Śmierć i Małgorzata - ebook

_A szczę­ście jej pole­gało na tym, że dzięki nie­ła­twej swo­jej wiesz­czej wie­dzy, domnie­ma­nej albo też praw­dzi­wej, to za jedno, zro­zu­miała, jak trzeba żyć, i żyła nie dla sie­bie, i czy­niła to nie z myślą o sobie (…) szy­ko­wała się na tamto życie i na tam­ten świat i pośród swo­ich trosk myślała o tam­tym życiu i tam­tym świe­cie, i dla­tego było jej dobrze, i innym czy­niła dobro._

_Aleksy Rie­mi­zow_, _Sio­stry krzy­żowe_

w prze­kła­dzie Adama Pomor­skiego

_Gwałty zawsze przed­sta­wiano jako izo­lo­wane przy­padki, a spraw­ców – jako ludzi zabu­rzo­nych lub w jakiś spo­sób „nie­nor­mal­nych” (albo jako ule­ga­ją­cych natu­ral­nym, nie­pod­le­ga­ją­cym kon­troli impul­som wywo­ła­nym zacho­wa­niem ofiar), zamiast uka­zy­wać je jako frag­menty wzorca wyra­sta­ją­cego z całej kul­tury._

_Rebecca Sol­nit_, _Męż­czyźni obja­śniają mi świat_

w prze­kła­dzie Anny Dzierz­gow­skiej

_Na każ­dego przy­cho­dzi potrzeba wiel­kiego buntu. Rzecz w tym, aby czło­wiek wybrał wła­ściwą godzinę._

_Andrzej Szczy­pior­ski, Msza za mia­sto Arras_1.

_Wiem, że nie żyję, wiem, że śnię._

_Jestem w dużym domu, musi być stary, bo wnę­trze jest wyso­kie, z zaokrą­glo­nymi łącze­niami ścian i sufitu, a pod­łoga drew­niana, z reszt­kami lakieru. I cisza, ta cichość domów, gdzie od lat nikt nie mieszka, cichość, w któ­rej brzmi już tylko umie­ra­nie poko­leń. Stoję tam, na środku pomiesz­cze­nia, pew­nie kuchni, bo ze ścian wystają zardze­wiałe rury i rurki. Otwie­ram nie­do­mkniętą wewnętrzną okien­nicę. Zza wybi­tych szyb ude­rza we mnie chłód. Za oknem zapada zmierzch albo wstaje świt, nie wiem. Różowo-gra­na­towe niebo i pase­czek zło­ta­wego bla­sku ponad syl­wetą lasu. W doniczce na para­pe­cie mar­zną krzaczki jagód, owoce są wiel­kie, napęcz­niałe, gdy­bym dotknęła któ­re­goś pal­cem, wybu­chłby, obry­zgu­jąc mnie ciem­nym sokiem. Więc nie doty­kam. Powie­trze z wiru­ją­cymi płat­kami suchego śniegu co rusz dmu­cha mi w twarz. Nagle wszystko ciem­nieje. Za żeliwną bramą oddzie­la­jącą dom od lasu dostrze­gam męską postać. Nie widzę dokład­nie, ale wiem, że to Henry. W ręku trzyma pęk żół­tych kwia­tów jarzą­cych się na tle czar­no­ciem­no­ści. Zimno mi, więc zacią­gam poły szla­froka. Pod pal­cami na piersi czuję miękką gazę okle­joną pla­strami. Zdzi­wiona spo­glą­dam w dół. Ale zaraz odpo­mi­nam sobie wszystko. To po tym, jak pró­bo­wali napra­wić mi serce. Ser­duszko wła­ści­wie._

_Bo mam serce kur­czaka. Za małe, żeby nor­mal­nie żyć._2.

Sier­pień 2011

Pią­tek rano

Par­king przy Alter­na­ty­wach był zapchany i Hen­ryk nie bez trudu zna­lazł miej­sce pośród innych samo­cho­dów. Wyj­rzał przez boczną szybę. Świat oblany ostrym słoń­cem wyda­wał się zatrzy­many w pół kroku, w pół odde­chu. Otwo­rzył drzwi i ude­rzył go żar, suchy i gorący, jak z pie­kar­nika. Albo z pustyni. Tak jak wtedy, kiedy wycho­dzisz z kli­ma­ty­zo­wa­nego hotelu gdzieś w sercu Nevady, bo nie­opatrz­nie posta­na­wiasz pozwie­dzać oko­licę, a tam, bach, bach, bach, pie­kielny podmuch, który trwa i naprawdę ni­gdy się nie koń­czy. Odkleił koszulkę od zla­nych potem ple­ców. Schy­lił się po leżący na sie­dze­niu pasa­żera bukiet. Mokre, wciąż chłodne łodygi w spo­co­nej dłoni.

Kwiaty kupił na baza­rze przy Baka­lar­skiej. Tro­chę czasu zajęło mu zna­le­zie­nie stra­ganu, gdzie mie­liby piwo­nie, które lubiła. Różowe. Kwia­ciarka, niska i gruba, cia­sno zwią­zała pęk kwia­tów i podała mu, mówiąc, żeby szybko wsta­wił je do wody, bo długo nie pocią­gną w tym upale.

– Musi być ładna – usły­szał za ple­cami ochry­pły głos. Odwró­cił się i spoj­rzał w czarne oczy ginące w siatce zmarsz­czek. – Powróżę mło­demu czło­wie­kowi. – Cyganka wycią­gnęła przed sie­bie sękate dło­nie. W słońcu bły­snęły jej złote zęby i srebrne bran­so­lety.

– Nie trzeba. – Hen­ryk uśmiech­nął się grzecz­nie i odwró­cił z powro­tem do lady. Nie wie­rzył we wróżby, prze­po­wied­nie ani horo­skopy. Nie potrze­bo­wał cza­rów, żeby prze­wi­dzieć swoją przy­szłość, wszystko miał, mniej lub bar­dziej dokład­nie, zapla­no­wane. Wyjął z port­fela pięć­dzie­się­cio­zło­towy bank­not i wrę­czył kwia­ciarce, pochwy­cił przy tym nie­chętny wzrok, któ­rym ta omio­tła starą Cygankę.

– Do swo­jej pani idziesz – cią­gnęła samo­zwań­cza wróżka nie­zra­żona odmową.

– A to ci nowina! – Kwia­ciarka roze­śmiała się piskli­wie, cho­wa­jąc pie­nią­dze w torebce na pasku i ener­gicz­nie zasu­wa­jąc zamek. – No chyba że nie do chło­paka! Boby kwiat­ków nie kupo­wał! – Zare­cho­tała, ocie­ra­jąc pot z zaró­żo­wio­nej twa­rzy.

Hen­ryk odwró­cił się i zde­rzył z Cyganką. Zachwiała się, więc zła­pał ją za rękę, żeby nie upa­dła. Miała cie­płą skórę, suchą jak papier. Ich oczy się spo­tkały. Kobieta wyszarp­nęła się gwał­tow­nie. Zro­biła krok w tył.

– A jed­nak nie – szep­nęła, krzy­żu­jąc ramiona na piersi.

– Już mi pani nie chce wró­żyć? – Hen­ryk znowu się uśmiech­nął. Stara pokrę­ciła głową, nie patrząc na niego. On z kolei gapił się na nią zmie­szany. – Niech cho­ciaż się dowiem, czy czeka mnie dziś ser­deczne przy­ję­cie. – Wska­zał pod­bród­kiem na trzy­mane w dłoni kwiaty. Drugą ręką się­gnął do port­fela i manew­ru­jąc przy zatrza­sku, wydo­był czter­dzie­ści zło­tych. – Pro­szę – powie­dział i podał jej pie­nią­dze.

Cyganka znowu postą­piła do tyłu, krę­cąc głową.

– Nie spo­tkasz jej już – odparła po chwili cicho i nie­chęt­nie.

Hen­ryk się skrzy­wił, ale nie odpo­wie­dział, podzię­ko­wał kwia­ciarce i odwró­cił się, chcąc odejść. Stara kobieta stała nie­ru­chomo na środku alejki, mocno zaci­ska­jąc powieki, jakby śle­dząc pod nimi wyda­rze­nia z jego przy­szło­ści. To nie­do­rzeczne, skar­cił się w myślach.

– Dziś wszystko się zmieni i nic nie będzie takie samo – powie­działa Cyganka schryp­nię­tym gło­sem. Otwo­rzyła oczy.

Nagle przy­po­mniał sobie, że jego babka Mila mówiła o takich oczach, że są „do śmierci smutne”. Poczuł ukłu­cie w dole brzu­cha. Cyganka pokrę­ciła głową i ode­szła szybko, gniew­nie, jakby nic wię­cej nie dało się zro­bić, jakby wszystko już się stało.

