Słownik ortograficzny PWN - ebook

Drodzy Czytelnicy

Ortografia, czyli pisownia wyrazów według określonych norm, często sprawia wiele trudności. Zdarza się, że mamy wątpliwość, jak napisać poprawnie dany wyraz. Nikt nie lubi popełniać błędów językowych, a zwłaszcza ortograficznych, które powszechnie uchodzą za najbardziej kompromitujące.

Słownik ortograficzny PWN pomoże rozstrzygnąć wiele wątpliwości. Rejestruje głównie najnowsze słownictwo polskie – rodzime i zapożyczone. Uwzględnia nazwy własne, polskie i obce. W sumie zawiera prawie 50 000 haseł. Informuje nie tylko o pisowni iodmianie wyrazów, ale także o miejscach ich podziału przy przenoszeniu do nowej linii.

Część hasłowa Słownika została poprzedzona omówieniem najważniejszych reguł ortograficznych i interpunkcyjnych, uwzględniających niedawno wprowadzone zmiany.

Na każdej nieparzystej stronie słownika są informacje umieszczone w ramkach. Podawane są one na kilka sposobów: w formie pytań, na które trzeba znaleźć odpowiedzi na konkretnych stronach, w formie objaśnień albo reguł dotyczących ortografii lub interpunkcji. Staraliśmy się wybrać przykłady, w których stosunkowo często popełniane są błędy. Chcieliśmy w ten sposób utrwalić w pamięci Czytelnika pisownię tych wyrazów.

Mamy nadzieję, że nasz Słownik przyczyni się do lepszego poznania ortografii polskiej. Nie jest on może lekturą do poduszki, ale z pewnością warto z niego korzystać.Najważniejsze reguły ortograficzne i interpunkcyjne

ORTOGRAFIA

1. Pisownia ó, u

1.1. Literę ó piszemy:

a gdy w formach fleksyjnych lub wyrazach pokrewnych wymienia się ona z o lub e, np.

lód — lody, pióro — pierze, móc — mogę, brzózka — brzezina; dróżka — droga,

b w cząstce -ów, np.

Kraków, Tarnów, stołów, panów;

c w cząstkach -ówka, -ówna, np.

grochówka, biodrówka, Kucówna, Wojasówna;

d na początku kilku wyrazów: ów, ósmy, ówdzie;

e w wielu wyrazach, w których nie zachodzi wymiana, a których pisownia ma uzasadnienie historyczne, np.

córka, mózg, żółty, stróż, źródło.

1.2. Literę u piszemy:

a w wielu przyrostkach, np.: -uch, -unek, -unia, -us, -uszek, -utki, np.

maluch, sprawunek, babunia, lizus, paluszek, milutki;

b w formach czasu teraźniejszego zakończonych na -uję, -ujesz, -uje, np.

sprawuję, gotujesz, promuje;

c w wyrazach zasuwka, skuwka, okuwka, zakuwka (u nie należy tu do przyrostka, lecz do rdzenia).

2. Pisownia ż, rz

2.1. Literę ż piszemy:

a gdy wymienia się ona na g, dz, h, z, ź, s, np.

nadproże — próg, zamrażać — mrozu,
książka — księga, mażę — mazać,
księża — księdza, zagrożenie — groźny,
mosiężny — mosiądz, wożą — wozić,
drużyna — druh, boży — boski,
Sapieżyna — Sapieha, mężny — męski;

b po literach r, l, ł, np.

drżeć, ulżyć, łże;

c gdy wchodzi w skład partykuły -że lub tworzy partykułę -ż, np.

chodźże, jestże, niemalże, gdyż, jakiż, takoż;

d po literze n w zapożyczeniach, np.

oranżada, rewanż, branża;

e oraz w kilku wyrazach rodzimych po spółgłosce, np.

gżegżółka, piegża, mżawka.

2.2. Połączenie literowe rz piszemy:

a gdy wymienia się ono na r, np.

marzec — marca, mierzyć — miara, dobrze — dobry;

Połączenie rz występuje w wielu wyrazach, w których wymiana na r nie jest żywa. Na pochodzenie omawianej głoski z pierwotnego r wskazać może czasem zestawienie z innymi językami słowiańskimi (por. odpowiedniki rosyjskie do wyrazów:

rząd — riad, rzepa — riepa, rzadki — riedkij, rzeka — rieka, jarzębina — riabina, orzech — oriech).

b w zakończeniach -erz, -arz, -mierz, -mistrz, np.

fałszerz, kołnierz, egzemplarz, dramatopisarz, wodomierz, kątomierz, kapelmistrz, ogniomistrz;

c po spółgłoskach p, b, t, d, k, g, ch, j, w, np.

przyroda, brzeg, trzoda, drzemka, krzak, grzech, chrzan, dojrzały, wrzask.

UWAGA Wyjątkowo po niektórych spośród wymienionych spółgłosek piszemy sz:

a. w wyrazach pszczoła, pszenica, bukszpan, kształt, kszyk (ptak),

b. w formach stopnia wyższego i najwyższego przymiotników utworzonych za pomocą przyrostków -szy, -ejszy, np. bogatszy, najkrótszy, mądrzejszy, najładniejszy.

3. Pisownia ch i h

3.1. Dwuznak ch piszemy:

a gdy wymienia się on na sz, np.

mucha — muszka, suchy — susza, piechur — pieszo;

b na końcu wyrazu, np.

krach, snach, piach, puch;

WYJĄTKI druh, Boh, Czatyrdah.

c po literze s, np.

pascha, schodzić, schody, schron, schludny.

3.2. Literę h piszemy:

a gdy wymienia się ona na g, ż, z, np.

wahanie — waga, druh — drużyna, błahy — błazen;

b w cząstkach hekto-, higro-, homo-, hydro-, np.

hektolitr, hektopaskal, higroskopijny, higrometr, homologacja, homonim, hydrometr, hydrologia.

INTERPUNKCJA

16. Kropka

16.1. Kropka zamyka zdanie lub równoważnik zdania, np.

Wiosną przyroda budzi się do życia. Ściemnia się. Szkoda.

UWAGA Niekiedy inne znaki interpunkcyjne (wykrzyknik, znak zapytania, wielokropek) mogą zastąpić kropkę, np. Ale się wystroiła! Któż to wie? Wrócił do niej po latach...

