MENU
Nasze ceny
Przeczytaj fragment on-line
-
W empik go
Śmierć Don Kichota. O nowości w kulturze i literaturze ponowoczesnej - ebook
Śmierć Don Kichota. O nowości w kulturze i literaturze ponowoczesnej - ebook
Śmierć Don Kichota. O nowości w kulturze i literaturze ponowoczesnej to przeprowadzona w duchu szkoły frankfurckiej refleksja nad kondycją kultury zachodniej, naznaczonej piętnem Zagłady z czasów drugiej wojny światowej. Autor przygląda się wydarzeniom rozgrywającym się około połowy XX wieku, które stanowią dla niego kres trwania określonej formacji kulturowej, nazywanej okcydentalną nowoczesnością. Jest to zarazem moment, w którym zaczyna wyłaniać się prawdziwie ponowoczesna i postmodernistyczna kultura, niebędąca jednak, wbrew często spotykanym opiniom, niekończącym się zbiorem cytatów i remiksów kultury nowoczesnej, lecz prawdziwie nową formacją kulturową o globalnym zasięgu.
„[…] Ronge potrafi o zagadnieniach delikatnych, często złożonych, mówić językiem zrozumiałym, klarownym. Widać też u młodego badacza intelektualną odwagę w stawianiu pytań już raz w dzisiejszej humanistyce zadanych, autonomię myśli, pasję poszukiwawczą i poznawczą ciekawość”.
Z recenzji prof. dr. hab. Sławomira Buryły
[…] Ronge przekonuje, że gwałtowna konsumpcja kultury zachodniej po roku 1989, która pozwoliła na pojawienie się nowych form ekspresji i perspektyw oglądu rzeczywistości, przyczyniając się do lawinowego i chaotycznego przyrostu dyskursów, eksperymentów i prowokacji – postrzeganych paradoksalnie jako wyczerpanie się kultury – była jedyną możliwą i logiczną odpowiedzią na apel Fullera o zjednoczenie się ludzkości w imię ratowania Statku Kosmicznego Ziemia”.
Z recenzji dr hab. Doroty Kozickiej, prof. UJ
Gerard Ronge (ur. 1994) – literaturoznawca, doktor nauk humanistycznych, adiunkt na Wydziale Filologii Polskiej i Klasycznej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Absolwent Międzyobszarowych Indywidualnych Studiów Humanistycznych i Społecznych macierzystej uczelni. Autor artykułów naukowych, publikowanych między innymi w czasopismach „Forum Poetyki”, „Literatura i Kultura Popularna”, „Studia Norwidiana”. Kilkukrotny laureat stypendium Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz programu „Diamentowy grant”.
Spis treści
Słowo wstępne
Część I. Kultura po przypadłości. Rozeznania w świecie bez humanizmu
Rozdział 1. Ontologia przypadłości
Humanizujący i humanizowani
Kultura treningu
Podmiotowość i rozwój (ku teorii postępu)
Rozdział 2. Czas Don Kichota
Bohater naszego czasu
Zdarzenie (się) Don Kichota
Wydarzenie się Zła i wierność wydarzeniu
Rozdział 3. Historia nowożytnego Okcydentu jako epoka bibliomanii
Don Kichot w filozofii czytania
Błędny czytelnik
Troska o opowieść. Estetyczne poznawanie rzeczywistości przez bohaterów Don Kichota
Olśniewająca sztuczka. Alfabetyzacja świata
Podsumowanie. Problem autorstwa: Pierre Menard, autor „Don Kichota”
Część II. Czas Pana Spocka. Epoka nowości
Rozdział 1. Po przypadłości
Pierwsze reakcje
Pierwsze pytania
Pytanie o realizm
Pytanie o środki wyrazu
Pytanie o nowość
Świadkowie wobec nowego świata
Rozdział 2. Epoka nowości
Co się zdarzyło w latach sześćdziesiątych?