– Niech pan leci, bo jesz­cze tu wróci i będzie chciała kasę za te swoje czary-mary. – Kwia­ciarka zaśmiała się gło­śno. – Cią­gle tu łazi! Pew­nie mieszka gdzieś nie­da­leko. – Mach­nęła ręką w bli­żej nie­okre­ślo­nym kie­runku. Na odchod­nym życzyła mu powo­dze­nia.

Prawda czy nie­prawda, złej wróż­bie nie zaszko­dzi mała prze­ciw­waga, uśmiech­nął się blado. Ale co wła­ści­wie powie­działa Cyganka? Że wszystko się zmieni, że nic nie będzie takie samo. Prze­cież o to mu cho­dziło. Dla­tego wstał rano, poje­chał na giełdę, dla­tego zapa­dał się teraz w miękki asfalt par­kingu przy Alter­na­ty­wach, koły­sząc się na pię­tach, zbie­ra­jąc się na odwagę, żeby pójść, wpi­sać kod na domo­fo­nie, a póź­niej zapu­kać do drzwi. Co w tym trud­nego? Wcho­dzę, mówię dzień dobry, mówię wybacz mi, mówię żyjmy długo i szczę­śli­wie, daję jej kwiaty, ona je bie­rze, cału­jemy się i już. Tak? Tak, kurwa?

„Nie spo­tkasz jej już”, szep­tały w jego gło­wie blade, wąskie wargi, kiedy ruszył przed sie­bie, wyry­wa­jąc trampki z gorą­cych objęć asfaltu.3.

Wstu­kał kod i wszedł na patio z pla­cy­kiem zabaw oto­czo­nym pasem wyschnię­tej trawy. Żad­nych spóź­nio­nych matek z dziećmi, żad­nych ursy­no­wian pędzą­cych do pracy. Nikogo. Wypeł­niona ciszą pustka zatrzy­mana w prze­świe­tlo­nym kadrze. Wbiegł na dru­gie pię­tro i wyha­mo­wał przed drzwiami ze sta­ro­modną, gra­we­ro­waną tabliczką. Det­man, prze­czy­tał, choć dobrze wie­dział, co gło­szą poskrę­cane, fiku­śne litery. W srebr­nym pro­sto­ką­cie odbiły się jego oczy. Przez chwilę szu­kał w nich śladu waha­nia.

Naci­snął dzwo­nek.

– Henry! – wykrzyk­nęła kobieta, a jej twarz wykrzy­wiła się brzydko w mimo­wol­nym gry­ma­sie. Poha­mo­wała się jed­nak szybko, przy­mknęła powieki, a kiedy ponow­nie je otwo­rzyła, jej rysy roz­pra­so­wał uśmiech.

Hen­ryk Wie­roń­ski z uzna­niem obser­wo­wał te wyczyny obli­cza nie­do­szłej teścio­wej. Lata tre­ningu, pomy­ślał.

– Dzień dobry, pani Marylo – ode­zwał się, uda­jąc, że nie zwró­cił uwagi na zasko­cze­nie, z jakim go przy­wi­tała. By­naj­mniej nie rado­sne, powo­do­wane przy­jemną nie­spo­dzianką, ale takie, które spada na czło­wieka, kiedy w polu jego widze­nia poja­wia się coś, czego już ni­gdy, przeni­gdy nie miał oglą­dać. Albo ktoś. W tym wypadku cho­dziło o niego i olbrzymi bukiet, który ści­skał w dło­niach.

– Ulu­bione Mał­go­rzaty – szep­nęła kobieta.

– Jest w domu? – zapy­tał, nie komen­tu­jąc zna­nego im faktu, że różowe piwo­nie są ulu­bio­nymi kwia­tami jej córki.

Kiw­nęła głową, prze­pusz­cza­jąc go w drzwiach. Szczęk­nął zamek, sta­nęli obok sie­bie w mroku kory­ta­rza. Usły­szał, jak Det­ma­nowa oddy­cha głę­boko, po czym ruszyła przed sie­bie.

– Tomasz, zobacz, kto przy­szedł! – zaświer­go­tała wesoło, wcho­dząc do salonu.

Hen­ryk się rozej­rzał. W miesz­ka­niu pano­wał pół­mrok, więk­szość rolet była spusz­czona. Zza stołu, obok któ­rego przy­sta­nęła kobieta, pod­nio­sła się druga postać w ciem­nym ubra­niu. Zaci­snął powieki. Dwoje ludzi zlało mu się nagle w jed­no­litą czarną plamę, z któ­rej wysta­wały jedy­nie cien­kie, białe patyki koń­czyn. Zamru­gał, chcąc wyostrzyć nie­po­ko­jący obraz. Z jakie­goś powodu przy­po­mniał mu się olbrzymi zbiór płó­cien Bek­siń­skiego na zamku w Sanoku, z cza­sów jesz­cze przed remon­tem i reor­ga­ni­za­cją kolek­cji. Oglą­dał ją w dzie­ciń­stwie. Do dziś pamię­tał duszny kli­mat zam­ko­wych sal od pod­łogi po sufit wypeł­nio­nych okrut­nymi, mrocz­nymi wizjami mala­rza. Zamru­gał ponow­nie. Plama roze­rwała się na dwoje, a jej więk­sza część zaczęła sunąć w jego kie­runku.

– Po co przy­sze­dłeś? – zapy­tał męż­czy­zna, przy­sta­nąw­szy pół metra od niego. Był wysoki, masywny, ciemne włosy ster­czały mu dokoła bla­dej łysiny. Oddech miał kwa­śny od kawy i papie­ro­sów. Hen­ryk mimo­wol­nie odchy­lił się do tyłu. – Czemu go wpu­ści­łaś?! – ryk­nął, odwra­ca­jąc się do żony.

Kobieta tylko wzru­szyła ramio­nami.

– Chcę się zoba­czyć z Mał­go­rzatą – powie­dział Hen­ryk. – Jest u sie­bie?

– A rób, co chcesz – nie­ocze­ki­wa­nie ska­pi­tu­lo­wał męż­czy­zna. Odwró­cił się, odszedł i ciężko opadł na kanapę w rogu pokoju. Wziął do ręki gazetę, uda­jąc zain­te­re­so­wa­nie czo­łówką. – Jak cię przyj­mie – pod­niósł głos, jakby chciał, żeby sły­szano go w całym miesz­ka­niu – to nic na jej głu­potę nie pora­dzę!

– Jest u sie­bie – potwier­dziła cicho matka Mał­go­rzaty, nie rusza­jąc się z miej­sca. – Śpi.

– Posta­raj się tym razem wszyst­kiego nie spier­do­lić – rzu­cił jesz­cze z kanapy Tomasz Det­man, prze­rzu­ca­jąc ner­wowo kolejne strony „Wybor­czej”. Hen­ryk zmil­czał tę radę, choć w duchu przy­zna­wał rację panu domu. – Panie dok­to­rze – dodał tam­ten z kpiną, jakby chciał obra­zić Hen­ryka. – Kono­wał – syk­nął jesz­cze, ale Hen­ryk nie zare­ago­wał i bez słowa skie­ro­wał się do drzwi naj­dal­szej z sypialni.

Bar­dzo chciał, żeby tym razem wszystko było jak należy. Do siwych wło­sów, zwię­dłych policz­ków i stada wnu­cząt plą­czą­cych się pod nogami.

Żeby było na zawsze. Aż po grób.4.

_W Sta­rym Testa­men­cie jest histo­ria, o któ­rej ostat­nio cią­gle myślę. Oczy­wi­ście zna­łam ją już wcze­śniej, z kate­chez w dzie­ciń­stwie. Teraz tra­fi­łam na nią, prze­rzu­ca­jąc od nie­chce­nia Biblię. Cze­ka­łam wtedy na coś, nie wiem na co, chyba wła­śnie na to. Opo­wieść o ofie­rze Abra­hama. Kiedy Głos wzywa ojca, aby oddał Mu syna. I ojciec słu­cha, układa syna na ołta­rzu Głosu, pod­nosi nóż._

_Czy Głos ist­nieje, czy ist­nieje tylko w ojcu?_

_Zanim nóż opad­nie, Głos odwoła wezwa­nie. Jakby posłu­szeń­stwo ojca było wystar­cza­ją­cym potwier­dze­niem Jego, Głosu, ist­nie­nia. Bo Głos musi się potwier­dzić w czło­wieku. Bez czło­wieka Głosu nie ma. Głos rodzi się i umiera w tym, w kim rezo­nuje._

_Abra­ham doko­nał wyboru, przed któ­rym każdy staje. Mię­dzy Gło­sem a synem. Sumie­niem a miło­ścią. Zacho­wa­niem sie­bie a roz­da­niem sie­bie._

_Tylko on nie poniósł kon­se­kwen­cji._

_My ponie­siemy._5.