16.2. Ponadto kropkę stawiamy:

a przy zapisie daty cyframi arabskimi, np.

13. 05.1978; 3.11.1569;

b po liczebnikach porządkowych, np.

Nasz zawodnik zajął 6. (= szóste) miejsce w mistrzostwach. Mieszkam na 10. (= dziesiątym) piętrze.

c podając inicjały, np.

S. M. (= Stanisław Marcinkowski), A. J. (= Anna Jankowska).

17. Przecinek

17.1. Przecinkiem zawsze oddzielamy zdanie podrzędne od nadrzędnego, bez względu na kolejność tych zdań, np.

Myślę, że czeka nas trudna przeprawa. Ponieważ czuł się obrażony, wyszedł.

17.2. Przecinkiem oddzielamy zdania współrzędne połączone spójnikami: przeciwstawnymi (a, ale, lecz), wynikowymi (więc, zatem, dlatego), synonimicznymi (czyli, to znaczy), np.

Mówię, a on w ogóle nie słucha.

W tej okolicy las nie był zbyt gęsty, więc robiło się coraz jaśniej.

Wyjechali do Ameryki, czyli na drugą półkulę.

17.3. Rozdzielamy przecinkiem człony zdania współrzędnie złożonego połączone bezspójnikowo, np.

Przyszedł do domu, zjadł obiad, położył się do łóżka.

17.4. Nie oddzielamy przecinkiem zdań współrzędnych połączonych spójnikami: łącznymi (i, oraz, tudzież), rozłącznymi (lub, albo, bądź, czy), wyłączającymi (ani, ni), np.

Zabrano mu wszystkie rzeczy i zostawiono go na lotnisku.

W wakacje pojedziemy do Francji albo wybierzemy się na Mazury.

Weźmiesz ze sobą torbę czy plecak?

Jeść nie chciał ani humoru dobrego nie miał.

17.5. W zdaniu pojedynczym rozdzielamy przecinkiem jednorodne części zdania (podmioty, dopełnienia, przydawki), np.

Widziano go w Niemczech, Polsce, Szwecji.
Podobają mi się róże czerwone, białe, żółte.
Lekkoatleci, piłkarze, pływacy wyjadą na igrzyska olimpijskie.

17.6. Zasady użycia przecinka między częściami zdania pojedynczego połączonymi spójnikowo są takie same, jak reguły użycia przecinków w zdaniach współrzędnie złożonych (por. 17.2. i 17.4.), czyli nie stawiamy przecinka przed spójnikami i, oraz, tudzież, lub, albo, bądź, ani, natomiast stawiamy go przed spójnikami a, ale, lecz, czyli, więc, np.

Był to rycerz mały, ale bitny.

Jest to produkt polski, więc dobry.

Będę w czytelni albo w bibliotece.

Piotrek i Ola są najlepszymi uczniami w szkole.

17.7. W dwa przecinki ujmujemy wyrazy wtrącone, które stoją poza zdaniem, np.

Lubi dżez, zwłaszcza tradycyjny, choć ceni też muzykę klasyczną. Za rok, być może, wyjadę z kraju.B

