odbiegające od tabeli są podawane przy haśle po skrótach odpowiednich przypadków; skróty podawane bez wskazania liczby odnoszą się do liczby pojedynczej, podawane zaś po skrócie lm – do liczby mnogiej.

7. Formy tematu niezgodne z tematem formy hasłowej, a nieuwzględnione w tabelach, są podawane przy haśle, przy czym w rzeczownikach męskich, a także żeńskich grupy V i VI, temat dopełniacza liczby pojedynczej jest tematem wszystkich form deklinacyjnych danego rzeczownika prócz formy hasłowej, np.

róg m III, D. rogu sól i V, D. soli gołąb m I, D. gołębia

8. Skrót: odm. jak przym. oznacza, że dany rzeczownik odmienia się jak przymiotnik w zakresie właściwych mu form rodzajowych (ewentualne wyjątki podane są przy haśle), np.

chorąży m odm. jak przym., lm M. ~żowie

Formy deklinacyjne rzeczownika

l

Przypadek

Rodzaj męski (m)

Rodzaj

I

II

III

IV

V

I

II

III

liczba pojedyncza

M.

*)

*)

~k

~g

~ch

*)

~anin

-e

-o

~ko

~go

~cho

-o

D.

-a

-a

~ka

~ga

~cha

-a

~anina

-a

~ka

~ga

~cha

-a

C.

-owi

-owi

~kowi

~gowi

~chowi

-owi

~aninowi

-u

~ku

~gu

~chu

-u

żywotne

jak D.

jak D.

jak D.

jak D.

B

~anina

jak M.

jak M.

jak M.

nieżywotne

jak M.

jak M.

jak M.

jak M.

N.

-em

-em

~kiem

~giem

~chem

-em

~ani-

nem

-em

~kiem

~giem

~chem

-em

Ms.

-u

-u

~ku

~gu

~chu

**)

-e

~aninie

-u

~ku

~gu

~chu

**)

-e

W.

jak Ms.

jak Ms.

jak Ms.

jak Ms.

~aninie

jak Ms.

jak Ms.

jak Ms.

liczba mnoga

osobowe

MW.

nieosobowe

-e

-e, -y

-e

~cy

~dzy

~si

~chy

***)

~anie

-a

~ka

~ga

~cha

-a

D.

-i

-ów

~ków

~gów

~chów

-ów

~an

*)

*)

*)

C.

-om

-om

~kom

~gom

~chom

-om

~anom

-om

~kom

~gom

~chom

-om

osobowe

jak D.

jak D.

jak D.

jak D.

~an

jak M.

jak M.

jak M.

B.

nieosobowe

jak M.

jak M.

jak M.

jak M.

N.

-ami

-ami

~kami

~gami

~chami

-ami

~anami

-ami

~kami

~gami

~chami

-ami

Ms.

-ach

-ach

~kach

~gach

~chach

-ach

~anach

-ach

~kach

~gach

~chach

-ach

Tabela I

nijaki (n)

Rodzaj żeński (z)

Uwagi

IV

V

VI

I

II

III

IV

V

VI

~ę

~ę

~urn

-a

-a

~ka

~ga

~cha

-a

*)

*)

*) sam temat bez końcówki

~ęcia

~enia

~urn

-i

-y

~ki

~gi

~chy

-y

-i

-y

~ęciu

~eniu

~um

-i

-y

~ce

~dze

~sze

**)

-e

-i

-y

**) według tabeli Ia

jak M.

jak M.

jak M.

-ę

-ę

-ę

-ę

jak M.

jak M.

~ęciem

~eniem

~um

-ą

-ą

~ką

~gą

~chą

-ą

-ą

-ą

~ęciu

~eniu

~um

-i

-y

~ce

~dze

~sze

**)

-e

-i

-y

**) według tabeli Ia

jak M.

jak M.

jak M.

-o

-o

~ko

~go

~cho

-o

-i

-y

~ęta

~ona

~a

-e

-e

~ki

~gi

~chy

-y

-e****

-e

***) według tabeli Ib

~ąt

~on

~ów

*)

*)

*)

*)

-i

-y

****) z przyrostkiem -ość

mają -i

~ętom

~onom

~om

-om

-om

~kom

~gom

~chom

-om

-om

-om

*) sam temat bez końcówki

jak M.

jak M.

jak M.

jak M.

jak M.

jak M.

jak M.

jak M.