Żalu­zje były opusz­czone. Prze­ci­ska­jące się przez nie wiązki ostrego świa­tła cięły prze­strzeń pokoju na równe kawałki. Dro­binki kurzu wiro­wały w powie­trzu. Znie­ru­cho­miał tuż za pro­giem, lustru­jąc pudła z książ­kami i opróż­nioną szafę z rzę­dem meta­lo­wych wie­sza­ków. Zamknął drzwi i pra­wie się potknął o roz­be­be­szoną walizkę. Na biurku leżały apa­rat i otwarty lap­top. Wyglą­dało to tak, jakby loka­torka wła­śnie wró­ciła i zaraz znowu zamie­rzała wyje­chać. Na długo. Albo na zawsze.

Tylko łóżko było takie, jak pamię­tał. I ona sama, zanu­rzona w powo­dzi bieli, ze zło­tymi wło­sami roz­sy­pa­nymi na podusz­kach. Usiadł na skraju mate­raca i poczuł tru­skaw­kowy zapach jej szam­ponu. To o wpla­ta­niu dłoni w takie włosy marzyli męż­czyźni od zara­nia dzie­jów. Spała z twa­rzą zwró­coną do ściany.

– Mał­go­sia – powie­dział cicho, kła­dąc przy niej kwiaty. Nie poru­szyła się. Dotknął jej wło­sów, prze­cze­sał je lekko pal­cami. – Prze­pra­szam – szep­nął. Zauwa­żył ciemne plamki na jej ramio­nach, jakby ślady po nie­cier­pli­wych i zbyt sil­nych pal­cach. Dotknął skóry, była cie­pła, choć dziw­nie twarda.

Na początku nie rozu­miał, co jest nie tak.

Chwy­cił ją za rękę i chciał pocią­gnąć, ale ciało sta­wiło opór. Odsu­nął włosy z twa­rzy. Wokół oka miała fio­le­towy siniec, na skroni prze­siąk­nięty krwią pla­ster. Wargi były spuch­nięte, roz­cięte kąciki wypeł­niała zakrze­pła krew.

Mał­go­rzata się nie poru­szyła, uśpiona w pozy­cji na boku.

Przy­ło­żył dwa palce do jej szyi. Nie wyczuł pulsu.

Pode­rwał się i ruszył do drzwi, a póź­niej z powro­tem do łóżka. Spró­bo­wał obró­cić dziew­czynę na plecy, ale jej ciało było jak z kamie­nia, cięż­kie i nie­ru­chome. Nie dowie­rza­jąc sobie, ponow­nie przy­ło­żył palce do jej szyi.

Nic.

I znowu.

Mógłby przy­siąc, że śpi!

Z odrę­twie­nia wyrwał go gwizd czaj­nika. Rzu­cił się do drzwi. Chciał krzy­czeć, że trzeba dzwo­nić, wezwać pogo­to­wie, rato­wać ją! Wpadł do kuchni, ale zaraz sta­nął bez­silny. Chciał biec, dzia­łać, a mógł tylko patrzeć.

Stała przy bla­cie, zale­wa­jąc her­batę, złote włosy spły­wały z ramion na plecy, w ustach trzy­mała ciastko. Wyglą­dała tak jak przed chwilą w swoim pokoju. Pra­wie, bo jej twa­rzy nie zna­czyły krwawe ślady.

– Mał­go­rzata – szep­nął, a ona odwró­ciła się do niego i zmarsz­czyła brwi.

– Henry?! – krzyk­nęła. Ciastko wypa­dło jej z ust i prze­ła­mało się na pół, wylą­do­waw­szy na ciem­nym bla­cie. Odsta­wiła czaj­nik i starła okru­chy z twa­rzy. – Co tu robisz?! – wark­nęła. – Rodzice cię widzieli?! No nie wie­rzę, że cię wpu­ścili i na­dal jesteś w jed­nym kawałku. – Uśmiech­nęła się zło­śli­wie. – Boże! – prze­ra­ziła się nagle. – Chyba nie sądzisz, że ona po tym wszyst­kim do cie­bie wróci?! – Ruszyła w jego kie­runku. – Wy-bij-to-so-bie-ze-łba! – syla­bi­zu­jąc, dźgała go pal­cem w pierś. Mocno.

Zła­pał ją za rękę.

– Dzwoń po pogo­to­wie – powie­dział zdu­szo­nym gło­sem. Patrzyła na niego, nic nie rozu­mie­jąc. – Zosia! – krzyk­nął. – Rusz się! – pona­glił bliź­niaczkę Mał­go­rzaty, odpy­cha­jąc jej rękę.

– Co ty pie­przysz? – zde­ner­wo­wała się. – Czemu?

– Mał­go­rzata… – zaczął, ale nie dokoń­czył, bo dziew­czyna wymi­nęła go i pobie­gła do sypialni sio­stry.

Odwró­cił się i patrzył, jak zatrzy­muje się tuż za drzwiami, jakby bała się zbli­żyć do prawdy. Poszedł za nią. Minął Toma­sza, który wychy­nął z jed­nego z pokoi.

– Czemu się drze­cie? – zapy­tał, ale nikt mu nie odpo­wie­dział.

Hen­ryk chwy­cił Zosię za ramiona, wycią­gnął z pokoju i wło­żył jej w ręce tele­fon z wybra­nym nume­rem pogo­to­wia.

– Wezwij karetkę – pole­cił, na co ona ener­gicz­nie poki­wała głową, przy­ci­ska­jąc apa­rat do ucha.

Kiedy roz­ma­wiała z dys­po­zy­tor­nią, głos jej się łamał.

– Co się stało?! – ryk­nął Tomasz. Hen­ryk nie zdą­żył odpo­wie­dzieć, bo męż­czy­zna dopadł łóżka i siłą prze­wró­cił córkę na plecy. Po chwili wstał i pod­niósł żalu­zje. Siniak roz­lany wokół oka i krew na skroni nagle stały się bar­dziej widoczne. – Coś ty jej zro­bił?! – zawył, zwra­ca­jąc wykrzy­wioną nie­ludzko twarz w stronę Hen­ryka. – Coś ty jej zro­bił?! – Wró­cił do Mał­go­rzaty i z deter­mi­na­cją pró­bo­wał ją obu­dzić i posa­dzić. Bez­sku­tecz­nie.

Hen­ryk pod­szedł do łóżka, odsu­nął opie­ra­ją­cego się Toma­sza, po czym z tru­dem wziął dziew­czynę na ręce. Koł­dra zsu­nęła się z jej ciała, ujaw­nia­jąc pokryte sinia­kami i zadra­pa­niami nogi. Białą koszulę nocną i prze­ście­ra­dło zna­czyły ciemne plamy zakrze­płej krwi.

– Jezus Maria! – jęk­nęła Maryla Det­man, sta­jąc w drzwiach i obej­mu­jąc rękami głowę.

Kątem oka Hen­ryk dostrzegł jesz­cze osłu­pie­nie malu­jące się na twa­rzy Toma­sza i Zosię z pół­otwar­tymi ustami. Uło­żył Mał­go­rzatę na pod­ło­dze, odno­to­wu­jąc mimo­wol­nie wszyst­kie obra­że­nia. Zatrzy­mał wzrok na pla­mach zna­czą­cych jej koron­kową koszulę. Zmu­sił się do dzia­ła­nia. Przy­ło­żył dło­nie do jej piersi.

– Raz, dwa, trzy – liczył, uci­ska­jąc mostek – cztery, pięć. – Było coś koją­cego w tej machi­nal­nej czyn­no­ści, coś, co pozwa­lało wyłą­czyć galo­pu­jące myśli. Chciał wie­rzyć, choć przez chwilę, że samo wci­ska­nie mostka w mięk­kie serce dziew­czyny poru­szy w niej krew i pobu­dzi zga­sły oddech. Kiedy doszedł do trzy­dzie­stu, nachy­lił się nad nią. Dotknął ustami jej warg i wdu­sił w nią powie­trze. I kolejny raz.

Zosia i rodzice Mał­go­rzaty stali w drzwiach pokoju, czuł ich spoj­rze­nia na swo­ich ple­cach. Napięte, wycze­ku­jące.

Po chwili odsu­nął się od dziew­czyny. Prze­cież to nie miało sensu. Wie­dział to. I czuł. Mał­go­rzaty już nie było.

– Henry, pro­szę, zrób coś – załkała Zosia. – Zrób coś!

Hen­ryk wes­tchnął i wró­cił do masażu serca. Robił to już tylko dla nich, musieli mieć pew­ność, że dał z sie­bie wszystko.

Nie wie­dział, po kilku czy kil­ku­na­stu minu­tach trza­snęły drzwi i ktoś deli­kat­nie ode­rwał jego dło­nie od ciała Mał­go­rzaty. Wyszedł z pokoju, potrą­ca­jąc jej matkę. Stała zgar­biona, nie­ru­choma i niema, ze wzro­kiem wbi­tym w prze­strzeń. Prze­pro­sił, ale nie zwró­ciła na niego uwagi.

Z sypialni Mał­go­rzaty docho­dziły urywki zdań. Hen­ryka nie dzi­wiło, że lekarz nie podej­muje prze­rwa­nej reani­ma­cji, nie ładuje defi­bry­la­to­rów, nie ustala dawki adre­na­liny.