bałamucić -ucę, -ucą; -uć•cie

bałamuc•two -wie

bałamut -uta, -ucie; te -uty, -utów

bałkanista -iście, -istę; -iści, -istów

bałkanisty•ka -yce, -ykę

bałkaniza•cja -cji, -cję

Bałkany -nów; przym.: bałkański

bałkań•ski (od: Bałkany); -scy: kraje bałkańskie, ale: Półwysep Bałkański

bał•to•log -ogiem; -odzy a. -ogowie, -ogów

bał•to•logia -gii, -gię

Bał•to•słowianie -an

bał•to•słowiań•ski; -scy

bał•tyc•ki (od: Bałtyk); -c•cy: kraje bałtyckie, ale: Morze Bałtyckie

bał•tyc•ko-słowiań•ski; bał•tyc•ko-słowiań•scy

Bał•tyk -ku, -kiem; przym.: bałtycki

bał•tysta -yście, -ystę; -yści, -ystów

bał•tysty•ka -yce, -ykę

bał•wan (posąg; figura ze śniegu; dureń) -na, B.=D.,-nie; te -ny, -nów

bał•wan (fala) -na (a. -nu), B.=M., -nie; -nów

bał•wanieć -nieję, -nieją; -niał, -nieli

bał•wań•stwo -twie; -tw

bał•wo•chwal•ca -cę; -cy, -ców

bał•wo•chwal•stwo -wie

bam•betle -li

bam•bosz -sza; -sze, -szy

bam•bus -su a. -sa, -sie; -sów

ban -nie; -nowie, -nów

banalizować -zuję, -zują

banal•nieć -nieje, -nieją; -niał

banał -ału, -ale; -ały, -ałów

banan -na, -nie; -nów

band (zespół muz.) -n•du, -n•dzie; -n•dów

ban•da -n•dzie, -n•dę; band

ban•daż -ża a. -żu; -że, -ży

ban•da•żować -żuję, -żują

ban•dera -erze, -erę; -er

ban•deril•la -l•li, -l•lę; -l•li

ban•deril•lero -rze; -rzy, -rów

ban•derola -oli, -olę; -oli a. -ol

ban•dolet -etu, -ecie; -etów

ban•dos -sie; ci -si, te -sy, -sów

ban•dura -rze, -rę

ban•dy (sport.) ndm

ban•dyc•ki; -c•cy

ban•dyta -ycie, -ytę; -yci, -ytów

ban•dytyzm -zmu, -zmie

ban•dzior -ra, -rze; te -ry, -rów

ban•dżo ndm

ban•dżola -lę; -le, -li

bang•koc•ki (od: Bangkok); -c•cy

Bang•kok -ku, -kiem; przym.: bangkocki

bang•lade•ski (od: Bangladesz); -scy a. banglijski

Bang•ladesz -szu; przym.: bangladeski a. banglijski

bang•lij•ski (od: Bangladesz); -scy a. bangladeski

bania -ni, -nię; bań a. bani

baniak -ka, -kiem; -ki, -ków

banialuka (brednia) -uce, -ukę; -uk

bani•cja -cji, -cję

banita -icie, -itę; -ici, -itów

banit•ka -t•ce, t•kę; -tek

ban•jo zob. bandżo

ban•jola -lę; -le, -li; zob. bandżola

bank -n•ku, -n•kiem; -n•ków: polski bank, ale: Narodowy Bank Polski

ban•kier -rze; -rzy, -rów

ban•kier•stwo -wie

ban•kiet -etu, -ecie; -ety, -etów

ban•kiwa ndm

bank•not -otu, -ocie; -otów

ban•ko•kra•cja -cji, -cję

ban•komat -atu, -acie; -atów

ban•komatowy

ban•kowiec -w•ca; -w•cy, -w•ców

ban•kowość -ści

bank•roft -f•ta, -f•cie; -f•ty, -f•tów

bank•ruc•two -twie; -tw

bank•rut -ucie; -uci, -utów

bank•rutować -tuję, -tują

ban•tu•stan -nu, -nie; -nów

bań•ka -ń•ce, -ń•kę; baniek

baobab -bu, -bie; -by, -bów

baon -nu, -nie; -nów

baptysta -yście, -ystę; -yści,-ystów

baptysterium; -ria, -riów

bar -ru, -rze; -rów: bar Flisak, bar Na Skarpie, ale: Bar Zamkowy

bar (jedn. fiz.) bara, barze; bary, barów

bar (pierwiastek chem.) baru, barze

barachło -chle

barak -ku, -kiem; -ków

barako•wóz -wozu, -wozie; -wozów

barakuda -udzie, -udę; -ud

Baran (osoba urodzona pod znakiem Barana) -na, -nie; -ny, -nów

Baran (gwiazdozbiór; znak zodiaku) -na, -nie

baran (zwierzę) -na, -nie; -ny, -nów

baranica -icę; -ic

baranina -nie, -nę

barasz•kować -kuję, -kują

baraż -żu; -że, -ży (a. -żów)

bar•bakan (budowla obronna) -nu, -nie; -nów

Bar•bara -barze, -barę, W. -baro; -bar

bar•baria -rii, -rię

bar•baryza•cja -cji, -cję

bar•baryzm -zmu, -zmie

bar•barzyń•ca -cę; -cy, -ców

bar•barzyń•stwo -wie

bar•becue ndm

bar•bituran -nu, -nie; -nów

bar•biturat -atu, -acie

Bar•bór•ka (święto górnicze; imię zdr.) -r•ce, -r•kę; -rek

bar•bór•ka (zabawa) -r•ce, -r•kę; -rek

bar•chan -nu, -nie; -nów

bar•czat•ka -t•ce, -t•kę; -tek

bar•czysty; -czyści

barć -r•ci; te -r•cie, -r•ci

bard -rdzie; ci -rdowie, te -rdy, -rdów

bardot•ka (biustonosz) -t•ce, -t•kę; -tek

bardzo (skrót: b.)

bardzo by (np. mi się to podobało)

barek -r•ku, -r•kiem; -r•ków

barelief -fu, -fie; -fów a. bas-relief

baret•ka -t•ce, -t•kę; -tek

baribal -la; -le, -li a. -lów

bariera -erze, -erę; -er

bark -r•ku, -r•kiem; -r•ków

bar•ka -r•ce, -r•kę; -rek

bar•karola -oli, -olę; -oli (a. -ol)

bar•kowiec -w•ca; -w•ce, -w•ców

bar•łożyć -łożę, -łożą; -łóż, -łóż•cie

bar•łóg -łogu, -łogiem; -łogów

bar•man -nie; -ni, -nów

bar micwa (rel.) bar micwie, bar micwę

baro•bus -su, -sie; -sy, -sów

baro•graf -fu, -fie; -fów

baro•gram -mu, -mie; -mów

barok -ku, -kiem a. Barok

baro•metr -ru, -rze; -rów

baron -na, -nie; -nowie a. -ni, -nów

baronat -atu, -acie; -atów

baronet -ecie; -eci, -etów

baronia -nii, -nię; -nii

baronostwo (baron z żoną) -wa, B.=D., Ms. -wu

baronostwo (tytuł) -wa, B.=M., Ms. -wie

baronow•ski; -scy

baro•wóz -wozu, -wozie; -wozów

bar•rakuda -udzie, -udę; -ud; zob. barakuda

barszcz bar•szczu; bar•szczy (a. -czów)

barter -ru, -rze; -rów

Bart•łomiej -ja; -jowie, -jów

bart•nic•two -wie

bart•nik -ikiem; -icy, -ików

barwa -wie, -wę; barw

barwiar•stwo -wie

barwiarz -rza; -rze, -rzy (a. -rzów)