~etami

~onami

~ami

-ami

-ami

~kami

~gami

~chami

-ami

-ami

-ami

~ętach

~onach

~ach

-ach

-ach

~kach

~gach

~chach

-ach

-ach

-ach

Tabela Ia Tabela Ib

Rzeczowniki rodzaju

Rzeczowniki rodzaju męskiego grupy IV

męskiego grupy IV zakoczone na:

żeńskiego grupy IV zakoczone na:

nijakiego grupy III zakoczone na:

przybierają w Ms.

(żeńskie także w C.) lp zakończenia

zakończenie w M. lp na:

Przybierają w M. lm

zakończenie:

osobowe

nieosobowe

~p

~pa

~po

~pie

~p

~pi

~py

~b

~ba

~bo

~bie

~b

~bi

~by

~f

~fa

~fo

~fie

~f

~fi

~fy

~w

~wa

~wo

~wie

~w

~wi

~wy

~m

~ma

~mo

~mie

~m

~mi

~my

~t

~ta

~to

~cie

~t

~ci

~ty

~d

~da

~do

~dzie

~d

~dzi

~dy

~s

~sa

~so

~sie

~s

~si

~sy

~z

~za

~zo

~zie

~z

~zi

~zy

~n

~na

~no

~nie

~n

~ni

~ny

~ł

~ła

~ło

~le

~ł

~li

~ły

~r

~ra

~ro

~rze

~r

~rzy

~ry

~st

~sta

~sto

~ście

~st

~ści

~sty

~zd

~zda

~zdo

~ździe

~zd

~ździ

~zdy

Przymiotnik, liczebnik, zaimek i przysłówek

1. Ponieważ deklinacja przymiotnikowa w zasadzie nie wykazuje wariantów i odchyleń o charakterze leksykalnym, Słownik nie podaje form przymiotnikowych (poza wyjątkami, o których niżej). Ze względu jednak na to, że w hasłach rzeczownikowych i innych występują niekiedy odesłania do deklinacji przymiotnikowej (skrót: odm. jak przym.), podajemy tu przykłady odmiany przymiotników.

a) Przymiotniki zakończone na spółgłoskę twardą (lub stwardniałą)

Liczba pojedyncza

Liczba mnoga

Rodzaj męski

Rodzaj żeński

Rodzaj nijaki

Rodzaj męskoosobowy

Rodzaj

niemęskoosobowy

M.

czarny

czarna

czarne

czarni

czarne

D.

czarnego

czarnej

czarnego

czarnych

czarnych

C.

czarnemu

czarnej

czarnemu

czarnym

czarnym

B.

żyw. jak D. nieżyw. jak M.

czarną

czarne

czarnych

czarne

N.

czarnym

czarną

czarnym

czarnymi

czarnymi

Ms.

czarnym

czarnej

czarnym

czarnych

czarnych

W.

czarny

czarna

czarne

czarni

czarne

b) Przymiotniki zakończone na spółgłoskę miękką

Liczba pojedyncza

Liczba mnoga

Rodzaj męski

Rodzaj żeński

Rodzaj nijaki

Rodzaj męskoosobowy

Rodzaj niemęskoosobowy

M.

ostatni

ostatnia

ostatnie

ostatni

ostatnie

D.

ostatniego

ostatniej

ostatniego

ostatnich

ostatnich

C.

ostatniemu

ostatniej

ostatniemu

ostatnim

ostatnim

B.

żyw. jak D. nieżyw. jak M

ostatnią

ostatnie

ostatnich

ostatnie

N.

ostatnim

ostatnią

ostatnim

ostatnimi

ostatnimi

Ms.

ostatnim

ostatniej

ostatnim

ostatnich

ostatnich

W.

ostatni

ostatnia

ostatnie

ostatni

ostatnie

2. Formy mianownika liczby pojedynczej rodzaju męskiego przymiotników niemające końcówki -y albo -i podawane są przy haśle, np.

wesoły, wesół (tylko jako orzecznik)

3. Jeżeli przymiotnik lub inny wyraz odmieniający się jak przymiotnik nie ma formy męskiej mianownika liczby pojedynczej zakończonej na -y lub -i, wówczas w Słowniku podajemy obok formy hasłowej także pełną formę żeńską i nijaką, przy czym tematem podstawowym dla wszystkich form deklinacyjnych prócz formy hasłowej jest temat podanej formy żeńskiej lub nijakiej, np.

jeden, jedna, jedno

Liczba pojedyncza

Liczba mnoga

Rodzaj męski

Rodzaj żeński

Rodzaj nijaki

Rodzaj męskoosobowy

Rodzaj niemęskoosobowy

M.

jeden

jedna

jedno

jedni

jedne

D.

jednego

jednej

jednego

jednych

jednych

C.

jednemu

jednej

jednemu

jednym

jednym

B.