Odwró­cił się. Zauwa­żył Zosię sto­jącą w otwar­tym oknie w kuchni. Ciemna postać na tle jasnego pro­sto­kąta. Paliła papie­rosa, a dym snuł się dookoła jej głowy. Pod­szedł i sta­nął za nią, zza jej ple­ców obser­wo­wał czer­woną zjeż­dżal­nię z bawiącą się na niej małą Mulatką, matkę ganiącą dwóch chłop­ców za obrzu­ca­nie się pia­skiem, star­szą kobietę z nie­mow­lę­ciem w wózku. Świat wyda­wał się tak pełen życia.

– Nie żyje – usły­szał męski głos za ple­cami.

Zosia opu­ściła głowę, papie­ros wypadł jej z ręki, a Hen­ryk z nagłą wyra­zi­sto­ścią pomy­ślał, że stara Cyganka miała rację. Nie spo­tka już Mał­go­rzaty.6.

Przed­po­łu­dnie

Wszystko się zmie­nia, pomy­ślał Tade­usz Hodler, wycho­dząc z bloku, w któ­rym miesz­kał od pięt­na­stu lat. Rozej­rzał się, mru­żąc oczy. Uchy­lił kape­lu­sza sąsia­dowi wypro­wa­dza­ją­cemu swo­jego szczu­ro­wa­tego psa i ruszył w stronę kanału, sta­ran­nie omi­ja­jąc dziury po pły­tach wyrwa­nych z chod­nika. Za chwilę chod­nik się skoń­czy, zosta­nie ubita zie­mia i pył osia­da­jący na butach. Żerań, wes­tchnął. Przy­sta­nął i obej­rzał się na roz­bie­rany od jakie­goś czasu szkie­let sta­rego i od dawna nie­czyn­nego hotelu robot­ni­czego FSO. Kie­dyś sły­szał, że na tym miej­scu ma powstać jedno z tych nowych i przez chwilę ład­nych strze­żo­nych osie­dli.

Czasy się zmie­niają i my się zmie­niamy, wró­cił do poprzed­niej reflek­sji. Kto to powie­dział? Owi­diusz? Nie miał pamięci do imion i nazwisk, prę­dzej zapa­mię­ty­wał myśli. Zapa­lił papie­rosa. Tech­no­lo­gia, ta pędzi naj­szyb­ciej, zde­cy­do­wał, a za nią cała reszta: oby­czaje, kul­tura, sztuka, lite­ra­tura. O, i lite­ra­tura! O ile to, co dziś się tak nazywa, zwłasz­cza w kraju nad Wisłą, wciąż nią jest. Miał co do tego uza­sad­nione, jak sądził, wąt­pli­wo­ści, które nasi­lały się, kiedy się­gał po dzieła pisa­rzy naj­młod­szej gene­ra­cji. Takie same odczu­cia mie­wał co do sztuk wizu­al­nych, gdy odwie­dzał modne gale­rie czy róż­nej maści muzea z roz­ma­itymi wer­sjami „współ­cze­sno­ści” w nazwie. A mia­sta, kon­ty­nu­ował myśl, zmie­niają się wręcz z dnia na dzień! Nie spo­sób nadą­żyć. Nie daj Bóg jak czło­wiek wyje­dzie, bo kiedy wróci po latach, nie pozna miejsc, w któ­rych bawił się za dzie­ciaka czy cho­dził z dziew­czy­nami na pierw­sze nie­śmiałe randki. Wszę­dzie beton, szkło i miesz­ka­nia po parę tysięcy za metr kwa­dra­towy.

Hodler nie mógł się zde­cy­do­wać, czy to on prze­stał rozu­mieć dzi­siej­szość, czy też może dzi­siej­szość w któ­rymś momen­cie ode­rwała się od świata, który znał i cenił, i pod­ry­fo­wała w nie­zna­nym mu kie­runku, sta­jąc się dla niego _terra inco­gnita_. Tak czy owak, coraz rza­dziej opusz­czał swoje wyło­żone książ­kami miesz­ka­nie, bez żalu igno­ru­jąc pędzący na zła­ma­nie karku świat. Żało­wał, że tak samo nie może zigno­ro­wać posta­rza­łego nie­spo­dzie­wa­nie męż­czy­zny, któ­rego widok w łazien­ko­wym lustrze co rano go zaska­ki­wał.

Dotarł nad kanał. Sta­nął na tra­wia­stym brzegu i popa­trzył przed sie­bie. Wyrzu­cił nie­do­pa­łek do wody. Gdy zmru­żył oczy, oko­lica wyda­wała się cał­kiem ładna. Bujne let­nią zie­le­nią drzewa zasła­niały nie­le­galny skup złomu po dru­giej stro­nie kanału oraz wielką i dość ponurą, z tego, co pamię­tał, bocz­nicę kole­jową. Woda odbi­jała błę­kit nieba, udat­nie imi­tu­jąc jego czy­stość, przez co kanał, nie­bez­piecz­nie wręcz, zachę­cał do kąpieli.

Wycią­gnął tele­fon i spoj­rzał na pro­sty wyświe­tlacz. Pełen zasięg i cisza w ete­rze. Miał nadzieję, że poza blo­ko­wi­skiem, na wol­nej prze­strzeni coś się zmieni i tele­fon zadźwię­czy, infor­mu­jąc o nie­ode­bra­nej roz­mo­wie, a może nawet roz­brzmi melo­dią dzwonka. Bo prze­cież zwy­kle oddzwa­niała. Daw­niej oddzwa­niała zawsze. _To se ne vrati_, pomy­ślał, wzdy­cha­jąc ciężko. Dziś zado­wo­liłby się chwilą roz­mowy. Rap­tem kil­koma sekun­dami, któ­rych trzeba, żeby móc powie­dzieć „prze­pra­szam”.7.

– No więc rozu­mie pani, że to nie on. – Kobieta umil­kła. Wciąż jed­nak kiwała głową, jakby przy­ta­ku­jąc samej sobie, a w jej oczach błą­kała się nadzieja.

Sie­dząca naprze­ciw niej pro­ku­ra­torka, Maja Roch, widziała takie spoj­rze­nie wiele razy. Może nawet zbyt wiele. Ta kobieta, któ­rej zza zawa­lo­nego gru­bymi tecz­kami biurka wysta­wały led­wie głowa i ramiona, ocze­ki­wała, że ona, ze swoim dwu­na­sto­let­nim doświad­cze­niem w pro­ku­ra­tu­rze, gdzie tra­fiła prak­tycz­nie zaraz po ukoń­cze­niu apli­ka­cji, uwie­rzy jej na słowo honoru. Jakby to był dzie­więt­na­sty wiek, a one nale­żały do angiel­skiej socjety! Maja wes­tchnęła ciężko, ucie­ka­jąc wzro­kiem do bia­łych ścian gabi­netu, rega­łów wypeł­nio­nych pokry­tymi war­stewką kurzu tecz­kami, segre­ga­to­rami i sko­ro­szy­tami. Klitki wła­ści­wie, żad­nego tam gabi­netu. Gabi­nety to mieli adwo­kaci z pry­watną prak­tyką. Nie żało­wała jed­nak wyboru drogi zawo­do­wej. Kobieta naprze­ciwko niej kon­ty­nu­owała tym­cza­sem zapew­nie­nia o nie­win­no­ści syna, twier­dząc z upo­rem, że w cza­sie roz­boju, za który został aresz­to­wany, wcale nie było go w tym skle­pie na Tyniec­kiej, bo spał parę kilo­me­trów dalej w swoim łóżku w domu na Mal­czew­skiego. I że ona nie rozu­mie, dla­czego tamci dwaj chłopcy zeznali ina­czej i jak mogą tak łgać poli­cji.

Pro­ku­ra­torka oparła się na fotelu, nie­znacz­nie odchy­la­jąc głowę. Wia­trak pod sufi­tem krę­cił się powoli, wymu­sza­jąc nie­wielki ruch powie­trza. U sie­bie w miesz­ka­niu miała kli­ma­ty­za­cję. Kilka lat temu kupili z mężem spory apar­ta­ment w Mia­steczku Wila­nów i wpro­wa­dzili się do niego z córką. Wcze­śniej też miesz­kali w Wila­no­wie, ale w jego sta­rej czę­ści. Zanim po dru­giej stro­nie Alei Wila­now­skiej zaczęło powsta­wać mia­sto na bazie urba­ni­stycz­nych kon­cep­cji Guya Perry’ego, oto­cze­nie tam było zupeł­nie dzi­kie. Pod­mo­kłe łąki cią­gnęły się kilo­me­trami, a Maja z mężem włó­czyli się po nich godzi­nami, cią­gnąc za sobą naj­pierw labra­dorkę Lisę, a póź­niej córkę Mary­się. Uwiel­biali to. Dziś na obrze­żach nowo­cze­snych osie­dli wciąż można było zna­leźć skrawki łąk i rzad­kich olszy­no­wych lasków, choć najczę­ściej już ogro­dzone pro­wi­zo­rycz­nymi zasie­kami ze zna­kami dużych firm dewe­lo­per­skich. Może to i lepiej, że tamte łąki znik­nęły, pomy­ślała. Nie będzie jej żal, że tak samo w prze­szłość ode­szły ich spa­cery. I mał­żeń­stwo. Wczo­raj Miko­łaj spa­ko­wał naj­po­trzeb­niej­sze rze­czy i na ich kon­cie na Bookingu zaczął szu­kać w oko­licy hoteli z wol­nymi poko­jami. Osta­tecz­nie ni­gdzie nie poje­chał. Na razie.