barwić -wię, -wią; barw, barw•cie

barwinek -n•ka a. -n•ku, -n•kiem; -n•ków

barw•nik -ka, -kiem; -ki, -ków

barwo•czuły

bary -rów

barycz•ny (meteor.): niż baryczny

barykada -kadzie, -kadę; -kad

barykadować -duję, -dują

baryła -yle, -yłę; -ył

barył•ka -ł•ce, -ł•kę; -łek

baryt -ytu, -ycie; -ytów

baryton (osoba) -na, B.=D., -nie; -ni, -nów

baryton (głos) -nu, B.=M., -nie; -ny, -nów

bas (osoba) -sa, B.=D., -sie; -sy, -sów

bas (głos) -su, B.=M., -sie; -sy, -sów

basałyk -ka, -kiem; -ki, -ków

bas-baryton (osoba) -na, -nie; -ni, -nów

base•ball (gra) -l•la (a. -l•lu) a. bejsbol

base•bal•lista -iście, -istę; -iści, -istów a. bejsbolista

basen -nu, -nie: kryty basen, ale: Basen Gwinejski, Basen Zielonego Przylądka

basenik -ka a. -ku, -kiem; -ków

basetla -li, -lę; -le, -li

basetlista -iście, -istę; -iści, -istów

basior -ra, -rze; -ry, -rów

basista -iście, -istę; -iści, -istów

basket -etu, -ecie

basket•ball -l•lu

baskin•ka -n•ce, -n•kę; -nek

bas-relief bas-reliefu, bas-reliefie; bas-reliefy, bas-reliefów a. barelief

bas•set -eta, -ecie; -ety, -etów

bastard (człowiek) -rda, -rdzie; ci -rdzi, te -rdy, -rdów

bastard (zwierzę) -rda, -rdzie; -rdy, -rdów

basteja -ei, -eję; -ei a. -ej

bastion -nu, -nie; -nów: bastion Wyskok

Bastylia (twierdza paryska) -lii, -lię

basza -szę; -szowie, -szów a. pasza

baszta -sz•cie, -sztę; baszt

baśniowo-roman•tycz•ny

baśń -śni; -śnie (a. -śni), -śni

bat (bicz) bata, bacie; baty, batów

bat (ciężka łódź) batu, bacie; baty, batów

batalia -lii, -lię; -lii

batalion (oddział wojskowy) -nu, -nie; -nów: Bataliony Chłopskie

batalion (ptak) -na, -nie; -ny, -nów

batalista -iście, -istę; -iści, -istów

batalistyka -yce, -ykę

batat -atu, -acie; -atów a. patat

batel•dres -su, -sie; -sów a. battledress

bateria -rii, -rię; -rii

bateriowo-sieciowy

bateryj•ka -j•ce, -j•kę; -jek

batiar -ra, -rze, W. -rze (a. reg. -ru); -ry, -rów a. baciar

batik -ku, -kiem

batog -ga, -giem; -gów

baton -nu a. -na, -nie; -nów

batożyć -tożę, -tożą; -toż, -toż•cie

battle•dress -s•su, -s•sie; -s•sów a. bateldres

batut (sport.) -utu, -ucie; -utów

batuta (muz.) -ucie, -utę; -ut

baty•skaf -fu, -fie; -fów

batyst -ystu, -yście; -ysty, -ystów

brow•ning -n•ga, -n•giem; -n•gów; zob. brauning

bród brodu, brodzie; brodów

bród•ka -d•ce, -d•kę; -dek

bróg brogu, brogiem; brogi, brogów

brr a. brr!

bruceloza -zie, -zę

brud -du, -dzie; -dów

brudas -sa, -sie; -sy, -sów

bruder•szaft -f•tu, -f•cie; -f•tów

brud•nica -icę; -ic

brud•no•pis -su, -sie; -sów

brud•no•żół•ty

brud•ny; -ni; -niej•szy

brudow•nik -ka, -kiem; -ki, -ków

brudzić -dzę, -dzą; brudź, brudź•cie

brudzio -dzia; -dzie, -dziów

bruk -ku, -kiem; -ków

brukać -am, -ają

brukar•stwo -wie

brukarz -rza; -rze, -rzy

brukiew -k•wi; -k•wie

brukować -kuję, -kują

brukowiec -w•ca; -w•ce, -w•ców

Bruksela -li, -lę; przym.: brukselski

bruksel•ka (mieszkanka Brukseli; kapusta) -l•ce, -l•kę; -lek

bruksel•ski (od: Bruksela); -scy

brulion -nu, -nie; -nów

brunatnica -icę; -ic

brunatnieć -nieję, -nieją; -niał, -nieli

brunatno•ceglasty (ceglasty z odcieniem brunatnym)

brunatny; -ni

brunet -ecie; -eci, -etów

Bruno -ona, -onie; -onowie, -onów a. Brunon

Brunon -nie; -nowie, -nów a. Bruno

brusz•nica -icę; -ic

brutal -la; -le, -li

brutaliza•cja -cji, -cję

brutalizm -zmu, -zmie

brut•to (ciężar towaru z opakowaniem) ndm a. D. brutta, Ms. brut•cie

brut•to (np. zarobki) ndm

bruzda -uź•dzie, -uzdę; -uzd

bruździć bruż•dżę, bruź•dzisz, bruż•dżą; bruźdź, bruźdź•cie

bryczesy -sów

brycz•ka -cz•ce, -cz•kę; -czek

brydż -dża

brydżysta -yście, -ystę; -yści, -ystów

bryg -gu, -giem; -gów

brygada -gadzie, -gadę; -gad: brygada remontowa, ale: Pierwsza Brygada Legionów Polskich

brygadier -rze; -rzy, -rów

brygadzista -iście, -istę; -iści, -istów

Brygida -idzie, -idę, W. -ido; -id

brygid•ka (zakonnica) -d•ce, -d•kę; -dek

bryja bryi, bryję

bryk (książeczka) -ka, -kiem; -ki, -ków

bryk (wyraz oznaczający szybki ruch, skok) ndm a. bryk!

bryka -yce, -ykę; bryk

brykieciar•ka -r•ce, -r•kę; -rek

brykiet -etu, -ecie; -etów

brykietować -tuję, -tują

bryk•nąć -nę, -niesz, -ną; -nij•cie; -nął, -nęła, -nęli; -nąw•szy

brylan•cik -ka, -kiem; -ki, -ków

brylant -n•tu, -n•cie; -n•tów

brylan•tyna -nie, -nę

brylować -luję, -lują

bryła -yle, -yłę; brył

bryn•dza -n•dzy, -n•dzę

brystol -lu; -le, -li

bryt (pas tkaniny) -ytu, -ycie; -ytów

brytan -na, -nie; -ny, -nów

Brytania (celtycka nazwa Anglii) -nii, -nię; przym.: brytyjski

bryt•fan•na -fan•nie, -fan•nę; -fann

brytyj•ski (od: Brytania, Wielka Brytania); -scy

bryza (wiatr) -zie, -zę; bryz

bryzg -z•gu, -z•giem; -z•gów

bryzg•nąć -nę, -niesz, -ną; -nij•cie; -nął, -nęła, -nęli; -nąwszy a. bryznąć

bryzg•nięcie; -ęć a. bryźnięcie

bryz•nąć -nę, bryź•niesz, -ną; bryź•nij•cie; -nął, -nęła, -nęli; -nąwszy a. bryzgnąć