żyw. jak D. nieżyw. jak M

jedna

jedno

jednych

jedne

N.

jednym

jedna

jednym

jednymi

jednymi

Ms.

jednym

jednej

jednym

jednych

jednych

W.

jeden

jedna

(nieużywany)

jedni

jedne

4. Formy męskoosobowe przymiotników o tematach zakończonych w formie hasłowej na spółgłoskę twardą (stwardniałą) przybierają w mianowniku liczby mnogiej zakończenia według następującej tabeli:

--------------------------------------- ----- ------ ------ ----- ------ ------ ------ ------ ------ ------
Zakończenie formy hasłowej ~py ~by ~wy ~my ~ty ~dy ~sy ~ny ~ły ~ry
Zakończenie formy męskoosobowej M. lm ~pi ~bi ~wi ~mi ~ci ~dzi ~si ~ni ~li ~rzy
Zakończenie formy hasłowej ~cy ~dzy ~szy ~ży ~czy ~ki ~gi ~chy ~sty ~sły
Zakończenie formy męskoosobowej M. lm ~cy ~dzy ~si ~zi ~czy ~cy ~dzy ~si ~ści ~śli
--------------------------------------- ----- ------ ------ ----- ------ ------ ------ ------ ------ ------

Zakończenia form męskoosobowych przymiotników w mianowniku liczby mnogiej Słownik podaje bez żadnych oznaczeń zaraz po haśle, np.

nagi nadzy

wyniosły ~ośli ...

5. Jeżeli dany przymiotnik ma formę prostą stopnia wyższego, podajemy ją przy haśle (ale bez formy męskoosobowej, która ma zawsze zakończenie ~si). Formy stopnia najwyższego nie są tu uwzględniane, ponieważ są one zwykle tworzone przez dodanie przyrostka naj- do form stopnia wyższego, np.

słaby ~bi, ~bszy

6. Punkty 1–5 stosują się również do liczebników porządkowych (oraz do liczebnika jeden), jak również do zaimków przymiotnikowych, np.

pierwszy ~wsi...

mój, moja, moje moi...

7. Jeżeli przysłówek ma formę prostą stopnia wyższego Słownik podaje ją podobnie jak w przymiotnikach, np.

prędko prędzej.

Czasownik

1. W zakresie form koniugacyjnych czasownika Słownik ogranicza się do podawania tych form, które są podane w załączonej tabeli. Pominięto więc sposoby tworzenia form czasu przeszłego oraz trybu przypuszczającego od imiesłowu przeszłego, jak również wszystkie formy złożone.

2. Formą hasłową czasownika jest bezokolicznik.

3. Skrót dk przy formie hasłowej oznacza w zakresie fleksji, że dany czasownik nie jest używany w znaczeniu czasu teraźniejszego, nie tworzy czasu przyszłego złożonego, nie ma też imiesłowu współczesnego, ma natomiast czas przyszły prosty oraz imiesłów uprzedni.

Skrót ndk przy formie hasłowej oznacza w zakresie fleksji, że dany czasownik ma czas teraźniejszy, imiesłów współczesny, czas przyszły złożony, nie ma natomiast imie- słowu uprzedniego.

4. Podanie po haśle cyfry rzymskiej (niekiedy z literą) oznacza, że dany czasownik ma formy proste o zakończeniach zamieszczonych w tabeli, z wyjątkami podanymi przy haśle, p. tabela II.

5. Ze względu na to, że nie wszystkie czasowniki mają imiesłów bierny, występowanie zaś regularnie imiesłowu przeszłego przymiotnikowego na ~ły ogranicza się do czasowników dokonanych grupy III i Vc, Słownik z zasady podaje przy haśle formy imiesłowu biernego i przeszłego przymiotnikowego, jeżeli takie istnieją.

6. Utożsamienie form koniugacyjnych na podstawie ich końcówek nie nastręcza trudności, stąd też Słownik podaje przy haśle (w razie potrzeby) same formy bez skrótów ich nazw gramatycznych.