Potok słów petentki i myśli Mai prze­rwał dzwo­nek tele­fonu. Pro­ku­ra­torka z ulgą prze­pro­siła kobietę i pod­nio­sła słu­chawkę vin­tage’owego, a może po pro­stu tylko sta­rego apa­ratu ukry­tego pod sto­sem papie­rzysk.

– Maja Roch – przed­sta­wiła się. – Tak – odpo­wie­działa bez waha­nia na pyta­nie roz­mówcy. – Pro­szę stre­ścić sytu­ację – pole­ciła, po czym w mil­cze­niu wysłu­chała wszyst­kiego, co miała jej do powie­dze­nia osoba na dru­gim końcu linii. Zapi­sała coś na kartce. – Oczy­wi­ście będę – spoj­rzała na zega­rek – za pół godziny. – Odło­żyła słu­chawkę. Chwilę się zasta­na­wiała, po czym pod­nio­sła wzrok na zgnę­bioną kobietę naprze­ciwko. – Kamera banku znaj­du­ją­cego się nie­da­leko miej­sca prze­stęp­stwa zare­je­stro­wała trzech mło­dych męż­czyzn wła­mu­ją­cych się do sklepu kom­pu­te­ro­wego i wyno­szą­cych z niego kil­ka­na­ście pudeł, które następ­nie zapa­ko­wali do bagaż­nika i na tylne sie­dze­nie samo­chodu par­ku­ją­cego na sąsied­niej ulicy – wyrzu­ciła z sie­bie jed­nym tchem. – Dzięki zezna­niom świad­ków ziden­ty­fi­ko­wa­li­śmy auto nale­żące do ojca jed­nego ze spraw­ców. Z kolei on wydał nam nazwi­ska dwóch pozo­sta­łych chłop­ców. Skra­dziony sprzęt zabez­pie­czono w piw­nicy przynale­żącej do – udała, że spo­gląda w notatki – pani miesz­ka­nia. Dowody są wystar­cza­jące do ska­za­nia pani syna i jego kole­gów. Wła­ma­nie i kra­dzież to poważne prze­stęp­stwa, jed­nak z uwagi na brak kry­mi­nal­nej prze­szło­ści, nie­peł­no­let­ność syna, jego obszerne wyja­śnie­nia i skru­chę sąd praw­do­po­dob­nie orzek­nie niską karę i może ją zawie­sić na okres próby. W tym cza­sie syn znaj­dzie się pod opieką wyzna­czo­nego kura­tora. Nic wię­cej nie da się zro­bić. – Kobieta patrzyła na nią sze­roko otwar­tymi oczami, po policzku spły­nęła jej łza, któ­rej nie otarła. – O innych chłop­cach mówić nie mogę, nie jestem też w sta­nie udzie­lić pani żad­nych dal­szych infor­ma­cji – zakoń­czyła. – Pro­po­nuję w przy­szło­ści uwa­żać na syna i towa­rzy­stwo, w jakim się obraca – dodała już bar­dziej miękko. – A teraz wyba­czy pani, ale wezwano mnie pil­nie na Ursy­nów.

Kobieta natych­miast się pode­rwała i uści­snęła Mai rękę. Wycho­dząc, gar­biła się lekko, jakby przy­tło­czona poczu­ciem winy. A może wstydu. Maja się zasta­na­wiała, co będzie, jeśli za dzie­sięć lat jej córeczka też wpad­nie w kło­poty. Zrobi coś głu­piego. Coś, z czego nie da się jej wybro­nić. Czy ona wtedy też wzru­szy ramio­nami i powie sobie to samo co tej kobie­cie? Że nic wię­cej nie można zro­bić? A może nagnie zasady i prawo, ryzy­ku­jąc spo­kojne życie, karierę, a może i wol­ność? Potrzą­snęła głową. Nas to nie doty­czy, zde­cy­do­wała z mocą. Zgar­nąw­szy z para­petu torebkę, ruszyła do wyj­ścia. Zatrza­snęła drzwi i prze­krę­ciła klucz. Nie miała wiele czasu.8.

_Chyba każdy choć raz marzył o tym, żeby poja­wić się na wła­snym pogrze­bie. Zoba­czyć, kto przy­szedł, kto pła­cze. A może bar­dziej – kogo zabra­kło albo komu zabra­kło łez._

_Umrę zimą._

_Widzę grube czapy śniegu okry­wa­jące bez­listne drzewa. Ceglane mury cmen­ta­rza i szare nagrobki wyra­sta­jące z powo­dzi bieli. Ludzi jest nie­wielu, ale może tak mi się tylko wydaje. W czar­nych kurt­kach i płasz­czach są jak wrony. Zasta­na­wiam się, czy kochane i znie­na­wi­dzone twa­rze zro­szą łzy. Szkoda, że nie zatrud­nia się już pła­czek. To roz­wią­za­łoby sprawę godzi­wego opła­ka­nia. Tak będzie na moim pogrze­bie, zosta­wię dys­po­zy­cje. Łza­wice przy­będą nie­wiel­kim stad­kiem, lamen­tu­jąc i zawo­dząc już od bramy, into­nu­jąc smutne, chwy­ta­jące za gar­dło pie­śni. Zawsze zasta­na­wiało mnie, skąd biorą łzy. Tysiące łez wyla­nych nad ludźmi, któ­rych nie znały, nie kochały. A może to dzięki wiel­kim, gore­ją­cym ser­com bole­ją­cym uni­wer­sal­nie nad nie­uchron­nym koń­cem, nie­przyj­mu­jącą sprze­ci­wów ani ape­la­cji kostu­chą?_

_Czarna plama siwo­wło­sych łza­wic odcho­dzi znad dołu, do któ­rego opusz­czono już skromną trumnę. Z obu­rze­niem ocie­rają hafto­wa­nymi chu­s­tecz­kami ostat­nie zbłą­kane na zwię­dłych policz­kach łzy._

_Wła­śnie usły­szały, że się powie­si­łam._9.

Połu­dnie

– O Boże! – krzyk­nęła star­sza kobieta, sta­jąc w progu miesz­ka­nia Det­ma­nów i łapiąc oddech.

Jed­no­cze­śnie omio­tła wzro­kiem panu­jące wokół zamie­sza­nie. Wszyst­kie drzwi były pootwie­rane; pomię­dzy poko­jami, zde­rza­jąc się w wąskim kory­ta­rzu, krą­żyli tech­nicy, poli­cjanci, sani­ta­riu­sze i lekarz. Dla kogoś, kto dopiero wszedł, musiało to spra­wiać wra­że­nie cał­ko­wi­tego cha­osu.

Hen­ryk sie­dział na pod­ło­dze pod ścianą, vis-à-vis pokoju Mał­go­rzaty, i bez­myśl­nie obser­wo­wał pracę bie­głego leka­rza, który przy­je­chał zebrać ślady z ciała i wypi­sać kartę zgonu. Widział, jak tam­ten ogląda usianą sinia­kami i pozna­czoną krwią skórę dziew­czyny, odkleja pla­ster ze skroni razem ze stru­pem. W pew­nym momen­cie roz­ciął koszulę nocną i prze­wró­cił Mał­go­rzatę na plecy, spraw­dza­jąc roz­miar i uło­że­nie plam opa­do­wych. Hen­ryk wie­dział, że pró­buje na ich pod­sta­wie osza­co­wać czas śmierci. W zacho­wa­niu leka­rza nie było deli­kat­no­ści, wraż­li­wo­ści. Po pro­stu pra­co­wał. Rzut oka i zapis w note­sie. I od nowa. Dła­wiło go to przed­mio­towe podej­ście bie­głego do Mał­go­rzaty. Kiedy jego ręce w latek­so­wych ręka­wicz­kach zaczęły sunąć w górę jej ud, musiał odwró­cić wzrok. Spró­bo­wał skon­cen­tro­wać się na czymś innym.