bryzol -lu; -le, -li a. -lów

bryź•nięcie; -ęć a. bryzgnięcie

brzana (ryba) -nie, -nę; brzan

brzan•ka (ryba; roślina) -n•ce, -n•kę; -nek

brzany (od: ber): kasza brzana

brzask -ku, -kiem; -ków

brząk•nąć -nę, -niesz, -ną; -nął, -nęła, -nęli; -nąwszy a. brzęknąć

brzdąc -ca; -ce, -ców

brzdąk•nąć -nę, -niesz, -ną; -nął, -nęła, -nęli; -nąwszy a. brzdęknąć

brzdęk -ku, -kiem; -ków

brzdęk•nąć -nę, -ną; -nął, -nęła; -nęli; -nąwszy a. brzdąknąć

brzechwa (tylna część pocisku) -wie, -wę; brzechw

brzecz•ka -cz•ce, -cz•kę; -czek

Brzeg (miasto) -gu, -giem; przym.: brzeski

brzeg (skraj, krawędź) -gu, -giem; -gów

brzegowy

brzemien•ny

brzemię -mienia; -miona, -mion

brze•ski (od: Brzeg, Brzesko, Brześć); -scy: unia brzeska

Brzesko -ka, -kiem; przym.: brzeski

brzeszcze; -czy

brzeszczot -otu a. -ota, -ocie; -otów

Brześć -ścia; przym.: brzeski

brzezina -inie, -inę; -in

brzeżek -ż•ku a. -ż•ka, -ż•kiem; -ż•ków

brzeż•ny

brzęczeć -czę, -czą; -cz•cie; -czał, -czeli

brzęczek -cz•ka, -cz•kiem; -cz•ki, -cz•ków a. brzęczyk

brzęczyk -ka, -kiem; -ki, -ków a. brzęczek

brzęk -ku, -kiem; -ków

brzękadło -dle; -deł

brzęk•nąć (puchnąć) -nę, -niesz, -ną; -kł, -kła

brzęk•nąć (wydać dźwięk) -nę, -niesz, -ną; -nij•cie; -nął, -nęła, -nęli; -nąwszy a. brząknąć

brzmieć brzmi, brzmią; brzmij•cie; brzmiał

brzoskwinia -ini, -inię; -iń

brzost -ostu, -oście; -ostów

brzoza -zie, -zę; brzóz

brzóz•ka -z•ce, -z•kę; -zek

brzuch -cha; -chy, -chów

brzuchacz -cza; -cze, -czy (a. -czów)

brzucho•mów•ca -cę; -cy, -ców

brzucho•mów•stwo -wie

brzusiec -uś•ca; -uś•ce, -uś•ców

brzusz•ny

brzydac•two -twie; -tw

brzydal -la; -le, -li (a. -lów)

brzyd•ki; -d•cy

brzyd•ko; brzydziej

brzyd•ko pach•nący

brzyd•nąć -d•nę, -d•niesz, -d•ną; brzydł a. brzyd•nął, brzyd•ła, brzyd•li

brzydota -ocie, -otę

brzydula -uli, -ulę; -ul

brzydzić się -dzę się, -dzą się; brzydź się, brzydź•cie się

brzytew•ka -w•ce, -w•kę; -wek

brzytwa -wie, -wę; brzytw a. brzytew

brzytwo•dziób -dzioba, -dziobie; -dziobów

bubek -b•ka, -b•kiem; -b•ki, -b•ków

bubel -bla; -ble, -bli

buc -ca; -ce, -ców

bucefał (żart. o koniu; wyzwisko) -ała, -ale; -ały, -ałów

buch a. buch!

buchal•ter -rze; -rzy, -rów

buchal•teria -rii, -rię; -rii

buch•nąć -nę, -ną; -nij•cie; -nął, -nęła, -nęli; -nąwszy; -nięty

bucior -ra, -rze; -ry, -rów

buczeć -czę, -czą; -cz•cie; -czał, -czeli

buczek (urządzenie; mały buk) -cz•ka, -cz•kiem; -cz•ki, -cz•ków

buczyna -ynie, -ynę; -yn

buda (nędzny budynek) -dzie, -dę; bud

Budapeszt -sztu, -sz•cie; przym.: budapeszteński

budapeszteń•ski (od: Budapeszt); -scy

Bud•da Bud•dzie, Bud•dę

bud•daizm -zmu, -zmie ; zob. buddyzm

bud•dysta -yście, -ystę; -yści, -ystów

bud•dyzm -zmu, -zmie

bud•ka -d•ce, -d•kę; -dek

budleja -ei, -eję; -ei a. -ej

budowa -dowie, -dowę; -dów

budować -duję, -dują

budowla -lę; -le, -li

budowlaniec -ań•ca; -ań•cy, -ań•ców

budowlan•ka (szkoła) -n•ce, -n•kę; -nek

budow•nic•two -wie

budow•niczy -czego, -czym; -czowie, -czych

budrys -sa, -sie; -si, -sów

budrysów•ka -w•ce, -w•kę; -wek

buduar -ru, -rze; -rów

budujący

budulec -l•ca

budynek -n•ku, -n•kiem; -n•ków

budyń -yniu; -yni a. -yniów

budzić -dzę, -dzą; budź, budź•cie

budzik -ka, -kiem; -ki, -ków

bud•żet -etu, -ecie

bud•żetów•ka -w•ce, -w•kę

bufeciarz -rza; -rze, -rzy (a. -rzów)

bufet -etu, -ecie; -etów

buf•fo: opera buffa

bufiasty

buf•ka -f•ce, -f•kę; -fek

bufon -nie; te -ny, ci -ni, -nów

bufonada -nadzie, -nadę; -nad

bufor -ra a. -ru, -rze; -rów

Bug (rzeka) -ga a. -gu, -giem; przym.: bużański

bugaj (kępa krzewów) -ju; -jów

bugen•wil•la -l•li, -l•lę; -l•li

buhaj -ja; -jów

buick (samochód marki Buick) bui•cka, bui•ckiem; bui•cki, bui•cków

bujak -ka, -kiem; -ki, -ków

buj•da -j•dzie, -j•dę; bujd

buj•nąć -nę, -ną; -nij•cie; -nął, -nęła, -nęli; -nąwszy; -nięty

buj•nie ros•nący

buj•no•włosy; -si

buj•ny; -ni; -niej•szy

buk (drzewo) -ka a. -ku, -kiem; -ków; przym.: bukowy

Bukareszt -sztu, -sz•cie; przym.: bukareszteński

bukareszteń•ski (od: Bukareszt); -scy: traktat bukareszteński

bukat (skóra) -atu, -acie

bukat (cielę) -ata, -acie; -aty, -atów

bukieciar•stwo -wie

bukieciarz -rza; -rze, -rzy

bukiecik -ka a. -ku, -kiem; -ków

bukiet -etu, -ecie; -etów

bukiew -k•wiN

nie•przy•stęp•ny; -ni; -niej•szy

nie przy•stoi

nie•przy•stoj•ny; -ni

nie•przy•stosowany (nieumiejący współżyć ze środowiskiem); -ni

nie•przy•stosowany (przez kogoś) ♦

nie•przy•swajal•ny

nie•przy•swojony ♦

nie•przytomny; -ni

nie•przytul•ny

nie•przywyk•ły; -k•li

nie•przy•znanie

nie•przy•zwoity; -ici

nie•przy•zwyczajony; -jeni ♦

niepublicz•ny

niepublikowany ♦

niepunk•tual•ny; -ni

niepylak -ka, -kiem; -ki, -ków: niepylak apollo

niepysz•ny; -ni

niepytany; -ni ♦

niera•cjonal•ny

nierad; -dzi

nierad by

nierasowy

nieratal•ny

nieraz (często, wielokrotnie; niekiedy, czasem)