Sąd nad Don Kichotem. Otwarcie procesu
Czas Pana Spocka. Cały czas nic nie rozumieliśmy
Instrukcja sterowania Statkiem Kosmicznym Ziemia
Star Trek. Radykalna otwartość, nowa apokaliptyka i nowy antyfaszyzm
Rozdział 3. Nowa sytuacja społeczno‑kulturowa literatury polskiej
Narodziny kultury otwartości
O zaangażowaniu literatury
Agonia centrali. Problem „prozy środka”
Rozdział 4. Organiczna literatura postmodernistyczna
„Coś jest ze światem nie tak”. W poszukiwaniu opowieści
Narrator kłamie. Funkcja gatunku i oszustwa we współczesnej prozie realistycznej
Powadź swój pług przez kości umarłych Olgi Tokarczuk
Informacja zwrotna Jakuba Żulczyka
W poszukiwaniu narratora czwartoosobowego. Aktualność problemu śmierci autora
Wymazywanie autora. Fragmenty dziennika SI znalezione przez Łukasza Zawadę
Śmierć skryptora. Readymade Tomasza Bąka
Zakończenie. W stronę literatury synergetycznej
Wykaz pozycji cytowanych
Nota edytorska
Indeks osób
| Kategoria: | Polonistyka |
| Zabezpieczenie: |
Watermark
|
| ISBN: | 978-83-242-6719-4 |
| Rozmiar pliku: | 1,8 MB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
Skonkretyzowanie kategorii nowości jako terminu poetologicznego czy teoretycznoliterackiego wiąże się z tymi samymi problemami, które pojawiają się zawsze przy próbach takiego zawężenia znaczenia wyrazu funkcjonującego w języku powszechnym, aby nadać mu pewną efektywność w określonym obszarze specjalistycznym. Pojęcie nowości w odniesieniu do literatury i życia literackiego używane jest stosunkowo często, i to w dyskursie zarówno naukowym, literaturoznawczym, jak i krytycznym czy wydawniczym (marketingowym).
Niejako z definicji „nowa” jest każda kolejna książka wydana przez danego pisarza czy daną pisarkę, a w sytuacji, gdy – dajmy na to – książka odpowiada na bieżące przemiany w życiu politycznym czy społecznym, zasadne wydaje się stwierdzenie, że jest to „nowa” literatura, ponieważ koncentruje się na zjawiskach niebędących dotąd przedmiotem artystycznego zainteresowania. Przedstawiciele branży wydawniczej, regulujący w dużej mierze proces utowarowienia literatury, dążą do możliwie najpełniejszego uzgodnienia literackiego produktu z mechanizmami rządzącymi popytem i podażą innych dóbr konsumpcyjnych, chętnie podkreślając właśnie nowość dopiero co wydanej pozycji, by zapewnić konsumenta, że nabywa produkt unikalny, zapewniający mu dostarczenie silnych bodźców, gwarantujący wzbogacenie jego estetycznych doświadczeń o doznania nieoferowane przez żadne spośród wcześniej opublikowanych dzieł (często posługują się przy tym innymi terminami, jednak funkcjonującymi w takim wypadku w bardzo zbliżonym znaczeniu, jak „odkrywczość”, „przełomowość” czy „innowacyjność”). Wszystkie te zastosowania są jak najbardziej zgodne ze słownikowym znaczeniem wyrazu „nowość” i jako takich nie sposób ich odrzucić czy zanegować, wynikają bowiem z naturalnego sposobu jego językowego użycia i pozwalają wskazywać na wiele spośród istotnych cech poszczególnych dzieł literackich i literatury w ogóle. Zarazem jednak problematyka nowości odsyła do bardziej skomplikowanych zjawisk i procesów w domenie filozoficzno-estetycznej, które to zjawiska i procesy ponadto specyficznie manifestują się w węższym polu literatury i literaturoznawstwa. Intencją niniejszego tekstu jest odniesienie kategorii nowości do tych właśnie problemów , nie zaś wykluczanie ani kwestionowanie bardziej intuicyjnych użyć samego wyrazu.
Chociaż „nowość” jest terminem wykorzystywanym przy okazji dyskusji nad różnymi dziedzinami z zakresu filozofii, estetyki i teorii, to sama w sobie rzadko stanowi przedmiot dyskursywnego zainteresowania. Nie jest ona wyodrębniana jako osobne pojęcie we wszelkiego rodzaju słownikach pojęć estetycznych, filozoficznych czy terminów literackich i rzadko kiedy dostrzega się potrzebę specjalnego konkretyzowania jej znaczenia w tych polach dyskursu humanistycznego. Na jedną z przyczyn takiego stanu rzeczy – dosyć prozaiczną, ale przy tym bardzo istotną – wskazuje Stefan Morawski, zauważając, że „sztuka wciąż ewoluując w oczywisty dla wszystkich sposób ujawniała nowe tematy, treści i formy i dlatego nie przywiązywano do tego zjawiska, tzn. powoli postępującej zmienności, żadnego szczególnego znaczenia”1. Zwłaszcza w dynamicznym XVII wieku, na którym skupia się badacz w tym miejscu przywoływanego tu tekstu, uwagę zwracały na siebie raczej nawiązania do tradycji, świadome działania zmierzające do podkreślenia międzyepokowej ciągłości poszczególnych procesów estetycznych.