Do jego uszu dobie­gła roz­mowa przez tele­fon jed­nego z poli­cjan­tów; zro­zu­miał, że pro­ku­ra­tor jest już w dro­dze. Poli­cjant naświe­tlał tym­cza­sem sytu­ację i stan, w jakim zna­le­ziono ofiarę. To o Mał­go­rza­cie mówi, kiedy wspo­mina o ofie­rze, zorien­to­wał się Hen­ryk po dłu­giej chwili. Drugi z poli­cjan­tów, chyba tech­nik, zabez­pie­czał w sypialni odci­ski pal­ców i inne ślady, robił zdję­cia i jakieś rysunki. Po chwili znik­nął w łazience, a wycho­dząc, pako­wał do prze­zro­czy­stego worka na dowody biały ręcz­nik z różo­wymi zacie­kami i pla­mami. Zapi­sał coś fla­ma­strem na nalepce. Hen­ryk wpa­try­wał się w odło­żony do skrzynki z dowo­dami worek.

– O Boże! – wydy­szała znowu star­sza pani, przy­sta­nąw­szy w salo­nie.

Zosia dopa­dła jej w jed­nej chwili.

– Bab­ciu! – zaszlo­chała, wtu­la­jąc twarz w chude ramiona kobiety.

– Już, już, dziecko. – Jej ręce deli­kat­nie gła­dziły włosy wnuczki. Rozej­rzała się po pokoju, odno­to­wu­jąc obec­ność nie­ru­cho­mych Maryli i Toma­sza na dwóch koń­cach salonu, jakby nawet w takim momen­cie nie chcieli mieć z sobą nic wspól­nego. Kiedy jej wzrok zatrzy­mał się na Hen­ryku, unio­sła wysoko brwi. Nie spo­dzie­wała się go tu, nie sko­men­to­wała tego jed­nak.

Z pokoju Mał­go­rzaty wyszedł lekarz.

– Pań­stwo są rodzi­cami? – zapy­tał, patrząc na Toma­sza. Ten pode­rwał się z fotela i lekko zachwiał. Pod­parł się dło­nią o ścianę, żeby zła­pać rów­no­wagę. – Pro­szę przy­jąć kon­do­len­cje – powie­dział lekarz, wbi­ja­jąc wzrok w notat­nik. – Córka zmarła po pół­nocy, wstępna obduk­cja nie pozwala na stwier­dze­nie przy­czyny zgonu. Pro­ku­ra­tor pew­nie zleci sek­cję, może po jej wyko­na­niu poja­wią się jakieś kon­kretne kon­klu­zje. – Na sto­liku w kory­ta­rzu poło­żył listek małych table­tek i powie­dział, że mogą je zażyć, kiedy skoń­czy się zamie­sza­nie, że pozwolą im odpo­cząć, zasnąć. Nie cze­ka­jąc na pyta­nia, znik­nął z powro­tem w sypialni Mał­go­rzaty.

– To nie może być – szept star­szej pani zabrzmiał wyraź­nie w ciszy salonu. – Roz­ma­wia­łam z nią wczo­raj. Sły­szysz? Marylka! – krzyk­nęła do córki, która sie­działa bez­wład­nie w fotelu. Hen­ryk nie sądził, żeby sły­szała coś z tego, co mówiła jej matka. – Roz­ma­wia­łam z nią – szep­tała w złote włosy wnuczki.

Dziew­częta były do sie­bie tak podobne. Takie same regu­larne rysy, taki sam wdzięk. Zupeł­nie za to nie przy­po­mi­nały ciem­no­wło­sej, ciem­no­okiej i nie­ustan­nie zachmu­rzo­nej Maryli Det­man.

W miesz­ka­niu poja­wiła się kolejna osoba. Spoj­rze­nia Hen­ryka i kobiety w gar­sonce się skrzy­żo­wały. Wydało mu się, że skądś ją zna, ona jed­nak odwró­ciła wzrok i przy­wo­łała do sie­bie star­szego stop­niem poli­cjanta. Roz­ma­wiali w mroku kory­ta­rza.

– Popro­szę pana do salonu – zwró­cił się po chwili poli­cjant do wciąż sie­dzą­cego na pod­ło­dze Hen­ryka, który spoj­rzał na niego nie­przy­tom­nie. – Pani pro­ku­ra­tor chce zamie­nić parę słów – wyja­śnił.

Hen­ryk wstał i prze­niósł się na kanapę w salo­nie. Zosia usia­dła obok niego, mię­to­sząc w rękach zużytą chu­s­teczkę. Babka przy­cup­nęła u jego dru­giego boku. Maryla i Tomasz na­dal sie­dzieli po prze­ciw­nych stro­nach pokoju.

W ciem­nym kory­ta­rzu pro­ku­ra­torka wydała się Hen­ry­kowi młod­sza, w dzien­nym świe­tle stwier­dził, że musi być ponad dzie­sięć lat star­sza od niego, po czter­dzie­stce. Ciemne, pro­ste włosy się­gały jej do ramion, miała deli­katny maki­jaż, pod urzę­dową gar­sonkę wło­żyła mniej for­malną, wyde­kol­to­waną bluzkę.

– Maja Roch – przed­sta­wiła się i usia­dła na pod­sta­wio­nym jej krze­śle. Miała mocny głos i bez pro­blemu sku­piła na sobie uwagę obec­nych. – Pro­szę przy­jąć kon­do­len­cje. – Spoj­rzała na Marylę i Toma­sza, który w mil­cze­niu poki­wał głową. Jego żona chyba nawet nie spo­strze­gła, że i do niej się zwra­cano. – Zadam pań­stwu – popa­trzyła po zebra­nych – kilka wstęp­nych pytań. Oczy­wi­ście póź­niej zosta­nie­cie wezwani do zło­że­nia zeznań. – W pokoju poja­wił się kolejny męż­czy­zna, któ­rego pro­ku­ra­torka przed­sta­wiła jako pro­wa­dzą­cego śledz­two.

Hen­ryk nie zapa­mię­tał ani jego nazwi­ska, ani stop­nia. Przy­mknął powieki, szybko jed­nak je otwo­rzył, bo widział pod nimi nagie ciało mar­twej Mał­go­rzaty. Jak do tego doszło?, zasta­na­wiał się. Jak to się stało, że wszystko poto­czyło się tak fatal­nie? Miał przyjść, mieli poroz­ma­wiać i już zawsze być razem, na zawsze szczę­śliwi.

Zosia dotknęła jego dłoni.

– Pani pyta, kto ją zna­lazł – powie­działa, wbi­ja­jąc w niego załza­wione oczy.

– Ja – odpo­wie­dział, patrząc jej w twarz. Potrzą­snęła głową, wska­zu­jąc pro­ku­ra­torkę. – Ja – powtó­rzył gło­śniej.

– W takim razie poje­dzie pan ze mną, a inspek­tor Mol­ski – ruchem głowy wska­zała pro­wa­dzą­cego śledz­two – poroz­ma­wia z pań­stwem.

– Dokąd mam poje­chać? – nie zro­zu­miał Hen­ryk.

– Na komi­sa­riat – odparła pro­ku­ra­torka. Zapo­mniał jej nazwi­ska, pamię­tał tylko imię po psz­czółce. – Złoży pan zezna­nie i będzie wolny – dodała. Hen­ryk ski­nął głową. – Panie Marku – rzu­ciła cicho do star­szego z dwójki poli­cjan­tów – jest już kara­wan?

– Jaki kara­wan?! – ock­nęła się nagle Maryla Det­man i pode­rwała z fotela.

Pro­ku­ra­torka spoj­rzała na nią ze współ­czu­ciem.

– Kara­wan zabie­rze ciało córki do pro­sek­to­rium na Oczki, pro­szę pani. – Poli­cjant mówił opa­no­wa­nym gło­sem, jak do dziecka.

– Ale jak to? – jęk­nęła kobieta.

– Dajże ludziom pra­co­wać, Maryla – wtrą­cił się jej mąż.

– Czyli będzie na Oczki? – upew­niła się Zosia.

– Cały czas – uspo­ko­iła ją pro­ku­ra­torka, przy­pa­tru­jąc się jej z cie­ka­wo­ścią.

Inni ludzie prze­wi­ja­jący się tego dnia przez miesz­ka­nie Det­ma­nów spo­glą­dali na Zosię z nie­da­ją­cym się ukryć zmie­sza­niem. Hen­ryk dobrze ich rozu­miał. Obec­ność dziew­czyny iden­tycz­nej jak ta mar­twa, leżąca w pokoju obok, budziła nie­po­kój. Mał­go­rzata umarła, a jed­nak jakby na­dal żyła. Wciąż prze­cież patrzył, jak cho­dzi, pła­cze, jak roz­rzuca chu­s­teczki, tuli się do babki. Były z Zosią jak dwie kro­ple wody. Tylko oczy miały inne, ewe­ne­ment, o któ­rym jedy­nie czy­tał, dopóki nie poznał bliź­nia­czek. Mał­go­rzata miała tęczówki nie­bie­skie, Zosia brą­zowe.