nie raz (np. nie raz, nie dwa)

nieraz by

nie•rdzew•ny

niereal•ny; -ni

nierefor•mowal•ny; -ni

nieregular•ny

niereligij•ny; -ni

nieren•tow•ny

nierodzin•ny; -ni

nierogacizna -iź•nie, -iznę

nierol•niczy

nieroman•tycz•ny; -ni

nieroz•cień•czony ♦

nieroz•cięty ♦

nieroz•dziel•ny; -ni

nieroz•dzielony ♦

nieroze•grana (remis) -nej, -ną; -ne, -nych

nieroze•grany (którego nie rozegrano) ♦

nieroze•rwal•ny

nieroz•gar•nięty (niemądry, tępy); -ęci

nieroz•gar•nięty (przez kogoś) ♦

nieroz•leg•ły

nieroz•łącz•ka -cz•ce, -cz•kę; -czek

nieroz•łącz•ny; -ni

nieroz•mow•ny; -ni

nieroz•myśl•ny

nieroz•patrzony ♦

nieroz•prze•strzenianie

nieroz•puszczal•ny

nieroz•puszczony ♦

nieroz•sądek -d•ku, -d•kiem

nieroz•sąd•ny; -ni; -niej•szy

nieroz•strzygal•ny

nieroz•strzyg•nięty ♦

nieroz•tropny; -ni; -niej•szy

nierozum•ny; -ni

nieroz•waga -wadze, -wagę

nieroz•waż•ny; -ni; -niej•szy

nieroz•wiązany ♦

nieroz•wiązywal•ny

nieroz•wikłany (nie do rozwikłania)

nieroz•wikłany (przez kogoś) ♦

nieroz•winięty (który się nie rozwinął); -ęci

nieroz•winięty (przez kogoś) ♦

nierób -roba, -robie; te -roby, ci -robi, -robów

nierób•stwo -wie

nierówno

nierówno•bocz•ny

nierówno•leg•ły

nierówno•mier•ny

nierówność -ści

nierówno•waga -wadze, -wagę

nierówny; -ni

nieróż•niący się ♦

nieruch•liwy; -wi

nieruchomieć -mieję, -mieją; -miał, -mieli

nieruchomość -ści; -ści

nieruchomy; -mi

nieruszony ♦

nierycer•ski; -scy

nierychło by

nierychły

nierygorystycz•ny

nieryt•micz•ny

nierzad•ko

nierząd -du, -dzie

nierząd•ny; -ni

nierzeczowy; -wi

nierzeczywisty; -iści

nierzetel•ny; -ni

niesamo•dziel•ny; -ni

niesamowity; -ici

nie sądzony (komuś): porażka mu nie sądzona (ale: niesądzony przez trybunał)

nie•sfał•szowany ♦

nie•sfor•ny; -ni

nie•skalany (czysty; nieskazitelny)

nie•skazitel•ny; -ni

nie•skażony (nieskazitelny; czysty)

nie•skażony (którego nie skażono) ♦

nie•skąpy; -pi

nie•skład•ny

nie•skłon•ny; -ni

nie•skom•plikowany (prosty); -ni

nie•skom•plikowany (przez coś) ♦

nie•skon•cen•trowany (nieuważny); -ni

nie•skoń•czenie (jak?)

nie•skoń•czoność -ści: do nieskończoności, w nieskończoność

nie•skoń•czony (bezkresny; nieustający): ciąg nieskończony

nie•skoń•czony (którego nie dokończono) ♦

nie•sko•ordynowany ♦

nie•skory; -rzy

nie•skrępowany (swobodny); -ni

nie•skrępowany (przez kogoś) ♦

nie•skrom•ny; -ni

nie•skrywany ♦

nie•skutecz•ny; -ni; -niej•szy

nie•słab•nący (np. zapał) ♦

nie•sława -wie, -wę

nie•sław•ny; -ni

nie•słod•ki

nie•słodzony ♦

nie•słony

nie•słowiań•ski; -scy

nie•słow•ny; -ni

nie•słuchanie

nie•słusz•ny

nie•słychany

nie•słyszany ♦

nie•słyszący (człowiek głuchy)

nie•słyszący (w danej chwili, np. dzwonka) ♦

nie•smacz•ny

nie•smak -ku, -kiem

nie•snaski -sek

niesoczysty

niesolidar•ny; -ni

niesolid•ny; -ni

nie•spe•cjalista -iście, -istę; -iści, -istów

nie•spe•cjalistycz•ny

nie•spe•cjal•ny

nie•speł•na

nie•spełniony ♦

nie•spieral•ny

nie•spiesz•ny a. nieśpieszny

nie•spłacony ♦

nie•spodzian•ka -n•ce, -n•kę; -nek

nie•spodziany; -ni

nie•spodziewany (nagły); -ni

nie•spodziewany (w danym czasie) ♦

nie•spoistość -ści

nie•spokoj•ny; -ni; -niej•szy

nie•społecz•ny; -ni

nie•spor•ny

nie sposób (nie można)

nie sposób by

nie•spo•strzeżenie

nie•spo•strzeżony ♦

nie•spotykany (nieistniejący; rzadki)

nie•spotykany (przez kogoś) ♦

nie•spożyty (niewyczerpany)

nie•spożyty (niezjedzony) ♦

nie•spój•ny

nie•spracowany; -ni

nie•spraw•dzal•ny

nie•spraw•dzony ♦

nie•sprawiedliwość -ści

nie•sprawiedliwy; -wi; -w•szy

nie•spraw•ny; -ni

nie•sprężysty

nie•sprzeciwianie się

nie•sprzecz•ny

nie•sprzedaj•ny; -ni

nie•sprzedany ♦

nie•sprzyjający ♦

nie•stabil•ny

nie•sta•cjonar•ny

nie•stałość -ści

nie•stały; -ali

nie•stan•dardowy

nie•staran•ny; -ni

nie•star•ty (nie do starcia, nie do usunięcia)