Problematyka nowości została (przynajmniej pozornie) odsunięta na dalszy plan w refleksji w ramach paradygmatu postmodernistycznego. Jeżeli historia literatury postrzegana była jako historia rozwoju literatury, jako zastępowanie ugruntowanych w danym miejscu i czasie form artystycznych nowymi, to teoretycy postmodernizmu rozbudzili wątpliwości co do samego pojęcia nowości. Chcąc widzieć literaturę jako ogromne uniwersum zamykające w swoim obrębie wszystkie istniejące teksty, twierdzili, że to, co potocznie może wydawać się kreacją nowego tekstu literackiego, jest tak naprawdę cytowaniem niezliczonej ilości innych tekstów.
Taka diagnoza nie przystaje do empirycznie obserwowalnych zjawisk w globalnym dyskursie literackim i przez to nie może być przydatna przy próbie skonstruowania uogólnionego obrazu obecnej sytuacji społeczno-kulturowej, w której znajduje się literatura polska. Współcześni polscy pisarze i pisarki wciąż starają się dziś tworzyć nowatorskie utwory literackie, a co więcej – zarówno krytyka literacka, jak i szerokie grono odbiorców literatury stale zajmuje się wybitnymi nowo powstałymi dziełami, określając je jako oryginalne, odświeżające czy właśnie nowe. Ogół tych zjawisk wymaga rozważenia, w jaki sposób może być dzisiaj definiowana kategoria nowości, jakie są jej podstawowe wyznaczniki, wreszcie – jak konkretne utwory literackie starają się wprowadzić nowe formy ekspresji artystycznej do współczesnej literatury.
Rozwiązanie tej sprzeczności między kategorycznymi diagnozami różnie rozumianego „wyczerpania” stawianymi w ramach dyskursu teoretycznego ostatnich dekad a niezwykle dynamicznymi procesami w polu samej praktyki artystycznej wymaga ponownego przemyślenia sytuacji społeczno-kulturowej, w której rozgrywa się ta dynamika.
1 Stefan Morawski, „Perypetie problematyki nowości w dziejach myśli estetycznej. Rys syntetyczny”, Studia Filozoficzne 219, nr 2 (1984), s. 62.Spis treści
Słowo wstępne
Część I.
Kultura po PRZYPADŁOŚCI.
Rozeznania w świecie bez humanizmu
Rozdział 1. Ontologia przypadłości
Humanizujący i humanizowani
Kultura treningu
Podmiotowość i rozwój (ku teorii postępu)
Rozdział 2. Czas Don Kichota
Bohater naszego czasu
Zdarzenie (się) Don Kichota
Wydarzenie się Zła i wierność wydarzeniu
Rozdział 3. Historia nowożytnego Okcydentu jako epoka bibliomanii
Don Kichot w filozofii czytania
Błędny czytelnik
Troska o opowieść. Estetyczne poznawanie rzeczywistości przez
bohaterów Don Kichota
Olśniewająca sztuczka. Alfabetyzacja świata
Podsumowanie. Problem autorstwa: Pierre Menard, autor „Don Kichota”
CzĘść II.
Czas Pana Spocka. Epoka nowości
Rozdział 1. Po przypadłości
Pierwsze reakcje
Pierwsze pytania
Pytanie o realizm
Pytanie o środki wyrazu
Pytanie o nowość
Świadkowie wobec nowego świata
Rozdział 2. Epoka nowości
Co się zdarzyło w latach sześćdziesiątych?
Sąd nad Don Kichotem. Otwarcie procesu
Czas Pana Spocka. Cały czas nic nie rozumieliśmy
Instrukcja sterowania Statkiem Kosmicznym Ziemia
Star Trek. Radykalna otwartość, nowa apokaliptyka i nowy antyfaszyzm
Rozdział 3. Nowa sytuacja społeczno-kulturowa literatury polskiej
Narodziny kultury otwartości
O zaangażowaniu literatury
Agonia centrali. Problem „prozy środka”
Rozdział 4. Organiczna literatura postmodernistyczna
„Coś jest ze światem nie tak”. W poszukiwaniu opowieści
Narrator kłamie. Funkcja gatunku i oszustwa we współczesnej prozie realistycznej
Powadź swój pług przez kości umarłych Olgi Tokarczuk
Informacja zwrotna Jakuba Żulczyka
W poszukiwaniu narratora czwartoosobowego. Aktualność problemu śmierci autora
Wymazywanie autora. Fragmenty dziennika SI znalezione przez Łukasza Zawadę
Śmierć skryptora. Readymade Tomasza Bąka
Zakończenie. W stronę literatury synergetycznej
Wykaz pozycji cytowanych
Nota edytorska
Indeks osób