– Sek­cja może potrwać, pro­szę się nie śpie­szyć z przy­go­to­wa­niami do pogrzebu – wyja­śniła prze­pra­sza­jąco pro­ku­ra­torka, pod­no­sząc się z krze­sła. – Pan pozwoli ze mną. – Ski­nęła na Hen­ryka.

W tej samej chwili poja­wili się ludzie z noszami, żeby zabrać ciało. Hen­ryk patrzył, jak wcho­dzą do sypialni, kładą nosze na pod­ło­dze obok nagiej Mał­go­rzaty i roz­pi­nają czarny worek.

– Ani mi się waż­cie! – krzyk­nęła babka, pod­ry­wa­jąc się z kanapy. – Ani mi się waż­cie pako­wać ją gołą!

Pra­cow­nicy pro­sek­to­rium znie­ru­cho­mieli z wor­kiem w rękach, poli­cjanci stali bez słowa, pro­ku­ra­torka wyglą­dała, jakby chciała coś powie­dzieć, ale w końcu zre­zy­gno­wała. Babka wpa­ro­wała do sypialni, a męż­czyźni odło­żyli worek na nosze i pod­nie­śli ręce w geście kapi­tu­la­cji. Kobieta pode­szła do niskiej komody i wyjęła z niej prze­ście­ra­dło. Okryła nim dziew­czynę. Zebrała jej włosy i zaczęła zapla­tać war­kocz. Gruby, złoty splot jak ze sta­rych por­tre­tów, pomy­ślał mimo­wol­nie Hen­ryk. Kiedy skoń­czyła, uło­żyła go przy jej ciele. Męż­czyźni umie­ścili oble­czone w całun ciało w worku. Na koniec babka pogła­skała poli­czek Mał­go­rzaty.

– Teraz może być – powie­działa cicho i pozwo­liła zasu­nąć zamek nad twa­rzą wnuczki.

Za ple­cami Hen­ryk usły­szał ury­wany, histe­ryczny szloch Zosi.10.

Popo­łu­dnie

Budy­nek, pod który go przy­wieźli, zaska­ki­wał schlud­no­ścią.

Do tej pory wyobra­że­nia Hen­ryka o sie­dzi­bach służb przy­po­mi­nały fil­mowe sce­no­gra­fie, w któ­rych kró­lo­wał odpa­da­jący z ele­wa­cji tynk, a wnę­trza kryły klitki z łusz­czącą się jak spa­lona skóra farbą. Do tego wyświe­cone lino­leum i mru­ga­jące świe­tlówki. W takiej sce­ne­rii pro­ku­ra­to­rzy ukła­dali się z mafio­sami, a poli­cjanci w prze­po­co­nych, roz­cheł­sta­nych koszu­lach litrami, jak za komuny, pili wódkę. Fasada komi­sa­riatu przy Janow­skiego nie paso­wała jed­nak do tych wyobra­żeń, tak samo jak jasny hol, do któ­rego wpro­wa­dził Hen­ryka jeden z eskor­tu­ją­cych go poli­cjan­tów. W dyżurce, ku jego zasko­cze­niu, sie­działa młoda i ładna dziew­czyna w prze­pi­so­wym gra­na­to­wym mun­du­rze. Hen­ryk dostrzegł pro­ku­ra­torkę, która przy­je­chała innym samo­cho­dem. Stała i roz­ma­wiała z dyżurną. Kiedy zoba­czyła Hen­ryka, mach­nęła na niego. Minąw­szy bramkę otwie­raną z dyżurki, ruszyli w głąb budynku.

– Zapra­szam – powie­działa Maja Roch, otwie­ra­jąc przed nim drzwi nie­wiel­kiego pomiesz­cze­nia, które oka­zało się poko­jem prze­słu­chań. Tu rów­nież nic nie wyglą­dało jak na fil­mach. Żad­nych luster wenec­kich ani prze­peł­nio­nych petami popiel­ni­czek, ani nawet kla­sycz­nej gołej żarówki zwi­sa­ją­cej z sufitu. Białe ściany, pla­sti­kowy stół, cztery krze­sła i dwie butelki z wodą. – Pro­szę usiąść. – Wska­zała mu jedno z krze­seł, sama przy­sia­dła naprze­ciwko, na stole kła­dąc lap­top, dyk­ta­fon i tele­fon. – Będę nagry­wać – poin­for­mo­wała Hen­ryka. Ski­nął głową. Co miał zro­bić? Nie znał przy­słu­gu­ją­cych mu praw. Ojciec byłby zała­many moją igno­ran­cją, pomy­ślał. Był adwo­ka­tem. – Póź­niej zro­bimy z tego plik tek­stowy, pod­pi­sze pan i będzie wolny. – Ponow­nie ski­nął głową. Miał nadzieję, że prze­słu­cha­nie nie potrwa długo. Chciał wró­cić do domu, zamknąć drzwi, odkrę­cić butelkę jakiejś kolo­ro­wej wódki i pić. Pić i nie pamię­tać, że Mał­go­rzaty nie ma i nie będzie. – Notatki robię dla sie­bie – wyja­śniła pro­ku­ra­torka. Włą­czyła dyk­ta­fon. – Prze­słu­chuję pana w cha­rak­te­rze świadka, jed­no­cze­śnie infor­muję, że może pan nie odpo­wia­dać na pyta­nia, które nara­zi­łyby go na odpo­wie­dzial­ność karną. – Do tej pory Hen­ryk sły­szał takie for­mułki jedy­nie na fil­mach. – Dowód popro­szę. – Podał jej pla­sti­kowy różowy doku­ment. – Hen­ryk Alek­san­der Wie­roń­ski – prze­czy­tała na głos i zamil­kła.

Hen­ryk cze­kał na pierw­sze pyta­nie, które jed­nak nie padało. Pro­ku­ra­torka patrzyła na jego dowód.

– Wszystko w porządku? – zapy­tał uprzej­mie.

– Tak – odpo­wie­działa szybko, zwra­ca­jąc mu doku­ment. – Pro­szę opo­wie­dzieć, jak pan zna­lazł Mał­go­rzatę Det­man – odczy­tała nazwi­sko z nota­tek. Ponow­nie sku­piła na nim wzrok.

Hen­ryk wes­tchnął. Nie wie­dział, co powie­dzieć.

– Przy­sze­dłem i ją zna­la­złem – odpo­wie­dział lako­nicz­nie. Nie zamie­rzał być nie­grzeczny, tak jakoś wyszło.

– To może ina­czej. – Pro­ku­ra­torka odło­żyła pióro. – Co was łączyło, jaki cha­rak­ter miała wasza rela­cja, dla­czego zja­wił się pan rano w miesz­ka­niu denatki z bukie­tem kwia­tów?

– Nasza rela­cja – Hen­ryk sta­rał się zebrać myśli – nie miała żad­nego cha­rak­teru. Już nie miała – dodał. – Wcze­śniej cho­dzi­li­śmy ze sobą, byli­śmy… – prze­rwał. – Wła­ści­wie jakie to ma zna­cze­nie? – zde­ner­wo­wał się.

– Wszystko ma zna­cze­nie. Na tym eta­pie pytamy sze­roko, nie pro­wa­dzimy sprawy w żad­nym okre­ślo­nym kie­runku. To mogło być zarówno pobi­cie ze skut­kiem śmier­tel­nym, jak i zabój­stwo – wyja­śniła. Hen­ryk mil­czał, zaszo­ko­wany jej sło­wami. Do tej pory nie myślał zbyt wiele o tym, co się stało, dla­czego i jak. Przed przy­jaz­dem na komi­sa­riat trwał w męt­nym odrę­twie­niu, stu­po­rze, jak zwał, tak zwał. – Przy­szedł pan rano. Z kwia­tami. Zna­lazł ją – zachę­cała do kon­ty­nu­owa­nia pro­ku­ra­torka.

– Czy ja nie potrze­buję adwo­kata? – zapy­tał nagle Hen­ryk.

– A potrze­buje pan? – odpo­wie­działa pyta­niem. Nie było w jej gło­sie zarzutu, raczej cie­ka­wość. Mil­czał. – Zatem raz jesz­cze: jaki był cha­rak­ter waszej zna­jo­mo­ści? Pro­szę dokład­nie opi­sać moment zna­le­zie­nia ciała i co pan robił wczo­raj od popo­łu­dnia – wymie­niła ponow­nie inte­re­su­jące ją kwe­stie, doda­jąc nowe.

– Kie­dyś byli­śmy zarę­czeni – odpo­wie­dział cicho Hen­ryk. Czuł się zmę­czony, taki zmę­czony. Prze­tarł oczy. – Póź­niej się pokłó­ci­li­śmy. – Dosko­nałe nie­do­mó­wie­nie, zga­nił się w myślach. – Nie roz­ma­wia­li­śmy ze sobą od maja.

– Dla­czego dziś, po pra­wie czte­rech mie­sią­cach, zde­cy­do­wał się pan ją odwie­dzić? – Kobieta pod­nio­sła wzrok znad nota­tek, które nie­prze­rwa­nie robiła.