nie•star•ty (przez kogoś) ♦

nie•stary; -arzy

nie•stawien•nic•two -wie

nie•stem•plowany ♦

niestety

nie•stężony (nienasycony, np. roztwór)

nie•stosowany ♦

nie•stosow•ny; -niej•szy

nie•strach•liwy; -wi

nie•strasz•ny; -ni

nie•strawiony ♦

nie•straw•ny

nie•strudzenie

nie•struktural•ny

nie•strzeżony ♦

nie•stworzony (nieprawdopodobny)

nie•stworzony (przez kogoś) ♦

nie•stylowy

nie•subiektyw•ny

nie•sub•ordyna•cja -cji, -cję

nie•sub•tel•ny; -ni

nieszyb•ki; -b•cy

nie•ściągal•ny

nie•ścieral•ny

nie•ścis•łość -ści

nieść niosę, niesiesz, niosą; nieś, nieś•cie; niósł, nieś•li

nie•ślub•ny; -ni

nie•śmiały; -ali

nie śmieć (czegoś zrobić) nie śmiem, nie śmieją a. nie śmią

nie•śmiertel•nik (bot.) -ka, -kiem; -ki, -ków

nie•śmiertel•ny; -ni

nieś•ność -ści

nie•śpieszny a. niespieszny

nie•świadom; -mi a. nieświadomy

nie•świadomy; -mi a. nieświadom

nie•świątecz•ny

nie•świeży

nie taki

nietakt -ktu, -k•cie; -któw

nietaktow•ny; -ni

nie tam

nie tam•ten

nietech•nicz•ny

nietego•rocz•ny

nie tego roku

nie teraz

nieter•minowy

nie tędy

nietęgi; -ędzy

nie•tkany (wyrób)

nie•tkany (przez kogoś) ♦

nie•tknięty (zachowany w stanie nienaruszonym)

nie•tknięty (przez kogoś) ♦

nie•tłukący (nieulegający stłuczeniu)

nie•tłukący (czegoś) ♦

nie•tłusty

nietoksycz•ny

nietoleran•cja -cji, -cję

nietoleran•cyj•ny; -ni

nietoperz -rza; -rze, -rzy

nietowarzy•ski; -scy

nie•tradycyj•ny; -ni

nie•trafiony (chybiony, np. pomysł)

nie•trafiony (taki, którego nie trafiono) ♦

nie•traf•ny

nie•treściwy

nie•trud•ny; -ni

nie•trujący (np. grzyb)

nowalij•ka -j•ce, -j•kę; -jek

nowator -rze; -rzy, -rów

nowator•stwo -wie

Nowa Zelan•dia Nowej Zelan•dii, Nową Zelan•dię; przym.: nowozelandzki

nowela -eli, -elę; -el

nowelista -iście, -istę; -iści, -istów

nowelistyka -yce, -ykę

noweliza•cja -cji, -cję

nowelizator -rze; -rzy, -rów

nowen•na -en•nie, -en•nę; -enn

nowi•cjat -atu, -acie

nowi•cjusz -sza; -sze, -szy (a. -szów)

nowina -inie, -inę; -in: radosna nowina, ale: Dobra Nowina (= Ewangelia)

nowin•kar•stwo -wie

nowin•karz -rza; -rze, -rzy (a. -rzów)

nowiutki

nowo•bogac•ki; -c•cy

nowo budowany

nowo•czes•ny; -eś•ni

nowo•falowiec (od: Nowa Fala) -w•ca; -w•cy, -w•ców

nowo•falowy (od: Nowa Fala); -wi

nowo•fund•land (pies) -n•da, -n•dzie; -n•dy, -n•dów a. nowofundlandczyk

nowo•fund•land•czyk (pies) -ka, -kiem; -ki, -ków a. nowofundland

nowo•fund•landz•ki (od: Nowa Fundlandia); -dz•cy: rybołówstwo nowofundlandzkie, ale: Ławica Nowofundlandzka

nowo•grec•ki

nowo•grodz•ki (od: Nowogród); -dz•cy

Nowo•gród -rodu, -rodzie; przym.: nowogrodzki

Nowo•gródek -d•ka, -d•kiem; przym.: nowogródzki

nowo•gródz•ki (od: Nowogródek); -dz•cy

nowo•jor•ski (od: Nowy Jork); -scy

nowo kupiony

nowo•łaciń•ski

nowo mianowany

nowo•mod•ny; -ni

nowo•mowa -wie, -wę

nowo narodzony

nowo od•kryty

nowo otwarty

nowo po•ślubiony; -bieni

nowo po•wstający

nowo po•wstały

nowo przybyły; -byli

nowo przyjęty

nowo•rocz•ny; -ni

nowo•rodek -d•ka, -d•kiem; -d•ki, -d•ków

nowo•sądec•ki (od: Nowy Sącz); -c•cy

nowość -ści

nowo•testamen•tal•ny; -ni a. nowotestamentowy

nowo•testamen•towy; -wi a. nowotestamentalny

nowo tworzący się

nowo•twór -tworu, -tworze; -tworów

nowo uruchomiony

nowo u•stanowiony

nowo u•tworzony

nowo wybrany

nowo wybudowany

nowo wydany

nowo wzniesiony

nowo zakupiony

nowo założony

nowo za•trud•niony

nowo zbudowany

nowo•zelandz•ki (od: Nowa Zelandia); -dz•cy: państwo nowozelandzkie, ale: Płaskowyż Nowozelandzki

nowo•żeniec -żeń•ca; -żeń•cy, -żeń•ców

nowożyt•ny; -ni

nowy; -wi; -w•szy

Nowy Jork (miasto; stan w USA) Nowego Jor•ku, Nowym Jor•kiem; przym.: nowojorski a. New York