Formy proste czasownika

----------------------------------------------------------- -------- -------- --------- ----------
1. Grupa tematowa I II III IV

2. Bezokolicznik ~ać ~eć ~eć ~ować

3. Czas teraźniejszy (ndk) albo czas przyszły prosty (dk)

— lp 1. os.1) ~am ~em ~eję ~uję

— — 2. os.1) ~asz ~esz ~ejesz ~ujesz

— — 3. os. ~a ~e ~eje ~uje

— lm 1. os.1) ~amy ~emy ~ejemy ~ujemy

— — 2. os.1) ~acie ~ecie ~ejecie ~ujecie

— — 3. os.2) ~aja ~eją ~eją ~uja

4. Formy proste trybu rozkazującego

— lp 2. os. ~aj ~ej ~ej ~uj

— lm 1. os.4) ~ajmy ~ejmy ~ejmy ~ujmy

— — 2. os.4) ~ajcie ~ejcie ~ejcie ~ujcie

5. Imiesłów współczesny (ndk)5)

— przymiotnikowy ~ający ~ejący ~ejący ~ujący

— przysłówkowy ~ając ~ejąc ~ejąc ~ująć

6. Imiesłów przeszły

— lp rodz. m ~ał ~ał ~ał ~ował

— — — ż6) ~ała ~ała ~ała ~owała

— — — n7) ~ało ~ało ~ało ~owało

— lm rodz. m. -os.7) ~ali ~eli ~eli ~owali

— — — niem. -os.7) ~ały ~ały ~ały ~owały

7. Imiesłów przeszły przymiotnikowy6)

— — — lp M. rodz. m. — — ~ały —

— — — lm M. rodz. m.-os. — — ~ali —

8. Imiesłów uprzedni (dk)6) ~awszy ~awszy ~awszy ~owawszy

9. Imiesłów bierny

— lp M. rodz. m. ~any ~any — ~owany

— lm M. rodz. m.-os. ~ani ~ani — ~owani

10. Forma nieosobowa czasu przeszłego8) ~ano ~ano ~ano ~owano

11. Rzeczownik odsłowny na ~nie, ~cie ~anie ~enie ~enie ~owanie

(n I zwykle blm)9)
----------------------------------------------------------- -------- -------- --------- ----------

Tabela II

-------------- -------------- -------------- -------- -------- -------- --------
Va Vb Vc VIa VIb VIIa VIIb

~nąć ~nąć ~nąć ~ić ~yć ~eć ~eć

~nę ~nę ~nę ~ę ~ę ~ę ~ę

~niesz ~niesz ~niesz ~isz ~ysz ~isz ~ysz

~nie ~nie ~nie ~i ~y ~i ~y

~niemy ~niemy ~niemy ~imy ~ymy ~imy ~ymy

~niecie ~niecie ~niecie ~icie ~ycie ~icie ~ycie

~ną ~ną ~ną ~ą ~ą ~ą ~ą

~nij ~ń ~nij 3) 3) 3) 3)

~nijmy ~ńmy ~nijmy ~my ~my ~my ~my

~nijcie ~ńcie ~nijcie ~cie ~cie ~cie ~cie

~nący ~nący ~nący ~ący ~ący ~ący ~ący

~nąc ~nąc ~nąc ~ąc ~ąc ~ąc ~ąc

~nął ~nął ~ł ~ił ~ył ~ał ~ał

~nęła ~nęła ~ła ~iła ~yła ~ała ~ała

~nęło ~nęło ~ło ~iło ~yło ~ało ~ało

~nęli ~nęli ~li ~ili ~yli ~eli ~eli

~nięty ~nęły ~ly ~iły ~yły ~ały ~ały

— — ~ly — — — —

— — ~li — — — —

~nąwszy ~nąwszy ~łszy ~iwszy ~ywszy ~awszy ~awszy

~nięty ~nięty — ~ony ~ony ~any ~any

~nieci ~nieci — ~eni ~eni ~ani ~ani

~nięto ~nięto ~nięto ~ono ~ono ~ano ~ano

~nięcie ~nięcie ~nięcie ~enie ~enie ~enie ~enie

(daw. ~enie) (daw. ~enie) (daw. ~enie)
-------------- -------------- -------------- -------- -------- -------- --------

----------------------------------------------------------- ---------- ---------- --------
1. Grupa tematowa VIIIa VIIIb IX