– Sądzi­łem, że teraz zechce ze mną poroz­ma­wiać.

– Wcze­śniej nie chciała? Czyli do teraz nie pogo­dził się pan z waszym roz­sta­niem? Rozu­miem, że to ona zakoń­czyła narze­czeń­stwo? – skon­klu­do­wała pro­ku­ra­torka.

– To nie tak – zaopo­no­wał Hen­ryk. Nie zabrzmiało to prze­ko­nu­jąco. – Mał­go­rzata wysłała mi w nocy e-mail – powie­dział, nie udzie­la­jąc jed­nak odpo­wie­dzi na pyta­nia pro­ku­ra­tor Roch. – Napi­sała, żebym przy­szedł rano. Więc przy­szedłem.

– Z kwia­tami.

– Z kwia­tami. – Ski­nął głową. Każdy, kto wcho­dził dziś do miesz­ka­nia Det­ma­nów, naty­kał się na pęk różo­wych piwo­nii, tak nie na miej­scu w całym tym kosz­ma­rze. W końcu ktoś wyrzu­cił je do kosza w kuchni. – Mia­łem nadzieję, że poroz­ma­wiamy – dodał.

– Pono­wię pyta­nie: bo wcze­śniej nie chciała? – Maja pod­nio­sła wzrok znad nota­tek. Hen­ryk pokrę­cił głową. – Pani Det­man powie­działa mi, że jest pan leka­rzem. – Zawie­siła głos.

– Rezy­den­tem na oddziale neu­ro­lo­gii – odpo­wie­dział. – Cen­tralny Szpi­tal Kli­niczny. – Kobieta zmarsz­czyła brwi. Mało kto koja­rzył zmie­nioną przed kil­koma laty nazwę. – Dawny szpi­tal MSWiA przy Woło­skiej – wyja­śnił.

– Wra­ca­jąc do pod­sta­wo­wych kwe­stii. – Pro­ku­ra­torka postu­kała pió­rem w blat. – W jakim sta­nie zna­lazł pan denatkę, jak zare­ago­wał, jakie czyn­no­ści wyko­nał? Jako lekarz miał pan więk­sze pre­dys­po­zy­cje niż reszta rodziny do pod­ję­cia akcji reani­ma­cyj­nej.

– Nie żyła, kiedy przy­sze­dłem. – Zro­bił nie­okre­ślony ruch ręką. – Nie żyła już od wielu godzin. Widzia­łem póź­niej plamy opa­dowe. Jak ją badali – dodał tonem wyja­śnie­nia.

– Dla­czego w takim razie roz­po­czął pan reani­ma­cję?

Hen­ryk wzru­szył ramio­nami. Oparł łok­cie na stole, zwie­sił głowę.

– Zro­bi­łem to dla nich – powie­dział cicho. – Chcia­łem, żeby wie­dzieli, że dałem z sie­bie wszystko.

– Rozu­miem, że na ciele denatki znaj­dziemy pana ślinę, naskó­rek, ogól­nie DNA. Wygodne – skwi­to­wała.

Hen­ryk spoj­rzał na nią z nie­do­wie­rza­niem.

– Chyba nie suge­ruje pani, że… – Wypro­sto­wał się gwał­tow­nie na krze­śle.

– Że miał pan coś wspól­nego z jej śmier­cią dzi­siej­szej nocy, dla­tego wró­cił rano i usi­ło­wał zatu­szo­wać sprawę, reani­mu­jąc zwłoki, żeby uza­sad­nić obec­ność na nich swo­jego mate­riału gene­tycz­nego? – prze­rwała mu. – Nie – sama sobie odpo­wie­działa.

Hen­ryk mil­czał. Zasta­na­wiał się, czy wła­śnie zaczy­nają go podej­rze­wać. Prze­łknął ślinę.

– Myślę – odchrząk­nął, bo zaschło mu w gar­dle – że jak spraw­dzi­cie jej lap­top, to tam będzie ten e-mail. Mam go też oczy­wi­ście u sie­bie w skrzynce.

– Napije się pan? – Pro­ku­ra­torka ruchem brody wska­zała butelkę na środku stołu. Hen­ryk w pierw­szym odru­chu chciał po nią się­gnąć, ale nagle przy­po­mniał sobie wszyst­kie te sceny, w któ­rych podej­rzani zdra­dzali zde­ner­wo­wa­nie, łap­czy­wie opróż­nia­jąc szklanki i całe butle z wodą. Pokrę­cił głową. – E-mail nie ozna­cza, że sama go wysłała. Mógł pan być u niej wczo­raj wie­czo­rem czy w nocy, wysłać go, dając sobie pre­tekst do poran­nej wizyty i zatu­szo­wa­nia dowo­dów – nie ustę­po­wała.

– Ktoś by mnie chyba widział, nie sądzi pani? – zde­ner­wo­wał się Hen­ryk. – Prze­cież nie mieszka sama. – Pro­ku­ra­torka mil­czała, robiąc notatki. – Czyli wie­czo­rem i w nocy nie było nikogo? Rodzi­ców? Zośki? – dedu­ko­wał.

– Pozwoli pan, że pominę jego pyta­nia, dopóki to do moich obo­wiąz­ków należy ich zada­wa­nie. – Uśmiech­nęła się uprzej­mie, pod­no­sząc głowę.

– Musiała pójść się wyką­pać – powie­dział nagle Hen­ryk, przy­po­mi­na­jąc sobie ręcz­nik, który jeden z poli­cjan­tów wyniósł z łazienki i zapa­ko­wał do folio­wego worka na dowody. – Zabez­pie­czy­li­ście zakrwa­wiony ręcz­nik, pew­nie mokry, bo były na nim roz­myte różowe plamy. Cokol­wiek się wyda­rzyło, po wszyst­kim poszła się wyką­pać. I wytarła się tam­tym ręcz­nikiem. Część obra­żeń była opa­trzona – dodał. – Miała tu duży pla­ster. – Dotknął skroni.

– Spraw­dzimy wszystko – powie­działa pro­ku­ra­torka, chcąc uciąć dal­sze spe­ku­la­cje.

– Ktoś jej coś zro­bił, wyszedł, ona się wyką­pała, opa­trzyła – Hen­ryk na głos odtwa­rzał domnie­many prze­bieg wyda­rzeń. – Rano przy­sze­dłem ja. – Spoj­rzał na pro­ku­ra­torkę. – Na jej ciele będą tylko moje ślady. Resztę zmyła.

– Gdzie pan był wczo­raj od połu­dnia? – zadała pyta­nie, jakby nie sły­szała jego małej tyrady.

Był jed­nak pewien, że słu­chała bar­dzo uważ­nie.

– Mia­łem dwu­nastkę – odpo­wie­dział. Kobieta ścią­gnęła brwi, nie rozu­mie­jąc. – Dwu­na­sto­go­dzinny dyżur w szpi­talu – wyja­śnił szybko. – Zaczyna się o ósmej rano i koń­czy o ósmej wie­czo­rem. Wró­ci­łem do domu przed dzie­wiątą, coś zja­dłem, oglą­da­łem serial, nie mogłem zasnąć. Zanim się poło­ży­łem, dosta­łem e-mail od Mał­go­rzaty.

– O któ­rej została wysłana wia­do­mość?

– Nie pamię­tam, pew­nie po pół­nocy, może o pierw­szej, dru­giej? – Pokrę­cił głową. – Jak nie idę do pracy, to późno się kładę.

– Pro­szę to spraw­dzić i dać mi znać. – Pro­ku­ra­torka podała mu wizy­tówkę z nume­rem służ­bo­wym. – Mamy jej lap­top, ale otwar­cie go tro­chę zaj­mie. – Scho­wał wizy­tówkę do kie­szeni spodni. – Czy ktoś może potwier­dzić pana alibi, czyli że był pan w domu od wie­czora do rana?

– Raczej nie. – Hen­ryk znowu pokrę­cił głową.

– Mieszka pan sam?

– Nie – zaprze­czył.

– Zatem? – dopy­ty­wała Maja Roch.

– Miesz­kam z rodzi­cami – odpo­wie­dział wresz­cie. – I dziad­kami ze strony ojca – dodał po namy­śle.

Pro­ku­ra­torka patrzyła na niego spod unie­sio­nych brwi. Hen­ryk zawsty­dził się nagle, jakby w wieku pra­wie trzy­dzie­stu lat miesz­ka­nie w rodzin­nym domu było powo­dem ujmy. A może było? Nie umiał odpo­wie­dzieć.

– I nikt pana nie widział?

– To… – Hen­ryk szu­kał słów – …duży dom.

– Więc nie ma pan alibi – stwier­dziła Maja Roch, dopi­su­jąc coś u dołu kartki.

Mil­czał. Po chwili pro­ku­ra­torka pod­nio­sła na niego wzrok.

– Nie mam – przy­tak­nął, się­ga­jąc po butelkę wody.

Wypił do dna.