- W empik go
Słownik wyrazów ludowych zebranych w Czerskiem i na Kujawach - ebook
Słownik wyrazów ludowych zebranych w Czerskiem i na Kujawach - ebook
Klasyka na e-czytnik to kolekcja lektur szkolnych, klasyki literatury polskiej, europejskiej i amerykańskiej w formatach ePub i Mobi. Również miłośnicy filozofii, historii i literatury staropolskiej znajdą w niej wiele ciekawych tytułów.
Seria zawiera utwory najbardziej znanych pisarzy literatury polskiej i światowej, począwszy od Horacego, Balzaca, Dostojewskiego i Kafki, po Kiplinga, Jeffersona czy Prousta. Nie zabraknie w niej też pozycji mniej znanych, pióra pisarzy średniowiecznych oraz twórców z epoki renesansu i baroku.
Kategoria: | Klasyka |
Zabezpieczenie: | brak |
Rozmiar pliku: | 198 KB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
ZEBRANYCH W CZERSKIEM I NA KUJAWACH PRZEZ WŁAD. MATLAKOWSKIEGO.
W tomie IV Sprawozdań Komisyi językowej Akademii Umiejętności w Krakowie wydrukowano zbiorek wyrazów ludowych z dawnej Ziemi Czerskiej, dokonany przezemnie przed kilkunastu laty; od tej pory skrzętnie notując wyrazy przeważnie ludowe, spisałem nowy szereg, w którym niejedno słowo znajduje się już w słownikach, mimo to nie waham się podać go na nowo, bądź to dla odmiennego odcienia w znaczeniu, bądź dla formy odmiennej od używanej w mowie klas wykształconych. Jestto materyał zupełnie surowy; nie mając bowiem pod ręką słownika Lindego, nie mogłem porównać i sprawdzić wyrazów. Nie wszystkie podane poniżej wyrazy słyszałem wśród ludu; niektórych z nich używa mieszczaństwo miasteczek Warki, Goszczyna; inne używane są po szlacheckich dworach.
Anielucha, wyraz używany w Czerskiem, u ludu, prawdopodobnie zamiast jemiołucha, przez upodobnienie z aniołem; rodzaj Turdus, najprawdopodobniej T. pilaris; gnieżdzi się po olszynach, a pisklęta bywają wybierane przez pastuszków i jako przysmak pieczone.
Anszlag, drewniane ramię, osadzone w pionowym walcu, uderzające o tybloty cewek, a szamotaniem swojem potrząsające pytel, który tym sposobem przesiewa mąkę i oddziela grubszą od pytlowej. (Młynarstwo).
Bábok, lub Babol 1° ciemny zaschły śluz w nosie u dzieci 2° straszydło na dzieci.
Bajory, trzęsawiska, mokradła; wyraz powszechnie używany w Czerskiem, na oznaczenie trzęsawisk nad Pilicą.
Balcer , inaczej szywalnik, duży kołek, którym koło wiatraczne jest przybite do ramienia; 4 ramiona są osadzone w wale wiatracznym i podtrzymują koło; (młynarski termin).
Balia , drewniaue ogrodzenie z deszczułek szczelnie przystających do siebie, w którem obraca się biegun (kamień młyński) na spodku; balia zapobiega rozsypywaniu się mąki, która szczeliną między kamieniami wydostaje się z pomiędzy nich.
Batykować , czołgać się na rękach i nogach (o dziecku); powszechnie używany wyraz w Rawskiem, Czerskiem i na Kujawach.
na Babskie ucho ; powiadają, że supeł jest zawiązany na babskie ucho, jeśli końce po zawiązaniu sterczą prostopadle do zawiązanego sznurka lub powrósła; jeśli porządnie zawiązane (t… j… nie na babskie ucho), to końce nie odstają, lecz przylegają.
na Bałyku chodzić = bałykować.
Baniasty , wybujały; o zbożu bardzo wyrosłem, pokładającem się i nieplennem. (Kujawy), Barchanka , koszulka dziecina z barchanu.
Bieda , wymawiane "bida", w znaczeniu zła pogoda, "Na dworze bida, że ciężko psa wygnać". Białno-dupa , (Kujawy); nazwisko ptaka, w Zakopanem nazywanego białorzyt, gnieżdżącego się po kępach kamieni wśród pól, zdaje się ten sam, co u Taczanowskiego nazywa się białorzytka (Sa – xicola oenanthe).
Bisiadny (Kujawy); zalotny; o dziewce powiadają, że bisiadna, jeśli lubi towarzystwo, tańce, lubi nastręczać się młodzieży.
Bławy , o oczach powiadają, że bławe, kiedy ktoś ma oczy bez wyrazu, blade, jakby wymokle; bezmyślne spojrzenie.
Błogo , dobrze; "Nie wielka tam skapnena scheda, ale zawsze błogo i to" wyraz bardzo często i powszechnie używany.
Błazek , przezwisko na głupawego chłopa; idjota.
Bogać , gdzietam, nawet, bo nieco, aha. "Cóż oddali dług? Bogać, kolkę w bok".
Barzej (czytaj barzy), powszechnie i jedynie używany stopień wyższy od bardzo, staropolskiego barzo.
Bólak , (wym… bulok) każda narość, niewielkich rozmiarów, a boląca.
na Bosaka , boso.
Bręga , odmiana bardzo często dająca się słyszeć, zamiast pręga; stąd i kiecka w czerwone lub granatowe pręgi, zowie się bręzicha.
Broniarz , broniarze są to drobne kamienie, których z pola nie wywłoczy brona. (Kujawy).
Bucha , zwierzchnia szata, rodzaj burki, noszona na Kujawach.
Budzić , poruszać buraki motyką, walcem (Kujawy).
Bycze-jajo , v… purchawka (Lycoperdon).
Bździl , smarkacz, nie umiejący panować nad swojemi naturalnemi potrzebami; obrażające przezwisko.
z Barana kosić znaczy albo przez nieumiejętność, albo przez niedbalstwo tak machać kosą, że ścina się trawę nierównolegle przy ziemi, lecz środkiem niżej wycinać, a po brzegach rozmachu zostawiać wyżej obcięte smugi.
Ćmić , (o zębach) kiedy jest tępy nieustający ból. (Czerskie, Kujawy). "Tak mnie zęby ćmią, będzie flaga".
Ćchórz zamiast tchórz; powszechnie słyszy się tak wymawiany wyraz w Czerskiem 1° na oznaczenie zwierzęcia, 2° jako obrażające przezwisko dla osoby, która nieobyczajnie zachowuje się wobec drugich: "Skopcił się jak ćchórz."
Chebzik , może chebździk, izba w której sypiają dziewki dworskie, sypialnia dziewek. (Konińskie, Piotrkowskie).
Chęchy, zarośnięte trawą wysoką mokradła, pła z zaroślami. (Kujawy).
Chlapciasty , bez jędrności, ochlapły; chlapciaste uszy, t… j… świnie uszy… robią z poły kapoty, przedrzeźniając żydów.
Chichotać , siedzieć w oprawie nieszczelnie, luźno; "Kłonica chleboce" = rusza się w swojej osadzie; "Kołek w ziemi ochlebotany", = tak obruszany, że go łatwo wyjąć; wyraz powszechnie używany w Czerskiem; "siekiera na trzonku ochlebotała się".
Chmara , moc, wielka liczba; "Spadła chmara kawek i gawronów na pola". "Chmara wróbli siedzi na pszenicy i pije ją".