2. Bezokolicznik ~ywać ~iwać ~ać

3. Czas teraźniejszy (ndk) albo czas przyszły prosty (dk)

— lp 1. os. ~uję ~uję ~ę

— — 2. os. ~ujesz ~ujesz ~esz

— — 3. os. ~uje ~uje ~e

— lm 1. os. ~ujemy ~ujemy ~emy

— — 2. os. ~ujecie ~ujecie ~jecie

— — 3. os. ~ują ~ują ~ą

4. Formy proste trybu rozkazującego

— lp 2. os. ~uj ~uj 3)

— lm 1. os.4) ~ujmy ~ujmy

— — 2. os.4) ~ujcie ~ujcie

5. Imiesłów współczesny (ndk)5)

— przymiotnikowy ~ujący ~ujący ~ący

— przysłówkowy ~ująć ~ując ~ąc

6. Imiesłów przeszły

— lp rodz. m ~ywał ~iwał ~ał

— — — ż6) ~ywała ~iwała ~ała

— — — n7) ~ywało ~iwało ~ało

— lm rodz. m.-os.7) ~ywali ~iwali ~ali

— — — niem-os.7) ~ywały ~iwały ~ały

7. Imiesłów przeszły przymiotnikowy6)

— — — lp M. rodz. m — — —

— — — lm M. rodz. m.-os. — — —

8. Imiesłów uprzedni (dk)6) ~ywawszy ~iwawszy ~awszy

9. Imiesłów bierny

— lp M. rodz. m ~ywany ~iwany ~any

— lm M. rodz. m.-os. ~ywani ~iwani ~ani

10. Forma nieosobowa czasu przeszłego8) ~ywano ~iwano ~ano

11. Rzeczownik odsłowny

na ~nie, ~cie ~ywanie ~iwanie ~anie

(n I zwykle blm)9)
----------------------------------------------------------- ---------- ---------- --------

1) Temat taki sam, jak w formie 3. osoby liczby pojedynczej czasu teraźniejszego (lub przyszłego prostego).

2) Temat taki sam, jak w formie 1. osoby liczby pojedynczej czasu teraźniejszego (lub przyszłego prostego).

3) Formę2. osoby liczby pojedynczej trybu rozkazującego tworzymy przez odjęcie od 3. osoby liczby pojedynczej czasu teraźniejszego (lub przyszłego prostego) końcowej samogłoski -e lub -i.

Uwaga: Zakończenia 3. osoby liczby pojedynczej czasu teraźniejszego (lub przyszłego prostego) ~pie (~pi), ~bie (~bi), ~fi, ~wie (~wi), ~mie (~mi) wymieniają się w trybie rozkazującym na ~p, ~b, ~f, ~w, ~m, np. łapie — łap, kupi — kup, skubie — skub, trafi — traf, mówi — mów, łamie — łam, szumi — szum.

-------- -------------- -------------------- ------------- ------------------
Xa Xb Xc XI Bez cyfry grupy

~ć ~ać ~ąć ~ć, ~c Forma hasłowa

~ję ~eję ~męa. ~ nę ~ę forma przy haśle

~jesz ~ejesz ~miesz a. ~niesz ~esz -sz

~je ~eje ~mie a. ~nie ~e forma przy haśle

~jemy ~ejemy ~miemy a. ~niemy ~emy -my

~jecie ~ejecie ~miecie a. ~niecie ~ecie -cie

~ją ~eją ~mą a. ~ ną ~ą forma przy haśle

~j ~ej ~mij a. ~nij 3) 3)

~jmy ~ejmy ~mijmy a. ~nijmy ~my ~my

~jcie ~ejcie ~mijcie a. ~nijcie ~cie ~cie

~jący ~ejący ~mący a. ~nący ~ący ~ący

~jąc ~ejąc ~mąc a. ~nąc ~ąc ~ąc

~ł ~ał ~ął ~ł forma przy haśle

~ła ~ała ~ęła ~ła ~ła

~lo ~ało ~ęło ~ło ~ło

~li ~ali a. ~eli ~ęli ~li ~li

~ły ~ały ~ęły ~ły ~ły

— — — — —

— — — — —

~wszy ~awszy ~ąwszy ~łszy ~szy

~ty ~any ~ęty ~ony, ~ty forma przy haśle

~ci ~ani ~ęci ~eni, ~ci forma przy haśle

~to ~ano ~ęto ~ono, ~to forma przy haśle

~cie ~anie ~ęcie ~enie, ~cie forma hasłowa
-------- -------------- -------------------- ------------- ------------------

4) Temat taki sam, jak w formie 2. osoby liczby pojedynczej trybu rozkazującego.