Nowy Rok (święto) Nowego Roku, Nowym Rokiem

Nowy Sącz Nowego Sącza, Nowym Sączu; przym.: nowosądecki

Nowy Testament Nowego Testamen•tu, Nowym Testamen•cie

noz•drze; -rzy

nozo•logia -gii, -gię

nożęta -żąt a. nóżęta

noż•ny

nożowiec -w•ca; -w•cy, -w•ców

nożow•nic•two -wie

nożow•nik -ikiem; -icy, -ików

nożyce -yc

nożycz•ki -czek

nożyk -ka, -kiem; -ki, -ków

nożyna -ynie, -ynę; -yn

nożysko -ska, -skiem; -sk a. -sków

nów nowiu

nów•ka (pot. coś nowego) -w•ce, -w•kę; -wek

nóż noża; noże, noży

nóżęta -żąt a. nożęta

nóż•ka -ż•ce, -ż•kę; -żek

np. (= na przykład)

n.p.m. (= nad poziomem morza)

nr (= numer) nr. a. nru, nr. a. nrowi, nr. a. nrem, nr. a. nrze; nry a. nr nr, nrów, nrom, nrami a. nr. nr.

nt. (= na temat)

n-ty (np. po raz n-ty) a. enty

nubuk -ku, -kiem

nucić -cę, -cą; nuć•cie

nuda -dzie, -dę; -dów

nud•ność -ści

nud•ny; -ni

nudysta -yście, -ystę; -yści, -ystów

nudyzm -zmu, -zmie

nudziar•stwo -wie

nudziarz -rza; -rze, -rzy

nudzić -dzę, -dzą; nudź, nudź•cie

nugat -atu, -acie

nuklear•ny

nuklearyza•cja -cji, -cję

nukleinowy

nul (zero) -la; -le, -li

numer -ru, -rze; -rów (skrót: nr)

numera•cja -cji, -cję; -cji

numerant -n•cie; -n•ci, -n•tów

numero•logia -gii, -gię

numerycz•ny

numizmat -atu, -acie; -atów

numizmatyk -yka, -ykiem; -ycy, -yków

numizmatyka -yce, -ykę

nun•cjatura -rze, -rę

nun•cjusz -sza; -sze, -szy (a. -szów): nuncjusz apostolski

nur (ptak) -ra, -rze; -ry, -rów

nurek (człowiek) -r•ka, -r•kiem; -r•kowie, -r•ków

nurek (skok do wody; ptak) -r•ka, -r•kiem; -r•ki, -r•ków

nur•kować -kuję, -kują

nur•kow•nic•two -wie

nurt -rtu, -r•cie; -rtów

nurtować -tuję, -tują

nurzać -am, -ają

nurzaniec (roślina) -ań•ca; -ań•ce, -ań•ców

nurzyk (ptak) -ka, -kiem; -ki, -ków

nuta nucie, nutę

nutria -rii, -rię; -rii

nuworysz -sza; -sze, -szów a. -szy

nuworyszostwo -wie

nuworyszow•ski; -scy

nuż

nużący

nuż•by

nuże!

nużyć nużę, nużą; nuż, nuż•cie

nygus -sa, -sie; -sy, -sów

nygusostwo -wie

nygusow•ski

nylon (włókno; materiał) -nu, -nie

nylony (pończochy) -nów

nyża (reg. nisza) nyżę; nyżO

o. (= ojciec, zakonnik; oddział); oo. (= ojcowie, zakonnicy), np. oo. jezuici

oaza (geogr.) -zie, -zę; oaz: saharyjskie oazy

oaza (rel.) -zie, -zę; oaz

ob. (= obywatel, obywatelka); ob. ob. (= obywatele, obywatelki)

oba obu, oboma

obaj obu

obalić -lę, -lą; -l•cie

oban•dażować -żuję, -żują

obar•czyć -r•czę, -r•czą; -rcz•cie

obarzanek -n•ka, -n•kiem; -n•ki, -n•ków a. obwarzanek

obawa -bawie, -bawę; -baw

obawiać się -am się, -ają się

ob•całowywać -owuję, -owują

ob•cas -sa, -sie; -sy, -sów

ob•cąż•ki -ków

ob•cesowo

ob•cęgi -gów

ob•chodzić -odzę, -odzą; -odź, -odź•cie

ob•chód -chodu, -chodzie; -chodów

ob•ciach (pot.) -chu

ob•ciąć obe•tnę, obe•tną; obe•tnij, obe•tnij•cie; ob•ciął, ob•cięła, ob•cięli; ob•ciąwszy

ob•ciąg•nąć -nę, -ną; -nął, -nęła, -nęli; -nąwszy; -nięty

ob•ciążenie; -żeń

ob•ciąż•nik -ka, -kiem; -ki, -ków

ob•ciążyć -ążę, -ążą; -ąż, -ąż•cie

ob•ciec -ciek•nę a. -ciekę, -ciek•ną a. -cieką; -ciek•nij a. -ciecz, -ciek•nij•cie a. -ciecz•cie; -ciekł; -ciekł•szy a. obcieknąć

ob•ciek•nąć -k•nę, -k•ną; -kł a. -k•nął, -k•ła, -k•li; -kł•szy a. -k•nąwszy; -k•nięty a. obciec

ob•cierać -am, -ają

ob•cier•ka -r•ce, -r•kę; -rek

ob•cinać -am, -ają

ob•cinak -ka, -kiem; -ki, -ków

ob•cios -su, -sie; -sów

ob•ciosać -sam, -sają, -saj•cie

ob•cis•ły; -iś•lej•szy

ob•cis•nąć -nę, ob•ciś•niesz, -ną; -nął, -nęła, -nęli; -nąwszy; ob•ciś•nięty

ob•co brzmiący

ob•co•gatun•kowy

ob•co•języcz•ny; -ni

ob•co•krajowiec -w•ca; -w•cy, -w•ców

ob•co•krajowy; -wi

ob•co•plemien•ny; -en•ni

ob•co•pyl•ny

ob•cować -cuję, -cują

ob•cy -cego, -cemu; -cy, -cych

ob•cyn•dalać się (pot.) -lam się, -lają się

ob•czyzna -yź•nie, -yznę

ob•dar•cie -cia

ob•darowywać -owuję, -owują; -owuj•cie

ob•dar•tus -sa, -sie; ci -si, te -sy, -sów

ob•darzyć -darzę, -darzą; -darz, -darz•cie

ob•drapać -pię, -pią; -p•cie

ob•drapaniec -ań•ca; ci -ań•cy, te -ań•ce, -ań•ców

ob•duk•cja -cji, -cję; -cji

ob•dzielić -lę, -lą; -l•cie

ob•dzierać -am, -ają