5) Temat taki sam, jak w formie 3. osoby liczby mnogiej czasu teraźniejszego.

6) Temat taki sam, jak w formie męskiej imiesłowu przeszłego.

7) Temat taki sam, jak w formie żeńskiej imiesłowu przeszłego.

8) Temat taki sam, jak w formie męskiej liczby pojedynczej imiesłowu biernego.

9) Temat taki sam, jak w formie męskoosobowej liczby mnogiej imiesłowu biernego.SKRÓTY WYRAZÓW, TERMINÓW I KWALIFIKATORÓW

------------ -------------------------------
a. albo
agr. agrotechnika
anat. anatomia
ang. angielski
antr. antropologia
archeol. archeologia
archit. architektura
astr. astronomia
B. biernik
bezok. bezokolicznik
bioch. biochemia
biol. biologia
blm bez liczby mnogiej
blp bez liczby pojedynczej
bot. botanika
bud. budownictwo
C. celownik
chem. chemia
czas. czasownik
D. dopełniacz
daw. dawny, dawniej
dent. dentystyka
dk dokonany
dosł. dosłownie
ekon. ekonomia
elektr. elektrotechnika
euf. eufemizm
farm. farmacja
film. film, filmowy
filoz. filozofia
fiz. fizyka
fizjol. fizjologia
for. forma
fraz. frazeologia
geogr. geografia
geol. geologia
górn. górnictwo
gw. gwarowy
hand. handel
hist. historia
imiesł. imiesłów
in. inaczej
inform. informatyczny
iron. ironiczny, ironicznie
jęz. językoznawstwo
karc. wyrażenie karciane
książk. książkowy
księg. księgowość
lekcew. lekceważący, lekceważąco
leśn. leśnictwo
lit. literatura
lm liczba mnoga
lp liczba pojedyncza
łow. łowiectwo
m męski (rodzaj)
M. mianownik
mat. matematyka
med. medycyna
meteor. meteorologia
miner. mineralogia
mors. morski
m.-os. męskoosobowy
Ms. miejscownik
muz. muzyka
n nijaki (rodzaj)
N. narzędnik
ndk niedokonany
ndm nieodmienny
niem.-os. niemęskoosobowy
nieos. nieosobowy, nieosobowo
nieprzech. nieprzechodni
nieżyw. nieżywotne (rodzaj)
obraźl. obraźliwy, obraźliwie
odm. odmienny
ogr. ogrodnictwo
os. osoba
p. patrz
paleont. paleontologia
pd. południowy
pieszcz. pieszczotliwy, pieszczotliwie
pn. północny
podn. podniosły, podniośle
poet. poetycki
pogard. pogardliwy, pogardliwie
poligr. poligrafia
polit. polityka
posp. pospolity
pot. potoczny
praw. prawo, prawniczy
przech. przechodni
przen. przenośny, przenośnie
przestarz. przestarzały
przyim. przyimek
przym. przymiotnik
przyp. przypadek
przysłów. przysłówek, przysłówkowy
psych. psychologia
rad. radiofonia, radiotechnika
reg. regionalizm, regionalny
rel. religioznawstwo
rodz. rodzaj
roln. rolnictwo
rozk. rozkazujący, rozkaźnik
ryb. rybołówstwo
rzecz. rzeczownik, rzeczownikowy
skr. skrót, skrótowo
socjol. socjologia
sport. sport, sportowy
spój. spójnik
szt. sztuka
śród. środowiskowy
teatr. teatr, teatrologia
techn. technika
uczn. uczniowski
uż. użycie
w. wiek
W. wołacz
wet. weterynaria
włók. włókiennictwo
wojsk. wojskowość
wsch. wschodni
wulg. wulgarny
wym. wymawiaj
wzmoc. wzmocniony
zach. zachodni
zaim. zaimek
zdr. zdrobniały
zgr. zgrubiały
zn. znaczenie, znaczy
zool. zoologia
zootechn. zootechnika
zwr. zwrotny
ż żeński (rodzaj)
żart. żartobliwy, żartobliwie
żegl. żeglarstwo
żyw. żywotne (rodzaj)
------------ -------------------------------